ئیسرائیل دوای ڕێکەوتن لەگەڵ حەماس.. عوسمانی حاجی مارف

لە کاتژمێرەکانی کۆتایی دوای واژۆکردنی ڕێکەوتنی ئاگربەست لە غەززە، گۆڕەپانی سیاسی و حزبەکانی ئیسرائیل شایەتحاڵی مشتومڕێکی گەرم بوون. هەندێک وەک ناچاریەک و تەسلیمبونێک بۆ واشنتن سەیریان دەکرد، هەندێکیش وەک بۆنەیەکی گرنگ دەیخوێننەوە کە ئامادەکاریە بۆ کۆتاییهاتنی حکومەت و هەڵبژاردنەکانی داهاتوو، بەمانایەک ئەم ڕێککەوتنە وەک سەرەتای کۆتایی حکومەتی نەتانیاهۆی دەزانن، هاوکاتی ئەو ئاڵوگۆرانەی لە دۆخی سیاسی ناوچەکەدا پێشدێت.
گەر سەرنجێک لەسەر کاردانەوەی لایەنەکانی ناو سیستەمی سیاسی ئیسرائیل بدەین، ئەوەمان بۆ دەردەکەوێت کە بەگشتی زۆربەی لایەنەکان پێشوازیان لەوەکردووە کە بە ساتێکی مێژوویی دەزانن بۆ گەڕانەوەی چاوەڕوانکراوی زیندانیە ڕفێنراوەکان، بەڵام ئەمە ڕێگری نەکرد لە سەرهەڵدانی وەڵامە جیاوازەکان، کە دەتوانرێت بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ لەنێوان لایەنە جیاوازەکاندا دەربکەوێت، کە هەڵگری لێکدانەوەی جیاوازن بۆ دۆخەکە و هەڵوێستیان بەرامبەر ناتانیاهۆ، لەگەڵ گرنگیدان بە چارەنوسی مانەوە یان نەمانەوەی ناتانیاهۆ لەحکومەتدا، بەتایبەتی دوای ڕێکەوتنەکە، کە ئایا ناتانیاهۆ دەتوانێت لە دەسەڵاتدا بمێنیتەوە، یان دادگایی دەکرێت..!؟.
ئەنجامی دواین ڕاپرسی کە لەسەر نمونەیەکی نوێنەرانیی نێو حزبی لیکود ئەنجامدرا، بە سەرۆکایەتی ناتانیاهۆ، دەریخست زۆرینەی ڕەهایان پشتگیری لە کۆتایهێنان بە شەڕ دەکەن، وەک بەشێک لە ڕێکەوتنێکی هەمەلایەنە، هەروەها پێیانوایە کە ئیسرائیل پێویستە گوێ لە خواستی ترەمپ بگرێت بۆ بەرەوپێشبردنی کۆتاییهاتنی خێرا بە شەڕەکان.
ڕێکەوتنی ئاگربەست لەکاتێکی زۆر هەستیاردایە بۆ ناتانیاهۆ، چ لەڕووی سیاسی و چ لەڕووی کاردانەوەی جیهانی و کاردانەوەی ناوخۆی ئیسرائیلەوە، چونکە واپێدەچێت بۆ مانگەکانی داهاتوو ئەگەری ئەوە هەیە نەخشەی هێزە حزبیەکان لە دەوری مێزی حکومەت پێویست دەکات گۆڕانی بەسەر بێت. لەهەمانکاتدا کۆمەڵەی جولەکەکان و پارتی زایۆنیزمی ئاینی، هێڵی سووری ڕوونیان داڕشتووە، دەڵێن ئەگەر حەماس دوای کۆتاییهاتنی جەنگ لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەوا لە حکومەت دەکشێنەوە، ئەمەش بەو مانایەیە کە ناتانیاهۆ لەئێستادا لە ناوەندی هاوکێشەیەکی ئاڵۆزدایە، دوور نیە ئەو هاوپەیمانیە سیاسیە هەڵبوەشێنێتەوە کە حکومەتەکەی بەیەکەوە گرێداوە.
تاقیکردنەوەی نەتانیاهۆ تەنیا بە سەرکەوتنی ڕێکەوتنەکەی لەسەر زەوی غەززە و گوێڕایەڵی بۆ ترامپ، سنووردار نییە، بەڵکو توانای پاراستنی کۆنتڕۆڵی خۆی بەسەر گۆڕەپانی سیاسی و حکومەتەکەیدا کە ڕۆژانی دواتر دیاریدەکات، دوای هەر ئاڵوگۆڕێک بەبێ جەنگ ناتانیاهۆ دەتوانێ چی بکات؟، کێشەکانی لەبەرامبەر ئێراندا بەچی دەگەیەنێت؟ بەتایبەتی کە ئەم ڕێکەوتنە لەڕوانگەی نەیارانی ناو حکومەتەوە، گەرەنتی لەناوبردنی حەماس ناکات، ڕێگەی پێدەدات لە غەززە بمێنێتەوە و ئەگەر بیەوێت دەتوانێت چەکەکانی وەربگرێتەوە، ئەمەش وایکردووە ببێتە نیشانەی لاوازی بۆ ئیسرائیل، بۆیە ئەستەمە هاوپەیمانەکانی ناتانیاهۆ ئەمە قەبوڵ بکەن و وابەستەبن بە پشتگیری بەردەوامی ئامادەیی خۆیان لە هاوپەیمانیدا.
ناتانیاهۆ چەندجارێک دڵنیایی ئەوەی ڕاگەیاندووە کە بەرژەوەندیە ئەمنیەکانی ئیسرائیل پارێزراو دەبن، بەڵێنی ئەوەشی داوە کە حەماس جارێکی دیکە هەڕەشە لە شوێنی نیشتەجێبون لە باشوور و ناوچەکانی دەوروبەری نەکات، بەڵام ئەم بەڵێنانە جێگای متمانەی ئیسرائیلیە توندرەوکان نیە.
سەرەڕای هەوڵە بەردەوامەکانی نەتانیاهۆ بۆ تەواوکردنی خولی حکومەتەکەی تا مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٦ و هەوڵدان بۆ دواخستنی هەڵبژاردنەکان تا ئەو جێگایەی کە دەکرێت، ئەمەش بۆ ئیستغلالکردنی ماوەی مانەوەیەتی لە پۆستەکەیدا بۆ دەستپێکردنی هێرشێکی نوێ بۆ سەر ئێران و تەواوکردنی پرۆسەی داماڵینی چەک لە لوبنان و واژۆکردنی ڕێکەوتننامەی ئاسایکردنەوەی زیاتر لە باخەکانی کۆشکی سپیدا.
هەڵوێستەکانی ئێستای ئیسرائیل لەسەر ڕێککەوتنی ئاگربەست پەیوەستە بە قەیرانێک کە ئیسرائیل دوو ساڵە لەشەڕێکی بەردەوامدایە و کەوتۆتە ناو حساباتی سیاسی و حزبیەوە، بەتایبەتی کە ئیسرائیلیەکان دەچنە ناو ساڵێکی چارەنووسساز بۆ هەڵبژاردن، لەکاتێکدا نەتانیاهۆ ئەوە بەیان دەکات کە ئیسرائیل لەم ڕێکەوتنەدا ئامانجی هەردوو هۆکارە جەنگیەکانی خۆی بەدی دەهێنێت، ئەویش ئازادکردنی هەموو بارمتەکانە، لەگەڵ تێکەڵکردنی دەستکەوتی ئەمنی و سیاسی کە پێگەی خۆی بەهێزتر دەکات و توانای پاراستنی کۆنترۆڵی فراوان بەسەر کەرتی غەززەدا دەکات.
هەرچەندە ئیسرائیلەیەکان بەگشتی ڕێگەیانداوە ئەو ڕێکەوتنە ئەنجام بدرێت، بەڵام لەهەمانکاتدا هەنگاوێک دەگرنەبەر کە کاریگەری لەسەر داهاتووی گۆڕینی حکومەت هەبێت.
ئەوەی شایانی باسە دیارترین دەستکەوت بۆ حەماس ئازادکردنی ژمارەیەکی زۆر لە دیلەکانی فەلەستینە، کە پێگەی لەنێو جەماوەری فەلەستیندا بەهێزتردەکات و لەڕوانگەی سەربازیەوە هەندێک مەودای هەناسەدانی پێدەبەخشێت، لەهەمانکاتدا ئەوەی دەبینرێت ئیسرائیلیە توندڕەوەکان بە پاشەکشەیەکی مەترسیدار لە سیاسەتی حکومەتی ئیسرائیل بەرامبەر بە حەماس لێکی ئەدەنەوە.
لەلایەکی ترەوە لایەنگرانی ڕێکەوتنەکە لەناو هاوپەیمانی و ئۆپۆزسیۆن، پێیانوایە دەرفەتێک دەدات بە ئیسرائیل بۆ گەڕاندنەوەی پێگەی نێودەوڵەتی خۆی و ڕاگرتنی ئەو گۆشەگیریە جیهانیەی بەهۆی هێرشەکانی بۆسەر غەزە بەرەوڕویان بۆتەوە، لەهەمانکاتدا بۆ ڕاگرتنی ئەو سزایانەی بەسەریدا سەپێنراوە، هەروەها هاوپەیمانیەکەی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا بەهێزتر دەبێت کە ترامپ سەرۆکایەتی دەکات، کە ڕۆڵێکی سەرەکی بینی لە داڕشتنی ڕێکەوتنەکەدا.
ئاوارەبوونی فەلەستینیەکانی ئیسرائیل بۆتە ئامانجێکی ستراتیژی ڕوونی ئیسرائیل، بەردەوام لە هەوڵی جێبەجێکردنیدایە، لەهەمانکاتدا ئیسرائیل بەهیچ جۆرێک بەدوای دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینی لە کەرتی ڕۆژئاوا و قودس و کەرتی غەززەوە نیە و نایەوێت، هەروەها خاڵەکانی پێشنیاری ترامپیش هەر لەچوارچێوەی بەرژەوەندی ئیسرائیل و داننەنان بەدەوڵەتێ فەلەستیندا داڕێژراوە.
هەروەها بە ڕوونی کار و شەڕی بەردەوامی ئیسرائیل، هەوڵدانە بۆ قووتدان و لکاندنی زەویەکانی فەلەستین، ساڵانێکە ئیسرائیل ڕوبەڕوی زۆرینەی فەلەستینیەکان بووەتەوە لەناو ئەو خاکانەی کە کۆنترۆڵی دەکات، ئەمەش وایکردووە بیانخاتە ژێر ڕژێمێکی ئاپارتایدی ناپایەدارەوە، بۆیە لەڕوانگەی خۆیەوە تەنها یەک بژاردەی لەبەردەمدایە، ئەویش کوشتن یان ئاوارەکردنی زۆرترین فەلەستینی و دەستبەسەرداگرتنی خاکەکە بەبێ دانیشتووانەکەی و دڵنیابوون لەوەی زۆرینەی فەلەستینیەکان لەسەر ئەم خاکە دروست نەبێتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەم ڕێکەوتنی ئاگربەستەی ئێستا بەهیچ جۆرێک جێگای متمانەو بەردەوامی نیە، لە هەر چرکەو پێشهاتێکدا قابیلی ئەوەیە ئەم ڕێکەوتنە هەڵبوەشێتەوەو ژێرپێی حکومەتی ئیسرائیل چۆڵ ببێت و بکەوێت.
ئەگەر ئەو جینۆسایدەی ئەمجارە کە ئیسرائیل لە غەززە ئەنجامیداوە، تێگەیشتن لە ئامانجی ستراتیژی ئیسرائیل ئاسان دەکات، تەنانەت ئەگەر هێشتا بارودۆخی کەرتی ڕۆژئاوا وەک غەززە لەبارنەبێت، ئەمە بەو مانایە نییە کە ئامانجی ستراتیژی ئیسرائیل سنوردار دەبێت، مانای ئەوەیە ئیسرائیل بەردەوام دەبێت لە دروستکردنی هەلومەرجی گونجاو، لە بەکارهێنانی هێرش بۆ سەر دانیشتوانی فەلەستین و لکاندنی ناوچەیەکی فراوانی کەناری ڕۆژئاوا.
دیدگای ستراتیژی ئیسرائیل بەهیچ شێوەیەک باوەڕی بە ئاشتی نییە، لەسەر بنەمای ئەو قەناعەتە هەڵسوکەوت دەکات کە دەسەڵاتی سەربازی خۆی ڕێگەی پێدەدات هەر یاسایەکی نێودەوڵەتی پێشێل بکات کە بە بەربەستی بزانێت لەبەردەم پڕۆژەکەیدا، بەبێ ئەوەی لێپرسینەوەی لەگەڵدا بکرێت یان پرسیاری لێبکرێت.
ئەمڕۆ ئیسرائیل بەردەوامه له پێشێلکردنی سەروەری سوریا و لوبنان، زیاتر ڕێبازێک دووپات دەکاتەوه که لەسەر بنەمای هێز و فراوانبوون و باڵادەستیە، نەک شەرعیەتی نێودەوڵەتی یان پێداویستیەکانی سەقامگیری ناوچەکه، وەک هێزێکی ئیقلیمی بە پشتیوانی ئەمریکا لە هەوڵی باڵادەستیە بەسەر ناوچەکەدا، بۆ ئەم نەخشەو پرۆژەیە دەوڵەتی فەلەستین جێگای نابێتەوە.
هەر گۆڕانکاریەکیش کە لە گوتاری ووڵاتانی ئەوروپی سەبارەت بە دەوڵەتی فەلەستین پێشنیارکرا، لە چوارچێوەیەکی ئاڵۆزدا خرایەڕوو، تەنها وەک گوشارێک بۆ سەر واشنتۆن دەبینرێت، نەک چارەسەری کێشەی فەلەستین، یان بۆ ئارامکردنەوەی خەڵکی ناوخۆ و هەوڵدان بۆ ڕێکخستنەوەی حکومەتی ئیسرائیل کە لە نۆرم لایداوە. واتە بە مانای گۆڕانکاریەکی بنەڕەتی لە پێگەی ئەوروپادا نیە بەڵکو تەنیا شێوازێکە بۆ بێدەنگکردنی نارەزایەتیەکان، چونکە بۆ خۆشیان باش دەزانن داننان بە دەوڵەتێکی فەلەستینی، لەم هەلومەرجەدا لە دانپێدانانێکی ڕەمزی زیاتر هیچی تر نامێنێتەوە، بە تایبەتی دوای بیست خاڵەکەی پرۆژەی ترامپ بۆ ئاگربەست، لای ئەورپیەکان باسێک لەسەر دەوڵەتی فەلەستین قسەیەکی لەسەر نەکرا، ئەو دەوڵەتانە باش دەزانن کە هیچ کاریگەریەکی پراکتیکی و کاردانەوەی ڕاستەقینەی لەسەر زەوی نییە، بۆئەوەی دەوڵەتێک بۆ فەلەستین کاری لەسەر بکرێت، واتە ڕاگەیاندنی بەس نییە؛ بەڵکو دەبێت پراکتیزە بکرێت.
ئەوەی دەتوانێت بەربەستێکی گەورەبێت لەبەرامبەر ئەم ستراتیژەی ئیسرائیلدا و هەوڵی کۆنەپەرستانەی ترامپ لەسەر کێشەی فەلەستین و دووڕویی وڵاتە ئەروپیەکان، فراوانبونی ناڕەزایەتی بەربڵاوی جەماوەریە لە ئاستی جیهاندا، تائەوکاتەی ئیسرائیل و ئەمریکا ناچاردەکرێن، کە تەئمینی ئەوە بکرێت ئاگربەست جێگیر دەبێت و دەوڵەتی فەلەستین بە بێمەرج دادەمەزرێت.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.