سەردەمی شی و قۆناغی نوێی مۆدێرنیزاسیۆنی چین.. هەڵۆ حەسەن
چوارەمین دانیشتنی پلینۆمی بیستەمین كۆمیتەی ناوەندی پارتی كۆمۆنیستی چین كە لە 20 تا 23ی تشرینی یەكەمی 2025 لە پەكین بەڕێوەچوو، ساتێكی گرینگی یەكلاكەرەوەیە لە حوكمڕانی و پلاندانانی ستراتیژی چین. لە كۆتاییدا بە پەسەندكردنی “پێشنیارەكان بۆ داڕشتنی پلانی پێنج ساڵەی 15 بۆ گەشەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی”، دانیشتنەكە هەم وەك پێداچوونەوەیەكی گشتگیر بە دەستكەوتەكانی ژێر پلانی پێنج ساڵەی 14 (2021-2025) و هەم وەك نەخشەیەكی پێشبینیكراو بۆ هەوڵی مۆدێرنكردنی چین بەرەو ساڵی 2035 پەسندكرد،بەیاننامەی پلینۆم “گرنگی یەكلاكەرەوە”ی دامەزراندنی پێگەی سەرەكی شی جینپینگ و ڕۆڵی ڕێنماییكاری بیری شی جینپینگ لەسەر سۆسیالیزم بە تایبەتمەندییە چینییەكان بۆ سەردەمێكی نوێ دووپات دەكاتەوە. ئەم جەختكردنەوە لە دانپێدانانی ئیداری تێدەپەڕێت- نوێنەرایەتی چەسپاندنی سەركردایەتی ئایدیۆلۆژی دەكات كە دید و ئاراستە و دەسەڵاتی ئەخلاقی حیزب بەیەكەوە دەبەستێتەوە،دەقەكە جەخت لەوە دەكاتەوە كە هەموو ئەندامانی پارتی كۆمۆنیستی چین دەبێ “متمانەیان بە ڕێباز و تیۆری و سیستەم و كولتووری سۆسیالیزم بە تایبەتمەندی چینییەوە بمێنێتەوە” و دڵسۆزی سیاسی ڕەها بۆ كۆمیتەی ناوەندی بپارێزن. ئەم جۆرە زمانە سەركردایەتی ناوەندی و یەكگرتووی پارتی كۆمۆنیستی چین وەك ناوكی سیاسی حوكمڕانی نیشتمانی دووپات دەكاتەوە،ئەم یەكێتییە ئایدیۆلۆژییە خزمەت بە دوو ئامانج دەكات. لە ناوخۆدا، یەكدەنگی لە ڕێڕەوی مۆدێرنیزاسیۆنی چیندا مسۆگەر دەكات؛ لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، ئاماژەیە بۆ ئەوەی سەقامگیری و گەشەسەندنی سیاسی چین لە سەركردایەتی شی جیاناكرێتەوە. تا ئێستا ڕوونترین دەربڕینی باوەڕی پارتی كۆمۆنیستی چینە كە بەردەوامی لە سەركردایەتیدا مەرجێكی پێشوەختەیە بۆ گەیشتن بە ئامانجە درێژخایەنەكانی مۆدێرنیزاسیۆن،بەیاننامەكە مۆدێرنیزاسیۆنی چینی نەك تەنیا وەك پێشكەوتنی ئابووری، بەڵكو وەك نوێبوونەوەی شارستانی كە ڕەگ و ڕیشەی لە سۆسیالیزم و متمانەی نەتەوەییدایە، چوارچێوەی بۆ دادەنێت. جەخت لەوە دەكاتەوە كە مۆدێرنیزاسیۆن لە ژێر سەركردایەتی پارتی كۆمۆنیستی چین و لە ڕێگەی “كاری سەختی بێوچانی نەوەیەك لە دوای نەوەیەكی دیكە” بەدی دێت. ئەم دیدە درێژخایەنە گەشەپێدان لە چوارچێوەیەكی ئایدیۆلۆژی چینیدا دادەنێت كە پراگماتیزمی ئابووری و متمانە بەخۆبوونی كولتووری و ئەخلاقی سۆسیالیستی تێكەڵ دەكات،بە پێچەوانەی مۆدێلەكانی مۆدێرنیزاسیۆنی ڕۆژئاوایی كە ئازادكردنی بازاڕ و سیاسەتی فرەیی لە پێشینەدان، مۆدێلی چین سەركردایەتی شی و خەڵك سەنتەری و چاكسازییە. هەوڵدەدات پێشكەوتنی ماددی لەگەڵ یەكگرتوویی ئەخلاقی و كۆمەڵایەتی هاوسەنگ بكات. ڕاگەیاندنی بەیاننامەكە كە دەڵێت “بۆ ئەوەی وڵات بە باشی بەڕێوەببەین، سەرەتا دەبێت حیزب بە باشی بەڕێوەببەین” باوەڕێكی بنەڕەتی ئاشكرا دەكات: مۆدێرنیزاسیۆنی سیاسی لە مۆدێرنیزاسیۆنی حوكمڕانی لەناو خودی حیزبدا دەست پێدەكات.
پلانی پێنج ساڵە بەستنەوەی ئێستا و داهاتوو
دانیشتنەكە ئاراستەی ئایدیۆلۆژی و سیاسەتی بۆ پلانی پێنج ساڵەی (2026-2030) دادەنێت، كە وەك “پەیوەندییەكی سەرەكی نێوان ڕابردوو و داهاتوو” پێناسە كراوە لەسەر ڕێگای چین بەرەو مۆدێرنیزاسیۆنی بنەڕەتی سۆسیالیستی تا ساڵی 2035
بنەما ڕێنماییەكان جەخت لەسەر شەش ئەولەویەت دەكەنەوە: بەرزڕاگرتنی سەركردایەتی ، دانانی خەڵك لە پێشەوە، بەدواداچوون بۆ گەشەپێدانی كوالیتی بەرز، قووڵكردنەوەی چاكسازی، هاوسەنگكردنی كارایی بازاڕ لەگەڵ كاریگەری حكومەت، و دڵنیابوون لە هاوكاری گەشەپێدان و ئاسایش. ئەم بنەمایانە چوارچێوەی سیاسی و فەلسەفی مۆدێلی حوكمڕانی شی جینپینگ پێكدەهێنن، كە هەوڵدەدات دینامیزمی ئابووری لەگەڵ بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی و ژینگەیی تێكەڵ بكات
لە ئامانجە ناوەندییەكان بریتین لە:
بەهێزكردنی پشت بەخۆبەستنی زانستی و تەكنەلۆژی وەك پارێزبەندییەك لە بەرامبەر خۆگرتنی دەرەكی
بەرزكردنەوەی ئابووری ڕاستەقینە و سیستەمی پیشەسازی، بە بەرهەمهێنانی پێشكەوتوو و گۆڕینی سەوز وەك پایە
فراوانكردنی خواستی ناوخۆیی و پێكهێنانی “شێوازێكی نوێی گەشەپێدان” كە سووڕانەوەی ناوخۆیی لە پێشینەدا بێت و لە هەمان كاتدا كراوەیی جیهانی بپارێزێت
پێشخستنی هاوكاری پشتێن و ڕێگا بە كوالیتی بەرز، كە ڕەنگدانەوەی تێكەڵبوونی مۆدێرنكردنی ناوخۆیی چین و بەشداریكردنی جیهانییە
هەروەها پلانەكە پێشبینی بنیاتنانی ئابوورییەكی بازاڕی سۆسیالیستی مۆدێرن و باشتركردنی حوكمڕانی ئابووریی گەورە و پەرەپێدانی گەشەسەندنی داهێنان دەكات ئەمەش ئەوە دەردەخات كە قۆناغی داهاتووی گەشەپێدانی چین بە شێوەیەك داڕێژراوە كە هەم بەردەوام بێت و هەم خۆبژێو بێت
تەوەری بەرچاو لە بەیاننامەكەدا، خۆچاكسازیی پارتی كۆمۆنیستی چین وەك بناغەی ئەخلاقی و سیاسی حوكمڕانی. دەقەكە جەخت لەوە دەكاتەوە كە “تەنها حزبێك كە گەشە دەكات دەتوانێت وڵاتەكەمان بەهێز بكات”، تیشك دەخاتە سەر پەیوەندی نێوان خۆدیسیپلین و هێزی دەوڵەت،دەركردنی چەند بەرپرسێكی پلە باڵا بەهۆی “پێشێلكارییە قورسەكانی دیسیپلین و یاساكانی دەوڵەت” جەخت لەسەر بەردەوامبوونی هەڵمەتی دژە گەندەڵی شی دەكاتەوە- نەك تەنها وەك پرسێكی ڕاستگۆیی ئەخلاقی، بەڵكو وەك میكانیزمێك بۆ پاككردنەوەی سیاسی و خۆڕاگری دامەزراوەیی. توانای پارتی دەسەڵاتدار بۆ خۆڕاستكردنەوە دەخرێتەڕوو ئا كلیلی بەردەوامبوونی شەرعیەتی مێژوویی و ڕۆڵی وەك پێشەنگی مۆدێرنیزاسیۆنی چینییە،بانگەوازی بەیاننامەكە بۆ “كۆبوونەوە لە نزیكەوە لە دەوری كۆمیتەی ناوەندی و شی جینپینگ لە ناوەڕۆكەكەیدا” حوكمڕانی دەگۆڕێت بۆ كارگەیەكی ئەخلاقی بەكۆمەڵ- كە دڵسۆزی، یەكێتی و دیسیپلین وەك فەزیلەتی نیشتمانی سەیر دەكرێت.
مۆدێرنیزاسیۆنی چین و فرە جەمسەری
هەروەها ئەم بەیاننامەیە گۆڕانكاری ناوخۆیی بە ستراتیژی جیهانی پەرەسەندووی چینەوە دەبەستێتەوە. داوای “كردنەوەی ستانداردی بەرز” و پێشخستنی “كۆمەڵگەیەك كە داهاتوویەكی هاوبەشی هەبێت بۆ مرۆڤایەتی” دەكات، كە مۆدێرنیزاسیۆنی چینی وەك بەدیلێكی جیهانی بۆ مۆدێلەكانی گەشەپێدانی ڕۆژئاوایی-سەنتەری جێگیر دەكات،چین بە بەستنەوەی پلانی پێنج ساڵەی پازدەهەم بە هاوكاریی كوالیتی بەرزی پشتێن و ڕێگا، پابەندبوونی خۆی بە جیهانگیری گشتگیر و گەشەپێدانی هاوبەش دووپات دەكاتەوە. ئەمەش ڕەنگدانەوەی دیدگای مۆدێرنیزاسیۆنی فرە جەمسەرییە، كە تێیدا سەرهەڵدانی چین بەشدارە لە نەزمێكی نێودەوڵەتی هاوسەنگتر و خۆشگوزەرانی هاوبەش،دانیشتنی پلینۆمی چوارەم ئاماژەیە بۆ پێگەیشتنی سەردەمی شی جینپینگ، كە بە كۆكردنەوەی ڕوونی ئایدیۆلۆژی، دیسیپلینی دامەزراوەیی و پلاندانانی ستراتیژی درێژخایەن تایبەتمەندە. چینێك ئاشكرا دەكات كە متمانەی بە ڕێبازی سۆسیالیستی و سیستەمی حوكمڕانی و توانای مۆدێرنیزاسیۆنی هەیە بەبێ ئەوەی ڕۆحی ئایدیۆلۆژیی خۆی لەدەست بدات،بە بەستنەوەی خۆبەڕێوەبەریی بە گەنجبوونەوەی نەتەوەییەوە، بەیاننامەكە مۆدێرنیزاسیۆن وەك گەشتێكی ئەخلاقی، سیاسی و بەكۆمەڵ لە چوارچێوەیەكدا دادەنێت. وێنەیەكی نەتەوەیەك دەخاتە ڕوو كە بە شێوەیەكی بەردەوام بەرەو ساڵی 2035 پێشدەكەوێت- لە ڕووی تەكنەلۆژیاوە پێشكەوتوو، هاوسەنگی كۆمەڵایەتی، لە ڕووی ئیكۆلۆژییەوە تەندروست و لە ڕووی سیاسییەوە یەكگرتووە لە ژێر سەركردایەتی شی،لە بنەڕەتدا، بەیاننامەكە قۆناغی داهاتووی سەرهەڵدانی چین پێناسە دەكات: سۆسیالیزمێكی مۆدێرن و دیسپلینكراو و جیهانی لە ڕوانگەیەوە- بە سەرۆكایەتی پارتێك و سەركردەیەك كە بڕیاریانداوە داهاتوو لەسەر مەرجەكانی خۆیان دابڕێژن.
ژێدەر:
Communique of the Fourth Plenary Session of the 20th Central Committee of the Communist Party of China
https://www.fmprc.gov.cn/eng/xw/zyxw/202510/t20251023_11739505.html
