ئه‌و جیهانه‌ی جێگای ئێوه‌ی تێدا نه‌بووه‌وه ته‌نیا شایسته‌ی رووخاندنه …. سەڵاحەدین ئەحمەد
له دوای سێی ئابی ٢٠١٤ قسه‌كردن شه‌رمه. به‌ڵام ئه‌م جیهانه وه‌كو ئه‌وه‌یه دۆزه‌خی جیهانێكی تر یان خه‌ونی هه‌ره تاڵی خوداوه‌ندێكی شكاو بێ، تایبه‌ت بۆ ئه‌وانه‌ی به كه‌متر له ئازادی رازی نین و ئه‌وانه‌ی توانای شه‌رمه‌زاربوونیان هه‌یه.
ساڵ به ساڵ خیانه‌ته‌كان كه‌ڵه‌كه ده‌بن و ئه‌وانه‌ی توانای شه‌رمه‌زابوونیان هه‌یه كه‌متر. رۆژێك دێ نه‌ك هه‌ر سی رۆژه‌كه‌ی ئاب هه‌موو رۆژه‌كانی دوازده مانگی ساڵ به‌شی ژماره‌ی خیانه‌ته‌كان ناكه‌ن. له راستییدا، ئه‌گه‌ر نه‌ریتی مێژوونووسین هه‌بوایه، ده‌مێ بوو رۆژمێری خیانه‌تیش دروستببوو، رۆژمێرێك خانه‌ی هه‌موو رۆژێكی یادی خیانه‌تێك ده‌بوو، خیانه‌تێك به‌شی ئه‌وه شه‌رمه‌زاریی دروستده‌كرد كه له‌ژیانداماوه خۆشبه‌خته‌كان كه‌متر بڵێن و زۆرتر گوێ له په‌رواوێزخرا و كپكراوه‌كان بگرن، بۆ خاتری كه‌س نا بۆ خاتری ئینسانییه‌تی خۆیان.
له شه‌نگاڵ دوا دڵۆپی ئابڕووی ده‌سته‌جه‌معی نوێنه‌رانی فه‌رهه‌نگیی و ده‌سه‌ڵاتداریی زۆرینه تكا. به‌ڵام ئابڕوو هیچ نییه بۆ توێژگه‌لێك كه له بازاڕه‌كانی سه‌رمایه‌دارییدا رۆژانه خاكوخێو هه‌ڕاجده‌كه‌ن بۆ كه‌مالیست و ئیخوانچی، بۆ ئایه‌توڵا و حیزبوڵایی، بۆ ره‌كه‌زپه‌رستی سپیپێسته‌كان، و بۆ هه‌ر كه‌سێك كه به زمانی كوردی قسه نه‌كات و په‌رواێزخراو نه‌بێت. ساڵانی تر دێن و ده‌ڕۆن، شارانی تر ده‌فرۆشرێن و خه‌ڵكانی تر قڕده‌كرێن هه‌تا ئه‌و كاته‌ی كه په‌راوێزخراوه‌كانی زۆرینه رێگایه‌ك داده‌هێنن بۆ ریشه‌كێشكردنی هه‌موو توێژێكی سه‌رده‌ست و خودی سه‌رده‌ستی، نه‌ك ته‌نیا ئه‌حزابی مافیا و جاشڕه‌فتار.
له دوای سێی ئابه‌وه هیچ شتێك شایسته‌ی ووتن نییه. ده‌بوایه ئه‌و گورزه سه‌رله‌به‌ری زمان و ئیمانی كۆمه‌ڵگه‌ی باشووری هه‌ڵته‌كاندایه تا ئه‌و جێگایه‌‌ی كه جگه له خۆسازكردن و جیهانسازكردن بۆ شۆڕشێكی سه‌رتاپاگیری كۆمه‌ڵایه‌تی هیچ به‌هانه‌یه‌ك بۆ ژیان نه‌مێنێ. ژیانی خامڵ كه بوو به عاده‌ت، پووچگه‌رایی باڵده‌كێشێ به سه‌ر فه‌زای گشتییدا و ووتن و نه‌ووتنی هه‌ر شتێك وه‌كو یه‌كه. به‌ڵام توانای درككردن به تراژیدیا له هه‌موو میلله‌تێكدا نییه. چاره‌نووسی ئه‌و میلله‌تانه‌ی كه ئه‌و توانایه تیایاندا گه‌شه‌ی نه‌كردووه هه‌رده‌م دووباره‌بوونه‌وه‌ی كاره‌ساته‌كانه. له هه‌موو وه‌رچه‌خانێكی ناوچه‌یی و جیهانیدا به كارده‌هێندرێن و پاشان ته‌وه‌لا ده‌كرێن و زۆر جاریش له میانه‌ی ئه‌و یارییانه‌دا كاره‌ساتیان به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێندرێت. به‌ڵام كاره‌ساته‌كان نابن به رووداو، ناكرێن به وێستگه‌ی حه‌په‌سان و تێڕامان و بچڕان. له‌به‌ر ئه‌وه، له ئیراده‌یه‌كی تاریك و زه‌ینێكی نادیده و یاده‌وه‌رییه‌كی په‌ككه‌وتووه‌وه خۆیان مه‌حكومده‌كه‌ن به دووباره‌بوونه‌وه‌ی تراژیدیا‌كان. له بازنه‌یه‌كی كوشنده‌دا یه‌خسیری كۆتوبه‌ندێك ده‌بن كه ده‌ستكردی خۆیانه و بۆ گه‌ردنی خۆیانه.
له تێزابی پوچگه‌راییدا ده‌رئه‌نجام هه‌موو بونیادێكی كۆمه‌ڵایه‌تی داده‌وه‌شێ. زمان و خه‌یاڵ به‌یه‌كه‌وه ره‌زیل ده‌كرێن. له داڕزانی ئیكۆلۆژی كۆمه‌ڵایه‌تییدا، بیابانبوونی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌قه‌ومێ. له بیابانبوونی كۆمه‌ڵایه‌تییدا هه‌موو تاكه‌كه‌سێك به ته‌نیا، به بێ كۆمه‌ك، به بێ ئینتیما بۆ هیچ تۆڕێكی به‌ها، له نه‌بوونی هه‌ر جۆره په‌رژینێكی پاراستنی ده‌زگایی و كۆمه‌ڵایه‌تییدا، به رووتی ده‌بێ به خۆراكی دژوارییه‌كانی ژیان. له ده‌رئه‌نجامدا هه‌موو كه‌سێك خۆی به سته‌ملێكراو ده‌زانێ له كاتێكدا رۆژانه سته‌م له‌وانه ده‌كات كه وه‌ها هه‌ڵكه‌وتووه له خۆی كه‌مده‌سه‌ڵاتتر بن جا به هۆی چینایه‌تیییه‌وه بێ یان به هۆی جێنده‌ره‌وه یان ته‌مه‌ن یان هه‌ر هۆیه‌كی تری په‌یوه‌ند به ته‌ونی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌ڵات و دابه‌شبوونی ئامرازه‌كانی سه‌پاندن. به‌زه‌ییبه‌خۆداهاتنه‌وه، له‌زه‌توه‌رگرتن له موماره‌سه‌كردنی زۆرداری، و په‌سه‌ندكردنی زۆرداری ده‌بن به ره‌فتاری به‌ربڵاو وه‌كو ئه‌وه‌ی به جارێ هه‌مووان تووشی تاعونبن به‌بێ ئه‌وه‌ی تاعون وه‌كو تاعون سه‌یر بكرێ، بگره به‌بێ ئه‌وه‌ی له زماندا ووشه‌یه‌ك بۆ تاعون په‌یدا بووبێ.
له‌و جۆره كات و شوێنه‌دا هه‌مووان ده‌بن به گله‌ییكه‌ر و گه‌له‌ییكردنیش ده‌بێ به میكانیزمی بیانووهێنانه‌وه بۆ به‌شدارییكردن له زۆرداری و كه‌وتن و فه‌سادی سه‌رانسه‌رییدا. له راستییشدا هه‌مووان له هه‌مان كاتدا هه‌م قوربانیین و هه‌م جه‌لاد، به‌ڵام هه‌ر كه‌سه‌و و نییوه‌ی راستی ناسنامه‌ی خۆی ده‌بینێ. له جیهانێكدا كه بیابانبوونی كۆمه‌ڵایه‌تی وه‌كو ره‌وشی ئاسایی جێده‌گرێ، هه‌موو كه‌س هه‌موو شتێك بۆ خۆی به ڕه‌وا ده‌زانێت. كه‌وابوو خۆپه‌رستی ده‌بێ به یاسای مانه‌وه له بیابانێكدا كه نزیكترین كه‌سه‌كان دوورترینیانن، زمان به‌رته‌سكترین و رواڵه‌ت و خۆنمایشكردن فراوانترین پانتایی داگیرده‌كه‌ن. كه خۆپه‌رستییش ده‌بێ به یاسای مانه‌وه، باسكردنی كۆمه‌ڵگه وه‌كو باسكردنی جنۆكه و بوراقی لێدێ. ئه‌وه‌ی كه هه‌یه ده‌بێ به قه‌سابخانه‌یه‌ك تیایدا سه‌ری بزێوی هه‌ر یاخییه‌ك ده‌كرێ به پلیكانه‌یه‌ك تا ساكۆپاثه‌كان پێیدا سه‌ركه‌ون بۆ كه‌ڵه‌كه‌كردنی سه‌رمایه‌ی زیاتر و قۆزخكردنی ده‌سه‌ڵاتی زیاتر. تووندوتیژی ره‌مزیی و تووندوتیژی راسته‌وخۆ له زماندا، له نیگادا، له جه‌سته‌دا، له خواردندا، له كێڵگه‌دا، له كارگه‌دا، له شه‌قامدا، له ماڵدا، له په‌رستگادا، له زانینگه‌‌دا، و له ناو جێگادا ده‌بێ به ره‌نگی جیهانێكی تاكڕه‌نگ. تا بێ، په‌راوێزخراوان بێده‌نگتر ده‌كرێن و جیهانی ئه‌وانی تریش زۆرتر به په‌رتگادا رۆده‌چێ.
كه‌واته له قوربانیبووندا، لانیكه‌م یه‌زیدییه‌كان شه‌ره‌فمه‌ندن. به ئه‌ندازه‌ی داوه‌شاویی زۆرینه، كۆمه‌ڵگه‌ی یه‌زیدییه‌كان له هاوده‌ردییدا یه‌كانگیرن. له تراژیدییبووندا یه‌زیدییه‌كان به شێوه‌یه‌كی ئه‌فسانه‌یی ئیراده‌گه‌رن. له قه‌باره‌ی تراژیدیاكه بترازێ، كه ته‌نیا یه‌زیدییه‌كان بۆ خۆیان ده‌یزانن، دۆڕاوی سه‌ره‌كی زۆرینه‌یه نه‌ك یه‌زیدییه‌كان و ئه‌وانه‌ی سه‌ركه‌شانه به هانایانه‌وه چوون. سه‌رده‌می دوای شه‌نگاڵ سه‌رده‌می به‌ربه‌رییه‌تێكی بێپایانه مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی په‌راوێزخراوانی زۆرینه به هاوكاری شۆڕشگێڕانی گروپه بێده‌نگكراوه‌كان شۆڕشێك سازبكه‌ن سه‌رله‌نوێ مه‌رجه‌كانی ژیانێكی كۆمه‌ڵایه‌تی ئازاد و شایسته به كه‌رامه‌تی ئینسان به‌رهه‌مبهێنێ.
له‌م ساڵیاده تاڵه‌دا داوای لێبووردن له هه‌موو یه‌زیدییه‌ك ده‌كه‌م له هه‌ر رۆژگارێكدا ناسیبێتم و هه‌ر یه‌زیدییه‌كیش كه شه‌ره‌فی ناسینیم پێ نه‌بڕابێ. داوای لێبووردن ده‌كه‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له جیهانێكدا هه‌ناسه ده‌ده‌م و جارناجار قسه ده‌كه‌م كه رێگای دا سێی ئاب رووبدات.
جیهانێك جێگای ئێوه‌ی تێدا نه‌بووه‌وه ته‌نیا شایسته‌ی رووخاندنه.
ژیانێك دوای شه‌نگاڵ به‌رده‌وام بێ ره‌وایه‌تی نییه له پڕۆژه‌ی رووخاندنی ئه‌و جیهانه ئابڕووتكاوه‌دا نه‌بێ كه توانای هه‌ستبه‌خه‌تاباربوونی تێدا نییه.
سەڵاحەدین ئەحمەد
Twitter: @SaladdinAhme
https://www.facebook.com/saladdin.ahmed
٣\٨\٢٠١٩
