نیچەو محمد و ژن … مەحمود عەبدوڵڵا
لەتەواوی قورئاندا ناوی یەک ژن هاتوە بەبێ پیاوەکەی،ئەمەش واتا خودا چۆتە ژێر باری نەریتی عەرەب. ئەگەرچی مەلاکان پاساوی بەلاغییان هەیە ،بەڵام لەڕاستیدا پاساوەکان لەهەڵپەتەگەری زیاترنین ،. ناوهێنانی مریەمیش لەبەردوهۆیە ئەویش پێش ئیسلام ناوبانگی هەبو مەشهوربو،دوەم ئەوەیە کە مریەم مێردی نەبو،چونکە لەفەلسەفەی ئیسلامدا ژن کۆیلەی پیاوەکەیەتی و تەنانەت نابێت ناویشی بێت تەنها وەک موڵکی پیاوەکەی نەبێت. وەک چۆن دەڵێی سیارەکەی احمد،ئاواش دەڵێیت ژنی فیرعەون و .
ئیسلامیەکان زۆر دژی نیچەن لەبەر ئەوەی دژی میتافیزیکە،بەڵام لەڕاستیدا لەبابیژندا نیچە گەورەترین مەلای ئیسلامییە،محمدێکی پۆست مۆدێرنە. نیچە زمانێکی پڕ سوکایەتی هەیە بەرامبەر ژن . نیچە دەڵێت،پیاو دەڵێت: من دەمەوێت ،ژن دەبێ بڵێت ئەو”پیاو”دەیەوێت. وەک چۆن لە ئیسلامدا ژن پردێکە کە لێیەوە مرۆڤی موجاهید پێیدا دەپەڕێتەوە بۆبەهەشت،ئەوا لە فەلسەفەی نیچەشدا ژن پردێکە بۆ پەڕینەوەی مرۆڤی بەرز. جیاوازی نیچە و مەحەمەد لەوێدایە کەنیچە ئاگاییانە وادەڵێت و واقیعیەتی ژنی نەکردۆتە حەقیقەت،چونکە نیچە دەزانێت کە ئەوە پیاوە ژنی دروستکردوە ڕێک لەپەراسوی خۆی،وەلێ محمد تێگەیشتنی هەزاران ساڵەی پیاوی وەک حەقیقەت و سروشت و دەستکردی خودایی ناساندووە.
محمد لەپێناو ئامانجێک وایکردوە ئەویش داگیرکردنی دونیا یە وەک بابەتێکی لەزەت پێشکەشی موجاهیدەکانی کردووە،محمد لەوەدا جیاوازە لەنیچە کە داوای بەزەیی دەکات بۆژن،بەڵام نیچە چونکە پێی وایە بەزەیی دەبێتە هۆی لەدەست دانی هێز و وەڕسکەرە بۆیە خۆی لەوەبەدور دەگرێت کە پیاوی باڵا توشی شتی سوک و چروکی وەک بەزەیی بکات. ئێرە شوێنی ئەوە نیە ڕەدی پاساوی مەلاکان بدەمەوە کە گوایە بەهۆی سروشتی زمانی عەرەبیەوە ژن لەدەرەوەی زمانی خودایە،بەڵام حەقیقەت ئەوەیە کە دژە ژن بون پێش ئەوەی نەریتی ئیسلامبێت نەریتی خێڵە سامیەکانە،پێش ئەوەی نەریتی ئیسلام بێت نەریتی “سەردەمی جاهیلیە” بەڵام بەشێوە فەلسەفیەکەی نەریتێکی تەواو ئەرستۆییە،بەجۆرێک کە ئیسلام شتێکی ئەوتۆی زیاد نەکردووە،بۆ “فەلسەفەی ژن”ی ئەرستۆ. ئەگەر ئێمە سەرنج بدەین دەبینین خودا هێزی خۆی لەزماندا نیشانداوە،لەزمانیشدا جێگای ژن نەبۆتەوە،ژنکراوەتە دەرەوەی زمان،بەم شێوەیە زمانیشی لێ سەندراوەتەوە. زمانیش گرێدراوی هزرە.مسعود محمد دەڵێت:زمان تەرجومانی هۆشە.
بەم شێوەیە دەبینین ژن ڕێگەی پێنەدراوە گوزارشت لەخۆی بکات و لە ڕێگەی زمانەوە گوزارشت لەهۆشی خۆی بکات،هەربۆیە دەبینین وەک چۆن بێزمانە،ئاواش بێ ئەقڵە. بەڵام بەتێپەڕینی کات و لەگەڵ ڕەخساندنی دەرفەت بۆژن و کرانەوەی زمانی مێشکیشی کرایەوە،بەجۆرێک کە تەنانەت هۆشی لە پیاو زیاتر نەبێت کەمتر نییە. نیچە لەیەک شت دا خزمەتی ژن دەکات ئەویش “هەڵوەشاندنەوەی دوالیزمی دژەکانە” چونکە بە پێی ئەو دونیابینییە ژن و پیاو دوشتی دژ نین بەڵکو دوشتی جیاوازن،دوشتی جیاواز لەگەڵ دوشتی دژ جیاوازی هەیە.
لە ئەنجامی ئەونکۆڵیکردنە هەزاران ساڵەیەی ژن ،هەندێ لە فێمینیستەکان کەوتونە دۆخێکی واوە کە نکۆڵی لەژن بکەن ،بەڵام ئەوە تەنها زیان لە ژن دەدات و وای لێدەکات داوای شتێکی جگە لەئازادی و یەکسانی بکات،و تایبەتمەندیە ژنانەییەکانی لەدەست بدات،ئەمەش خۆکوشتنە .ژن دەبێت خۆی بێت بەوشێوەیەی خۆی دەیەوێت خاوەن کلتورێکی ژنانە بێت،ئەوەش کاتێک دەبێت کە پیاو لە بارەی ژنەوە زۆرتر مێشکی بەکار بێنێت و کەمتر زمانی.
مەحمود عەبدوڵڵا
