گه‌ڕانه‌وه بۆ سه‌ره‌تا … نێچیرڤان زه‌نگه‌نه
كوشتنی جۆرج فلۆید، وه‌كو نموونه‌یه‌كی زۆر ڕوونی بیردۆزی(كاریگه‌ری په‌پوله) ، ته‌نها كوشتنی مرۆڤێكی ڕه‌شپێستی دز نه‌بوو له سه‌ر ده‌ستی سپیپێستێكی پۆلیس، به‌ڵكو ڕاشه‌كاندنی باڵی په‌پوله‌ی ده‌ست پێكه‌ری ڕوداوه‌كان بوو، وه‌كو لۆرێنز ووتی: (شه‌كاندنی باڵی په‌پوله‌یه‌ك له به‌رازیل، ئه‌توانێ تۆرنەیدۆ له تێكساس بخولقێنێ)، ئه‌وه‌ی گرنگه لێره‌دا كاره‌ساتێكی ناپێشبینكراو ڕووئه‌دات كه هیچ په‌یوه‌ندیه‌كیان به شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ به باڵی په‌پوله‌كه‌وه نامێنێ، گریمان خۆپیشاندانه‌كان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی دادپه‌روه‌ریه، به‌ڵام خۆپیشانده‌ره‌كانی دادپه‌روه‌ری له ڕێگه‌ی خۆیان لائه‌ده‌ن و هه‌ڵه‌سن به كوشتنی چه‌ندین كه‌س و تاڵانكردنی چه‌ندین دوكان، هه‌رچه‌ند ئه‌مه هه‌موو خۆپیشانده‌ران نین به‌ڵام ده‌ره‌نجامی خۆپیشاندانه‌كه ئاژاوه‌ی لێكه‌وته‌وه، له چه‌ندین شار له سه‌رتاسه‌ری جیهان خۆپیشاندان كرا بۆ گه‌رانه‌وه‌ی دادپه‌روه‌ری یه‌كێك له‌وشارانه شتووتگارته، له شاری شتووتگارتی ئه‌ڵمانیا چه‌ند گه‌نجێك چه‌ندین سه‌یاره‌ی پۆلیس ئه‌شكێنن و چه‌ند دوكانێك تاڵان ئه‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی ئه‌و دادپه‌روه‌ریه‌یه كه بۆی خۆپیشاندان ئه‌كه‌ن، بۆچی ئاراسته‌ی روو‌داوه‌كان له لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه به‌ره‌و ئاژاوه ئه‌برێن؟ بۆچی خه‌ڵك په‌نا بۆ لێدان له ده‌سلأتی جێبه‌جێكردنی حكوومه‌ت كه پۆلیسه ئه‌بات؟ بۆ تێگه‌یشتن له‌م پرسیاره ئه‌بێ چه‌ند نموونه‌یه‌كی تر له دوو بواری به‌رچاوی هونه‌ر و سیاسه‌ت بهێنینه‌وه و چه‌ند پرسیارێكی تر بكه‌ین.
هونه‌ر:
زنجیره‌یه‌كی نوێی سینه‌مای ئیسپانی به ناوی ( لا كاسا دو باپێل) له جیهاندا ناوی ده‌ركرد كه چه‌ند دزێكی زیره‌ك پاره‌ی حكوومه‌ت ئه‌دزن و خه‌ڵكیش پاڵپشتیان ئه‌كات، وه ساڵی 2019 یه‌كێك له پڕبینه‌رترین فیلم له مێژووی هۆڵیودا به‌رهه‌مهات به‌ناوی (جۆكه‌ر)، كه‌سێك هه‌ڵده‌ستی به شۆڕش دژی پۆلیس و سیسته‌م، بانگه‌شه‌ی ئاژاوه ئه‌كا و خه‌ڵكیش به پاڵه‌وانی ئه‌زانن، بۆچی ئه‌و فلیم و زنجیرانه‌ی پربینه‌رترین ئه‌و فلیمانه‌ن بانگه‌شه‌ی ئاژاوه ئه‌كه‌ن؟ ته‌نانه‌ت به پێی ئاماری ئای ئێم دی بی ئی پڕبینه‌رترین و به‌ناوبانگترین زنجیره و فلیم له مێژوودا شه‌وشانك و برێكینگ بادن كه له یه‌كه‌میان كه‌سه‌كه یاساكانی سجن ئه‌شكێنێ و ڕائه‌كات، له دووه‌میان له زنجیری برێكینگ باد كه‌سێكی پابه‌ند به یاساكانه‌وه ئه‌بێ به كه‌سێكی دژه یاسا و سیسته‌م.
سیاسه‌ت:
له جیهاندا سیاسه‌توانانی سه‌فسته‌چی ئاژه‌وه‌چی له جێی سیاسه‌توانانی فه‌یله‌سوف و سیسته‌مچی هه‌ڵئه‌بژێردرێن له لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه، نموونه‌كانی تره‌مپی ئه‌مه‌ریكا و جۆنسۆنی به‌ریتانیا و پۆتینی روسیا و ئه‌ردۆگانی توركیا…هتد، بۆچی مه‌یلی خه‌ڵك بۆ سیاسه‌توانانی ئاژه‌وه‌چیه؟
ئه‌وه‌ی لێره‌دا به ڕوونی ئه‌بینرێ رۆحی ئه‌نارشیزم دووباره له‌ناوخه‌ڵكدا ئه‌ژیێته‌وه، ( ئێمه، ده‌وڵه‌ت و من، دوژمنین) ماكس شتیمه‌ر، یان له‌وانه‌یه مێژوویه‌كی دوورتری هه‌بێ بگه‌ڕێته‌وه بۆ ڕێبازی سینیسیزم كاتێ ئه‌لیكسانده‌ری گه‌وره له دیۆگێنیس ئه‌پرسێ: چیت پێویسته بۆت بكه‌م؟ دیۆگێنێس وه‌ڵام ئه‌داته‌وه: بڕۆئه‌ولاوه به‌ری تیشكی خۆرت لێ گرتووم، پێناسه‌كه‌ی ئێف بی ئای بۆ ئانارشیزم له‌وانه‌یه تێگه‌یشتنی روون بدا به ده‌سته‌وه:
( ئه‌نارشیزم ئه‌و بڕوایه‌یه كه كۆمه‌ڵگه، نه حكوومه‌ت ، نه یاسا، نه سیاسه‌ت و نه هیچ جۆره ده‌سه‌ڵاتێكی تیا بێت، ئه‌م جۆره بڕوایه له ئه‌مه‌ریكادا ڕێگه‌پێدراوه و یاساییه ).
مرۆڤێكی هۆمۆی كۆن پێش سه‌دان و ملیۆنان ساڵ، له دارستان و شاخه‌كان و ده‌شته‌كان بێ یاسا و حكوومه‌ت و سیاسه‌ت و ده‌سه‌ڵات ژیاون، مرۆڤ سیسته‌م و یاسا و حكوومه‌ت و ده‌وڵه‌ت و سیاسه‌تی، بۆ ڕێكخستنی ژیان و پاراستنی ماف و به‌جێگه‌یاندنی دادپه‌روه‌ری په‌ره‌ی پێداون، له ئوری سۆمه‌ری و یاساكانی حامورابیه‌وه بۆ پۆلیسی یۆنان و كتێبی سیاسه‌تی ئه‌فلاتون، له‌وێوه بۆ ده‌وڵه‌ته دینیه‌كان، له‌وێوه بۆ كتێبی میری ماكیاڤیللی، له‌وێوه بۆ شۆرشی ڕۆشنگه‌ره‌كان و شۆرشی پیشه‌سازی و شۆرشی قه‌ره‌نسی، له‌وێوه بۆ ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌كان، ئه‌گه‌ر هه‌موو ئه‌مانه نه‌توانن ڕێكخستنێكی مافداری دادپه‌وه‌ر بۆ ژیانی مرۆڤ به‌دیبهێنن، ئایا ناهه‌قی مرۆڤ ئه‌گیرێت خه‌ون به گه‌ڕانه‌وه بۆ سه‌ره‌تا، ئه‌وكاته‌ی سیاسه‌ت و ئاین و یاسا و ده‌وڵه‌ت نه‌بوون ببینێت، ئه‌وكاته‌ی ئازادی ته‌واوی هه‌بوو و خۆی بڕیاری ژیانی خۆی ئه‌دا؟ وه‌كو ناتوانین بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ڕابردوو ئایا ناتوانین خه‌له‌له‌كانی سیسته‌م چاكبكه‌ین و ئه‌پده‌یتی بكه‌ینه‌وه و دادپه‌روه‌ری بۆ سیسته‌م و حكوومه‌ت و سیاسه‌ت بگێڕینه‌وه و مافیش بۆ خه‌ڵك؟
پێم وانیه ئامێری گواستنه‌وه‌ی كات زانست دۆزیبێتیه‌وه، بۆیه گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ مرۆڤی هۆمۆ له‌وانه‌یه شتێكی نه‌كرده بێت، قسه‌یه‌كی باو هه‌یه ئه‌ڵێ قاپی شكاو وه‌كو خۆی لێ نایه‌ته‌وه، ئێمه‌ش ناگه‌ڕێینه‌وه ئه‌وكاته ئه‌وه‌ش ڕاستیه به‌ڵام ئه‌توانین سوود له هونه‌ری ده‌ستی یابانی كینتسوگی وه‌ربگرین، كه شووشه‌ی شكاو به ئاڵتون چاكده‌كه‌نه‌وه، له جاران جوانتر و به‌نرختر ئه‌بێ، بۆیه له‌وانه‌یه تاكه چاره‌ی ئێمه‌ش بۆ ئه‌م بێئومێدیه ئه‌وه‌بێ، ئاژاوه وه‌كو زه‌نگی ئاگاداركردنه‌وەی به‌ره‌و كاره‌ساتچوون ببینین، به هونه‌ری ئه‌قڵ درزه‌كانی سیسته‌م و سیاسه‌ت و دین و حكوومه‌ت و یاسا به ئاوی دادپه‌روه‌ری وگه‌ڕانه‌وه‌ی ماف و ڕێزگرتن له خه‌ڵك پڕبكه‌ینه‌وه.
نووسین : نێچیرڤان زه‌نگه‌نه
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
