مرۆڤی سنووردار و مرۆڤی بێسنوور.. نوسینی: نەوزاد بەندی
لە ڕووی کەسایەتی و دەروونی و مرۆڤایەتی و کارلێککردن و کاردانەوە و هەڵوێست و گۆڕانکاریدا ، مرۆڤەکان ئەکرێن بە دوو بەشەوە :
یەکەم : مرۆڤی سنووردار : ئەم جۆرە لە مرۆڤ ، چەندین سنووری پۆڵایین لە چواردەوری بیر و بۆچوون و کولتوور و گوزەرانی خۆی دروست دەکات ، بە جۆرێک هیچ گۆڕانکاری و کارلێککردن و کارتێکردن و گۆڕانکارییەک قبوڵ ناکات ..خۆپەرستن هەتا سەر ئێسقان .. هیچ ڕەخنەیەک قبوڵ ناکەن ..هەوەس و ئارەزووەکانی کاری پێدەکەن و بڕیارەکانی پێدەدەن.. لە دۆخێکی چەقبەستوودا ئەژی ، حەز ناکات هیچ کەسێک ئاگاداری ئەو جیهانە نهێنیە سنوردارەی بێت . کاتێکیش بە حوکمی کار و فرمان چەند سەعاتێک تێکەڵاوی کۆمەڵگا ئەبێت ، ناچارە گوێ بگرێ و قسە بکات .. کە گوێ ئەگرێت ، بیر و بۆچوونە تازە و جیاوازەکان لە گوێچکەیەکییەوە ئەچنە ژوورێ و لە گوێچکەکەی تریەوە ئەڕۆنە دەرەوە ..چونکە چ قورەتە بیر و باوەڕی نوێ و گۆڕانکاریی سنوورەکانی چوار دەوری مێشکی ببڕن ..ئیتر هەر سەر ڕائەوەشێنێ و هەر بەڵێ بەڵێ ئەکات و ..خۆ ئەگەر بیر وبۆچوونەکان چواردەوری لێ بگرن ، نازانێ چی بکات ، یان ڕائەکات یان ئەیکا بە شەڕە جنێو ..
کە قسەیش ئەکات ، هەمووی درۆن ، چونکە نەخشە و بیر و بۆچوونەکانی خۆی زۆر لەلا بەنرخە و مەحاڵە بەشی خەڵکی لێ بدات ، هەروەها پێی تاوان و خیانەت و بێبازاڕییە ئەگەر نەخشەکانی خۆی بە خەڵک بڵێ ، لای وایە خەڵکەکە هەموو لاسایی ئەکەنەوە و ..ئیتر ئەم کاڵ ئەبێتەوە و ئیفلاس ئەکا ..
ئەم جۆرە کەسە سنووردارە ، بە هەموو جۆرێ ئەیەوێ بار و دۆخ نەگۆڕێ و بەردەوام بێ ، هەر بۆیە باکەی لە کوێوە بێ ، ئەو لەوێوە شەن ئەکا.. سیاسەت و بیر و باوڕ وەک ئایین لە باو باپیرانەوە بۆی دەمێنێتەوە و لێ لادانی کفری موتڵەقە .. گرنگ نییە کێ فەرمانڕەوای بێ ، بەڵکو گرنگ ئەوەیە پارێزگاری لە سنوورە کەسێتیەکانی خۆی بکات و گۆڕانکاریی تێدا ڕوو نەدات و بەرژەوەندییە تایبەتیەکانی وەک خۆی بمێننەوە ، هەر بۆیە زۆرینە چەپڵە لێبدەن ، ئەمیش چەپڵە لێدەدات .. زۆرینە نوێژ بکەن ، ئەمیش نوێژ ئەکا ..زۆرینە کفر بکەن ، ئەمیش کفر ئەکا ..زۆرینە کۆیلە بن ، ئەمیش کۆیلەیە .. چونکە بڕوای وایە زۆرینە باشترین زامنە بۆ هێشتنەوەی بلۆکی بارودۆخەکە وەک خۆی ، بەو جۆرە ئەم و سنوورەکانی و نەخشە و تایبەتمەندییەکانی ناگۆڕێن و ئەمێننەوە و تێک ناچن ..کار وکاسبی و داهاتەکانی تێک ناچن ..
بۆ نمونە چەندین خاوەن پیشە هەن، پەنجا ساڵی تەمەنیان لە پارە کۆکردنەوەدا بردۆتە سەر بە هەمان نەخشە و پلان ، کە نابێ وەک قورئان دەستکاری بکرێن ..یان وەک زۆرینەی ئاینداران ، کە لە قورئانێکی گەورە و گران ، تەنها چەند هەڵس و کەوت و مێژوویەکی ڕووکەش ، دووبارە ئەکەنەوە و ئەڵێنەوە ، ئەویش تەنها بە قسە . زۆرینەی قورئانیان بە تەواوەتیی وازلێهێناوە ، چونکە زۆرینەی قورئان هەوڵ و خەبات و گۆڕانکاریی و خۆنەویستی و فیداکاری و دژایەتی زوڵم و زۆرە .
دووەم : مرۆڤی بێ سنوور :
ئەم جۆری دووەمەی مرۆڤ ، هیچ ڕۆژێکی لە ڕۆژێکی تری ناچێت .. بەردەوام تینووی گەڕان و زانیاریی تازەیە .. گوێ دەگرێت ، ئەخوێنێتەوە ، ئەگەڕێت ، لێکدانەوەی بۆ ئەکات ، سەرکێشیی ئەکات ، شەونخونیی ئەکات ، ڕەخنە لە خۆی ئەگرێت ، خۆی بەراورد ئەکات بەوانی تر .. بەخۆیدا ئەچێتەوە .. گۆڕانکاریی ئەکات لە بۆچوونەکانیدا .. لە کار و کردەوەکانیدا .. لە جل و بەرگ و خواردن و سەردانەکانیدا ..ڕەخنە قبوڵ ئەکات ..باری سەرنجی ئەوانی تر بە هەند وەردەگرێت ..لە هاوڕێکانیدا .. لە کتێب و خوێندنەوە و نوسینەکانیدا .. لە هەموو جوڵە و گۆڕانکارییەکدا ، ئەمیش هەست و بیرکردنەوە و هەڵوێستی خۆی دەبێت ..خۆنەویستن ..
ئەم جۆرە کەسانە ، کۆمەڵگا نوێ ئەکەنەوە ، هەرچەندە لای زۆرینە بە گێرەشێوێن و سەرەڕۆ و هەرزەکار و هەمیشە کەپر سەوز و هەڵەشە و شتی تر پێناسە ئەکرێن و .. خەڵکێکی کەم گوێیان لێدەگرن ..گوێیشیان لێبگرن ، بە قسەیان ناکەن و گاڵتەیان بە عەقڵیان دێ ..چونکە زۆرینەی کۆمەڵگا لە جۆری یەکەمن .
هنری مۆر کە کەسایەتیەکی بێ سنوور بوو ، هاوڕێی پاشای فلۆڕەنسا بوو ، بەڵام کە زوڵم و زۆری لە پاشا بینی ، پێی ووت تۆ کەسێکی زاڵمیت ..پاشا چونکە کەسێکی سنووردار بوو ، بڕیاری مەرگی بەسەردا سەپاند ، پێش ئەوەی سەری هنری مۆر بپەڕێنرێ ، شاژن چووە لای و پێیووت : پێویستە پەشیمان بیتەوە و داوای لێبوردن لە پاشا بکەیت ، چونکە خەسارەتێکی گەورەیە بیریارێکی وەک تۆ بکوژرێت ..
بێگومان هنری مۆر بەقسەی شاژنی نەکرد و چووە ڕیزی شەهیدانی ڕێبازی مرۆڤایەتیەوە ..
نوسەرێکی وەک نیکۆس کازانتزاکی سەرەتا قەشە بوو ، عەقڵیەتی گۆڕا بۆ کۆمۆنیست .. پاشان وازی له کۆمۆنیستیش هێنا ..
ئیحسان تەبەری کە سەرۆکی حیزبی تودەی کۆمۆنیستیی ئێران بوو ، کتێبەکانی لە هەموو دنیای کۆمۆنیستدا ، وەک وانە و سەرچاوەی بیری سۆسیالیست تا ئێستایش ئەخوێنرێن وپشتیان پێ ئەبەسترێت ، لە ناکاو ئیسلامبوونی خۆی ڕاگەیاند .. دەق وەکو ڕۆجێ گارودی سەرۆکی پارتی کۆمۆنیستی فەڕەنسا ، کە ئیسلامبوونی خۆی ڕاگەیاند ..
فرانتز فانۆن ، پزیشکی دەروونیی فەڕەنسیی سوپای داگیرکەری فەڕەنسا بوو لە جەزائیر ، کە زوڵم و زۆری فەڕەنسای بینی لەو ووڵاتەدا ، یاخی بوو ، چووە ڕیزی بەرگریی جەزائیرەوە و بووە نووسەری بەرگری لە دژی کۆڵۆنیالیست .
لای خۆیشمان نمونەی لەو جۆرە کەسە بێسنوورانەمان هەن ، کە وەک حەزرەتی ئیبراهیم پێغەمبەر دروودی خوای لێبێ ، بتەکانی شکاند و .. سنوورەکانی بۆ خەڵکی شکاند ، بەڵام باڵندە کۆیلەکانی ناو قەفەز ئازادیشیان بکەیت ، خۆیان قەفەز بۆ خۆیان دروست دەکەنەوە …بەڵام ناوی ئەو جۆره کەسانە ناهێنین ، چونکە لای خۆمان ئەوەندە عەقڵی سنووردار زۆرە ، نوسینەکەمان ئەدرێتە بەر قسە و تانە و تەشەر وجنێو ، کە من بۆ خۆم حەزم بەو دۆخە نییە و حەز ئەکەم ئەتەگێتی دەیالۆگ تا ئەوپەڕیی پارێزراو بێ .
کێشەیەکی گەورەیش لێرەدا و بە تایبەتی لە کۆمەڵگا دواکەوتووەکاندا ئەوەیە کاتێ کەسێکی بێ سنوور ئەگاتە جێگە و پێگەی دەسەڵات ، لە جیاتی بانگەشەی بێسنووریی عەقڵیی کۆمەڵگا بکات ، کۆمەڵگا و عەقڵی کۆمەڵگا سنووردار ئەکات و ..مرۆڤە بێسنوورەکان بە هەموو جۆرێ لە ناوەندەکانی بڕیار دوور دەخاتەوە ..و تەنانەت سزایان دەدا و ڕاوەدوویان دەنێت ، بە مەبەستی مانەوەی ساڵێ دوو ساڵ زیاتری خۆی لە نازونیعمەت و سەڵتەنەتی دەسەڵاتدا ، بێباک لەوەی مێژوو لە ڕیسایکلینەکانیدا ناوی تۆمار ئەکات .
یان بیریاری بێسنوور هەیە ، لە کۆمەڵگادا بانگەشەی بێسنووریی ئەکات ، کەچی لەناو خێزانەکەی خۆیدا دژی هەموو بێسنووری و کرانەوە و گۆڕانکارییەکە …
