Skip to Content

كێشەی شانۆی كوردی ئەكتەرە یا دەرهێنەر؟… حه يده‌ر عه‌بدولره‌حمان

كێشەی شانۆی كوردی ئەكتەرە یا دەرهێنەر؟… حه يده‌ر عه‌بدولره‌حمان

Closed
by حوزه‌یران 12, 2017 General, Theatre

لە شانۆی كوردی دا ناتوانین نكۆڵی لەوەدا بكەین كە كێشەی ئەكتەرو كێشەی دەرهێنەر دوو كێشەی ریشەیین، سەرباری دەیان كێشەی دیكەی بواری پسپۆری لە تەكنیك و كاری هونەریی و سینۆگرافی،بەڵام هەر یەكەیان بە رێژەیەكی جیاواز لە یەكتر،بەڵام ئەگەر بپرسین كامەیان لەوی دیكەیان لە پێشترە بۆ شانۆ،ئەوە دیارە كە كاری شانۆیی كارێكی هەمە هەنگیەو هەموو پێكهاتەكانی لە رەچەڵەكدا تەواوكەری یەكترن بەڵام دەرهێنەر لە پێشەوەی هەموو ئەوانی دیكەدا دەبینین ،چونكە دەرهێنەر پێشەنگی كارو بونیاتنەرو و بزوێنەری بنەڕەتی دروست بوونی نمایشی شانۆییە.
ئەكتەریش هەرچەندی پڕ لە بەهرە بێت بە بێ دەرهێنەر دروست نابێت وەك دەرهێنەریش بە بێ ئەكتەری بە توانا ناتوانێت گوتاری هونەریی خۆیت پێ بگەیەنێت چەند ئەوەندەی بە دەسەڵات بێت ،ئەوەتا دەرهێنەرە ناودارەكان هەمیشە پەنا بۆ ئەو ئەكتەرە بە توانستانە دەبەن كە لە فەزای سینۆگرافیایێكی سیحراوی و شانۆ پڕ دەكەن لە داهێنانی جوان بۆ سرنج راكێشانی بینەرو نغرۆبوونی لە نیو فانتازیای نواندندا .
زۆر جاران دركمان بەوە كردووە كە دەرهێنەرێكی بە تواناو خاوەن ئەزموون چۆن بە هۆی ئەكتەرێكی بێ توانا شكستی خواردووە، یا بە پێچەوانەشەوە هەندێ ئەكتەری بە توانا لەژێر دكتاتۆریەتی هەندێ دەرهێنەری لاوازدا توانستەكانیان تواوەتەوە و فەشەلیان هێناوە ، كەواتە نمایشی سەركەوتوو لە سۆنگەو دەسەلاچت و فانتازیای هەردوو توانادا بەرجەستە دەبێ رەنگە دەرهێنەر لە رەحمی ئەكتەرەوە دروست نەبێت و هەرگیزیش وەك ئەكتەر نەچوبێتە سەر شان بەڵام ئەو بەهرەو زانست و مەعریفەییەی هەیەتی ئەو دەسەڵاتەی دەداتێ كە كەبتوانێت بە تێڕوانینی خۆیەوە ئەكتەر بەڕێوە ببات ، یا دروستی بكات .

لە رابووردوودا دەرهێنەرانی ئێمە بۆ پەروەردە كردن و ئامادە كردنی ئەكتەر تەنها ئەكتەریان فێری نواندن كردووە و ئەو ئامرازە زانستییە شانۆییانەیان بە دەستەوە نەبووە كە خەسڵەتەكانی ئەكتەری تێدا فەراهەم بكەن لە رووی جەستەیی و دەنگ و ئیلقاوئەداو هونەرەكانی دیكەی ئەكتەرەوە ..بۆیە دەستەپاچە بوونە لە دروست كردنی ئەكتەری هاوچاخی ئەكادیمی لە رێگەی لابورو وۆرك شۆپ و راهێنانی جەستەیی بەردەوام،ئەم فۆرمە تەقلیدییە هەر تەنها بە زۆرینەی ئەكتەرەكانی ئێمەدا وەنەنووساوە ، بگرە دەرهێنەرەكانیشمان ، بە دەر لە ژمارەیەكیان نەبێت كە دەرچووی ئەكادیمیای شانۆیی بەغدا بوونە و شانۆی كوردی پشتی پێ بەستوون ، نەبوونەتە ئەو دەرهێنەرە پرۆفیشنالانە كە توانای دروست كردنی ئەكتەریان بووبێت بە شێوەیەكی زانستی .

تا دوای راپەڕین هیچ ئەكادیمیایێكی شانۆیی لە كوردستاندا نەبووە بۆ گەشە پێدانی شانۆی كوردی لە رووی فۆرم و شێوەدا،ئەوانەش كە لە بەغدا دەردەچوون ژمارەیان بە پەنجەی دەست ژماردراون،بۆیە ئەو كاریگەرییە بنەڕەتیەیان بە سەر گۆڕینی توخمە ئۆرگانیكییەكانی شانۆوە نەبووە،سەرچاوەی كاركردنیان تەنها ئەو تیپە شانۆییانە بووە كە ئارەزوومەندانی شانۆ لە دەورییدا گردبوونەتەوە
دەرهێنەرانی ئێمە چونكە دوور بوونە لە شانۆی جیهانیی و بێ ئاگا بوونە لە پێشكەوتنەكانی شانۆو فۆرمە نوێ ی و ستایلە هاوچاخەكانی ،هەمیشە دوورە پەرێز بوونە لەو پێشكەوتنە و تەنیا پشتییان بە ئەزموونە ناوخۆییەكانەوە بەستووە كە نەیان توانیووە ئیزافەی نوێ ببەخشن و مەودای تێڕوانینی ئەو دەرهێنەرانە پەرە پێ بدەن .

دەرهێنەر كاتێك دەتوانێت ئیزافە دروست كات كە توانی بەر لە دروست كردنی نمایش ، خۆی دروست بكات،ئاشنا بە ئەزموونی نوێ ی جیهانیی بێت و چەندین وۆرك شۆپی بینیبێت ، لە خوێندنی ئەكادیمی پێشكەوتووی خۆیدا فێری وەزیفەی دەرهێنان و چۆنیەتی دروست كردنی ئەكتەرو ئامادەكاری نمایشی شانۆیی بێت ، كاتێك دەیەوێت شانۆگەریەكی چیخەف ئامادە بكات ،بزانێت ستایلەكانی چیخەف چۆنە و چیخەف چ جوداییەكی هەیە لە گەڵ مایرهۆلد و برێخت و ستانسلافسكی و ئەوانی تر،ئەگەر نا گوناهە دەرهێنەرێك كار لە شكسپیر بكات و نەزانێ تایبەتمەندییەتی شكسپیر چیە و لە ژیانیشیدا شانۆگەرییەكی شكسپیریشی نەدیبێ ، ئایا ئەكتەرێكی كورد ئەگەر دەرهێنەرەكەی ئاشنا بە شكسپیر نەبوو بێت چۆن دەتوانێت لە شكسپیر بگات و كاراكتەرێكی وەك ئۆتیللۆ بەرجەست بكات ، كە كاتی خۆی (لۆرانس ئۆلیڤیا) لە لابورە شانۆییەكانی بەریتانیا تەنها لە تۆنی دەنگ و ئیلقای دەنگی ئەوكاراكتەرەی شكسپیر بۆ ماوەی شەش مانگ خوێندویەتی
بۆیە ئەو دەرهێنەرانەی خاوەنی ئەوئەزموونە سادەو تەقلیدیەی چارەگە سەدەیەك پێش ئێستان و لە جیهانیی نوێ ی شانۆدا دابڕاون،لە دەسەڵاتی ئەواندا نیە بتوانن بە ریتمی ئەو سەردەمە نوێیەی شانۆ بڕۆن .

سەردەمی ئەمڕۆش وەك رابووردوو وەچەی نوێ ی خۆی پێیە ، لەوانەی كە هوشیارانە تر لە هەلو مەرجی رابووردوو دەتوانن هەڵسوكەوت لە گەڵ شانۆدا بكەن و فۆرمێكی نوێ بە شانۆ ببەخشن ، هەرچەند من دڵنیام كە هەر تەنها ئەكادیمیا شانۆییەكان سەرچاوە نین بۆ ئەو گۆڕانكارییە ، ئەوانیش ئێستاكە بە گشتی دووچاری قەیرانی ئەو مامۆستا شانۆكارانەن كە دەسەڵاتی پێگەیاندنی قوتابیە ئەكادیمییەكانیان هەبێت ،ئەو مامۆستایانەی بە مامۆستای شانۆ ناوزەد كراون،كەچی دەسەڵاتی خۆ پێگەیاندنی خۆیان نیە نەك قوتابیەكانیان،تەنیا چەند مامۆستایەك نەبێت كە ژمارەیەك لەو قوتابیە بەهرەمەندانەیان لە بواری دەرهێنان و ئەكتەری دا جۆش داوەو ئامادەكارییەكی تەندروستیان بۆ كراوە،بەڵام دامەزراوە ئەكادیمییەكان هەر بەوەندە ناتوانن دەرهێنەرو ئەكتەر بۆ شانۆ دروست بكەن،ئەگەر ئەو قوتابیە بەهرەمەندانە ئاشنا بە ئەزموونی نوێ نەكەن،وەك چۆن قوتابیانی بەشی ئەڵمانی و توركی قۆناغی چوار كە ساڵانە دەنێردرێنە دەرەوەیوڵات بۆ فێر بوون،بەهەمان شێوەش ئەو قوتابیە شانۆكارانە رەوانەی ئەوروپا بكرێن بۆ بینینی خولی راهێنان و وۆرك شۆپی زانستی و بینینی بەرهەمی بیانی ، یاخود ئەو دەرهێنەرو راهێنەرە جیهانیانە بانگهێشتی كوردستان بكرێن بۆ ئەوەی ئەو قوتابیانە لە ئەزموونی نوێ ی پراكتیكی شانۆ بە تایبەت لە رووی ئامادەكردنی جەستەو فیزیكی جەستەو دەنگ و ئیلقاو نواندنەوە..

نەك هەر قوتابیەكان بگرە مامۆستایانی شانۆ زێتر پێویستییان بە دەوڵەمەند كردنی ئەزموون هەیە ، بۆیە وا دەخوازێ كە لە چوارچیوەی پەیوەندییە ئەكادیمیە نێو دەوڵەتیەكان رەوانەی دەرەوە بكرێن و لە وڵاتە پێشكەوتووەكانی شانۆدا خوێندنی خۆیان پەرە پێ بدەن ، وەك چۆن لە هەشتاكاندا د. سەلاح قەسەب مامۆستای ئەكادیمیای شانۆیی لەكاتی خوێندنیدا لە یوگسلافیا شانۆیی ( وێنە) ی گواستەوە ئێراق .

هەروەها دەكرێت ئەكادیمیا شانۆییەكانی ئێمە سوود لە ئەزموونیی جیهانیی كەسانی پسپۆری وەك د. فازڵ جاف ، نیگارحەسیب قەرەداغی ،شەماڵ عومەر ، ديار عومه ر ببینن بۆ سازدانی وۆرك شۆپ و دروست كردنی لابوور لە كوردستاندا ، وەك چۆن ئەو زاتانە ئێستاكە بە بەردەوامی ئەو وۆرك شۆپانە لە وڵاتانی جیهان ساز دەكەن ، بە هەمان شێوەش كوردستان سوود لە ئەزموونی ئەو پسپۆرانە وەربگرێ .

دەكرێ لە سەر ئاستی تاك ئاماژە بەوە بدەین كە لەو ماوەیەدا هەندێ لە دەرهێنەرە لاوەكانمان هەوڵی دروست كردنی روخساری نوێیان داوە و چەندین ئەكتەری كوڕوكچیان بە توانستێكی ئەرێنیانە هێناوەتە سەرشانۆو بەو نمایش و فۆرمانەی لە سەر شانۆدا بەرجەستەیان كردووە ، دەسەڵاتی لێهاتووانەی ئەو دەرهێنەرە لاوانە سەلمێنراوە لە رووی دروست كردنی ئەكتەرەوە ، ئەودەرهێنەرانە پێیان وایە كە هەندێ ئەكتەری سواوی لە قالب دراو ، ناتوانن بە جەستەو ئەدا گوتاری دەرهێنەرەكان لە سەرشانۆدا بگەیننە بینەر ..بۆیە ئەكتەر لە كەرەستە خاوەكانی جەستە دروست دەكەن و بەو شێوەیەش تەوزیفی دەكەن كە ئەوان دەیانەوێت ، لە هەمان كاتیشدا ئەو دەرهێنەرانە جگە لە پێشكەش كردنی نمایشێكی شانۆیی ئەركێكی قورسترو سەخت و دژوارتر دەگرنە ئەستۆی خۆیان كە ئەویش دروست كردنی ئەكتەری نوێ و روخساری نوێیە .. دەشیسەلمێنن كە ئێمە دەسەڵاتی گۆڕینی خوێنی شانۆی كوردیمان هەیە

Previous
Next
Kurdish