ئێمه و جه‌نده‌ر و ئیسلام..3.. سەلام عەبدوڵڵا
به‌شی سێهه‌م
له‌راستیدا جه‌نده‌ر له دیبه‌تی هیچ ره‌وتێكی فێمنستی ده‌ستی پێنه‌كردووه، به‌ڵكو له 1963له‌لایه‌ن ده‌روونناسی ئه‌مریكی (Robert stollerوه ده‌ستیپێكردووه(نووسه‌رانی جێنده‌ر به‌نادرووستی بۆ حه‌فتاكان ده‌یگه‌ڕێنه‌وه و نووسه‌ر لیلی الرفاعی له وتاری-مفاهیم جندریه- ده‌یگه‌ڕێنێته‌وه ئان ئوكلی)و مه‌به‌ستی له جه‌نده‌ر(تایبه‌تمه‌ندی تاك وه‌ك ئه‌نجامی بنیاتنانی كۆمه‌ڵایه‌تی). ره‌وتێكی فێمنستی ئه‌م زاراوه‌كه‌ی به وته‌كه‌ی سیمۆن دی بوڤوار گرێدا كه ده‌ڵێ(ژن وه‌ك ژن له‌دایك نابێ). ئه‌م چه‌مكه سته‌مكاری دژ به ژنان به(كلتوور) و شوناس ده‌زانن و بۆ بنه‌مایه‌كی فه‌لسه‌فی به‌رزی كرده‌وه و پرسی فه‌لسه‌فه‌ی ماركسی و خه‌باتی چینایه‌تی و یه‌كگرتنی چینی كرێكار دژ به سه‌رمایه و پیاوسالاری له پێناو دامه‌زراندنی سۆسیالیزم، پشتگوێ خست.
ره‌وتی جه‌نده‌ر به‌شێوه‌ی ئۆرۆسێنتریست و ره‌گه‌زپه‌ره‌ستانه پرسه‌كه‌یان ده‌خه‌نه روو و پێیان وایه ژێرده‌سته‌یی ژن بۆ پیاو(wo-man….Hu-man)ه و ئه‌كه‌ر(man)بسڕێته‌وه كه‌سایه‌تی ژن نامینێ و ئیدی ده‌بێ هه‌موو ژنانی دونیا گوێڕایه‌ڵیان بن. ئه‌م به‌ڕێزانه وا ده‌زانن هه‌موو دنیا به زمانی ئه‌نگلیزی قسه ده‌كه‌ن! ئه‌ی نازانم(ژن یان مرأه یا زن، ئه‌رواد)یش هه‌یه بۆ مێیینه و بۆ نێرینه(پیاو، رجل، ئه‌ركه‌ك و مرد)هه‌یه؟
یاریكردنی به زمان لایه‌نێكی تری جه‌نده‌ره.
له جه‌نده‌ر(جۆری ره‌گه‌ز) باس له(رۆڵی ره‌گه‌زی) ده‌كه‌ن و پرسیارده‌كه‌ن : مه‌به‌ست له ره‌گه‌ز لایه‌نی بیلۆگ(مه‌به‌ست ئه‌ندامی زاوزێ)یه یان ره‌گه‌ز(سرووشت و كلتووره)؟
لێره‌وه بۆ ره‌فتارو بۆچوون و نه‌ریت و دابه‌شكردنی ئه‌ركه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان به دنیابینی ده‌ره‌به‌گایه‌تی و سه‌رمایه‌داری به چاوی(جه‌سته، سۆز، لاواز، سێكس…هتد)ی ژن و(عه‌قڵ، ده‌سه‌ڵات، ئازا…هتد)بۆ پیاو ببینن كه جێگای دژایه‌تی و نه‌فره‌تی سۆسیالیسته‌كانه و رۆڵی كار و به‌رهه‌مهێنان ره‌ش ده‌كه‌نه‌وه و له‌بریدا سه‌رخان له شوێنیان داده‌نێن. Buttler Judithده‌ڵێ: (ئه‌نه‌تۆمی، بیۆلۆگی، سرووشتناسی به خۆیشمه‌وه ته‌نها زمانه و كاریگه‌ری دیسكۆسه) و هه‌روا: (هه‌مووی كلتووره، هه‌مووی زمانه-هه‌مووی بیره(فكر). سه‌رچاوه: Yola Kipcak، Marxismus vs. Queer Theory ) و شوێنی سۆسیالیزم ده‌سڕنه‌وه‌و ده‌یده‌ن به(فێمینیزم) له‌سایه‌ی سه‌رمایه‌داری!
كاتێ تاتشه‌ر سه‌رۆكی بریتانیا بوو، هاوكات پارێزه‌ری له‌نده‌نیش ژنێك بوو و له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی شاژن ئه‌لیزابێت، به‌ڵام خه‌رجی دایكپارێزی و خزمه‌تكردنی مناڵ و ژنه بێكاره‌كان و مافه‌كانی تری ژنان كورت كرانه‌وه: ژن له خزمه‌تی سه‌رمایه. بیرمه‌نده‌كانی ئه‌م ره‌وته له فێمێنیزم نه‌ك فێمێنیزمه ماركسیسته‌كان(هه‌موو ژنه‌كان به‌یه‌ك شێوه بیرناكه‌نه‌وه و سه‌ر به یه‌ك چین نین وه‌ك چۆن پێاوان به‌یه‌ك شێوه بیرناكه‌نه‌وه و سه‌ر به یه‌ك چین نین) پێیان وایه به‌بێ تێگه‌یشتن له جه‌نده‌ر، ناتوانرێت له سته‌می ره‌گه‌زی و ئازادیان تێبگه‌ین و تازه به تازه هاتوون جیاوازی ژن و پیاو و رۆڵی كۆمه‌ڵایه‌كان و تێڕوانینی رۆشنبییری و پیشه‌ییه‌كانی هه‌ر لایه‌كیان بۆمان روونده‌كه‌ن و ئه‌م پرسیاره ده‌ورووژێنن(بۆچی ئافره‌تان له كۆمه‌ڵگه‌دا ژێرده‌سته؟)و(په‌یوه‌ندی ره‌گه‌ز و ده‌سه‌ڵات چۆنه و چۆن رێكی ده‌خاته‌وه؟)و(بڕیاره سیاسییه‌كان چ كاریگه‌رییه‌كیان هه‌یه له‌سه‌ر ژن و پیاو)و(ئایا ژنان له رووی یاساییه‌وه یه‌كسانن؟)
به ئاشكرا به‌ر‌ژه‌وه‌ندی تایبه‌ت دژ به خه‌باتی ژنانی سۆسیالییست له‌پشت ئه‌م ره‌وته‌وته‌یه. ئه پرسیار و وڵامه‌كانی سه‌رتاپای ئه‌ده‌بی سۆسیالیستی گردۆته‌وه. ئه‌م دووركه‌وتنه‌وه له راستی و خه‌باتی ژنانی شیوعی گواهیده‌رن و دوا نووسینی(من ژنه و مرۆڤم Eve Mitshell- I am Woman…and a Human) نموونه‌یه‌كی نوێیه.
دوو كه‌س ناكۆك نابن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه رۆڵ و بیر و كاری ژن و پیاو مرۆیین و له مێژووی مرۆڤایه‌تیدا به‌نده به خودی مرۆڤ و زاڵبوونی پیاو له‌سه‌ر ژن وه‌ك سیستێم پاش درووستبوونی كاڵا، موڵكایه‌تی تایبه‌ت، ناكۆكی چینه‌كان دابه‌شكردنی كار له‌لایه‌ن پیاوه‌وه دیاری كرا. بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م هاوكێشه‌یه هه‌ڵوه‌شێنینه‌وه، شیوعییه‌كان بۆ مافی یه‌كسانی ژن و پیاو خه‌بات ده‌كه‌ن له بنیاتنانی سۆسیالیزم و په‌روه‌رده و كۆمه‌ڵناسی سۆسیالیستی، واته كاری ژن له‌ناو ماڵ ده‌كه‌ن به كاری كۆمه‌ڵگا(چێشلێنان و په‌روه‌رده‌ی مناڵ و پاككردن و شوشتن)و به(كاری ره‌وه‌زی) رێكیده‌خه‌ن و له‌ئاستیدا ژن و پیاو له ئه‌نجامدانیان وه‌ك یه‌ك به‌رپرسیارن و له‌گه‌لیدا جیاوازی ره‌گه‌زی له‌ناو ده‌برێت. رۆزا لركسمبۆرگ له‌باره‌ی ژنانی بۆرژوا ده‌ڵێ: زۆرێك له‌و ژنانه كه وه‌ك جه‌نگاوه‌ر دڕ له‌دژی(ئیمتیازاتی نێرینه) ده‌جه‌نگن وه‌ك به‌رخ له كه‌مپی كۆنه‌په‌ره‌ست و ئاینی ده‌ڕۆن، ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر مافی ده‌نگدانیان پێدرا). ئه‌م وته‌یه دووباره رێكخراوه‌كانی ژنانی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتمان به‌بیرده‌خه‌نه‌وه وه‌ك ئۆڵبرایت و هیلاری كلنتۆن و ژنه به‌رپرسه‌كانی ده‌زگا جاسووسی و بازرگانانی نه‌وت و گاز …هتد.
ئه‌م ره‌وته له‌ئاست ئیدۆلۆژی ئیدیالیسته، له‌ئاستی سیاسه‌ت دژ به سۆسیالیزمه و له خزمه‌تی سه‌رمایه و موڵكایه‌تی تایبه‌ته و ده‌یانه‌وێ شوێن بزووتنه‌وه‌ی ژنانی شیوعی بگرنه‌وه.
- ئايا مناڵهێنان به‌شێكه له ژێرخان یان سه‌رخانی كۆمه‌ڵگه؟
- ئايا كاری ناو ماڵ ته‌نها(به‌های به‌كاربردن)یان(به‌های ئاڵوگۆڕی(هێزی كار)یش؟
- ره‌گی چه‌وساندنه‌وه‌ی ژنان له بیولۆژیا و ناكۆكی ژن و پیاوه یان دابه‌شكردنی كار و هۆكاره ماددی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان؟
- ئایا به‌بێ ده‌ستگرتنی ژنان به‌سه‌ر ئامراز و كه‌ره‌سته‌كانی به‌رهه‌مهێنان ده‌توانن ئازادبن؟
- ئایا سه‌رمایه‌داری ته‌نها ژن له بواری كار و كرێی كار ده‌چه‌وسێنێته‌وه چونكه ژنن؟
- ئایا سیستێمی سه‌رمایه‌داری ته‌نها سوود وه‌رده‌گرێت له كاری ناوماڵ یان پیاویش؟
- هه‌ر پیاوسالاری ژن ده‌چه‌وسێنێته‌وه یان سه‌رمایه‌داریش؟
- چه‌وسانه‌وه‌ی ژنان به‌شێوه‌ی جیاواز وه‌ك ئیدلۆژیای پیاوسالاری له بواری مناڵهێنان و جنس و په‌روه‌رده‌ی مناڵه و ته‌نها له بازاڕ چینایه‌تیه؟
- بنه‌مای ماددی پیاوسالاری له باڵاده‌ستی پیاوان به‌سه‌ر هێزی كاری ژنان به گشتی؟
- ئێمه له به‌رامبه‌ر(سه‌رمایه‌داری پیاوسالار)ین یان(پیاوسالاری سه‌رمایه‌داری)ین؟
و ده‌یان پرسیاریتر كه ده‌بێ ببن به بابه‌تی گفتوگۆ و باسی ناو كۆمه‌ڵ و ماسمیدیا، نه‌ك ئه‌و جنێوفرشی و ئه‌خلاقفرشتنه سووك و جاهیلانانه.
به بڕوای ماركس و ئه‌نگلس: یه‌كه‌م دابه‌شكردنی كار له‌نێوان ژن و پیاو له‌پێناو به‌رهه‌مه‌هێنانی مناڵ بوو) و له درێژه‌ی ئه‌م بۆچوونه ده‌ڵێن: ده‌ركه‌وتنی یه‌كه‌م ناكۆكی چینایه‌تی له مێژوو رێكده‌كه‌وێت له‌گه‌ل تاك هاوسه‌رى و یه‌كه‌م چه‌وساندنه‌وه‌ی چینایه‌تی و كوێلایه‌تی ره‌گه‌زی ژنه له‌لایه‌ن ره‌گه‌زی پیاو. تاك هاوسه‌ری پێشكه‌وتنێكی مێژوویی گه‌وره بوو، به‌ڵام له‌هه‌مان كاتدا له‌پاڵ كوێلایه‌تی و سه‌روه‌تی تایبه‌تدا.، ئه‌و قۆناغه هێشتا تا ئیمڕۆ هه‌ر درێژه‌ی هه‌یه كه مانای وایه هه‌ر پێشكه‌وتنێك پاشكه‌وتنێكی رێژه‌ییه و گه‌شه‌سه‌ندن و پێشكه‌وتنی هه‌ندێك به ئازاری تر و سه‌ركوتكرنی ئه‌وی تره- بنه‌چه‌ی خێزان و موڵكایه‌تی تایبه‌ت و ده‌وڵه‌ت، لاپه‌ڕه‌ی 82)
به‌ڵام له زۆربه‌ی نووسین و راگه‌یاندنه‌كانی جه‌نده‌رییه‌كان به‌ئاراسته‌یه‌كی تر ده‌ڕۆن: زاراوه‌ی(شوناس) بووه به سحری لێدوان و نووسینه‌كانیان و وه‌ك توتی ده‌یڵێن و ده‌یڵێنه‌وه. ئه‌مه ره‌خنه و خیتابی پۆستمدێره‌نه‌یه دژ به ماركسیزم، چونكه: 1- ماركسییه‌كان جه‌خت له‌سه‌ر(گشت- توتالیتی)ده‌كه‌ن، تێڕوانینی چینایه‌تی. 2- بڕوا ناكه‌ن كه زمان واقیع پیشان بدات، به‌ڵكو واقع درووستده‌كات. لێره‌وه رووی ئیدیالیستان ده‌رده‌خه‌ن: دڵنیانین كه حه‌قیقه‌تی ماددی بوونی هه‌بێت!
له جیهانی ئیسلام و زۆر شوێنی دنیاش نموونه‌ی شێوه‌ی كۆتایی خێزانی رۆمانییان وه‌رگرت(خێزانی تاك). ئه‌نگلس له هه‌مان سه‌رچاوه روونی ده‌كاته‌وه كه وشه‌ی(Familia) له ئه‌صڵدا مانای نموونه‌ی به‌رزی بۆرژوازی بچووكى بێبایه‌خی هاوچه‌رخ نه‌بوو كه سۆز و شه‌ڕ و ئاژاوه‌ی ناوماڵ له‌خۆی كۆكردۆته‌وه. سه‌ره‌تا لای رۆمانییه‌كان مانای خێزانی ژنی و پیاو و مناڵ نه‌بوو، به‌ڵكو ته‌نها مانای كوێله بوو. وشه‌ی(Famulus)واته كوێیله‌ی ناوماڵ و وشه‌ی(Familia) كۆمه‌ڵێك كۆیله كه تایبه‌تن به پیاوێك(ئه‌نگلس، هه‌مان سه‌رچاوه، لاپه‌ڕه‌ی 71و72 به زمانی عه‌ره‌بی).
ئه‌نگلس به سوودوه‌رگرتن له نوسوینه‌كانی باسی خێزان ده‌كات له میتۆدۆلۆژیای ئه‌غرق كه چۆن له‌و سه‌رده‌مه خواوه‌نده‌كان ئازادی و رێز و حورمه‌تیان هه‌بوو، به‌ڵام ژنان له‌سه‌رده‌می پاڵه‌وانییه‌تی پله‌وپایه‌یه‌كی بێبایه‌خی هه‌بوو به‌هۆی باڵاده‌ستی پیاو و كێبركێی كه‌نیزه‌كان. هۆمیرۆس له رووداوه‌كانی ئه‌لیازه، باسی ژن ده‌كات(كچه دیله‌كان له خزمه‌ت ئاره‌زووی جنسی سه‌ركه‌وتووان بوون و به گوێره‌ی پله‌وپایه‌یان، پله‌داره سه‌ربازییه‌كان جوانترین كه‌نیزه‌یان هه‌ڵده‌بژارد و هه‌موو رووداوه‌كانی ئه‌لیازه له‌باره‌ی ململانێی ئه‌خیل و ئه‌غنه‌موون بوو بۆ ده‌ستكه‌وتنی كه‌نیزه‌یه‌ك). هه‌مان ئه‌م ره‌فتاره پاوسالارییه پاش هه‌زاران ساڵ له‌لایه‌ن داعش و به‌عس و هێزه‌كانی ناتۆ له ئه‌فغانستان و وڵاتانی تر دووباره ده‌نه‌وه.
رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی له سیمینار و كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌كانیان له‌گه‌ل خه‌ڵك و نووسینه‌كانیان قه‌ت باسی فێمیساید له‌لایه‌ن سه‌ربازه‌كانی ناتۆ و له‌ناو سیستێمی سه‌رمایه‌داری وڵاته‌كانیان ناكه‌ن.
باسی یه‌كسانی ژن و پیاوه ده‌كه‌ن؟ كه‌س هه‌یه نه‌زانێ تێڕوانینی شیوعی كه‌متر له مافی یه‌كسانی ژن و پیاو قبووڵ ناكا و له ره‌گه‌وه دژ به شۆفێنستی پیاوسالاریه(به ده‌یان و هه‌زاران رابه‌ری سیاسی، كۆمه‌ڵایه‌تی و ئه‌كادیمی ژن له‌سه‌ر ئاستی دنیا هه‌یه: نه‌زیهه دلێمی یه‌كه‌م وه‌زیر له مێژووی عیراق، ادیلا بانكهۆرست دامه‌زرێنه‌ری حزبی شیوعی ئوسترالیا، ئه‌شره‌ف ده‌هقانی سه‌رۆكی چریكه‌های فیدائی خه‌ڵك ئێران، ئۆلریكا ماینهوف دامه‌زرێنه‌ری سوپای سوور له ئه‌ڵمانیا و له‌ناو زیندان تیرۆكرا….هتد. كه‌س هه‌یه نه‌زانێ شیوعییه‌كان له پێشی پێشه‌وه‌ی مافی یه‌كسانی ژن و پیاون؟ كه‌س هه‌یه نه‌زانێ شیوعییه‌كان له‌پێشه‌وه‌ی خه‌باتن دژ به شۆفێنستی پیاوسالاری؟ به‌ڵێ بۆ مافی یه‌كسانی ژن و پیاو له هه‌موو رووییه‌كه‌وه‌و هه‌ر به رابه‌رایه‌تی ژخودی ژنانی شیوعی!
ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستی جه‌نده‌ر(مافی یه‌كسانی ژن و پیاوه) له مێژوو و بۆ ئێستا، بۆچی له‌م باره‌یه‌وه پێگه و هه‌ڵویست و ئه‌ده‌بیات و خه‌باتی شوعییه‌تیان په‌راوێزخستووه؟ رێك وه‌ك یادی 8ی مارس: پێش چه‌ند ساڵێك ئه‌مه‌شیان تاپۆكرد له‌سه‌ر نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان و رۆڵی ژنانی شیوعیان سڕیه‌وه!
