فەحسی ڤایتەمین D3 Vitamin D3 test .. رەهەند سابیر

لەم چەند ساڵەی پێشوودا، ژمارەی ئەو کەسانەی کە تووشی کەمی ڤایتەمین دی بوون، بە نیسبەتێکی سامناک، لە کوردستان و جیهان، لە کشاندایە. بێتروشوخوێکردنی مەوضوعەکە، هەندێ مەعلومات سەبارەت بە رۆڵ و گرنگیی ڤایتەمین دی، هۆکار و زیانەکانی ئەدەین بەر نەشتەری باسوخواز. ڤایتەمین دی، یەکێکە لەو جۆرانەی لە هەمبەر چەورییدا، بە چۆکدادێت و ئەتوێتەوە، زۆرجار وەکو هۆرمۆنێک کار ئەکات. جەستە پاش موستەفیدبوون لە تیشکی خۆر و لە رێگەی پێستەوە، ڤایتەمین دی چێ ئەبێت.

بۆچی ڤایتەمین دی ضەرورە؟
یارمەتیی لەش ئەدات بۆ مژیینی کالسیۆم، کالیسیۆمیش پێویستە بۆ تەندروستی ئێسکەخانەکان، بەرتەقای ئەم وەظیفەی، ڤایتەمین دی، رۆڵێکی گرنگی هەیە لە تەندروستیی دەمارەخانە، ماسوولکەکان و نیظامی بەرگریی لەش

بە چەند رێگە، ڤایتەمین دی چنگ ئەکەوێت؟
بە شێوەیەکی سەرەکیی، لە سێ رێگەوە ئەتوانین ڤایتەمین دی، دەست بخەین کە پێکهاتوون لە تیشکی خۆر، خۆراک، یان دەرمانی Supplements، هاوکات ئەگەر بۆ فەترەیەکی زەمەنیی درێژ، تیشکی خۆر لە جەستەمان بکوتێتەوە، ئەوا لەجیاتیی سوود، زیانمەند ئەبیت و ئیحتیمالی تووشبوون بە سەرەطانی پێست زیاد ئەکات.

رێژەی نۆرماڵ و نانۆرماڵ لە فەحسەکاندا
پێشئەوەی لە کۆتاییەوە بینووسرێ، لە ئیبتیداوە جێکەوتی ئەکەین، ئەکرێ ئەم ژمارانە، لە موختەبەرێکەوە بۆ موختەبەرێکی تر، بە کەمێک جیاوازیی، گۆڕانکارییان بەسەردا بێت.
١-ئەگەر رێژەکە لە نێوان 25-80 ng/ml بوو، ئەگونجێ بنووسین باشتریین رێژەیە، یان هەندێ سەرچاوەی نوێ ئەڵێ 50-70
٢-ئەگەر ئەنجامگییریی نیسبەتەکە لە 10-24ng/ml بوو، ئەوا کەمیی ڤایتەمین دی هەیە بە شێوەیەکی کەم یان ئاسایی
٣-ئەگەر لە 10ng/ml کەمتر بوو، ئەوا زۆر کەمە
٤-لە کۆتاییدا، ئەگەر رێژەی نەتیجەی فەحسەکە لە 80ng/ml ، مەعنای قۆناغی تەسەمومە بە ڤایتەمین دی کە ئەمەیش خەتەرناکە

ئێمە رۆژانە بڕی چەند ڤایتەمین دیمان ئەوێ؟
بڕی ئەو ڤایتەمینەی رۆژانە پێویستمانە، لەسەر تەمەنی کەسەکە بەندە، بە رەچاوکردنی یەکەی نێودەوڵەتیی (international units-IU)
١-منداڵی تازە لەداییکبوو، هەتا دووانزە مانگیی، پێویستی بە 400 IUە
٢-یەک ساڵ، تاوەکو هەژدە ساڵ، 600 IU
٣-نۆزدە تا حەفتا ساڵیی، بەهەمان شێوە 600 IU
٤-٧١ ساڵیی و زیاتر، 800 IU
٥-خاتوونی دووگیان، یان شیربەخش، 600 IU
سەرەڕای ئەمانە، بۆ کەسێک ڤایتەمین دی زۆر کەم بێ، ئەوا پێویستی بە بڕێکی ئەبێت، ئەمەیش بەپێی ئەو کڵێشە و رێنمناییەی دکتۆر بە گونجاوی ئەزانێ

هۆکاری کەمیی ڤایتەمین دی چییە؟
١-نەخواردنی ئەو خۆراکانەی کە سەرچاوەن ئەم ڤایتەمینە
٢-کەم بەرکەوتەیی تیشکی خۆر
٣-جگەر و گورچیلە نەتوانن ڤایتەمین دی بگۆڕن شێوەیەکی ئەکتیڤ کە جەستە بتوانێت بەکاری بهێنێت
٤-بەکارهێنانی هەندێ دەرمان کە کار بکاتە سەر مژیینی ئەم ڤایتەمینە

کێن ئەو کەسانەی مەترسییان زیاترە بۆ کەمبوونی ڤایتەمین دی، لە جەستەیاندا؟
١-منداڵی شیرەخۆرە، چونکە منداڵ بە کەمیی ئەکەوێتە بەر تیشکی خۆر، هەروەها شیری دایک، مەصدەرێکی ضەعیفە بۆ نۆ ڤایتەمین دی، بۆیە ئەکادیمایای ئەمێریکیی بۆ منداڵان، رێنمایی ئەدات بە پێدانی 400 IU رۆژانە بە منداڵ.
٢-ئەو کەسانەی عومریان کشاوە، لەبەر ئەوەی پێستیان بە باشیی قوەتی وەرگرتنی ڤایتەمین دی نییە لە تیشکی خۆرەوە، هەروەها گورچلەیشیان بە باشیی ناتوانێ ڤایتەمین دی بگۆڕێت بۆ شێوەیەکی ئەکتیڤ.
٣-ئەو کەسانەی کە رەشپێستن، توانای دەستکەوتی ئەم ڤایتەمینەیان کەمە لە تیشکی خۆرەوە.
٤-ئەو بەعضە شەخصانەی کە قەڵەون، چونکە چەورییە خانەکانیان لەگەڵ ڤایتەمین دی ئەلکێن ، قەطعی ئۆغری ئەکەن بۆ سووڕی خوێن، بەڵام مگیینی ڤایتەمین دی، پێویستی بە چەوریی هەیە، بەڵام ئەگەر زیاد لە پێویست دروست بوو، ئەو حاڵەتەی سەرەوە رووئەدات
٥-عیللەتی درێژخایەنی جگەر و گورچیلەکان، هەندێ نەخۆشیی تری وەکو سەرەطان
٦-ئەو کەسانەی دەرمان بەکارئەهێنن وەکو Cholestyramine, anti seizure drug……

ئەو گرفت و کەیسانەی کە بەهۆی کەمیی ڤایتەمین دیەوە رووئەدات
کەمیی ڤایتەمین دی، ئەبێتە هۆی کەمبوونەوەی چڕیی و سەختیی ئێسەکان، ئەمەیش خەتەرناکیی زیاد ئەکات بۆ سەر ئێسکەکان. زوو شکاندنی ئێسک، نموونەیەکی واضح و سانایە. هەروەها ئەگەر بە شێوەیەکی زۆر کەم بێت، ئەبێتە هۆی روودانی هەندێ نەخۆشیی، وەکو، ئێسکە نەرمە لە منداڵاندا Rickets، منداڵانی ئەفریقیی و رەشپێست، بە گشتیی زۆرتیین مەترسییان هەیە بۆ روودانی عیللەتە، هاوکات، لە کەسی گەورەدا، ئەگەر ئەم ڤایتەمینە زۆر کەم بێت، ئەبێتە هۆی Osteomalacia، نەتیجەی ئەم نەخۆشییە، لاوازیی و ئازاری ئێسکە خانەکان و لاوازیی ماسوولکەکانی لێئەکەوێتەوە.

توێژیینەوەکان ئەوەیان تەخشان کردووە لە ئەو کەسانەی نیسبەتی ڤایتەمین دی لە جەستەیاندا لە صەدا سیی %30 کەمتر بێت، مەترسییان زیاترە بۆ روودانی رۆماتیزمە، لەگەڵ ئەوەیشدا، ئەگەر %30 زیاتر بێت، کەمتر ریسکناک(خەتەرناک)ن، بە تایبەتیی لە خانماندا. لە بەرامبەر ئەمەدا، هەندێ توێژیینەوەیش ئەوەیان بەیان کردووە، کە کەمیی ڤایتەمین دی، پێوەندیی بە عیللەتەکانی شەکرە، ضەختی خوێن و سەرەطانەوە هەیە

ئەو سەرچاوانەی کە ڤایتەمینیان تێدایە
ماسیی بە تایبەتیی سەلەمون، بەرهەمە شیرەمەنییەکان بە گشتیی، قارچک، جگەری ئاژەڵ، زەردێنەی هێلکە، شەربەتی پرتەقاڵ

نیشانەکانی کەمیی ڤایتەمی دی چیین؟
١-هەستکردن بە نەخۆشیی
٢-لاوازیی و بێتاقەتیی
٣-ئازاری ماسولکە و ئێسک و پشت
٤-وەریینی قژ
٥-هەستکردن بە بوونی پەستان

ئایا زۆری ڤاتەمین مەترسییداوە؟
ئەگەر ڤایتەمین دی زیاد لە پێویست بێت، ئەوا ژەهراوییبوون بە ڤایتەمین دی پێئەگوترێ کە ئەمەیش خەتەرە و نیشانەکانیشی لەم چەند خاڵەدا، بەیانی ئەکەین
١-دڵتێکەڵهاتن و رشانەوە
٢-کەمبوونی ئارەزووی خواردن
٣-قەبزیی
٤-دابەزیینی کێش و لاوازیی

لە کۆتاییدا مۆمی باسەکە بەوە ئەکوژێنینەوە کە ئەم فەحسە بە تیوبی زەرد Gell and clot acivater ئەکرێ.