هاوبەشی لە تاواندا.. عوسمانی حاجی مارف
ڕێکخراوی “بتسێلم” ناوەندی زانیاری ئیسرائیل بۆ مافەکانی مرۆڤ، رایگەیاندوە ٢.٢ ملیۆن کەس ڕۆژ و شەو بەبێ خواردن لە غەززە تێدەپەڕێنن، لەوانەش کۆرپە، منداڵ، ژنانی دووگیان یان شیردەر و بەساڵاچوان…، لەگەڵ ئەوەی ژمارەیەکی زۆر لە بەرپرسانی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە مرۆییەکان، هۆشدارییان داوە سەبارەت بەو دۆخی ئەو برسێتیەی لە غەززەدایە، لەهەمان کاتدا فشارێکی زۆری جیهانی دەخرێتە بەرامبەر ئەم کردارە درەندانەیەی ئیسرائیل، بەڵام ئیسرائیل بەردەوامە لە ڕێگریکردن لە هاتنە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییە گرنگەکان بۆ غەززە.
ئەمریکا دەتوانی برسێتی و کوشتار و برسێتی لە غەززە ڕاگرێت، بەڵام نایکات، واتە هەڵوێستی عەمەلی دەربارەی بەر نەگرتن بەو کوشتار و برسێتیەی کە بەرامبەر بە دانیشتوانی غەززەی دەکرێت هەڵبژاردووە، ئەتوانین بڵێین ئەمریکا بەهاوبەشی جینۆسایت دادەنرێت. هاوبەشە لە درێژکردنەوەی داگیرکاریەک کە تێیدا ئیسرائیل تەواوی فشاری خۆی دەخاتە سەر خەڵکی غەززەو برسیان دەکات بۆ ئەوەی ملکەچ بن.
بەپێی ڕێکەوتنامەکانی (حوزەیرانی ١٩٧٧)ی جنێڤ و پەیمانامەی ڕۆمای دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان، برسیکردنی خەڵکی مەدەنی وەک شێوازێکی شەڕ قەدەغەیە و تاوانی جەنگ پێکدەهێنێت، ئەم تاوانانەی ئیسرائیل و هاوبەشی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیان قیزەونترین کردارێکە، دەرکەوتەی ئەو پەری شەرمەزاریە لە مێژوی بەشەریەتدا کە لە بەرامبەر مافەسەرەتاییە مرۆییەکان ئەنجام دەدرێت، ئەمەش بە ئاشکرا هەڵوەشاندەوەی تەواوی ئەو رێکەوتننامانەو پەیماننامانە نێو دەوڵەتیانەیە کە لەبەرامبەر جەنگەکاندا بریاریان لەسەر دراوە، پێشەنگی ئەم پێشێلکردنەش دەوڵەتی ئیسرائیل و دەوڵەتی ئەمریکایە، بایدن و ناتانیاهۆیە.
ئەمریکا دەتوانێ ئەم کوشتار و برسیتیە راگرێت بەڵام هیچی نەکردووە. دەکرێت ناردنی چەک بۆ ئیسرائیل ڕابگرێت و ئیسرائیلیەکان ناچار بکات ئاگربەست قبوڵ بکەن، بەڵام لەبری ئەوە ڕێگری لە هەموو پێشنیارەکانی هێنانەدی ئاگربەستی هەمیشەیی لە غەززە کردوە. هەروەها دەکرا پاڵ بە ئیسرائیلەوە بنێت بۆ جێبەجێکردنی ئەو بڕیارە کاتیەی کە لەلایەن دادگای نێودەوڵەتییەوە دەرچووە، بەڵام لەبری ئەوە هەوڵیدا بڕیارەکە بێ بایەخ بکات. واشنتۆن دانی بەوەدا ناوە کە ئیسرائیل لانی کەم هاتنی خۆراک بۆ غەززە سنووردار دەکات، ئەمەش کارێکە کە تەنانەت ڕێکخراوە ئیسرائیلیەکان وەک سیاسەتی برسێتی وەسفیان کردووە، بەڵام بەردەوام بووە لە دەربڕینی پشتیوانی خۆی بۆ ئەو کەسانەی کە بەرپرسیارن لەم کارە قێزەونانە.
سەرەڕای ئەوەی ئەمریکا باش دەزانێت ئیسرائیل لە سەرەتاوە تاوانی جەنگ و تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی ئەنجام داوەو دەیدات، وەک بە ئامانجگرتنی خەڵکی مەدەنی و هەوڵدان بۆ پاکتاوکردنی دانیشتوانی غەززە، لە کاتێکادا بایدن بە ئاشکراو بێباکانە چاوی خۆی لەم جینۆسایتە خەواندووە، پێوێستە پێش هەر لایەنێک دانیشتوانی ئەمریکا بە توندی لەبەرامبەر ئەم سیاسەتەی حکومەتەکەیان هەڵوێست بگرن و پەرجەکرداری توند نیشان بدەن.
ئەمریکا بەردەوام بووە لە بەکارهێنانی ڤیتۆی خۆی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتوەکان لە دژی هەموو ڕەشنوسی ئەو بڕیارنامانەی داوای ئاگربەست کرواە لە غەززە. ئەمریکا دژی ئەو دۆسیەیە بوو کە ئەفریقای باشوور پێشکەشی دادگای نێودەوڵەتی کرد و ئیسرائیلی بە ئەنجامدانی کردەوەی جینۆساید تۆمەتبار کرد. لە هەمان کاتدا بەردەوامە لە دابینکردنی ئەو چەکانەی کە سوپای ئیسرائیل بۆ بۆردومانی خەڵکی مەدەنی لە غەززە بەکاری دەهێنێت.
پێویستە فراوان بونەوەی نارەزایەتی جەماەری لە تەواوی دنیادا ئەم ملهوریەی ئیسرائیل و ئەمریکا ریسواکات و راگرێت، کۆتایی بە داگیرکاری غەززە بهێنرێت، ناکرێت پەرجەکردار لە بەرامبەر ئەم برسێتی و کوشتارە بەکۆمەڵەدا نیشان نەدەین و لە بەرامبەر بەرەی دژی مرۆڤایەتی کە ئێستا ئیسرائیل و ئەمریکا و هاوپەیمانەکانیان نوێنەرایەتی دەکەن نەوەستینەوە.
پێویستە بایدن و ناتانیاهۆ و ئەندامانی حکومەتەکانیان دادگایی بکرێن.
