ئاگرێك بڵێسەكەی خامۆش نابێت!.. سەدیق سەعید ڕواندزی

لە دوای تێكچوون و پاشگەزبوونەوەی ڕژێمی بەغدا لە ڕێككەوتننامەی یانزەی ئازار و دەسپێكردنەوەی خەباتی چەكداری، ژمارەیەكی بەرچاو لە هونەرمەندە گۆرانیبێژ و مۆزیكییەكان، پەیوەندییان بە شاخەوە كردەوە. ئەو هونەرمەندانە، لە گوندی وەسانی دۆڵی باڵەیانی سنووری قەسرێی ڕەنگین، سەرلە نوێ دەستیان بە ڕێكخستنەوەی هونەر و سروودی بەرەنگاریی كوردی كردەوە و چەندان بەرهەمیان لە باوەشی ئەو شاخانە، كە هەموویان هاندان و بەرزكردنەوەی گیانی پێشمەرگە و بەرگریكردن بوو لە خاكی پیرۆزی كوردستان وەك ئێمە (پێشمەرگەین بە دەنگە زوڵاڵەكەی فواد ئەحمەد) بە كەرستەی سەرەتای و دوور لە هەموو ستۆدیۆ و ئامێری پێشكەوتووی دەنگ تۆماركرد. ئەو سروودانە، ئێستاش لە ئەرشیفی هونەری كوردی وەك سەرمایەكی مێژوویی گەورە ماونەتەوە. بەم شێوەیە هونەر و ئەدەب، شانبەشانی پێشمەرگە لە سەنگەربوون.

سەردەمانێك لە كۆتایی هەفتاكان و سەرەتای هەشتاكان، بەعس لە بەرسروودەكانی حەمەجەزا، مرۆڤی كوردی لە سێدارەدەدا، ئەردەوان و ئەیاز زاخۆیی شەهید دەكردن، چونكە دڵنیابوو لە كاریگەریەتی هونەری كوردی بە سەرگیانی نەتەوەیی و نیشتمانی مرۆڤی كورد. ئێستا كە هونەری گۆرانی كوردی بەراورد بەو قۆناغە دەكەین، چی دەبینین؟ بێگومان هونەرێك دوورلە هەموو جۆرە پەیامێك وجوانییەك، دوور لە هەموو چێژومانەوەیەك مەگەر بە دەگمەن. سەیرم پێدێت لە هەرێمێكی بچووكی وەك ئێمەدا، ئەو هەموو لەشكرە گۆرانیبێژە هەبێت و گۆرانی بڵێت. سەرنج بدەن، هەموو عێراق یەك كازم ساهری هەیە، هەموو فارس یەك موعینی هەیە، هەموو تورك یەك تاتلیسازی هەیە، بگرە هەموو جیهان، لە ڕۆژهەڵاتییەوە بۆ ڕۆژئاوا، لە باشوورییەوە بۆ باكوور، یەك شاكیرای هەیە. كەواتە چۆن دەبێت میللەتێك هەمووی گۆرانیبێژبێت؟ ئاوازدانەرە گۆرانی دەڵێت، نەی لێدەدات گۆرانی دەڵێت، سیناریستی كلیپەكانە گۆرانی دەڵێت، دەرهێنەرە گۆرانی دەڵێت! لە هەمووشی كارەساتترهونەرمەندی كورد لە بری ئەوەی هەموومان فێری ئەوە بكات خاك و نیشتمانمان خۆشبووێت، لە بری ئەوەی منداڵەكانمان فێری پەروەردە وگیانی مرۆیی و نەتەوەیی بكات، لە بری ئەوەی ڕابردووی پڕ ڕەسەنایەتی هونەری كوردیمان پیشان بدات، لە بە ناو بەرنامەكان دێت فێری چێشت لێنانمان دەكات و پیشانمان دەدات كولەكە چۆن لە ڕۆن سووردەكرێتەوە؟ زەڵاتە چۆن دروست دەكرێت؟ هونەر پەیامێكە لە خزمەت مرۆڤایەتیدا. دەبێ هونەربە هەموو ژانرە جیاوازەكانییەوە، ئەوەندەی تر ژیانمان لاجوان و نەخشینتر بكات. دەبێ فێری هەموو ئەوخەسَڵەتانەمان بكات، كە ڕەنگبێ خاوەنی نەبین، چونكە هونەرمەندان لە توێژە هوشیار و ڕۆشنبیرەكانن. دەبێ كاریگەریەتی لە سەرژیانمان دابنێن، نەك هیچ جیاوازییەكی دیكەیان نەبێ لەگەڵ كەسانی ئاسایی. ئاخر نیشاندانی هونەرەكانی چێشت لێنان وچۆنیەتی فێربوونیان، كاری شێفەكانە نەك هونەرمەندان! ئەوان دەبێ فێرمان بكەن هونەر چۆنە، چۆنیش لە خزمەت هەموواندایە. چۆن هونەر بە نەمری دەمێنێتەوە و لە گەڵ هەموو قۆناغ و سەردەمەكان دەڕوات. هێشتا گەنجێكی تازە پێگەیشتوو بووم، گوێم لە گۆڕانییەك دەبوو بە ناوی (ئاگرێكی بێ خۆڵەمێش) كە یەكێكی قژ و سمێڵ زەرد و چاو خورمایی كەشخە دەیگوت. وشەكانی هەڵوەستەیان پێ دەكردم و پرسیاریان لا دروست دەكردم، چۆن ئاگر بێ خۆڵەمێش دەبێت؟ چۆن ئاگرێك هەیە تا هەتایە هەر بڵێسە دەدا و نابێتە خۆڵەمێش؟ ئەی بۆچی گوڵی ئەوی لە ژێر پێ داناوە؟ بۆچی ئەو ئاگرە لە دڵی ئەو كڵپەی یاوە؟ كێ ئاگری خستۆتە دڵی ئەو؟ بۆ دەبێت كچێك هێندە دڵڕەق بێت، قژی زەردی خۆی بكاتە زنجیر و لە دەست و قاچی ئەم بئاڵێنێت؟ بێ ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارانەم لابێت. كە گەورەتر بووم، ئیدی زانیم ئەم گۆڕانیبێژە دەنگ زوڵاڵە (محمەد عەباس بارام )ە. لە دوای ئەو گۆڕانیەش، خۆی بۆ ساڵانێكی دوورو درێژ ون بوو، بەڵام گۆرانیەكەی هەرمایەوە و لەگەڵ تێپەڕینی ساڵ و زەمەنەكان لە بیر نەكرا. دواجار دەركەوت كە لە هەندەران و لە وڵاتی سكۆتلەندا دەژیت.
بە درێژایی ئەو هەموو ساڵانە و دەركەوتنی سەدان بە ناو گۆرانی و گۆرانیبێژ، ئەم گۆرانییە لە یادەوەری چەندین نەوە كاڵ نەبووەوە، بگرە هەر كاتێك گوێی لێ دەگرین، وەك ئەوە وایە بۆ یەكەم جار بێت گوێ لەوگۆڕانییە پڕ مانایە بگرین . ئەمە بۆچی وایە؟ بێگومان چونكە هونەری دوێنێ هەڵگڕی پەیامێك و گوتارێك بوو. گۆرانی دوێنێ، لە ڕووی شیعر و ئاوازو وتنەوە لەو پەڕی داهێنان بوو، وێرای ئەوەی هیچ كەرستە و پێداویستیەكی هونەری ئەوتۆش نەبوو. ئێستا بە ناو گۆرانیبێژ هەیە، بە دەیان فرت و فێڵی هونەری و ئامێر و مایسترین وستۆدیۆوە، كەچی هێشتا كە گۆرانی دەڵێت وەك ئەوەی تەنەكە لێ بدات وایە. بە سەدان گۆڕانبێژی گەنجی ئەو سەردەمە، ناتوانن گۆرانیەكی وەك ئەمەی محمەد عەباس بەهرام، یان ئەمیرەكەمی فواد ئەحمەد بڵێنەوە. هەڵبەتە دەتوانن لاساییان بكەنەوە، بەڵام كەی لاساییكردنەوە داهێنانێكی تێدایە؟ هونەری ڕەسەن، هونەرێك كە لە خزمەت مرۆڤ و كۆمەڵگەكەی دابێت، تا هەتایە بە نەمری دەمێنێتەوە، وەك ئەو گۆرانیە، كە هەرگیز بڵێسەكەی خامۆش نابێت. ئاگرێكی بێ خۆڵەمێش، هۆنراوەكەی هی شەهید (بەرزان عوسمان) و ئاوازەكەشی هی هونەرمەند خۆیەتی. ئەم هونەرمەندە، بە داخەوە لەو ڕۆژانەی ڕابردوودا دواجار وەك هەر نەخۆشێكی دیكە، كە ئەو نەخۆشییە كوشندەیە دەگرن. لە شەڕی شێرپەنجەدا دۆڕاو كۆچی دوایی كرد، بەڵام هونەرەكەی، دەنگە ڕەسەنەكەی بۆ هەتاهەتایە بە نەمری دەمێنێتەوە و ئاگرە بێ خۆڵە مێشەكەشی بلیچسەكەی هەرگیزاو هەرگیز خامۆش نابێت.

Sadiq Said Rwandze

سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.