گەنجان لە سەردەمی دیجیتاڵ و گۆڕانی كۆمەڵایەتی.. وریا مەعروف
لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا كە تەكنیكە دیجیتاڵییەكان لە ژیانی ڕۆژانەدا بە شێوەیەكی چڕ و بەربڵاو بەكاردەهێنریت، گەنجان وەك كاراكتەری هەرە دیار و لە هەمان كاتدا لە هەستیارترین كاراكتەری گۆڕانە كۆمەڵایەتییەكان دەردەكەون. سەردەمی دیجیتاڵ تەنها قۆناغی نوێگەری تەكنۆلۆژی نییە؛ بەڵكو پرۆسەیەكی گشتگیری دووبارە داڕشتنەوەیە لە پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانەوە تا دروستكردنی ناسنامە، لە پەروەردەوە تا بەرهەمهێنانی كەلتووری، تەنانەت شێوەكانی بەشداری سیاسیش دەگرێتەوە.
بۆ گەنجان، گۆڕەپانە دیجیتاڵییەكان تەنها پلاتفۆرمی پەیوەندیكردن نین، بەڵكو مەیدانی كۆمەڵایەتین كە ناسنامەی تێدا دادەمەزرێت، وتوێژی لەسەر دەكرێت و دووبارە بەرهەم دەهێنرێتەوە. ژینگەكانی سۆشیال میدیا پرۆسە تەقلیدییەكانی دروستبوونی ناسنامەیان خێراتر كردووە؛ پێشكەشكردنی خود زیاتر بووەتە كارێكی نمایشكارانە، پارچەپارچە و شڵەقاو. ئەگەر سەرنج بدەین ماوەی ئەو كاتەی گەنجان لە ژینگەكانی ئۆنلایندا بەسەر دەبەن زیادی كردووە؛ دەركەوتن، ژمارەی فۆڵۆوەرەكان و ڕێژەی كارلێككردنەكان بووەتە شێوازێکی نوێی سەرمایەی کۆمەڵایەتی بۆ نەوەی گەنج لەگەڵ ئەوەشدا، میكانیزمەكانی لایك و پێزانینی ڕێو شوێنی پێویستی گەنجان بۆ پەسەندكردنی كۆمەڵایەتی زیاد دەكەن، بەمەش بوارگەلی نوێی هەستیاری دروست دەبن وەك ئالوودەبوونی دیجیتاڵ و فشاری دەروونی و كۆمەڵایەتی.
دیجیتاڵکردن بووەتە هێزێکی یەکلاکەرەوە لە پێکهێنانی ناسنامەی جیهانی گەنجان. بەهۆی ئینتەرنێت و پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا و ئامرازەکانی پەیوەندی ئۆنلاین، ئێستا گەنجان نەک تەنها لە ژێر کاریگەری کولتوری ناوخۆیی بەڵکو لە ژێر کاریگەری شێوازی ژیان و بەها و هێماکانی کۆمەڵگە جیاوازەکاندان. ئەمەش دەبێتە هۆی لاوازبوونی سنوورە نەریتییەکان لە بونیادنانی ناسنامەی گەنجان و سەرهەڵدانی پێکهاتەیەکی ناسنامەی گۆڕاو و فرە ڕەهەند. پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان فەزایەكی نوێیان دروست کردووە بۆ خۆ نمایشكردن، و بەشداریکردن لە کەلتوری جیهانی. ئەم فەزا دیجیتاڵیانە گەنجان لە ئاستی جیهاندا پیشان دەدەن، لە ڕێگەی ئەم پڕۆسە دیجیتاڵی و جیهانی بوونەوە، ناسنامەی گەنجان قەبارەیەکی گەورەتر و کەمتر ناوخۆی وەردەگرێ، و بە تێکەڵبوونی کەلتورە جیهانییەکان دادەنرێت، بەم شێوەیەش کارلێکی بەردەوام لە نێوان ناوخۆیی و جیهانیدا دروستدەکەن.
جگە لەوەش، کایەی دیجیتاڵی دەرفەت دەدات بە گەنجان کە ڕووبەڕووی مۆدێلی ناسنامەی جیاواز ببنەوە، پەیوەندی بە تۆڕە کۆمەڵایەتییە نوێیەکانەوە بکەن، و پەیوەندی لەگەڵ کۆمەڵگەکاندا بکەن کە سنوورەکان تێدەپەڕێنن. ئەمەش هەستکردن بە تاكێكی جیهانی بەهێز دەکات لە هەمان کاتدا بەشداری دەکات لە دووبارە پێناسەکردنەوەی تایبەتمەندی تاکەکەسی. بەڵام دروستبوونی ناسنامەیەكی جیهانی لە ژینگەی دیجیتاڵیدا دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەی وەک سەرلێشێواوی ناسنامە یاخود ناسنامەی تێكەڵ، نادڵنیایی سەربەخۆیی و چەوساندنەوەی دیجیتاڵی. بەڵام دیجیتاڵکردن ناسنامەی نەوە گەنجەکان لە چوارچێوەی نیشتمانی دەباتە دەرەوە و فۆرمێکی ناسنامەی فراوانتر و کارلێککارانەتر و هەمەچەشنتر دروست دەکات.
یەكێك لە دیارترین كاریگەرییەكانی دیجیتاڵكردن لەسەر گەنجان لە بواری پەروەردەدا دەردەكەوێت. پلاتفۆرمەكانی فێربوونی ئۆنلاین توانای سەربەخۆیی دەستڕاگەیشتن بە زانیارییان هەیە، بەڵام لە هەمان كاتدا شێوازی نوێی نایەكسانی بەرهەم دەهێنن بەهۆی جیاوازییەكان لە ئامێرە تەكنۆلۆژییەكان و خوێندەواری دیجیتاڵی ئەم كەلێنی دیجیتاڵە كە بەندە بە پێگەی سۆسیۆ-ئابوورییەوە، بووەتە هۆكارێكی یەكلاكەرەوە لە دەستڕاگەیشتنی گەنجان بە دەرفەتە پەروەردەییەكان، ئەم دۆخە نیشان دەدات كە جیاوازییە چینایەتییەكانی كۆمەڵگە لە ژینگەی دیجیتاڵدا دووبارە بەرهەم دەهێنرێنەوە و پرسیاری لەسەر ئیدیعای یەكسانیی سەردەمی دیجیتاڵ دروست دەكات.
هەروەها لە كۆمەڵگەی دیجیتاڵدا، پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی گەنجان بە هۆی كارلێكی ئۆنلاینەوە دووبارە شێوە وەردەگرنەوە. لە لایەك، كۆمەڵگە دیجیتاڵییەكان دەرفەتی هاودەنگی، ئازادی ڕادەربڕین، و تۆڕە كۆمەڵایەتییە گشتگیرەكان پێشكەش بە گەنجان دەكەن؛ لە لایەكی تر، كەمبوونەوەی كارلێكی ڕووبەڕوو، گۆڕانی لێهاتووییەكانی پەیوەندیكردن و كێشەكانی وەك تەنیایی دیجیتاڵ دەخەنە بەرباس. بە تایبەت، زیادبوونی هەڕەشە و ئازاردانی ئەلیكترۆنی بووەتە مەترسییەكی كۆمەڵایەتی نوێ لەناو گەنجاندا. ئەم پێكهاتە دووانەیە ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە كاریگەری دیجیتاڵكردن لەسەر بەرهەمهێنانی سەرمایەی كۆمەڵایەتی، ئاڵۆز و فرە-ڕەهەندە.
لەڕووی سیاسیشەوە نەوەی گەنج هەستیان پێدەکرێ كە كەمتر گرنگی بە پێکهاتە سیاسییە نەریتییەکان بدات، فۆرمەکانی بەشداریکردنی سیاسی لە سەردەمی دیجیتاڵیدا بە شێوەیەکی بەرچاو گۆڕانییان بەسەردا هاتووە. هەڵمەتەکانی سۆشیال میدیا و بزووتنەوەکانی هاشتاگ و تۆڕەکانی هاودەنگی ئۆنلاین دەنگی سیاسی گەنجان بەهێزتر دەکەن؛ گۆڕەپانی دیجیتاڵ وەك شوێنێكی نوێی بۆ وتوێژی گشتی كار دەكات. بەڵام زۆرجار ئەم بەشدارییە وەک چالاکیی ڕووکەش ڕەخنەی لێدەگیرێت و جیاوازی نێوان چالاکیی و پشتیوانی لەبەردەم گفتوگۆدایە. سەرەڕای ئەمەش، بەسیاسیکردنی دیجیتاڵی گەنجان بە ڕەوتێکی بەرچاو دادەنرێت کە داهاتووی بەشداری دیموکراسی لە کۆمەڵگەی مۆدێرن دادەڕێژێت.
سەردەمی دیجیتاڵی هەم دەرفەتی نوێ و هەم لاوازی نوێ بۆ گەنجان دەڕەخسێنێت. ئاسانتر دەستڕاگەیشتن بە زانیاری و کارلێکی کەلتووری جیهانی و فراوانبوونی بوارەكانی بەرهەمهێنانی داهێنەرانە، توانای كۆمەڵایەتی و كەلتووری گەنجان زیاد دەكات، هەروەها لەبەرانبەردا نەمانی تایبەتمەندی، چاودێریکردنی داتا، ئاڵوودەبوونی دیجیتاڵی و کەلتووری ئۆنلاین ئەزموونە کۆمەڵایەتییەکانی گەنجان ئاڵۆز دەکەن. ئەمەش ئەوە دەردەخات کە سەردەمی دیجیتاڵی کاریگەری یەکلایەنەی لەسەر گەنجان نییە؛ بە پێچەوانەوە پرۆسەیەکی دژبەیەک و فرەلایەنە و دینامیکییە.
گەنجان پێگەیەکی سەرەکییان هەیە لە گۆڕانی کۆمەڵایەتی سەردەمی دیجیتاڵیدا. تێگەیشتن لە داینامیکی کۆمەڵگایەکی گۆڕاو پێویستی بە شیکردنەوەی ئەزموونی دیجیتاڵی گەنجان هەیە لە ڕوانگەی کۆمەڵناسی و کەلتووری و سیاسییەوە. سەردەمی دیجیتاڵی تەنیا سەردەمێکی تەکنەلۆژی نییە بۆ گەنجان؛ بەڵكو سەرەتای دیزاینێكی نوێی ژیانی كۆمەڵایەتییە.
وریا مەعروف
