توركیا به پشتیوانی بارزانی و سوننه به‌عسییه‌كان ئه‌چێته شه‌ره‌وه … ئه‌حمه‌د ره‌جه‌ب
هه‌واڵه‌كانی ناوخۆو جیهانییه‌كان باس له نزیكبوونه‌وه‌ی شه‌ری موسڵ ئه‌كه‌ن و عێراق داوا ئه‌كات توركیا بگه‌رێته‌وه‌و، ئه‌مریكا هه‌وڵئه‌دات هه‌ردوو وڵات له سه‌ر شه‌ری موسڵ رێكبكه‌ون و رێز له خاكی عێراق بگێرێت ئه‌مه له‌لایه‌ك، له‌لایه‌كی دیكه‌وه توركیا سووره له سه‌ر مانه‌وه‌و به‌شداریكردن و، پشت به مه‌سعود بارزانی وسوننه به‌عسییه‌كان به ناوی “” حه‌شدی نیشتمانی”” ویارمه‌تی عه‌ره‌بستانی سعودی و قه‌ته‌رو وڵاتانی كه‌نداو ئه‌به‌ستێت.
ئه‌مریكا سووره له سه‌ر ده‌ستپێكردنی شه‌ری موسڵ و، هه‌وڵئه‌دات جۆرێك له ته‌بایی له نێوان عێراق و توركیاو، حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان و، عه‌ره‌به سوننه به‌عسییه‌كان بێته كایه‌وه‌و، ئه‌مریكا ئه‌یه‌وێت پێش ئه‌وه‌ی باراك ئۆباما ماڵئاوایی له كۆشكی سپی بكات، سه‌ركه‌وتن له شه‌ری موسڵدا به‌دێبهێنێت و، ئه‌وه‌ش ئه‌بێته هۆیه‌كی گرنگ بۆ سه‌ركه‌وتنی هێلاری كلێنتۆن پاڵێوراوی دیموكراته‌كان له هه‌ڵپژاردنی چاوەڕوانكراوەكەی كۆتایی ئەمساڵ.
توركیا وه‌ك میراتگری ده‌وڵه‌تی عوسمانی هه‌ر له دروستبوونییه‌وه به هه‌موو شێوه‌یه‌كی درندانه كه‌وته گرتن و گوشتنی گه‌لان و، بۆ نموونه كوشتنی به كومه‌ڵ (جینۆسایدی) ئه‌رمه‌نه‌كان و، سه‌ركوتكردنی كوردو شۆرشه‌كانی، شۆرشی شیخ سه‌عیدی پیران و، شۆرشی ئاگریداغ و تاوانی كۆمه‌ڵكوژی ده‌رسیم و، له سه‌ر هه‌مان سیاستدا هیچ رژێمێك له رژێمه داگیركه‌ره‌كانی كوردستان به ئه‌ندازه‌ی رژێمی توركیای كه‌مالی خوێنرێژ هه‌وڵی پاكتاوی نه‌ژادی كوردی نه‌داوه‌و، ته‌نانه‌ت له به‌عسییه‌كان زیاترو زیاتر.
توركیا له دوای راپه‌رێنه مه‌زنه‌كه‌ی گه‌لی كوردستان و، دروستبوونی هه‌رێمی كوردستان به هه‌موو جۆرێك دژایه‌تی سیاسی و ئابوری هه‌رێمیان كردو، له پاش روخانی رژێمی دیكتاتۆری سه‌دام حوسه‌ێن و حزبی به‌عسی عه‌ره‌بی روویكرده سیاسه‌تی ده‌ستێوه‌ردانی كوردستان و، پێش هه‌موو شتێك یارمه‌تیدانی توركه‌كان و، كه‌مه كه‌مه خۆی له به‌رپرسانی هه‌رێم نزیككرده‌وه‌و، ده‌ستی كرد به ناردنی كۆمپانیای بواره‌كانی خزمه‌تگوزاری و بیناسازی و رێگاوبان.
توركیا له گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان نزیكبووه‌وه‌و، به‌ڵام ده‌ستیكرد به ئۆپەراسیۆنێكی قیزه‌وه‌ن و، سەربازه‌کانی سوپای تورکیا لە شارەکانی باکووری کوردستان سەدان گوندو دێھاتیان وێرانكردو، ئەو ئۆپەراسیۆنە سەربازییەش بە بەشداری دەیان ھەزار سەرباز، جەندرمە، پۆلیس، ئاسایش و جەردەوان ( جاش) و، بە بەکارھێنانی سەرجەم جۆرەکانی چەکە قورسەکان و تەکنۆلۆژیای جەنگ و فڕۆکە جەنگییەکان و ھەلیکۆپتەرە سەربازییەکان و تانک و راكێت و تۆپەوە بەڕێوه‌چوو.
رژێمی توركیا سوودی له شه‌ری نگریسی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان (پدك) و یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان (ینك) وه‌رگرت و، بۆ یارمه‌تیدان و پشتگیری پدك هێزی سوپای توركیا سنوری هه‌رێمیان به‌زاندو، له پاش وه‌ستانی شه‌رو، رێكه‌وتنی واشنتۆن له نێوان پدك و ینك سوپای توركیا نه‌كشایه‌وه‌و، به پێچه‌وانه‌وه بڵاوه‌ی به هێزه‌كانی كردو، له چه‌ندین شوێن، له ئامێدی و بامه‌رانی و شوێنی دیكه جێگیربوون و، به‌وه‌ش نه‌وه‌ستاوه به تۆپ و فرۆكه‌ی جه‌نگی خاكی كوردستان له قه‌ندیل و زاخۆو ئامێدی و شوێنی دیكه ئه‌كوتێ و، ئه‌گه‌ر شه‌ری موسڵ ده‌ستپێبكات، توركیا له‌شكر كێشی بۆ قوڵایی هه‌رێمی كوردستان ئه‌كات و، به نیازه بگاته ئاواته‌كه‌ی به داگیركردنی كه‌ركوك.
عه‌ربستانی سعودی به ئاشكراو، له سه‌ر زاری عادل ئه‌لجبیر وه‌زیری ده‌ره‌وه پشتیوانی له هێزه‌كه‌ی توركیا له باشیك ئه‌كات، چونكه سیاسه‌تی عه‌ره‌بستانی سعودی له گه‌ڵ سیاسه‌تی توركیا یه‌كئه‌گرێته‌وه‌و، هه‌ردوو په‌رۆشن و، گوایه رێگه ناده‌ن دیمۆگرافیای موسڵ تێکبدرێت و، به‌رامبه‌ر به ئاخافتنه‌كه‌ی عادل الجبیر، وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وی عێراق وه‌ڵامیدایه‌وه كه حه‌شدی شه‌عبی رۆڵیان هه‌بووه له شه‌ر دژی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ( داعش) و، له شه‌ری موسڵیشدا رۆڵیان ئه‌بێت و، راشیگه‌یاندووه: ئاخافتنه‌كه‌ی وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى عه‌ره‌بستانی سعودی بێ نرخه.
توركیا هه‌وڵئه‌دات به‌شدری له شه‌ری مۆسڵدا بكات و، عێراق نایه‌وێت توركیا به‌شداری بكات و، رەنگە سەرەتای شەڕەكە لە نێوان هێزەكانی حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان و، هێزه‌كانی حه‌شدی به‌ناو نیشتمانی سوننەكان دروستبێت و، بەدوایدا وه‌ك مۆدێل و دیكۆره‌كه‌ی راپه‌رینی خه‌ڵكی سوریا، هەندێك گروپی جیهادیی ئیخوان ئه‌الموسلمین و، وهابی و سه‌له‌فی كه لەلایەن توركیا و عه‌ربستانی سعودی و قەتەرەوە ئاماده‌كراون دەست بەسەر هەندێك ناوچه‌دا بگرن و، هێزە شیعەكانیش دەستەوەستان نابن و هەندێك ناوچەی دیكە كۆنترۆڵ ئه‌كه‌ن.
زۆربه‌ی خه‌ڵكی موسڵ عه‌ره‌بی سوننه‌ن و، ژماره‌یه‌كی زۆریش كوردی تیایه‌و، له مێژه‌وه زۆران له نێوان كوردو حكومه‌تی ناوه‌ندی هه‌یه‌و، توركیا په‌یوه‌ندی بته‌وی له گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان هه‌یه‌و، ئه‌یه‌وێت له‌و سونگه‌یه‌وه دزه بكات و، به‌شداری بێت له شه‌ری موسڵداو،. بێگومان بۆ توركیا موسڵ تام و چێژی تایبه‌تی هه‌یه‌و، خەونێكی عوسممانلییه‌و، ده‌مێكه هه‌وڵئه‌دات بۆ گه‌یشتن به‌و ئاواته.
دوور نییه له پرۆسه‌ی شه‌ری موسڵ، شه‌رێكی چاوه‌روانه‌كراو له نێوان هێزه‌كانی توركیاو، هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان دروست بێت و، ئه‌وه‌ش سه‌ره‌رای په‌یوه‌ندی پته‌و له نێوانی به‌رپرسانی هه‌ردوولا هه‌یه‌و، ئه‌م هه‌نگاوه‌ش له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی وڵاتان به تایبه‌ت ئێران و ئه‌مریكا ناگونجێت و، سیاسه‌تی واشنتۆن پشتگیریكردنه له كوردان و، له به‌ر ئه‌م هۆیه شه‌ری موسڵ دوائه‌كه‌وێت و، زۆر ستم و سه‌خته بزانرێت ده‌سكه‌وتی توركیا له رووی سه‌ربازییه‌وه چییه و، له‌م كاتانه‌دا هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق ئاماده‌یه شاره‌كه ئازاد بكات و، وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا دووپاتی ئه‌كاته‌وه كه به‌غدا سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵمه‌تی ئازادكردنی شاره‌كه ئه‌كات و، بۆ به‌شداریكردن له‌م هه‌ڵمه‌ته‌دا سه‌دان راوێژكار له ئه‌مریكاو وڵاتانی رۆژئاوا هاتوون و، وایان داناوه پرۆسه‌كه كاتێكی درێژی بؤێت.
توركیاو عه‌ره‌بستانی سعودی و قه‌ته‌رو هه‌ندێ له وڵاتانی كه‌نداو به پاڵبشتی عه‌ره‌به سوننه به‌عسییه‌كان هه‌وڵ ئه‌ده‌ن به‌شداری بكه‌ن له شه‌ری موسڵدا به بیانووی پاراستنی دیموگراڤیای شاری موسڵ و،به‌لام له راستیدا توركیاو عه‌ره‌بستانی سعودی ده‌ستیان بۆ رێكخراوه تیرۆریستییه‌كان درێژ كردووه‌و، ئالووده‌ی ده‌ستێوه‌ردانن له وڵاتانی دیكه‌و، له ئێستادا بۆ نموونه عه‌ره‌بستانی سعودی ده‌ستی له كاروباری یه‌مه‌ن و به‌حرین و عێراق و سوریاو لیبیاوتونس و وڵاتانی ئه‌فریقیا هه‌یه‌و، توركیا و وڵاتانی كه‌نداو پێیان ناخۆش بوو، كاتێك شیعه‌كان توانیان چه‌ته‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ( داعش) له تكریت و ئه‌نبارو فه‌للوجه‌و گه‌یاره راوبنێن و، ئه‌و ناوچانه پاك بكرێنه‌وه‌و، كورزی گه‌وره له گروپه ئیسلامییه توندره‌وه‌كان و تیرۆریستان بسره‌وێنن.
ئه‌مریكا داوای له توركیاو عێراق كرد دان به‌خۆیان بگرن و، قسه‌كانی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان و وڵامه‌كانی حه‌یدر ئه‌لعه‌بادی وه‌لابخه‌ن و، به دوای چاره‌سه‌ر بگه‌رێن و، به پێی وته‌بێژی وزاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا هه‌موو ئه‌و هێزانه له عێراقدا ئه‌بێت له گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق رێكبكه‌ون و، هه‌موو لایه‌ك هه‌وڵبدات دژی دوژمنی سه‌ره‌كی هاوبه‌ش بێت كه داعشه‌و، وپێویسته رێز له سه‌روه‌ری عێراق بگیرێت.
به هۆی مه‌كرو نازی توركیاوه شه‌ری موسڵ زۆر ئاڵۆز ئه‌بێت و، هه‌ره‌شه له به‌رژه‌وه‌ندی ژماره‌یه‌ك له وڵاتانی ناوچه‌كه ئه‌كات و، دوور نییه پرۆسه‌ی ئازادكردنی شاره‌كه كه له ژێر ده‌ستی داعشدایه‌و، له‌م رۆژانه‌دا ده‌ستپێ ئه‌كات ببێته هۆی ناكۆكی عێراق و ئێران و توركیاو، به پێی پسپۆره سه‌ربازییه‌كان توركیا نیازی پرۆسه‌یه‌كی وه‌ك داگیركردنی جه‌رابلوسی سوریا هه‌یه‌و،په‌ره به‌داگیركردنی خاكی عێراق بدات و، ئه‌و كاره‌ش ئاسۆی په‌یوه‌ندییه‌كانی نیوان عێراق و توركیا روونتر ئه‌كاته‌وه.
توركیا واسه‌یری موسڵ ئه‌كات به‌شێك بێت له خاكی توركیاو، كاتی خۆی ویلایه‌تی موسڵ، یه‌كێك بووه له ویلاته‌كانی ئیمبراتۆرییه‌تی عوسمانی و، له ساڵی 1921 عێراق په‌یدا بوو، موسڵ خرایه سه‌ر عێراق و، له ساڵی 1926 داننرا به سنووری كۆتایی و، له‌و كاته‌وه تا ئێستا توركیا هه‌وڵئه‌دات موسڵی بۆ بگه‌رێته‌وه وه‌ك به‌شێك له خاكه‌كه‌ی و، ئێستا توركیا جێپێی له خاكی عێراق قایم كردووه‌و، یه‌كینه‌ی سه‌ربازی هه‌یه‌و، سوننه عه‌ره‌به‌كان هاوراو هاوجووتن له گه‌ڵیانداو، هه‌وڵئه‌ده‌ن ببنه به‌ربه‌ست له به‌رامبه‌ر حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ست به‌سه‌ر شاری موسڵ نه‌گرن و، به‌رپرسانی توركیا شه‌ڵه‌ژاون و، ئه‌ترسن به‌غدا به ته‌واوه‌تی ده‌ست به‌سه‌ر موسڵ بگرێت و، هیزه سوننییه‌كان قاو بده‌ن و، ئه‌گه‌ری پێكدادان له نێوان ئێران و توركیا له موسڵ رووبدات و، هه‌ریه‌ك له‌و دووانه هه‌وڵ ئه‌ده‌ن ئه‌م ناوچه ئیستراتیجییه كه به نه‌وت ده‌وڵه‌مه‌نده بخاته ژێر ركیڤی خۆی.
به پێی لێدوانی پارێزگاری پێشووی نه‌ینه‌وا ( موسڵ) ترسنۆكی هه‌ڵاتوو ئه‌سیل نوجه‌یفی شه‌ری موسڵ به‌بێ توركیا نابێت و، ناتوانرێت پشتگیری توركیا له شه‌ری ئازادكردنی موسڵدا پشتگۆێ بخرێت و، پێوایه حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان رۆڵیان له شه‌ری موسڵدا نابێت و، رۆڵی سه‌ركی ئه‌مانه‌ن: سوپای عێراق، پێشمه‌رگه و حه‌شدی “”نیشتمانی”” و هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی و، لێره‌شدا ئه‌م ترسنۆكه له باتی پێشمه‌رگه ئه‌ڵێت كورده‌كان.
ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه له شه‌ری موسڵ سوڵتان ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان به سه‌رشۆری بگه‌رێته‌وه بۆ توركیا یان جوڵه به هێزه‌كانی نه‌كات و، چاوه‌روانی ده‌رئه‌نجامه‌كانی شه‌ره‌كه بكات و، ده‌نگۆی ئه‌وه هه‌یه داعش به‌بێ شه‌ر له موسڵ بچێته ده‌ره‌وه‌و، ئه‌ڵێن ئه‌مریكاو عه‌ره‌بستانی سعودی رێككه‌وتوون رێگا به‌ره‌و سوریا له رووی چه‌ته‌كان بكرێته‌وه‌و، شه‌ره‌كه بگۆێزنه‌وه بۆ سوریا.
كورد هیوای به هێزی پێشمه‌رگه‌یه رێگر بێت له به‌رده‌م هه‌وڵ و ته‌ماحی توركیاو، به هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌هێڵێت توركیا بۆ ناوچه كوردستانییه‌كان بكشێت و، تا توانایان هه‌یه پاڵپشتی هێزه‌كانی سوپای عێراق بن بۆ له‌ناوبردنی داعش.
ئه‌گه‌ر توركیا به‌ره‌و دواوه نه‌كشێته‌وه‌و رێگا خۆش ئه‌كات ئێران به ئاشكرا بێته ناو شه‌ره‌كه‌و، ئه‌و كات لافاوی خۆێن هه‌ڵئه‌چێ و به‌رز ئه‌بێته‌وه خه‌ڵكێكی زۆری تیائه‌چێ و، له‌وه‌ش خراپتر ئه‌گه‌ر حه‌شدی شه‌عبی شیعه‌كان بكه‌ونه شه‌ر له‌گه‌ڵ سوننه‌كانی حه‌شدی “” نیشتمانی”” و، كه‌س نازانێت ئاراسته‌كان به‌ره‌و كوێ ئه‌چه‌ن و، له‌م دوو حه‌شده كامیان سه‌ركه‌وتن وه‌ده‌سئه‌هێنێ و، براوه ئه‌بێت.
15/10/2016
