رەوشتی سیاسی بۆتە کۆیلەی بەرژەوەندییەکان … رەزا شوان
لە کۆنەوە تا ئەمڕۆ ئەوانەی کە لێکـدانەوەی رەوشتی سیاسییان کـردوون، هـاوڕانین و نەگەیشـتوونەتە پێـناسەیەکی یەکگـرتوو. هەنـدێکیان وا لێکـیان داوەتـەوە کە رەوشـتی سیاسی کۆمەڵـێک بەهـایە پەیوەندییەکـانی نێـوان کۆمەڵەکـان و دەوڵەتـان رێکـدەخـات، لەسەر بنەمای رێزگرتن لە یەکتری، هەروەکو بیرمەنـدی مەزنی ئیسپانی (فـرەنسیسکۆ دو فـیتۆریا:١٤٩٠ـ ١٥٤٦) وا لێکـیداوەتەوە. بەڵام میکافـیلییەکـان کە سەر بە تـیۆری میکافـیلین پێیان وایە کە (ئامانج پاکانە بۆ هۆکارەکان دەکات) بە پشتبەستن بە زیـرەکی و بە فـڕوفـێڵ و هەڵخەڵەتانـدن، هەنـدێ جاریش بە هـێز و سەرکوتکردن، لە پێناوی بە دیهـێنانی ئامانـج دا.
تێپەڕین بە تیۆرە براغـماتییەکـان، کە پاکانە بۆ گۆڕین و سنووربەزاندن و تاوانەکـان و کارە نایاسایی و ناڕەوشتییەکان دەکەن، لە پێناوی بەرژەوەندییەکانی دەوڵەتـدا. ئەمەش بە پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییە مرۆڤـایەتییەکانەوەن، کە رێ بە هـیچ پێشـێلکـارییەک نـادەن کە مافەکـانی مـرۆڤ پێشێل بکـرێن.
لە ئەمـڕۆدا رەوشـتی سـیاسی لە پاشەکـشێدایە و بـووە بە کۆیـلەی بەرژەوەنـدییەکـانی دەوڵەتان و دەسەڵاتپەرستان، هەموو یاسا رەوشتییەکـان و چەمکەکانی دادپەروەری و مافەکـانی مـرۆڤ و مافەکـانی گـەلانی ستەملێکـراو و مـاف زەوتکـراو، بەڵکو هـەموو پـێوەرە مرۆڤـایەتییەکـان لـە سایـەی بەرژەوەنـدی و نـاڕەوشـتیی سیاسیدا لاوازبـوونە، تەنانەت پشتبەستن بە پێوەرە رەوشتییەکـانی نێوان دەوڵەتانیش پاشەکشێیەکی زۆریان کـردووە.. بـەرژەوەنـدی بـۆتـە پـێوەری دۆسـت و نەیـار. وەکـو دەبینـین هـاوکــاری و پەیوەندیی نێوان دەوڵـەتان، لەسەر بنەمـای بەرژەوەنـدییە، تەنانەت گەر ئەم هـاوکاری و پەیـوەنـدییانـە، لەســەر حـیسابی چـەوســانـەوە و پێـشـێل کـردنی مافەکـانی گـەلانـی ستەملکـێراویش بن، بە لایانەوە گـرنگ نیـیە، گـرنگ بەرژەوەندییەکـانیانە. ئەمەش بە تـەواوی بـە پێچـەوانەی جـاڕنامەکـانی مافـەکـانی مـرۆڤ و مافـەکـانی گـەلان و مافـی بڕیاری چارەیخۆنووسینی گەلان و یاسا نـێودەوڵـەتییەکـانەوەیە.
بۆ نموونە سنوربەزاندنی تورکیا و داگیرکردنی بەشێک لە خاکی رۆژئاوای کوردستان و کوشتنی بە دەیان کوردی بێتاوان و ئاوارەکردنی بە هەزاران خێزانی کورد. نە ئەمریکا و نە رووسیا و نە بەریتانیا و نە دەوڵەتانی عـەرەبی و ئیسلامی، تەنانەت کەمترین شت لۆمەی تورکیایان نەکرد، ئەمەش شەرمەزاری و بێـڕەوشتیی سیاسییە، چونکە کەم یا زۆر بەرژەوەنـدییان لەگەڵ تورکیادا هـەیە، یا رووسیا کە هـێزێکی لە شاری عـەفـرین بـوو، بـۆ بەرژەوەنـدی ئابـووری و سـیاسی و چـەک فـرۆشـتن بـە تورکـیا، هـێزەکەی کشانـدەوە و چـرای سەوزی بۆ تورکیا هەڵگـرد کە عەفـرین داگیربکات، کە بە هـەزار خێزانی کوردمـان لەم شارە کوردستانییەدا، لە ترسی دڕندەیی و خوێنڕێژی و نامەردی سـوپای تورکیا، شارەکەیـان بەجێهـێشتوون. ئەمەیە ناڕەوشـتی سیاسی.
کورد گەرچی تا ئەمـڕۆ خـاوەن دەوڵەتی خۆی نییە، هەموو کاتێکیش بووە بە قوربـانی بەرژەوەندی و پیلانەکانی وڵاتـە زلهێزەکان و ناوچەییەکان.. بێگومان کورد بەهێزترین هـاوپەیمانی دەوڵەتـانی هاوپەیمانە لە دژی داعـش، کەچی ئەمـریکا چـرای سـەوزی بۆ سوپای عـێراق و ئێران و تورکیا و میلیشیاکـانی حەشدی شەعبی هەڵکرد، کە بە چەک و تانکی ئەمریکییەوە پەلاماری شاری خورمـاتوو و خانەقـین و مەخموور وکەرکووکی کوردستانی بدەن و داگیریانیان بکەن.
هێزەکانی ئەمریکا کە لە کەرکووک چاوی خۆیان لەم تـاوانە پۆشی و لۆمەشـیانیان نەکـردن، ئەمـەیە ناڕەوشـتی لە سیاسەتی دەولـی دا. پێشــمەرگە و شەرڤـانانی قـارەمانی کـورد لە باشـوور و لە رۆژئـاوای کوردسـتان، کە ئەفسانەی داعشیان تێکشاند، رۆڵێ سەرەکییان لە شکستهێنانی داعش هەبوو و هـەیە، ئەوەتا ئەو شەڕە دەستە و یەخەیەی کە شەرڤانانی کورد لە باغـۆز دەیکەن کەم وێنەیە لە جیهانـدا.. بـەڵام بە دووری نـازانـم کە لە پـاداشـتی ئـەم قـوربانیـدان و گـیانفـیدایـەی شۆڕشگـێڕانی کوردمـان، دیسان دەوڵـەتە زلهـێزەکان لە پێـناوی بەرژەوەنـدی خـۆیان، ناپیاویمان لەگەڵدا بکەن و چـرای سەوز بۆ تورکیا و سوریا هەڵبکەن و وەک شۆڕشی ئەیلوولی (١٩٦١) ئاشبەتاڵیمان پێبکەن و بە گورگان خواردمان بدەن و ژینوساید کورد بکەن و خاکـمان داگیربکەن و سەرەوت سامانمان بە تاڵان بەرن و دەربەدەرمان بکەن. چونکە رەوشتی سیاسی بـووە بە کۆیـەلی بەرژەوەندییەکـان. کۆمـاری کوردسـتانیش لە مەهاباد (١٩٤٦) نموونەیەکی ترە، کە بووە قوربانی بێڕەوشتی سیاسی و بەرژەوەندیی دەوڵەتە زلهێزەکانی وەک رووسیا و ئەمـریکا.. ئەمانە و بە دەیان نموونەی تـری هاشا هەڵنەگر و شەرمەزاری، ئەوە دەسەلمێنن کە بەرژەوەندی شکستی بە رەوشـتی سیاسی و بە دادپـەروەری و بە مرۆڤایەتی و بە مافەکانی گـەلانی نیشتمان داگیرکـراو هـێناون.
ئەو چەمک و پێوەرانەی کە تا دوێنی کۆڵەکەکانی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان بوون، لە ئەمـڕۆدا پشـتگوێ خـراون و بایەخـیان نەماوە. لە ئەمـڕۆدا بەرژەوەندییەکـان بوونـەتە پـێوەری دوسـت و دوژمـن، لە دیـدی بەرژەوەنـدییەکـانەوە دەڕواننە دۆسـت و دۆژمـن، دۆژمن دەبێت بە دۆست و دۆست دەبێت بە دوژمن، شۆڕشگێڕان و ئـازادیخوازان دەبن بە تـیرۆرست و تیرۆریستانی راستی و دەوڵـەتە تیرۆریستییەکـانیش، دەبـن بە دۆست و دیموکراتی، گەر سوریش ئەوە بزانن کە ئەمە لادانە لە رەوشـتی سیاسی و لە یاساکان.
تەنانەت لە نێو خودی دەوڵەتانیشدا بە تایبەتیش دەوڵەتانی رژێم دیکتاتۆری و دەسەڵات خۆسەپێنراو و قورخکـردوودا، زۆر بە زەقی رەوشـتی سیاسی شکـستی هـێناوە و بووە بە قـوربانی بەرژەوەندییەکـان و پۆست و دەسەڵات.. بۆیە رەوشـتی سیاسی لە سایـەی بەرژەوەندیدا هیچ بەهایەکی نەماوە، کار بە تيۆری (ئامانج پاکانە بۆ هۆکارەکان دەکات) کاری پێـدەکەن، زەرمـەندی یەکەمـیش گـەلانی مـافـخـراو و نیشـتمان داگـیرکراوی وەکو ئێمەی کورد، کە زۆرترین و گەورەترین بێڕەوشتی سیاسییان لە دژمان ئەنجام داون.
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
