Skip to Content

ژنکوژیی وەک دیاردەیەک لە مەرگدۆستی کۆمەڵگەی مە … هێلین

ژنکوژیی وەک دیاردەیەک لە مەرگدۆستی کۆمەڵگەی مە … هێلین

Closed
by تشرینی دووه‌م 10, 2019 General, Opinion, Women


‎دیاردەی ژنکوژیی لە کوردستانی مەدا دیاردەیەكی تازە نییە، بەڵکو کولتوورێکی لە پشتە، کە پەیوەندی بە کێشەی هێمای ژن بۆ شەرەف هەیە، کە پیاوانی خێڵ وەک بار تووشی ژنی کوردییان کردووە. بۆیە هەرکاتێک ژن لە هێشتنەوەی ئەو هێمای شەرەفە کەمتەرخەم بوو یان نەیتوانی بیپارێزێت، کوشتنی لەسەر ئەوە بۆتە کارێکی باو و رەوا.
‎بەمجۆرە رووداوی رۆژانەی ژنکوژیی، بۆتە رووداوێکی ئاسایی. بەش بە حاڵی خۆم، ئەگەر ڕۆژانە ئەم ڕووداوە نەبینم و نەبیستم، لام شتێكی نامۆ دەبێت. ئەو دیاردەیە لە کۆمەڵگەی کوردستان ھەر لە دێر زەمانەوە لە کولتووری و كۆمەڵایەتی و ئاینیماندا ھەبووە، ئەوەی کە لە ئیستادا گۆڕاوە، گۆڕانێکی سەقەت و پەقەتە. ڕوونتر بێژین، كولتووری مۆدێرنی ئێمە، کولتوورێکی روواڵەتی بێ ناوەڕۆكی قەرزكراوە، لە رۆژگاری ئێستادا گوایە ئێمە قانوونمان هەیە، کە بەرگری لە مافی ژن دەکا و پیاوانی قانوون لەگەلمانن، تاکوو داوای مافی خۆمان بكەین و بێدەنگ لە سوچێكدا بەدەست ئازار نەنالێنین، بەڵام راستییەکی داواكردن و داوانەكردن ھەر وەك یەکن، واتە ژن کە مافی خۆی پەیڕەوکرد، بەشی ھەر كوشتنە.
‎لە ئەنجامی ئەمەشدا بێدەنگبوونمان وامان لێدەكا، چیتر بەرگەی ئازار نەگرین و خۆمان بسوتێنین. بێدەنگنەبوونیشمان بەھۆی پیاوانی قانوون، بە هۆی لەپێش چاو نەگرتن و بێباکییان لەبەرامبەر بێدەنگنەبوونمان، وامان لێدەکا دواجار بكوژرێن.

‎لای ھەموومان وەك ئاوی ڕوون دیارە، زۆربەی زۆرمان، بە جۆرێك لە جۆرەكان، لەرووی باری دەروونیەوە جێگیر نین، ئەمەش پەیوەندی بەچەند فاكتەرەوە ھەیە، یەكێك لەو فاكتەرانە نەبونی ئازادی و ژێردەستەی و..تاد، كە ئەم نووسینە گەڕەكی نییە بە قوڵی باس لەم ھۆكارانە بكات، لێ دەمەوێ بلێم، پیاوی كورد دەمارگیر و چەک لەدەستن، ئەگەر ئەم نەریتە دەمارگیرییەی پیاوی کورد وەك ڕۆژی رووناك ڵامان ڕوون بێت، کەواتە چۆن پیاوانی قانوون ئەمە لەبەر چاو ناگرن كاتێك ئێمەی ژن شكایەت دەكەین بۆ ئازادكردنی ژنێكی تر، پیاوانی قانوون بەچ حەقێق ماف بە خۆیان دەدەن لای تاوانبارەكە ناوی شکایەتکارەکە یبێنن؟(بۆ پیاوانیش بەھەمان شێوە، بەڵام لێرەادا بابەتەكەمان لەسەر ژنە).

‎وەک هەموو دەزانین، لەم چەند ڕۆژەی رابردوودا، باوكێك كچی خۆی لەسەر شكایەت كوشتووە. هەرچەند ئەم نووسینە گەڕەكی نییە نارەزایی بەرانبەر بكوژەكە دەرببرێت، لێ دەیەوێ بەرپەچی مەركەزەكە بداتەوە كە بە چ حەقێق وا ئاسان ناوی كچەكە بە باوکی دەدەن و بۆ خەڵک ئاشکرای دەکەن؟ بەگوێرەی ئەم ڕەخنەیە، دەكرێ ئەنجومەنی نیشتیمانی كوردستان ڕۆلێكی گرینگی ھەبێ لە دروست كردنی گوشاری زیاتر لەسەر حكومەتی ھەرێم بۆ ئەوەی حاڵەتەكانی”ژنكوشتن” بەجدی وەربگرن و ستراتیژێك دابنێن بۆ كەم كردنەوەی ئەم دیاردەیە. ھەرچەندە حكومەتی ھەرێمی كوردستان ھەوڵی بەرزكردنەوەی ئاستی مافی ژنانی داوە، بەڵام نەبوونی چوارچێوەیەكی كارتێكەری ڕێكخراو، بەتایبەت بۆ پاراستنی ژنان كە ڕووبەرووی توندوتیژی دەبنەوە، ھێشتا لە سیاسەتییاندا نییە. چونکە نەبوونی پەناگەی شیاو و پێویست و خزمەتگوزاری یاسایی و كۆمەڵایەتی كێشەیەكی دیكەیە كە پێویستی بە چارەسەرە. دەبێ ئەم خزمەتگوزارییانە بۆ پاراستنی ئەم ژنانەی كە ڕووبەرووی توندوتیژی یان كێشەی خێزانی دەبنەوە دابین بكرێت.

حكومەت پابەندە بە دابینكردنی چارەسەر بۆ قوربانییەكانی توندوتیژی لەسەر بنەمای ڕەگەز. بۆ نمونە، دەكرێ چارەسەریش ھاتنە پێشەوەی دادوەری و قەرەبوكردنەوەی زیان و گەرەنتی دووبارە نەكردنەوە و ڕێگە لێگرتن بگرێتەوە. سەرباری ئەمەش، دەبێ سیاسەتی ڕێگەگر لەڵایەن حكومەتەوە بگیرێتە بەر بۆ كەمكردنەوەی دیاردەكانی “ژنكوشتن”. دەسەڵاتی كوردیی، بەپێی یاسای خێزانی حكومەتی ھەرێمی كوردستان بەرپرسیارە لە پشتگیری كردن لە مافی ژنان و ڕێگرتن لە پێشێلكاری، لێ ھەنگاوە لەسەرخۆكانی حكومەتی ھەرێمی كوردستان لە جەنگی دژی توندوتیژی دژ بە ژنان ڕێگری سەرەكی دروست دەكات لە بەردەم كەم كردنەوەی دیاردەكانی “ژنكوشتن”. دەرئەنجام، حكومەتی ھەرێمی كوردستان سەرنەكەوت لە گرتنەبەری پێوەری شیاو لە پیادەكردنی پابەندبونە یاساكان لە لێكۆلینەوە و كەمكردنەوەی ڕوودانی زۆری ئەم پراكتیزە زیانبەخشەی ڕەگەز.

كێشەیەكی دیكە كە مایەی دلەڕاوكێییە ئەوەیە كە دیاردەكانی”ژنكوشتن” بە خەبەر لێنەدراوی دەمێننەوە، بەتایبەتی لەم ناوچە لادێییانە كە بە زۆری ئەم دیاردانەی تیادا ڕوودەدەن. دەبێ حكومەتی ھەرێم دەسەڵاتەكانی خۆی بەھێز بكات لە ناوچە لادێییەكان كە یاساكانی خێلەكی و دابونەریتەكان تیایدا حوكم دەكەن. جگە لەمەش، دەبێ حكومەتی ھەرێم ھەوڵی لێكۆلینەوەی زیاتر لە دیادەكانی “ژنكوشتن” بدات و سیاسەتی وا بەكاربێنێ كە ئەم دیاردەیە لەناو كۆمەڵگەی كوردی كەم بكاتەوە.

Previous
Next
Kurdish