ڕێزو ستایش بۆ جه‌نگاوه‌ره نه‌ناسراوه‌كانی دژی كۆرۆنا … د. زاهیر سوران
مێژووی پڕ خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی كورد، به‌وه ناسراوه كه ئێمه هه‌میشه شه‌ری به‌رگرییمان كردووه دژی دوژمنان و داگیركه‌ران وهه‌رگیز هێرشمان نه‌كردۆته سه‌ر هیچ كه‌س و هیچ وڵاتێك. شه‌ڕی ئه‌م جاره‌شمان وه‌ك جاری جاران شه‌ڕی خۆپاراستن و مانه‌وه‌مانه تا ڤایرۆسه‌كه خۆشه‌ویسته‌كانمانی لێ نه‌سه‌ندوین. ئه‌وه‌ی شایانی باسه میلله‌تان و حكومه‌ته‌كانی دونیا به هه‌موو هێزی سیاسیی، سه‌ربازیی، ئابووریی، زانستیی، پیشه‌یی و ته‌ندروستییانه‌وه رۆژو شه‌ویان ناوه‌ته بان یه‌ك دژی ڤایرۆسی كۆرۆنا. له‌و پێناوه‌شدا ژماره‌یه‌كی به‌رچاو ڕاسته‌وخۆ خۆنه‌ویستانه خۆیان كردۆته قوربانی له‌پێناوی خۆشگوزه‌رانی میلله‌ته‌كه‌یاندا ئه‌وانیش ده‌ستكێش له ده‌ست و ده‌مامكداره‌كانی كه‌رتی ته‌ندروستین.
ئه‌و وڵاتانه‌ی كه سیسته‌می ته‌ندروستییان تێدا به‌رقه‌راربووه‌و گوێیان له شاره‌زایان و پسپۆرانی بواری ته‌ندروستی گرتووه هه‌رچه‌نده به‌رپرسیاریه‌تییه‌كی گه‌وره‌و چاره‌نووسسازیان خراوه‌ته سه‌ر شان، وه‌لێ توانایه‌كی كه‌م یان دیاریی كراویان بۆ دابین كراوه یان له‌به‌رده‌ستیاندا بووەو به‌ڵام توانیویانه به‌ر له بڵاوبوونه‌وه‌ی ڤایرۆسه‌كه بگرن و ژیانی سه‌دان خه‌ڵك له مردن ڕزگار بکەن. گه‌ر سه‌یری كارمه‌ندانی ته‌ندروستی وڵاتان بكه‌ین بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه هه‌رچه‌نده ئه‌وان باشترین كه‌لوپه‌لی خۆپاراستنیان له‌به‌رده‌ستدایه، به‌ڵام به‌داخه‌وه له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ژماره‌یه‌ك له كارمه‌ندانی ته‌ندروستییان تووشی ڤایرۆسه‌كه بوون و یه‌كه‌م پزیشكیش د (Li Wanliang) چینی بووكه به هۆی تووشبوونی به ڤایرۆسی كۆرۆنا، كۆچی دووایی كرد، هه‌رچه‌نده سه‌ره‌تا ھەندێک لە ناحاڵییه‌كان له‌سه‌ر هه‌قبێژی (د. لی) بەرەوڕووی هه‌ڕه‌شەو سه‌رزه‌نشت بووەوە، پاشتر كاتێك كارله كار ترازاو ڕاستییه‌كان ده‌ركه‌وت و پاشان (د. لی) كۆچی دوایی كرد ئه‌وسا ده‌سته‌ڵات چۆكی بۆ ڕاستیبێژی و هه‌قبێژییه‌‌كانی ئه‌و پزیشكه دا‌دا.
ئه‌وه‌ی شایانی باسه رۆژانه له سه‌رتاسه‌ری دونیادا كارمه‌ندانی ته‌ندروستی به هۆی سه‌رقاڵی و شه‌ونخونییانەوە له‌گه‌ڵ تووشبووان و مردووان به ڤایرۆسه‌كه خۆشیان تووشی ڤایرۆسه‌كه ده‌بن و له‌و پێناوه‌شدا ژماره‌یه‌كیشیان گیانیان له‌ده‌ست داوه! له ئیتالیا نزیكه‌ی٤٠ پزیشكیان لێ مردووه، ئه‌وه جگه له كارمه‌ندانی به‌شه‌كانی دی. ڕۆژی ٢٨ ی ئادار، ئیتاڵییه‌كان ئاماژه‌یان به‌و راستییه كرد كه هۆی مردنی كارمه‌ندانی ته‌ندروستی و ئه‌و هه‌موو پزیشكه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ نه‌بوون وكه‌می كه‌لوپه‌لی خۆپاراستنی كارمهندی ته‌ندروستی ئه‌ویش به هۆی ئه‌و ژماره گه‌وره تووشبووه‌ی كه له‌ناكاو ده‌ركه‌وت وكارمه‌ندانی ته‌ندروستی شڵه‌ژاند. چونكه نه ئاماده‌بوون بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و هه‌موو نه‌خۆشه نه له توانای پزیشك و نه‌خۆشخانه‌كاندا بوون.
ڕۆژی ٢٨ ی ئادار به‌رپرسانی سوید، ئه‌و ڕاستییه‌یان ڕاگه‌یاند كه ژماره‌یه‌ك له كارمه‌ندانی به‌شی گواستنه‌وه به ئامبولانس و هاوكات پزیشكێكیش تووشی ڤایرۆسه‌كه بووه له به‌شی چاودێری وردا، له بارێكی خراپدا گوزه‌ر ده‌كه‌ن و مه‌ترسی هه‌یه ژماره‌یه‌كی زێده‌تر له كارمه‌ندانی ته‌ندروستی تووشی ڤایرۆسه‌كه ببن یان بمرن. لای خۆشمان پزیشكێك له هه‌ولێرو پزیشكی دی له سلێمانی به هۆی بینینی نه‌خۆشه‌وه (تووشبووی ڤایرۆسه‌كه‌وه) تووشی ڤایرۆسه‌كه بوون و ئێستا هه‌ردووكیان ته‌ندروستیان باشه. ڕاسته به‌شێك له نه‌خۆشه‌كانمان چاك بوونه‌ته‌وه به‌ڵام نابێت دوو شتی گرنگ له بیر بكه‌ین ئه‌وانیش بریتین له :-
١-ئه‌وانه‌ی چاكبوونه‌ته‌وه له‌شیان به‌رگری دژی هه‌مان ڤایرۆس دروست ده‌كه‌ن.
٢- به‌لام نزیكه‌ی له ١٤% چاكبووه‌وه‌كان له‌وانه‌یه جارێكی دی تووشی ڤایرۆسه‌كه ببنه‌وه.
هه‌رچه‌نده وڵاته پێشكه‌وتووەکان له‌نێو ئامبولانسه‌كان و نه‌خۆشخانه‌كانیاندا ته‌واوی و كه‌لوپه‌لی پێشكه‌توویان له به‌رده‌ستا بووه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌م ژماره به‌رزه له كارمهندی ته‌ندروستی تووشبون و كۆچی دوواییان كردووه. لای خۆشمان هه‌موومان ماندووبوونیان ده‌بینین له‌به‌رئه‌وه هیوادارم حكومه‌ت نه‌هێڵێت كه‌لوپه‌لی خۆپاراستنی كارمه‌نده‌‌كانی كوردستان كه‌م ببێته‌وه، ده‌بێت هه‌میشه مشوریان بۆ بخوات بۆ ئه‌وه‌ی بیان پارێزین و تووشی ڤایرۆسه‌كه نه‌بن هاوكات ده‌بێت ئه‌وانیش ده‌ستی پێوه بگرن.
ماوه‌یه‌كه زانایانی ڤایرۆس، تێبینی ئه‌وه‌یان كردووه كه ڤایرۆسی كۆرۆنا گه‌ر جوڵه‌ی نه‌بێت (هۆكاری گواستنه‌وه) ئه‌وا له ماوه‌ی ١٤ رۆژاندا چالاكی فره كه‌م ده‌بێته‌وه، له گه‌رمی ٧٠ پله‌دا ٥ خوله‌كدا ده‌مرێت. نزیكه‌ی ٧ رۆژان له‌سه‌رڕووی ده‌ره‌وه‌ی ده‌مامكی پزیشكی ده‌مێنێته‌وه، له‌به‌رئه‌وه له‌وانه‌یه ئه‌وه هۆكارێك بوو بێت بۆ بڵاوبوونه‌وه‌ی له نێوان كارمه‌ندانی ته‌ندروسیتیدا و پێویسته زوو زوو ده‌مامكه‌كانیان بگۆڕن یان پاكژ بكرێنه‌وه. هه‌ر ئه‌و زانایانه ئاماژه‌ی پێده‌كه‌ن كه ڤایرۆسه‌كه، له‌سه‌ر كاخه‌ز ٣ كاتژمێر ده‌مێنێته‌وه، له‌سه‌ر جلوبه‌رگ و ته‌خته نزیكه‌ی ٢ رۆژان ده‌ژی، له‌سه‌ر شووشه نزیكه‌ی ٤ رۆژان ده‌ژی، به‌ڵام له‌سه‌ر پلاستێك نزیكه‌ی ٧ رۆژان ده‌مێنێته‌وه. (نوفۆستی ٢٠٢٠.٣.٢٩) .ده‌بێت كارمه‌ندانی ته‌ندروستی هه‌وكردنی چاوه‌كانی خۆیان و كه‌سانی دی به هه‌ند وه‌ربگرن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پسپۆڕانی چاوی ئه‌مێریكایی ئاماژه بۆ ڤایرۆسی كۆرۆنا ده‌كه‌ن كه له‌وانه‌یه ببێته هۆی سووربوونه‌وه و هه‌وكردنی چاوه‌كان (CDC, Mars 28..2020)
پێویسته ئه‌و راستییه بزانن، كه سه‌دان ویژدانداری وه‌ك من خه‌مخۆرتانه‌و به مێشك و‌دڵ له ته‌كتاندایەو هیوادارم كارمه‌ندان وریاتر مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ نه‌خۆشه‌كان، پاكژكردنه‌وه‌ی ئامبوڵانسه‌كان و كه‌لوپه‌له‌كاندا بكه‌ن و ئه‌و كارمه‌نده‌ی گومانی له خۆی كرد كه ته‌ندروستی باش نییه، دەبێت بێ دوو دڵی و شه‌رمكردن پێویسته واز له كاره‌كه‌ی بهێنێت و تێستی خۆی بكات، بۆ ئه‌وه‌ی كه‌سانی نزیك خۆی تووش نه‌كات. له كۆتاییدا پێتان ئێژم :هه‌رچه‌نده میلله‌ت و حكومه‌تی ئێمه به‌های خۆنه‌ویسته‌كان و جه‌نگاوه‌ره ونبووه‌كانی نازانێت، به‌ڵام پێویسته ئێوه له هه‌وڵی ڕزگاركردنی ژیانی نه‌خۆشه‌كاندا بن وبه‌رده‌وام كاری مرۆڤانه‌ی پزیشكی خۆتان ئه‌نجام بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ربه‌رزو ویژدان ئاسووده‌بن له‌به‌رئه‌وه‌ی گه‌ر كارمهندی ته‌ندروستی ویژدانی ئاسووده نه‌بێت هه‌رگیز سه‌ری به‌رز نابێت. هیوادارم ئه‌وانه‌ی له ١ ئاداره‌وه گه‌ڕاونه‌ته‌وه نیشتمان و خۆیان تێست نه‌كردووه، ده‌بێت ئه‌وانیش به‌تەنگ داوای كارمه‌ندانی ته‌ندروستییه‌وه بێن بۆ تێست كردنیان. به‌ڕێزان، ئه‌وه ترس و شه‌رمی ناوێت، هیچ نییه جگه له وه‌رگرتنی بڕێك خوێن، ئه‌ویش بۆ ئه‌وه‌یه به هه‌موومان زه‌رده‌خه‌نەو پێكه‌نین و جوڵه بگه‌ڕێنینه‌وه نێو ماڵه‌‌كان، بۆ ئه‌وه‌ی فشاری ده‌روونی دانیشتوان كه‌م بكه‌ینه‌وه. چونكه ئه‌م كوردستانه هی هه‌موومانه به ده‌نگ، ڕه‌نگ، ئاین و بۆچوونه جوداكانه‌وه جوانه‌و پێشینان جوانیان فەرمووە: به یه‌ك ده‌ست چه‌پڵه لێ نادرێت. هیوادارم كارمه‌ندانی وه‌زاره‌ته‌كانی ناوخۆ و پێشمه‌رگه‌ش به‌رپرسانه له كاتی ئه‌ركه‌كانیاندا خۆیان له هه‌موو جۆره به‌ركه‌وتنێك بپارێزن وبه ئاگاییە مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌لومه‌رجه ئاڵۆزه‌دا بكه‌ن كه هاتۆته گۆڕێ له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وانیش كوڕو كیژی ئه‌م گه‌ل و نیشتیمانه‌ن و قه‌رزارباریانین.
د. زاهیر سوران
پسپۆڕی نه‌خۆشییه درمییه‌كان و گشتییه‌كان، سلێمانی .
٣٠ / ئاداری ٢٠٢٠
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
