ژن لە نێوان دوو جەمسەری توندوتیژیدا … کرمانج فەتاح
ژن لە جەمسەی خێزانی باوك سالاری و جەمسەری کۆمەلگەی پیاو سالاریدا گوزەردەکات ، کەواتە ژن دووجار بووتە قوربانی ، جارێك بەهۆی جیاوازی چینایەتی و جارێك بەهۆی رەگەزەکەیانەوە کە لە لایەن ڕەگەزی نێرینەوە دەچەوسێنرێنەوە .
توندو تیژی پیاوان بەرامبەر بە ژنان ڕابردویەکی دووروو درێژی هەیە ، باوك دەیدات بە کوڕ کوڕیش دەیداتەوە بە کورەکەی خۆی .
بەگوێرەی بۆچوونی پسپۆڕان ، هۆكارەكانی هەڵكشانی رێژەی ئەو دیاردەیە لە كۆمەڵگە دەگەڕێتەوە بۆ گەلێك هۆكاری جیاجیا ، لەوانەش زیادبوونی گرفتە كۆمەڵایەتییەكان و كێشەی ئابووری و ئاڵۆزیی دۆخی سیاسیی وڵاتەكە و ئایین وچەندان هۆكاری تاكەكەسیش .
توندوتیژی جۆری زۆرە وەك :
توندوتیژی جەستەیی، دەروونی، توندوتیژی دژ بە تاك یان دژ بە کۆمەڵ، توندوتیژی خێزان و توندوتیژی کۆمەڵایەتی و توندوتیژی سیاسی . لة سةروى هةموو ئةمانةشةوة توندوتيژی دین و مةزهةب .
توندوتیژی دژ بە ژنان بارودۆخێکی خنکینەرو سامناکە و لە سەرتاسەری جیهان بوونی هەیە بەلام لە وولاتێکەوە بۆ وولاتێكی تر جیاوازە .
هەر کۆمەڵگەیەک ڕێژەی کێشە کۆمەڵایەتییەکان تیایدا لە هەڵ کشاندا بوو وەك : جیابوونەوەی ژن و مێرد، ، نەبونی پەروەردەیەکی تەندروستی مندال ، چەوساندنەوەی دەروونی و لاوازی سیستەمی پەروەردەیی . نەبوونی دیالۆگ لە نێوان خەڵکدا .
هەروەها لەڕووی سیاسیشەوە، نەبوونی عەدالەتی کۆمەڵایەتی و نەبوونی یەکسانی لەناو کۆمەڵدا ، پێشێل کردنی یاسا لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە . گەندەڵی و نەبوونی ئازادی و نەبوونی هەلی کار بەشیوەیەکی یەکسان ، گرانی بازاڕ و قەیرانی نیشتەجیبوون ، کاتێک ئەمانە هەموویان لە کۆمەڵگەدا هەبوون ، ئەکرێت بڵێین لەو کۆمەڵگەیەدا زەمینەخۆشە بۆ کاری توندوتیژی .
لەئێستادا توندوتیژی لەهەرێمی كوردستان، رۆژ بەرۆژ بەرەو زیادبوون دەچێت هۆكاری ئەمە چیە ؟
توندوتیژی جۆر و شێوازی زۆرە وەکو ئاماژە م پی کرد ، بیگومان بەپێی ئەوەش هۆکارەکانی جیاوازن . هۆکاری توندوتیژی کۆمەڵایەتی یان خێزانی جیاوازە لە هۆکاری توندوتیژی سیاسی. بەڵام هۆکاری هاوبەشی نێوانیان ئەگەڕێتەوە بۆ هەڵچوون و توڕەبوون و گیانی تۆڵەسەندنەوە و نەبوونی گیانی لێبووردن و پەروەردەی سەقەتی خێزان و کۆمەڵگە و سیستەمی فێرکردن. لەسەر ئاستی خێزاندا باوک، دایک ، برا گەورە ، ئەتوانێت ڕۆڵێکی گرنگ ببینێت لە پەروەردەکردن و گەشەکردنی کۆمەڵایەتی ئەندامانی بچوکی ناو خێزانەکە. ئەوانن ئەبنە پێشەنگ بۆ منداڵان و بەتایبەت لە قۆناغی هەرزەکاریدا، چونکە منداڵ لاسایی گەورە ئەکاتەوە لە هەڵوێست و هەڵسوکەوتدا و گەورەش کاریگەری بەرچاوی ئەبێت لەسەر کەسێتی منداڵ،
لەسەر ئاستی کۆمەڵگەشدا، دەسەڵاتی سیاسی بە پلەی سەرەکی و پاشان ئاین و دابونەریت و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان ، ڕۆڵی زۆریان هەیە بەسەر کۆمەڵگەوە و زەمینە خۆشکەری توندوتیژین . بۆ نموونە : ئەم شوێنانەی تاکی تێدا ئاراستە دەکرێت، بەوەی هەرتاکەو بە مانا جیاوازیەکانەوە بڵنگۆیێکیان هەیە کە تێیدا ئاراستە دەکرێن و بەو نێوەندەشیانەوە کاریگەرن چ لە ئاستی تاکبێ ئاراستە دەکرێن چ لە ئاستی گروپ و نێوەندیتر کە تێیدا لێدوان و پەیامی سەیروسەمەرە ئەدرێت وهانی خەڵک ئەدرێت بۆ کاری توندوتیژی،
ئەوانە هەر هەموو هۆکارن بۆ پەرەسەندنی دیاردەی توندوتیژی دژ بە ژنان لەناو کۆمەڵگەی کوردیدا.
کرمانج فەتاح
