Skip to Content

هێزی دەربڕین لە جەنگی ئازادیدا … جەمال کۆشش

هێزی دەربڕین لە جەنگی ئازادیدا … جەمال کۆشش

Closed
by تشرینی دووه‌م 10, 2020 General, Opinion



بەبێ ئازادی، هەموو شتێکی تر هیچ نی یە – ماریو فیرگاس لوسیا

چاوێک لە دەوروبەرکەن، کۆماری ئیسلامی ئێران لەریزبەندی ١٧٣ یەمین دایە، بەیەكێک لە سەرکوتکەرترینی” ئازادی دەربرین” لە جیهان دادەنرێت. سەدان هەڵسوڕاوی میدیایی سەر پەڕێنراو ئیعدامکراون، زیندانی و ئەشکەنجەدراون وڕاونراون. تورکیا لە ١٥٧” دایە، ٪٩٤ میدیاکان لە ژێر کۆنترۆلی ئەردۆگاندایە. عێراق” بە حکومەتی هەرێمیشەوە” بەپلەی ١٦٢ ەمین دێت. لە ریزی خراپترین ئەو دەوڵەتانەن کە ئازادی ڕۆژنامەگەری لەلایەن ڕێکخراوەی نێونەتەوەیی پەیامنێرانی بێسنوور، لە نێو ١٨٠ دەولەتدا لە ساڵی ٢٠١٩ بڵاویانکردۆتەوە.
ئازادی ڕۆژنامەگەری فاشسترین ڕژێمی دونیا ناتوانێت کۆنترۆڵی بکات. بەدواداچوونە ڕۆژنامەوانیەکان لەسەر گەندەڵی وقۆرخکردنی کۆمپانیاکان وقاچاخبردنی بارزگانی مافیایانەی نەوت، لەسەر پەیوەندی داعش وبە حزبەکانی نێو دەسەڵات و بازرگانیکردنیان لەگەڵ بەرپرسان، لەسەر لەشفرۆشی، هەژاری و بێکاری، بندیوارو موچەی خانەنشینی و چەند موچەیی، تووڕەیی وهەڵسانی جەماوەروسوتاندنی بارەگاکان ، بڵاوکردنەوەیان لە دەزگاکان و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا دەیانیان لەسەری کوژران، سەدان لە زیندانەکانن. ئازادی ڕۆژنامەگەری، دایکی هەموو ئازادییەکانەو یەکێک لەهەرە گرنگترین مافەکانی مروڤە، جەوهەری وبنچینیەیی یە بۆ ئەوەی کۆمەڵگا لە دەوڵەتی دیکتاتۆری بپارێزێت. ئازادی رۆژنامەگەری و ئازادی دەربڕین ناتوانن لێکیانبکەینەوە. هیچ ئازادییەک نیە ، کە ئازادی دەربڕین نەبوو.
سەردەمی دەرنەبڕین
ڕێبوار کەریم وەلی، ئیکس وتارنوسی سیاسی دەزگای ڕاگەیاندنی ڕووداو، وتارێکی بەناوی( ئازادی لەسەردەمی دەرنەبرین دا) بڵاوکردەوە، دوا دێر دەنوسێت: ( ئازادی لە سەردەمی دەرنەبرین دا درۆیەکی شاخدارە/پریس میدیا).
نزیکەی ٥٠٠٠ هەزار کەس لە ٨٥٠ دەزگای ڕاگەیاندندا لە کوردستاندا کاردەکەن هەن، وەک لە ڕاپۆرتی نیشتمانیانەی ڕێکخراوی پەیامنێرانی بێسنوریشدا هاتووە ” زۆرە بەڵام زۆر بەکەمی بواری میدیای ئازاد هەیە”. ئەم ژمارەیە هەمە ڕەنگ ودەنگی میدیایی نین. ترسی دەسەڵات وکۆنەپەرستانە لە میدیای جددی و بۆ شاردنەوەی خودی ئەو ترسە یە وکۆنترۆڵکردنی دەربڕینە. نابودکردنی دەربڕینە بەناوی دەربڕینەوە.
مەترسیدارتر لە گەندەڵی
پێش دەرچوونی هەر یاسایەک بۆ چاپەمەنی و ڕۆژنامەگەی، هاوشانی دەرچوونی یاساکانیش (١٩٩٣، ٢٠٠١، ٢٠٠٤، ٢٠٠٧، ٢٠١٣ ..) تیرۆر وکوشتن و ڕاودونان وشوێنبزرکردن و فەلاقەو دارکاری هەرهەبووە. کێ فەرهاد فەرەج، سۆرانی مامە حەمە، سەردەشت عوسمان، کاوە گەرمیانی، ویداد حسێن و …تیرۆر کرد، کێ هەوڵی لەنێوبردنی هاوژین ئەمین و سەروەر پێنجوینی و مەریوان هەلبجەیی و دەیانی تر یدا، نامەی هەڕەشە بۆ چەند ڕۆژنامەنوسی ئازاد ” بەشدار عوسمان وفەرمان خێلانی و نیاز عەبدوڵاو کەمال چۆمانی …” نەنارد، کام ڕۆژنامەنوسی ئازادیخواز ماوە پڕ شەق وتیهەڵدانتان نەکردبێت ولەسەر کۆمینتێک “دڵشاد هیمو وهەرێم جاف وزریان محەمەد وئاودێر عومەروهیمن مامەندو شیروان شێروانی و ئەحمەد زاخۆیی گۆهدار بەروشکی. لە زینداندا توندتان نەکردبێت…دەیانتان ڕاکێشاوەتە بەردەم دادگا بەبیانووی ” زڕاندنی نێو بانگی سەرۆک- بەهرۆز جەعفەر..”.
هەرگیزدەسەڵاتداران وبکوژانی رۆژنامەنوسان لە لێپێچینەوەیی دادگایی و سزادانیان لەبەرامبەر ئەو هەموو تاوانە” لەتیرۆر، ڕفاندن و زیندانی وتێهەڵدان ..” نەترساون. بەدرێژایی ٣٠ ساڵی حوکمڕانیان یەک کەس لە تاوانبارانی پلە یەک، لەگوڵ کاڵتریان پێنەوتراوە. بەڵام هەر شکایەتێکی دەسەڵاتداران لە رۆژنامەنوسان یەکسەرە بە زیندانی وغەرامەی گەورەو داخستنی دەزگاکە کۆتاییان دەهات.
چاوڵیکردنی مۆدیلی تورکی لە یاساکانی رۆژنامەگەریدا، پەیڕەوکردنی هەرە خراپترینەکانە .(یاساکانی خراپ بەکارهێنانی میدیا ئەلکترۆنیەکان، یاسای پارێزگاری لە پیرۆزییەکانی ئاڵاو سمبولە نەتەوەییەکان، ئاسایشی نەتەوەیی). لەتەواوی دونیادا هێندەی تورکیا رۆژنامەنوسی زیندانیکراوی نیە(لانی کەم ١١٤)، شکات لێکراوی نیە(١٥٠٠)، بێکارکراوی نیە( ١١ هەزار). تەوەرەکانی” کورد،ئیمان، کۆمۆنیزم ، کۆڤید، نهێنی ئابوری ” وەک پشتیوانی لە تیرۆر بەهانەیان بۆ داتاشیون ولەیاسادا جێگیر کراون. پارتی بە خێرایی بەم ئاراستەیەدا ملدەنێت. کاوە محمەد لەم کابوسە ئاگادارماندەکاتەوە(ئەو ڕەشبگیرییە ی ئیستا زۆر لە گەندەڵی مەترسیدار ترە -سایتی شار پریس ) .
تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و ئازادی دەربڕین
بەخاترجەمیەوە، تۆڕی ویکیلیکس” جولیان ئەسەنج وهاوڕێکانی” ، بەئاشکراکردنی تاوانە جەنگییەکانی ئەمەریکا لە عێراق و ئەفغانستان، گەورەترین ئاڵوگۆڕی مێژووییان لە دەربڕین دا خوڵقاند. ئەوان بۆ گەیاندنی زانیارییە گرنگەکان بە ئاگایی گشتی” ڕۆحی کاری میدیا” یی، ژیانی خۆیان خستە بەردەم جەبەرووتی گەورەترین هێز، دەربەدەر بوون، بێخانە ولانەبوون وبەمانگ و ساڵ لە ترانزیت و قونسلییەکان گیریان خوارد، تا حوکمی ١٥٧ ساڵیان بە غیابی بۆ دەرچوو. لەبەرامبەردا تاوانەکانی ئەمەریکا لە ئاستیکی گەورەی نێو نەتەوەیدا ڕیسواکرا، ئەفسەرە جەللادەکان دادگایی کران، بوون بەسەرچاوە بۆ ملێۆنان کتێب ولێکڵینەوەو دەرگای بەڕووی هەموو ڕۆژنامە جیهانیە گرنگەکان کردەوە.” گاردیان، واسنتون پۆست، لئبس، لۆمۆند..”
سەدا ٧٠ تا ٨٠ ی بینەران وبیسەرانی زۆربەی کەناڵەکانی ڕاگەیاندن، لەڕێگای دیجیتالیەوەیە. گروپە ناڕازییەکان ” بەتایبەت لاوان” بەهۆی هەرزانی و خێرایی میدیای ئەلکترۆنی ونەناسینی کەسایەتیانەوە ، ئەم کاناڵانە بەتایبەت فەیس بوک بەکاردەهێنن. لەم ماوانەدا سەران و کاریزما وپێشەواکانی شۆڕشی کورد، لە میدیای دجیتالی و بەتایبەت فەیس بووک، حەشریان پێدەکرێت. چەندین پێشمەرگەی دێرین، مێژوی خۆیان بەرابەرەکانیان شەرمەزار کرد، نەبەردانە داوای لێبوردنیان لە خەڵک کرد. کەڵکەڵەی ئەم پرۆژە یاسایەی فراکسیۆنی پارتی ” پاراستنی ئاڵاو ڕابەرەکان وپێشمەرگە” دەمکوتکردنی ئازادی دەربرین وهەمان سیناریۆی تورکیایە لە کوردستان بەناوی ” بێڕێزی بە سمبولەکان..”.
چۆن ئازادییەکان بە گشتی و دەربرین بەتایبەت بپارێزین؟
ئۆپۆزسێۆنی فەرمی ئیسلامی کە خۆیانیش قوربانی ملهوڕی دەسەڵاتن و لێیان تیرۆرکراوە ، ئێستاش هەندێکیان لە زینداندان، خۆیان هاوبەش وخوڵقێنەری هەمان سیستەمی پێرۆزییەکانن.( لە تیرۆری عەبدولخالق مەعروف وسەلاح هەوارمی وفەرهاد فەرەج وشاپورو قابیل ..وسوتاندنی کتێبخانەکان و و بە قەدەخەکردنی شانۆو ڕاوەدونانی نوسەران وفەتوا لەدژی سەرجەم ئازادییە سەرەتاییەکانی ئینسان…) تا دەگات چوونە پشت ئەردۆگانی فاشیست لە کێشەی ئەم دواییەی تورکیا/فەرەنسادا.
هەروەها بەشێک لە توێژی رۆشنبیران ورۆژنامەنوسان وهەندێک توێژی چەوساوەکان پێیانوایە بە کاری پەرلەمانی دەتوانن ڕێگری لە تێنەپەڕاندنی یاسا کۆنەپەرستەکان بگرن، بزوتنەوەی گۆڕان و نەوەی نوێ یش ئەم کوێرە ڕێیە دەکەنە دەستکەوتی ئۆتۆبان و بە میدیا زەبەلاحەکانیان بیروڕای گشتی دەشێوێنن.
” نەخۆشی شۆ” ، نەخۆشیەکی زگماکی چەپی دابڕاو لە کێشە چینایەتیەکانی کۆمەڵگای کوردستانە. تەواوی هەڵسوڕانی کەمپینی وهستریکی وخۆنوندانێکی بێ بەرنامەو بێستراتیژە، لە ڕاستیدا پەلەقاژەیە بۆ دەنگدانەوەی ” هێشتا نەمردوم”. فەتوای داعشیانەی مەلایەک، کەمپینی ئازادکرنی ڕۆژنامەنوسێک، گؤرانیبێژێک، دەیانباتە پەڕی ئاسمان .ئەم ڕەواڵە لە پراتیک و ئەم شێوازە بۆ خەباتی ئاڵوگۆڕی واقعی لەژیان، بۆئازادییەکان، بۆمافەکان بێمتمانییەکی هەتاهەتایی بە چەپ لە نیو جەماوەردا جێگیرکردووە.
بۆ ئەوەی دەربڕین ببێتە هێز، پێویستە لە ڕەگەی دەربرین دا هیزهەبێت، وەک چۆن مارکس بۆتیۆردەڕوانێت، دەربڕین دەبێت ئەم تواناییە پراتیکیەی هەبێت و ئەویش لەناو دڵی دەربریندایە. سەردەشت عوسمان ، “ووتەنی هەمیشە شتێکت بۆ ووتن هەبێت کە ئەوانی دی/ دەسەڵاتداران” نایانەوێت ببیستن. بوونی ڕێکخراوەی سیاسی کۆمۆنستی کە ئامانجی دابینکردنی ئەوپەڕی ئازادی سیاسیەو سەنگەر بە سەنگەر دەستپێشکەریی بێ و هێزی دەربرین بەبەردەوامی هەمەڕەنگ وفراوانتر بکات ونەداران بۆ ماف وئازادییەکانیان مۆبیلەزە بکات.

جەمال کۆشش
٢٦.١٠.٢٠٢٠

Previous
Next
Kurdish