ململانێی و چاکسازی سیاسی یاکودەتاو پاکسازی خێڵەکی و بنەماڵەیی؟.. موزەفەر عەبدوڵا
سەرنجێك لەسەر کودەتاکەی ناو خێڵی تاڵەبانی
جارێکی تریش کودەتاو پاکسازی لە نێوان ئاغاو شێخەکانی خێڵ و بنەماڵەکانی کوردایەتی تا ڕادەی ئابڵوقەی چەکداری و چەتەگەریانە وەك هەورە تریشقەی ئاسمانی بێ هەوری توڕە بوە ڕوداوێکی چاوەڕینەکراوی سیاسی و سەردێری گەرمی هەواڵەکانی دەزگاکانی میدیای بیستراو بینراوو خویندراو تۆڕە کۆمەڵایەتی یەکان و ڕای گشتی .
هەڵبەت ئەمە نە یەکەم جارەو نە دوا جاریش دەبێت کە روداوی وا ڕودەدات لە ناو ئەو دەستەو تاقمە بۆرژوا خێڵەکیانەی بزوتنەوەی کوردایەتی – ناسیونالیزم – کە ناوی حزب و ڕیکخراوی سیاسیان لە خۆیان ناوە.بەڵکو ئەمە نەریتو پیشەی نزیك بە ٧٠-٨٠ ساڵەیانە لە نێو هەردو باڵ و ڕەوتی شەڕکەرو خۆبەدەستەودەر وەک چەند مانگ لەمەوپێش لە لێکۆڵینەوە نوسینێکی سیاسی و میژویی بەناوی دو باڵی ناسیونالیزمی کوردو تایبەتمەندی یەکانی شەڕکەرو خۆ بەدەستەوەدەر ڕونمان کردەوە.لەوێدا بە وردی باسمان لەوە کرد کە ناسیونالیزمی کوردو حزبەکانی بەهۆی کۆمەڵێک هەلومەرج و هۆکاری خۆیی و بابەتی – ذاتی و موضوعی – نەک هەر نایەوێت بەڵکو هەرگیز ناتوانێت بزوتنەوەو حزبەگەلێك بن کە خاوەنی بچوکترین پۆتانسێڵی یەكێتی و یەکگرتن و پێشکەوتنخوازی و ئازادیخوازی بن لە هیچ ئاستێكی نەتەوەیی و نیشتیمانیدا.بێگومان ئەوە تایبەتمەندی وپۆتانسێڵی بزوتنەوە ناسیونالیستی یەکانی سەرەتای سەدەی نۆزدەو بیست بوە. بەڵکو ڕێک بە پێچەوانەوە ناسیونالیزمی ئەم سەردەمە هەر لە دەورانی سەرەتاو کۆتایی جەنگی ساردەوە، بە تایبەتی سەردەمی ڕاگەیاندنی سیستەمی نویی جیهانی بە ڕابەری ڕەوتی بۆرژوا جیهانی لیبرالیزمی نوێ لە ئەمریکا ئەوە هەمو ئەو تایبەتمەندیانە لە ڕیشەوە نایمینیت. نەك ھەر ئەمە بەڵکو ڕێک هەرچی فکرو سیاسەت و کەلتوری دورانی سیستەمی فیودالی – دەرەبەگی – و خێڵەکی و دینی و تایەفەگەری هەیە دەمەزەردی دەکاتەوەو دەیکاتە یاساو بڕیار و نەریت و کەلتورێك بەسەر هەمو کەس و لایەنیکدا دەیپەسینیت.
هەر کەس ئەمرۆ ئەلیف و بێیەک لە سیاسەت بزانیت و ڕاست و چەپ بناسێت دەزانیت کە ئەو فکرو سیاسەت و نەریت و کەلتورەی ئەمرۆ لە ماوەی سی ساڵەی دەسەڵاتی ئەم دەستەو تاقمانەی وەك یەکیێتی و پارتی هەیە هەموی سەلمینەری ئەو ڕاستیانەن کە کیشەو گرفتەکە تەنها لە حزب و ڕیکخراوەکانی ناو ئەو بزوتنەوەیەدا نی یە بە تەنھا بەڵکو ئەو تایبەتمەندی خودی جوڵانەوەکەیانە.
ئەگەر هەڵسەنگاند و هەڵویست گرتنی ڕۆشنی چینایەتی لە دەورانی پیش سی ساڵی دەسەڵاتیان بۆ زۆرایەتی جەماوەر زۆر سەخت بو بێت ئەوە تاقی کردنەوەیان لە ماوەی سی ساڵی دەسەڵاتدارێتی پارتی – بارزانی و یەکیتی – تاڵەبانی و هاوپەیمانە ووردەکانیان بە ڕاست و چەپیانەوە بۆ ئەم لێکدانەوەو هەڵویستگیریانە ئیتر پێویستە زیندوترین و ڕاستترین ئەزمون بێت بۆ ئەوەی خۆ هەڵخەڵەتاندنە کە ھەر کەسێك کەمترین چاوەڕیی لەمانە هەبیت بە شێوەیەکی ئازادیخوازانەو پێشکەوتنخوازانەو هاوچەرخانە ململانێی سیاسی و چاکسازی بکەن لەهەر بوارێکەوە، نەك بە قازانجی ماف و ئازادی یەکانی جەماوەر ،بەڵکو بە قازانجی ئامانجە گشتی یەکانی خودی جولانەوەکەشیان. بێگومان پایەو ئاسۆکانی جوڵانەوەی ناسیونالیستی لە ڕوی ئابوری وسیاسی مێژووییەوە ئەوەبوە کە جولانەوەکەو حزبە سیاسی یەکانی نەتەوەو نیشتیمانێکی سەربەخۆو یەکگرتوو بە‌هێز لە ڕوی ئابوری و کۆمەڵایەتی و کەلتوری و سیاسی و سەربازی و ھتد بەدی بینیت. پێویستە جەخت لەوەش بکەمەوە سەرەرای هەر ڕەخنەو ناکۆکی و دژایەتی یەکی فکری و سیاسی چینایەتیم بۆ ئەمبنەماو ئاسۆو ئامانجانە.
ئێستا لەم روداوەشدا وەك ئەزمونی دسەڵاتی سی ساڵەیان دەیانەویت ئەوە بە جەماوەری ناڕازی و هەژارو برسی و بیکارو ئاوارەو دەربەدەری توڕەی کوردستان بڵین کە ئەم روداوانە ئاسایی یەو بەشێکە لە ململانێی سیاسی و چاکسازی ئابوری و سیاسی و سەربازی و ئەمنی نەك سیاسەتی پیلانگێڕی و کودەتاگەری پاکسازی خێڵەکی و بنەماڵەیی کە هۆکارەکەشی هەم ناوخۆیی یەو هەم دەرەکی. ناوخۆیی یە بەو مانایەی ئیتر حزب و دەستەو تاقمەکانی ئەم جولانەوەیە ناتوانێت و نایەویت ،وەک ووتمان باوەری بە ئازادی و ململانیی فکری و سیاسی و حزبی ئازادانە بیت هەرگیز. ناتوانێت وەک حزبە سیاسی یە لیبرال و سۆشیال دیموکراتەکانی نەك ئەوروپاو ئەمریکا بەڵکو وەك دەروانی حزبە قەومی یەکانی ووڵاتانی ڕۆژهەڵات بیت لە سەرەتاو نیوەی سەدەی بیستیش. چونکە هەرچۆن بێت ئەو حزبانە بەهرەمەند بون لە کۆمەڵێک فکرو نەریتی سیاسی هاوچەرخی دژە فیودالی و هەمیشە لە هەوڵی یەکپارچەیی نەتەوەیی و نیشتیمانی بون وە بە کردەوە هەوڵیان داو لەبارەیەوە. ھەرچەندە ئەمانەش وەك دروشمی بریقەدار کوردستانی چوار پارچەکراوی یەکگرتو لە خەون و خەیاڵیان بوو بە تایبەتی پەکەکەش تا کۆتایی سەدەت بیست وابو .بەڵام حزبەکانی کوردایەتی لەوەتەی سەریان لە هێلکە دەرهێناوە ئەوەندەی شەڕی ناو خۆیان کردەوە- شەڕی برا کورژی وەك خۆیان دەڵێن – ئەوەندە شەڕی دوژمنە سەرسەختە نەتەوەیی یەکەیان نەکردەوە بۆیە ئیتر دروشمە بریقەدارە خەیاڵی یەکەیان نەك ھەر لای جەماوەری ستەمدیدە بەڵکو لای ڕۆشنبیرە بەناو لیبرالەکانیشیان بێ ناوەڕۆک بۆتەوە.
وەک پێشتر ووتمان هەمێشە باڵێکیان شەر کەرو ئەویتریان خۆ بەدەستەوەدەر بونە و هەمیشەش لە بازنەی شەڕو مفاوەزات لە جیگۆڕكێدا بونە . ئەوە ھەمو کارنامەی سیاسیانە لە نیوەی سەدەی بیست بەدواوە.
ئیشتاش لەم ڕوداوە کە جگە لەوەی وەک وتمان هۆکاری ناخۆیی هەیە بەڵام هۆکاری دەرەکیش یانی دەسوەردان و دەخاڵەتی دەوڵەتە زلهێزە جیهانی و ناوچەیی یەکانی هەر لە ئەمریکا تا تورکیاو ئیران بە تایبەتی، ڕۆڵی سەرەکیان لەم ڕوداوانە هەیەو بەشێکە لە ململانێ دەرەکی یەکانی ئەو زلهیزانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وعیراق و کوردستان.
لەهەموی گاڵتەجار تر لە قسەو لێدوانەکانی سەرانی یەکیتی قسەکانی سەرانی پارتی یە کە دەڵێن ئەو روداوانە بەشێکە لە ململانێی سیاسی ناو خۆی یەکیتی و لەسەر پرسی چاکسازی و ئاڵوگۆڕی پۆستە ئیدارەیی یەکانە..!
بەهەر حاڵ بە جیا لە گرینگی ئاماژەدان و ڕونکردنەوەی هۆکارە ناوخۆیی و دەرەکی یەکانی ئەم ئاژاوەگێری و کودەتاگەریانە کە تا ڕادەی هەڵکوتانە سەر بنکەو بارەگاو نوسینگەو تەنانەت چونە سەر ماڵی شیخ لاهوری هاوسەرۆك و براکانی وەك دەڵێن چوە، بەڵام گرینگ تر لەوە ئەوەیە کە جەماوەری خەڵکی ستەمدیدەو قوربانی دەستی ئەم دەسەڵاتەی کوردایەتی و حزبەکانی بە ئاگا تر بن لەو سیاسی و نوسەرو ڕۆشنبیرە وردە بۆرژوا بەکرێگیراوانەی کە سی ساڵە بە شیوازی جۆراو جۆر ئەم دەسەڵاتەیان لای خەڵك پیرۆز کردەوە بەناوی دەسەڵاتی خۆییەوە تا کەس ئەگەر ناڕازیش بو لەو دۆخە سەختەی کە بەسەر خەڵکدا سەپاوە بەڵام خواست و دروشـمی کۆتایی پێهێنانی ئەم دەسەلاتە بەرز نەکەنەوە.
لە ڕاستیدا هەر هاوسەرۆك و باڵو لاباڵێکیان سەرکەوێت یا ژێڕ کەوێت هێچ لە ماف و ئازادی یەکانی خەڵك کەم و زیاد ناکات.
ئەمانە هەر وەك چۆن لە ناو خۆیان هیچ تایبەتمەندی و نەریتێکی ئازادیخوازی و ململانێی سیاسی ئازادانەیان نەماوەو باوەڕیشیان پێی نی یە ئاواش هیچ باوەڕێکیان بە سەرەتاترین ماف و ئازادی یە ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسی یەکانی جەماوەر نی یە.
بۆیە بەدەست هینانی هەر ڕادەیەك لە ئازادی و مافەکانی خەڵك بەندە بە ڕادەی ئاگایی سیاسی چینایەتی و یەکگرتویی و ڕیکخراوەیی سیاسی جەماوەرەوە .هەر ئەمەش دەتوانێت ئەم حزبانەو دەسەڵاتەکەیان وادار بکات کەمێك لە جیاتی پیلانگێری و کودەتاگەری مل کەچ بن بۆ ململانیی سیاسی ئازادانە و چاکسازی ئابوری و کۆمەلایەتی .
موزەفەر عەبدوڵا
٢٠٢١/٧/١٠
