قوڕبەسەری پەروەردە پەروەردەی قوڕبەسەری.. مەحمود عەبدوڵڵا
لەم ڕۆژانەدا گوتاری نێرسالاری زاڵە،لەهەموو شوێنێک گوێمان لەزایەڵەی ئەم دەنگە نەشازە دەبێت لە هەموو لایەکەوە پەلاماری ژن دەدرێت. یەکێک بەناوی پارێزگاری لە ڕەوشتی کۆمەڵگاو،یەکێک بەناوی بە پاشابونی ژن و کردنی بەشاژنی ماڵەوە ،یەکێکیتر بەناوی لاوازی ئافرەت و..هتد،لەبەرامبەردا ژن هەردەڵێی مەریەمی پاکیزەیە و زمانی بەستراوە ،لەبەرامبەر ئەو گوتارە دژە ژنەدا بێدەنگە.
بەڵام لەهەمووی مەترسیدارتر ئەو دەنگە نەشازە گەیشتە پەروەردە و بەڕێوەبەری گشتی پەروەردە ئامادەیی ژنی لە کاریی پەروەردەیدا وەک قوڕبەسەری پەروەردە بەناوکرد،دیارە ئەم زهنیەتەش دەرئەنجامی پەروەردەی قوڕبەسەرییە نەک ئەوە قوڕبەسەری پەروەردەبێت.جیا لەوەی شارەزایانی پەروەردە دەڵێن ژنان سەرکەوتوترو گونجاوترن لە بواری پەروەرەدا بەتایبەت لەسەرەتایی چونکە مناڵ زیاتر هۆگری دایکە،ئەمەش ئاسایشی دەرونی بۆ مناڵ دابیندەکات،لەلایەکیتر ژن بەتەحەمولترن لەگەڵ کێشەکانی مناڵان .بەڵام لەوەش گرنگتر ئەوەیە کە لەتەواوی وڵاتانی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا ڕێژەی ژن زیاترە لەپیاوان لەبواری پەروەردەدا و بەنزیکەیی ڕێژەی مامۆستایانی ژن لە سەدا حەفتاودوویە. تەنانەت لەئەفغانستان ڕێژەی ژنان لەکاری پەروەردەدا نزیک بو لەوڕێژەیەی دڵشاد عمر باسیدەکات.بەڵام تاڵیبان ڕێگری دەات لە مامۆستایانی ژن!ئەمە ئەقڵیەتی تاڵیبان و داعش و گروپە هاوشێوەکانیانە،نەک بەڕێوەبەری پەروەردەی هاوچەرخ.ئەم دەربڕینەی جەنابی بەڕێوەبەری گشتی پەروەردە مەترسیدارە ،ئەنگێزەیەکی لەپشتە ئەویش ئەنگێزەی دەرکردنی ژنە لەبازاڕی کارو سیاسەت و پەروەردە.درێژکراوەی ئەوگوتارە ئایدیۆلۆژییە دینییە دژە ژنەیە کە لە میدیاو مینبەری ئاینەوە گوێمان لێدەبێت.هێرش بۆسەر کەسێتی ژن ،جگە لە دواکەوتویی و کۆنەپەرستی و نێرسالاری هیچ پاساوێکیتری نییە. ئەوانەی هێرش دەکەنە سەر ژن،بەناڕاستەوخۆ هێرشدەکەنە سەر ژیان و ئازادی کۆمەڵگە،چونکە کۆمەڵگایەک نییە ئازاد بێت و ژنیش تێیدا گوێڕایەڵی پیاو و کۆیلە بێت.دەبێت لێرەوە بەرگری لە ئازادی ژن بکرێت.لەخۆڕا نییە کەدەوترێ بێ ئازادی ژن کۆمەڵگا ئازاد نابێت. ئەوە ڕاستییەکی سەلمێندراوە،هەربۆیە لەژێر هەرناوێکدابێت هێرش و فشاری ئایدیۆلۆژی بۆسەرکەسێتی ژن ،هێرشە بۆسەر ئازادی.کۆیلایەتی کۆمەڵگا گرێدراوی کۆیلایەتی ژنە و بە پێچەوانەشەوە… لە ساڵی ڕابردودا خەڵاتی باشترین مامۆستای جیهان درایە مامۆستایەکی ژن لە وڵاتی ئێران .فنلەند ڕێژەی مامۆستای ژن لەبواری پەروەردە لەسەدا حەفتا زیاترە لەکاتێکدا باشترین سیستەمی پەروەردەی هەیە.
ئەم گوتارە نێرانەیە پێی وایە ئەقڵ ڕەگەزی هەیە،ئەمانە هێشتا لە مەنتیقی هێزو ماسولکەوە دەڕواننە دونیا،لەکاتێکدا سەردەمی هێزی مەنتیقە. لەتورکیا ئەمجۆرە قسانە دەبیستین لەبەرپرسەکانی ئاکەپە کەخەونی سوڵتانیزم و دیکتاتۆرییان هەیەو دەیانەوێت ژن لە کۆمەەڵگە وەدەرنێن،هەروەها لە کۆماری سێدارەو تاڵیبانیش ئەو قسانە دەبیستین،بەڵام لەشاری ڕۆشنبیریدا ئەم دەربڕینە ئابڕوچونە بۆ خاوەنەکەی. لەڕاستیدا ئەم دەربڕینە خزمەتی زهنیەتی عەشیرەتگەری و دیکتاتۆری و ئاغاواتی و پیاوسالاری دەکات،نەک کۆمەڵگایەکی مۆدێرن و یەکسان و ئازادیخواز.هێزە کلاسیکیە کانی کوردایەتی دەمێکە دەرگای هەموو ناوەندەکانیان وڵاکردووە بۆ کۆنە پەرستان تا کۆمەڵگە لەو کەمە بەرەوپێشچونەی بەدەستی هێناوە پاشگەزبکەنەوە. ئەم دەربڕینانەش لەچوار چێوەی ئەم مەسەلەدایە و هاوڕایی عەوامە لەسەر پرسی کەسێتی ژن و پێگەکەی لەکۆمەڵگادا.ئەم بەڕێوەبەرە لە قوڕبەسەری خۆی بۆ ئەم هەمووکێشە جدیانەی پەروەردە هاتووە پڕ ئەداتە ژن ،ئەمە جگە لەخۆشاردنەوە لەکێشەکان و بەلاڕێدابردن و خۆخەڵەتاندن هیچیتر نییە.
مەحمود عەبدوڵڵا
