ئەرگۆمێنتسازی لەشانۆدا.. رێباز محەمەد جەزا
“ژیانی ناوسیستمە تۆتالیتاریەكان ، رێك وڕاست بە دۆزەخ دەچێت”
ئاهەنگی ماڵئاوایی – میلان كۆندێرا
بەكێشەنەكردنی (ئەرگۆمێنت ) لە (شانۆ)دا چەند ئاستێكی هەیە و زۆر جارئەم گرفتانە بزردەبن و جاریش هەیە كە دەی دۆزینەوە زوو لێمان ووندەبێت و نادیدەدەبێت ، واتا كیشەی بون و نەبونی (شانۆ) وەكو ژانرێك وەكو یەك وایەو بەدیوێكی تردا نەبینیی وەكوكێشەوبایەخ پێنەدان و پشت گوێخستنی ئەوەندەی تر لەئەرگۆمێنتسازی شانۆیی دوورمان دەخاتەوە .
كەواتە دنیایەك كێشەی ترمان بۆزیندووبۆوە كەلەسنووری وتاردەردەچێت و پێویستە بەكتێب قسەلەسەر ئەم دۆزە بكەین چونكە ئەرگۆمێنتسازی كۆڵەکەیەكی پتەوی بەرهەمە شانۆییە ( نووسراو –بینراو) كانە و پێویستە مامەڵەیەكی لۆژیكی لەگەڵ دا بكەین (بەواتاكلاسكیەكەی ) و لەپێناو گەیشتن بە بڕیاری دروست و تێگەیشتن لەوبابەتانەی كە شانۆیین چونكە لەئێستا كەسانی ئاسایی لەدۆزەكەتێناگەن ڕەنگە ژمارەیەك لە شانۆكارەنیش بەهەمان ڕێژە لێی تێنەگەن بەهۆی سادەگۆیی و بازاِڕی كردنەوەی كێشە شانۆییەكانەوە . هەروەها ئەرگۆمێنت و پرۆسەی كاری شانۆیی پێویستیان بە حوكمی ئیستاتیكی هەیە كە ئەم دەسەڵاتە بە بێ شارەزایی لۆژیكی و ئیستاتیكی دروستنابێت و مومكین نیە .
لەبەرئەوە كاتێك كەسێكی نەشارەزا دەكەوێتە مامەڵەكردن لەگەڵ زاراوەكاندا خۆبەخۆ نالۆژیكی و پڕلەهەلًە و ئۆكسی مۆران حوكمی ئیستاتیكی دەدات و هەموو دەربڕینە هونەریەكان دەبن بە دەربڕینی رەوشتی و ئاكاری و نمایش دابەشدەكەن بۆ (چاك و خراپ ) و یان(جوان و ناشرین )و هەندێك جاریش كورتیان دەكەنەوە بۆ ژمارەی بینەران !!!
لەبیرمان نەچێت بینەران (بینەری شانۆ) وەكو بابەتێكی گرنگ وپێویست، دەبێتە دیوی تەواوكاری بەرهەمێكی كامڵ و پێگەیشتوو لەكاتی نمایشی شانۆییەكاندا، بەجۆرێك هیچ بەرهەمێكی شانۆیی نییە بەبێ بینەر واتایەكی هەبێت یان بەمانایەكی تر بەرهەمێكی شانۆیی لە هاوكێشەیك پێكدێت : (بەرهەمی ئامادەكراو بۆنمایش) لەبەرامبەردا (بینەری نمایشە شانۆییەكە ).بەڵام لەم دۆخەدا بینەران لای ئەم تایپە لەشانۆكار بۆپڕكردنەوەی كورسی و كڕینی تكت نەبێت ئەرك و گرنگی تریان نیە !!
بەهەرحاڵ ئەم دۆزە زۆردەخایەنێت ، تا هێزی ئەوەمان دەبێت شانۆلە پرۆسەیەكی ئەخلاقی (بەواتا باوەكەی) جیادەكەینەوە و شانۆ دەگەڕێتەوە بۆپێگەو مەقامی ئیستاتیكی و لۆژیكی و ئەرگۆمێنتسازی سەررێگا دەخەین كەبەهیوام هەمووان لەم هەڵمەتەدا بەشداربن .
لەبەرئەوەی شانۆ لەكوردستان لە پرۆسەی ئەرگۆمێنتسازی دواكەوتووەو لەسەرئاستی هەموو لق و توخمەكانی ئالوودەی نەزانی و نەشارەزایی هەندێك (شانۆكار)بووەو لەڕووی تیۆری و پراكتیكەوە كاتیەتی بڵێم : ئەو جۆرەكەسانە پێویستیان بەپەروەردەنەبووەو نیەو نابێت و ئەوان پەروەردەیان تەواو كردووە .
