خوێندنەوەیەک بۆ ڕۆمان ی ( مەرگی تاقانەی دووەم ).. هیوا محەمەد ئەمین
دوو سەدە بەر لەو بەیانە تاریکە ی کە کوشتن ی (( ئەشرەف )) ی تێدا ئەنجام دەدرێت , (( ئەمیر شەرەفەدین )) لە گێژاو و زریانێك ی هەڵکردوو ی ناوەخت و دیمەنێك ی پڕ لە گەڵا ی زەرد دا ، بەدەستی پیاوانی سوڵتان دەکوژرێت ! ئەمیر شەرەفەدین کەسایەتییەك ی نەناسراو ، نادیار و شوێنپێ ونبووی نێو ڕوداوەکان ی مێژوە ، و بەهەمان شێوەش هۆکار ی کوشتنەکە ی ناڕون ، نادیار و ناسەلماو ٠ هۆکار ی کوشتن ی ئەمیر شەرەفەدین لە بەندوداوی دنیایەك ی داپۆشراو بە تەلیسم و فاڵ قەتیس دەمێنێت ، کە بەهۆیەوە توانا و هێز ی مێژو و لۆژیك بۆ لێکدانەوە ی گران یان سست و لاواز دەبێت . ئەوە ی لەوێ دا دێتە ئەنجامبەندیی ، بڕوا و بۆچوون ی ئەو فاڵچیانەن کە بڕوایان وایە ( خودا هەڵیکێشاوەتەوە بۆئاسمان ) ٠ ئالێرەدایە کە ئیدی پەت و ڕیشوە ی نێو جاد و تەلیسمەکان لە مێژو ی شەرەفەدینەوە بۆ ڕۆژگار ی ئەشرەف درێژدەبنەوە و دەبنە فەرمانڕەوا ٠ لە هەناو ی مێژو ی مردن ی ئەمیر شەرەفەدین دا سەرەتا ی مێژو ی ئەشرەف لەدایک دەبێت ، واتا ئەشرەف بەرئەنجام و دووبارەبوونەوە ی مێژو ی ئەمیر شەرەفەدینە بەڵام لە فۆڕم و پێکهاتەیەک ی تر دا . دەتوانین بڵێین ئەو بەرکوڵ و پێشەکیە کورتەی خستمانەڕو ، بنچینە و پێکهاتەی ڕۆمان ی (( مەرگی تاقانەی دووەم )) ە کەی نوسەر ی کورد کاک بەختیار عەلیە ٠ لێرەبەدواوە من تێدەکۆشم کە قەف ی تەلیسمەکان بپچڕێنم و ڕوناکیەك بخەمە سەر ئەو هۆ و هۆکارانە ی ، کە ئەمیر و ئەشرەفیان ڕاپێچ ی مەرگ کردووەتەوە
ئەگەر کوشتن ی ئەمیر شەرەفەدین لە کزەبایەک ی پایزە ی ئارام و بێدەنگ دا ئەنجام دەدرێت ، ئەوا کوشتن ی ئەشرەف هاوکاتە لەگەڵ هەڵکردن ی گەردەلولێك ی توند و بەهێز ، گەردەلولێك کە لەگەڵ کارەسات و ڕوداوەکان دا هەڵدەکەن و گشت شتێك لە هەموو کون و قوژبنێکەوە ڕادەماڵێت و دەیشێوێنێت . وەیشومە و بەرکەوتەکان ی ئەم گەردەلولە بەڵام پابەند بە هیچ یاسا و حیکمەتێك ی سروشت و یەزدانەوە نیە ، بەڵکو پەیوەست بەو یاسا و ڕێسا دنیاییانەوە هەیە ، کە لە جێگە و شوێنێك دا دێنەگۆڕێ و مرۆڤ بەرەو ئەنجامدانی کار ی چاك یان خراپ ڕادەپێچن . پێویستە بگوترێت کە لەم ڕۆمانە ی کاک بەختیار عەلی دا چیتر کات و شوێن ، کار و کاردانەوەکان ، بزاوتە فیزیکیی و وزە جەستەییەکان ، بەهەمان شێوەش خواست ، ئیرادە و ئارەزووە مرۆڤایەتییەکان کاریگەریی خۆیان لەدەستدەدەن و دەچنە دەرەوە ی تێگەیشتن ی لۆژیکییەوە ، واتا ئەم ڕۆمانە دەرئەنجام دەبێتە دەریایەك لە دەربڕین ی ئایدیا ، ئایدیایەك کە سەرئەنجام هۆ و هۆکارەکان ، ئاقار و کاریگەرییەکان ، وزە و توانا فیزیکیی و مەعنەوییەکان ، خواست ، ئارەزو ، ئیرادە و ئامانجە مرۆڤایەتییەکان ئاراستە دەکات ٠ ئەم دیاردەیە ئەگەرچی جۆرێك ناتەبایی ، ناهاوسەنگیی و شپرزەییەك لە سروشتی ڕوداو و کەسایەتییەکانی نێو م ت د پێکدەهێنن ، بەهەمان ئەندازەش زیان بە بنەما ، شێواز ی زمان ، پەیکەر ی هونەر ی ڕۆمان نووسین و پەیوەندیی دیالکتیکییانە ی ئەو بە مرۆڤ ، سروشت و دەوروبەرەوە ، دەگەێنێت ٠
من لێرە دا ناخوازم ئاقار ی کارەکەم بەرەو لێکۆڵینەوە لە جۆر ی تەکنیك و شێوازی هونەر ی ڕۆماننووسین یان شێواز ی بەکارهێنان ی ئەم یان ئەو زمان و پەیڤین و هەروەها ڕادە ی تێگەیشتن و ئەنجامبەندیانە بێت ، کە خوێنەر پێیدەگات ، ئاراستە بکەم ٠بەڵکو جەختکردن و هەوڵدانی من بۆ دۆزینەوە و پەیبردن بەو هێزە دەرەکیی ، ناوەکیی و دەرونییانەیە ، کە پەیوەستبوون ی ئێمە زیاتر بە واقیعەوە گرێدەدات . ئاستێك ی تری ئامانج ی کارەکەم دۆزینەوە ی ئەو ڕەگەزانەیە کە تواناییمان پێدەبەخشن کە لە ڕێگەیانەوە چێژێک ی جوانناسیی ( ستاتیکیی ) انە و لەهەمان کاتیش دا چێژێك ی ئاوەزداریی ( عەقڵیی ) و ویژدانیمان پێدەبەخش ٠
نوسەر لەم ڕۆمانە دا بەقوڵایی سێ ئامانج و تەوەر ، و لەسەر دوو ئاست ی دەرونیی و مرۆڤایەتیی دا شۆڕدەبێتەوە ، کە دەخوازێت بەهۆیانەوە لە بوون و ویژدانی ئێمە دا بەرجەستەیان بکات : { خەون ، مەرگ ، هەست ی لێپرسراوێتیی } . لەوانەیە لەنێو تاریکایی و تەپوتۆز ی وەیشومەی ئەو گەردەلولە بێبەزەیی و بێئامانە دا کە هەمووشتێك و هەرشتێك لەگەڵ خۆی ڕادەماڵێت ، کەمێك سەخت ، گران و دژوار بێت ، کە بتوانین ئەو ئامانج و ئاکامانە بەڕونیی دەستنیشان بکەین کە نوسەر دەخوازێت لەڕێگەیانەوە بە خوێنەر ی بگەێنێت ، بەڵام هەر هەوڵێکیش بۆ ئەو مەبەستە لەڕێگەی گومان ، گریمانە و لێکچواندن ( شوبهاندن ) ەوە توانا و توانایی ئەوەمان پێببەخشێت ، کە مشتێك حەقیقەت لەنێو ئەو جیهانە پڕئاڵۆز و شاراوانە دا بەدەستبهێنین ٠گەردەلولێكی لەوجۆرە ، و کاتێك کە لە هەلومەرجێك ی ترسناك ، گوماناویی ، شاراوە ، ئاڵۆز و نهێنیی دا هەڵدەکەن ، هەڵگری مانا و بوعدێکی جۆراوجۆرن کە دەشێت ئێمە وەك : دەنگێک ی نەبیستراو ، خامۆش و فەرامۆشکراو لێیبڕوانین کە زۆر تایبەتن و تەنیا دەرونی ئەو کەسانە دەیبیستن کە خاوەن ی ویژدان و هەست ی خەمخۆریین . بەڵام پرسیار ئەوەیە کە ، ئایا کێن ئەوانە ی لە ڕۆمان ی م ت د دا خاوەن ویژدان ، ئاکار و هەستی خەمخۆریین ؟! کێن ئەوانە ی کە لە کۆمەڵگەیەکی ناعادل ، بێپرنسیپ ، شێواو ، پڕ لە ترس و تاساندن دا خاوەن ویژدانێك ی زیندو و ئاسودەن ؟!! ئەو کەسانە دەگونجێن و دەشێن تەنیا کەسانێك بن کە مرۆڤ ی زۆر سادە ، ساکار و خاوەن دڵێک ی پاک و بێگەرد بن ، کەسایەتییەکان ی وەک : ((کچان ی پاکیزە ، سەرمەستەکان ، شلێر ڕەفعەت ، حەیدەر ، باوك ، ئەڵقە دز ، لیرەدز و … تاد )) مشتێکن لە نمونە ی ئەو خەروارە ٠ ئەم کەسایەتییانە بەڵام لەژێر هەلومەرج و بارێك ی کۆمەڵایەتیی و سیاسیی سەخت و دژوار ی ئاوسبوو بە هەژاریی ، نەبوونیی ، سزا و جەزرەبە دا دەژین و ئەنجام دەبنەکۆیلەئاسای سیستەم و هێزێك ی داپڵۆسێنەر و بێڕەحم ، کە توانا ی ئەوەیان نابێت وەک کاراکتەرێک ی چالاک و ڕۆڵبگێڕ ئاقار ی ڕوداوەکان ئاراستە بکەن ، بەڵام بوونیان لە شێوە ی تارماییەك یان سێبەرێك دا دێن و دەچن ، و لە گشت شوێنێك ئامادەییان هەیە ، ئەو ئامادەییانەش تاوانباران و بکوژان ی ئەشرەف دەخەنە نێو ترس ، گومان و دڵەڕاوکێوە . ئەم گەردەلولە دەشێتیش وەک پەتاو وەیشومە ی ئەو ڕۆحە ئەهریمەنییانە لێیبڕوانین کە تەواوی ژیانە سادە و ساکارەکان ی مرۆڤە ویژدانپاکەکان و تەنانەت کۆشك ی ئاسودە و یاسا ئەخلاقییەکان ی (( داپیرە )) ش ڕادەماڵن و ئاودیو ی جیهانێك ی خامۆش ، تێکشکاو و پڕ لە سوکایەتییپێکردنیان دەکات . ئەم ڕۆحە ئەهریمەنییانەش دەشێت وەک زۆنگاو و زبڵدان ی دڵ و دەرونی ئەو مرۆڤە پوچ ، نەخۆش ، نەفسنزم و بەرژەوەندپەرستانەش لێیبڕوانین ، کە لە کۆمەڵگەیەک ی وەک ئەشرەف دا بوون ی هەیە ؟! لە زبڵدا نی ڕۆحی ئەو مرۆڤانە ش دا تەنیا ئەو کەرەستانە دەتوانن جێگەی خۆیان بکەنەوە کە بێبایەخن و لە م ت د دا بە پارچەکاغەز ، نایلۆنەدڕاو ، زەرفەبەتاڵ و گەڵا ی زەرد وەسف کراون ٠
داپیرە ئەمڕۆکە تاکە بەیانێکە کە لە سات و کاتەکان ی خەوی خۆی دا بەئاگانەهاتۆتەوە ، بێدار ی ساتەوەخت ی وەیشومە ی ئەو گەردەلولە نەبووەتەوە ، کە لە دوێنێشەو ی ئەو بەیانە دا کوشتنی ئەشرەف ی تێ دا ئەنجامدراوە . ئەو ، واتا داپیرە باوەڕی وەهایە ، کە نووستن و بێدارنەبوونەوە دەخڵ ی بەو پلانە نەگریسەوە هەیە کە شەیتان لە کاتێک لە کاتە گرنگ و هەستیارەکان دا دایدەڕێژێت و کەتنی خۆی دەکات ! واتا پلانێك کە لە توانای دا دەبێت بەهۆیەوە دەنگی ویژدان ، حەقیقەت و تەنانەت هەست ی خەمخۆریش کپ و خامۆش بکات . لەم سۆنگەیەوە دەگەینە ئەو باوەڕە ی کە : دەنگ ی ویژدانێک ی بەرز و ئاسودە تەنیا کاتێك توانا و هێز ی واقیعبوونی خۆی لە نێو دەرونی مرۆڤ دا دەسەلمێنێت کە مرۆڤ لەوپەڕی حاڵی ئاگایی و هۆشیاریی دا بێت ٠ بەئاگانەهاتنەوەی داپیرە لەو بەیانە زووە دا ، دەرگە ی گرێیەک ی ئاڵۆز لە دەرون و ناخی ئەو دا دەکاتەوە ، گرێیەک کە سەرئەنجام ئەو لە ئازارێك ی سەخت ی دەرونیی و ویژدانیی دا دەتلێنێتەوە ، ئازارێك کە هێدی هێدی ئەو بەرەو وێرانیی و لەناوچوون دەکاتەوە ، ئازارێك بەجۆرێك خێرا و کتوپڕ خۆیدەخزێنێتە ناو ناخ و قوڵایی دەرونی کە سەرجەم ئەو کۆشك و دەستەڵانەیشی دەڕوخێنێت ، کە ساڵانێک ی دورودرێژ لە هەوڵی بنیاتنانی دا بووە ، ڕوخانێك چیدی هێز و کاریگەریی ئەو ڕوو لە خۆرئاوابوون دەبات ٠
دیارە لەپشت هەر پلان و نەخشەیەك دا ئامانجێك بوونی هەیە ! شەیتان بۆئەوەی هەمیشە خۆی زیندو ڕابگرێت ، درێژە بە بوونی خۆی بدات و مانایەك بەخۆی ببەخشێت ، ئەوا ئامانجەکانی خۆی لەدرێژەدانی مرۆڤ بۆ ژیانە ڕۆتین ، ڕۆژانەییەکان و تێرکردنی شەهوەت و هەڵپە ی مرۆڤ بۆ دەستکەوت و پلەوپایە ی زیاتر ، بەدیدەهێنێت ، واتا مرۆڤ چەندێك بوون و ئیرادەی خۆی بە ژیان ی مادیاتەوە گرێبدات ، هێندەش شەیتان تەون و پلانەکانی خۆی لەنێو دەرون و ویژدانی ئەو دا ئاڵۆزتر دەکات ٠ لەخۆڕا نیە کە مەحوی شاعیر دەفەرموێت
وەها پڕ فیتنە بووە عالەم کە ئیبلیسێك ی وەك ئیبلیس
نەماوە مەئمەنی غەیری کڵێشە و کەڵکەڵە ی مەخلوق
لە وەها ڕۆژگار و قۆناخێك دا مرۆڤ دەبێتە ئاوێتەیەك لە بڕو ئەندازەیەك ی گەورە لە پێکهاتە و ڕەگەزە شەیتانییەکان ، واتا ئەو ڕەگەزە ئەهریمەنییانە ی کە مرۆڤ بەرەو کاری خراپە دنە دەدەن . کەسێکیش ئەگەر ئامانجی خۆی لە پساندن و ڕاماڵینی ئەو تەونە شەیتانییانە دا بەرجەستە بکات ، ئەوا سەرئەنجام ڕوو بەڕوی لەناوچوون دەبێتەوە .
ئەشرەف و مەرگی ئەو دەرهاوێژ ی ئەو هاوکێشانەیە کە ئاماژەم پێیان دا ، هەروەها دەرئەنجام ی ئەو ئامانجانەیە کە ئەشرەف تیای دا ( خەون ) ێك لە ویژدانی خۆی دا لەئەستۆدەگرێت ، خەونێك کە هەرگیز گیایەک لە ژیانی ئەو دا سەوز ناکات و تەنانەت ئەشرەف بە چارەنوس و تام ی مەرگیش دەگەێنێت . بوون ی شەیتان ئەگەرچی لە مەرگ ی ئەشرەف دا کۆتایی دێت ، بەڵام ئەو گەرای خۆی لە نێو ناخ ، دەرون و ویژدانی هەر مرۆڤێك دا دادەنێت ، لەمیان دا لەنێودەچێت و لەویشیان دا لەدایکدەبێتەوە ٠ لە هەلومەرجێك ی وەها خنکێنەر و شەتەکدراو ی نێو م ت د دا کۆمەڵگە بەهیچ ئامانج ، حەقیقەت و ئەنجامێك ی گرنگ ناگات ، حەقیقەتەکان تەنیا لەنێو ناخ و دەرون دا پەنگدەخۆنەوە و توانا ی خۆسەلماندنیان نابێت ، لێرە دا بەڵام تەنیا کەسانێك ی دیاریکراو و دەستەبژێر حەقیقەتێك بەدەستدەهێنن ، بەڵام حەقیقەتێك ی لاواز ، دڕدۆنگ ، شێواو و بێمانا ، هەر ئەوانیشن کە دەستەڵات بەدەستدەهێنن و ئەوانی دی بەرەو زۆنگاو ی ئازار ، کۆیلایەتیی و نەهامەتیی ڕادەپێچن . تەنیا کەسێك کە بەدوور لەوانی دی بێت کەسایەتیەک ی وەک ئەشرەفە ، ئەوێك دەگاتە ئەو ڕاستیی و حەقیقەتە ی کە ئەو ڕۆژگار و هەلومەرجە ی کە خۆی و کۆمەڵگەکەی لەنێوی دا دەژین ، مۆتەکەیەکە و هیچی دی ! حەقیقەت و ڕاستییەکان دەشێن تەنیا لە بزاوتێك ی مێژویی و تێکۆشانێك ی مەعنەویی دا بەدەستبهێنڕێن کە خاوەن ئەزمون و ئاکار ( ئەخلاق ) بێت . کەسایەتییەکان ی م ت د لەنێو بزاوتێك ی وەها دا سست و لاوازن و توانا ی گۆڕانکاریی و بەدەستهێنانی هێزێك ی مەعنەوییان نابێت ، بەڵکو دەشێت بتوانن تەنیا شاهید ی ناو دادگە یان شیوەنگێڕێك ی پڕڕیا و شانۆکارانە ی پرسە ی ماتەمینیەك بن ٠ لێرە دا نابێت پێمان سەیر و سەرسوڕمان بێت کە ئەو کاتە ی ڕۆحی ئەشرەف دێتە قسە و لاشە ی خۆی و مەرگی خۆی لەنێوئاپۆڕە ی تازێباران و شیوەنگێڕان دا بەئازار و سوێتر دەبینێت . ئەنجام دەگەینە ئەو ڕاستییە ی کە تایبەتمەندیەك ی لەوجۆرە ی کەسایەتییەکان ی نێو ڕۆمان ی مەرگ ی تاقانە ی دووهەمن کە ڕێگە ی زیاتر بۆ کوشتنی ئەشرەف خۆشتر دەکەن
ڕەنگە خوێنەر بپرسێت ، کە بۆچی من هێندە باس لە کەسایەتییەکان دەکەم و دەیانخەمە بەردەم لێپرسراوێتیی و دادوەریەوە ؟! کەسایەتیی یاخود کاراکتەر لە دنیا ی ڕۆمان دا ڕۆڵ ی سەرەکیی و هەستیار لە گۆڕانکاریی و خستنەوە ی ڕوداوەکان دا دەگێڕن !! هەر لە ڕێگە ی کەسایەتییەوەیە کە دەتوانرێت شوێنپەنجەیەک لە وێستگە گرنگەکان ی نێو بەرهەمێک ی ئەدەبیی دا بدۆزرێتەوە ٠ لە سۆنگەیەک ی وەهاوە دەشێت بگوترێت کە کێشە ی ڕۆمان ی ( م ت د ) لەوەدایە ، کە خاوەن ی کەسایەتییەک ی ڕیالیستیی ( واقیعیی ) نیە کە هەڵگری سیفات و تایبەتمەندییەک ی بەرجەستەکراو یان خاوەنی ڕوداو و بەرکەوتەیەکی هەستپێکراو بێت کە توانا ی ئاراستەکردن ی ڕوداوەکان ی هەبێت . ئەوە ی لەم ڕۆمانە دا چالاک و باڵادەست و بڕیاردەرە ، ئەو ئایدیاو بۆچونانەن کە تەنیا دەشێت لە زەین ( زیهن ) ی نوسەر دا توانا ی خۆدەرخستن یان سەلماندنیان هەبێت . بیر و ئایدیا ی نوسەر چەندێک خۆی بەسەر ڕوداو و کەسایەتییەکان دا باڵادەستتر بکات ، هێندەش پێمان لەسەر زەوی زیاتر دادەبڕێت کە دوائەنجام ئێمە ی خوێنەر خۆمان لەنێو کەش و فەزایەك ی وشك ، بەرتەسك و سنوردارکراو دا دەبینینەوە . سەرەڕا ی فەزایەک ی لەوجۆرە ، بەڵام بوار و توانایی ئەوە هەیە ، کە بتوانم بەدوا ی ئەو هۆ ، هۆکار و ڕەگەزانە دا بگەڕێم کە پڕۆسە ی ( مەرگ ) ی ئەشرەف خێراتر دەکەن . مەرگی ئەشرەف ناوەند و خاڵ ی هەستیار و گرنگیپێدانی ڕۆمان ی ( م ت د ) ەکە ی نوسەر ی ناوبراومانە کە گشت ڕوداو و کەسایەتییەکان بەدەوەری دا دەسوڕێنەوە ، ئەم دۆزەش بۆخۆی دەشێت لایەنێك ی گەش و ڕوناک ی ڕۆمانەکەی م ت د بێت . لێرە دا بۆئەوەی پڕۆسە ی مەرگی ئەشرەف قوڵتر و لە وێنە ، دیمەن و کەشێك ی ڕونتر دا ببینین ، ناچار دەبم سەرەتا کەسایەتیی ( داپیرە ) بەئامانج بگرم چونکە ئەو پاڵپێوەنەرێكی ناڕاستەوخۆ و لەهەمان کات دا شاراوە و ئاڵۆزە لە بەمەرگگەیاندنی ئەو ، واتا ئەشرەف ؟
داپیرە ئایا کێیە ؟ ئەو کەسایەتییەك ی دەوڵەمەند و خاوەن سامان و موڵکێك ی زۆرە کە بەهۆیەوە دەستەڵاتێكی مەعنەویی و کۆمەڵایەتیی گرنگ بەدەستدەهێنێت ! داپیرە ئەگەرچی لە ڕابوردویەك ی شاراوە و ژیانێك ی ناشایستە و بێئابڕوێتیی دا ژیاوە ، بەڵام خاوەنی هێزێك ی ڕوناك و چاکەخوازیشە ، کە بەشێك ی زۆر ی کۆمەڵگە وکەسایەتییەکانی نێو م ت د لەدەوری دەئاڵێن ، وەکو بڵێیت لەدیدی نوسەر دا ، کە مرۆڤ چەندێك هەڵگری ڕەگەز ی خراپەکارییش بێت ، دەشێت بەهەمان ئەندازەش خاوەنی هێز و ڕەگەز ی چاکەکارییش بێت ! داپیرە خاوەنی کۆشك و سەرایەکە ، کە زۆرێك لە منداڵان ی بێلانە ، بێسەرپەرشت و لانەوازان داڵدە دەدات . ئەو لە کۆشك و سەرا ی خۆی دا خاوەنی یاسا و دابونەریتی خۆیەتی ، یاسایەک کە دەخوازێت هەم پارێزەر ی ئارامیی ، ئاسودەیی و ئاساییش ی دانیشتوانەکە ی بێت هەمیش بیانخاتە ژێر ڕکێفی خۆیەوە ٠ یاساکانی داپیرە پابەند بەهیچ هەلومەرج و کات و شوێنێكەوە نین ، بەڵکو تەنیا لەنێو دەرون و چوارچێوەی داب و نەریتی نەریتخوازانە ی ئەو دا توانا ی خۆدەرخستن و خۆسەلماندنیان هەیە . ئەو دەخوازێت لە هەلومەرج و کەشێك ی وەها دا دانیشتوان ی ئەو کۆشکە بکاتە خوشك و برا ، و یاساکان ی پاکیزەیی بپارێزێت . داپیرە لە شوێنێك دا دەڵێت : (( چاکتر ، دیارە یەزدان بەوە شەرەف لە ماڵەکە ی من دا دەپارێزێت )) .
کاتێك ئەشرەف هەوڵی ئاودیوبوون ی دیوارە یاسایی و ئەخلاقییەکان ی داپیرە دەدات ، ئیتر لە دیدگە و شێوە ی تێڕوانینی ئەو واتا داپیرە دا ، دەبێتە کەسێكی نەفرەتلێکراو ؟!! کچێک ی پاکیزە دەڵێت : (( لە هەموو ئەو بەیانیانەشدا کە داپیرە وێنە ی کوڕەکانی دادەنا و دەیسەپاند بەسەرماندا ڕەجمیبکەین )) . پێوانە ی داپیرە بۆ پیاوان ی چاك لەوەدایە ، کە تاکو چ ڕادەیەك ئەوان ملکەچ ی یاسا و نەریتەکانی ئەم بن . لێرە دا تێکشکان ی داپیرە تەنیا لە مەرگ ی ئەشرەف ی کوڕی دا بەرجەستە نابێت ، بەڵکو لە گەندەڵبوون و هەرەسهێنان ی ئەو ڕەگەز و ئامانجانەش دایە ، کە ئەم خۆی لە پێناو ی ئەوان ی دی دا کردۆتە قوربانیی ! کەسایەتییەک ی دی : (( چونکە وەکو هەموو ئافرەتێکی تر پێیوابوو ئەو پیاوانە ی نزیکن لەخۆیەوە ، بەرجەستەترین نمونەی بێعەیبیی و تەواوترین جۆری مەخلوقاتن ، لە کەوتنی ئەو نمونانەش دا ، کەوتنی هەموو ئەو ڕەگەزانەی دەبینی کە وەک ژنێك هەموو ژیانی خۆی بۆ بەختیارییان تەرخانکردبوو )) . لە ڕۆمانی(( گێلە ))ەکە ی دۆستۆیڤسکییش دا کەوتن و تێکشکان ی کەسایەتیی گێلە لەمردن ی منداڵێك ی بێکەس ی وەك ( ڕێنۆچکا ) دایە ، کە ئەو دارونەداری لەپێناو ی بەختەوەریی و ژیانی ئەو دا بەخشیوە . کاتێك سەعید و ئەشرەف توانا ی هەڵگرتن ی بار ی گران ی یاسا و نەریتەکانی داپیرەیان نامێنێت ، هەریەکەیان بەجۆرێك لە کۆشک یاخیی دەبن ، و هەریەکەیشیان ڕوبەڕو ی چارەنوسێك ی جیاواز دەبنەوە ، ئەم یاخیبوونەش بۆدواجار داپیرە بۆ بار و هەلەمەرجێك ی دەرونیی سەخت و دژوار ڕادەکێشێت ٠ بەئاگانەهاتنەوەی داپیرەش لەنێو ئەو هەموو قریشکە ، زریکە و هاوارانە ی ساتەوەخت ی مەرگ ی ئەشرەف دا ، دەشێت بەرجەستەترین ئەو کاردانەوە شاراوە و دەرونییە ئاڵۆزانە بن کە داپیرە بەهۆیانەوە هەست و سۆزی خۆی لێدەخەوێنێت ، ئەم بارەش ڕێگە بۆ مردن ی ئەشرەف زیاتر خۆشتر دەکات . لەم نێوەند و ئەنجامگیرییە دا دەگەینە ئەو ڕاستییە ی ، کە ئەگەرچی ئەشرەف قوربانیی ڕاستەوخۆ ی هێزە ئەهریمەنییەکان ی دەرەوە ی کۆشک و سەرا ی داپیرەیە ، بەڵام داپیرەش بۆخۆی بەشێکە لەو هۆ و هۆکارانە ی کە ناڕاستەوخۆ ئەشرەف ڕاپێچ ی مەرگێك ی تەراژیدییانە دەکات ٠
کەسایەتیی داپیرە
داپیرە سەرەڕا ی تایبەتمەندیی سەربەخۆی خۆی لە یاسا و نەریتەکانیی دا ، مرۆڤێك ی سادە و دلۆڤانە کە وەك ڕوناکییەك زۆربە ی کەسان ی نێو کۆمەڵگە دڵخوازانە لەدەوری دەئاڵێن و هانا ی بۆدەبەن . ئەو لە ڕابوردو دا کەسێك ی هەڵخلیسکاو و شەهوەتبازێك ی بێپەروا بووە ، کە ئەمڕۆ دان بە گوناهەکانی دا دەنێت و دەخوازێت ئیدی لەلایەک ڕۆڵ ی دایکێك ی دڵسۆز ببینێت و لەلایەکی تریشەوە و لەو ڕێگەیەوە ئیعتیبارێك بۆ کەسایەتیی خۆی بگەڕێنێتەوە ، کۆمەڵگە بەڵام لەئاست خواست ، ئامانج و هەوڵەکانی ئەو دا سەرسەختیی ، دڵڕەقیی ، نامیهرەبانیی ، دژایەتیی و بێسۆزیی دەنوێنێت ، کە سەرئەنجام ئەو دەکەوێتە بەر مەترسیی کوشتن و لەناوچوونەوە ، غەریزە ی مرۆڤ بۆ ژیان بەڵام ئەو لەنێو دەریا ی نوقومبوون دا هان دەدات کە پەنا بۆ پوشێکیش ببات . داپیرە بۆ ڕزگارکردنی خۆی و پاراسستن ی موڵك و سامانەکەی ، بەناچاریی پەنا بۆ ئەو کەسانە دەبات کە خاوەن بڕیار و دەستەڵاتن ، دەستەڵاتێك کە یەکلایەنە ، گشتگیر ، زۆردار ، نادادپەروەر و بێبەزەییە . داپیرە ئەگەرچی لە گوناهەکانی خۆی خۆشدەبێت و ڕوو لە ( پاکیزەیی ) دەکاتەوە ، بەڵام نیەت و نیازێك ی وەها کە لە ژێر کاریگەریی جیهان ی ئیحساسات دا بێت ، هەرگیز داپیرە بە ئامانجیێك ی وەها ناگەێنێت ، واتا ئەو چیدی توانا ی ئەوە بەدەستناهێنێت کە بتوانێت ، ڕۆڵ ی دایکێک ی ڕاستەقینە بگێڕێت . دیاردە و ڕەنگدانەوەیەك ی لەمجۆرە ش لە کەسایەتیی داپیرە دا ، ئەو بەرەو مانەوەی لە پەیوەندییە ناشەرعیەکان دا کێش بکات و شانبەشانیش دەرگە ی چەندین پەیوەندیی نهێنی ، شاراوە و شەهوەتبازییی بەڕووی کەسایەتیەک ی وەکو (( سەرهەنگ بەدری )) دا بکاتەوە . ئەم پەیوەندیانەش بۆخۆیان کەشوهەوا ی ژیان ی پاکیزە ، بێکەس و بێلانەکان ی نێو کۆشك و سەرا ی داپیرە بۆگەن دەکەن و چارەنوس ی هەریەکێك لە سەعید و ئەشرەفیش ڕاپێچ ی تاوان و قوربانیی دەکەن . سەرهەنگ بەدری کەسایەتییەك ی دەستەڵاتدار ی دڵڕەق ، زۆردار و چەوسێنەرە ، کە لە مەرگی تاقانەی دووەم دا ڕۆڵ ی ناوەندێك فێڵباز ، بێڕەوشت ، زۆردار و نادادانە دەگێڕێت . پەیوەندیە شاراوە و ناشەرعییەکان ی داپیرە و سەرهەنگ بەدری دەروازەیەک ی گرنگ و چارەنوسدار لەبەردەم بەخت و چارەنوس ی سەعید دا دەکاتەوە ، کە بەتێپەڕبوون ی ڕۆژگار دەبنە هاوکار و هاوڕێ ی یەکتری . سەعید کوڕی پیاوێك ی دەوڵەمەندی پیر و دڵڕەقە بەناوی (( سوڵتان بەگ )) کە ئەو بەزەبری پارە و سامان داپیرە ی دایکی سەعید لەخۆی مارە دەکات و بۆماوەیەك ژنی دەبێت . داپیرە سەرئەنجام تەواوی سامان و گەنجینەکانی ئەو دەڕفێنێت و بۆ هەمیشە لێی دوردەکەوێتەوە . سەعید کەسێك ی بێباوكە و لە هەربەسەرکردنەوەیەکی سۆز و خۆشەویستیی بەدوورە ، سزا و یاسا قەدەغەکراوەکانی داپیرەش پێکڕا دەبنە پاڵپێوەنەرێك کە ژیانی ناو کۆشك ی داپیرە جێبهێڵێت ، سەعید : ( ئاخر دایە شەرابخۆرێكی وەکو من لەناو ئەو دوعا و تەهلیلەدرۆیانە دا چی بکات ؟ نا ، هەرگیز ناگەڕێمەوە … تاد ) ئەو (( تاقانە ی یەکەم )) ی داپیرەیە ، و لەدایکبوون ی ئەشرەف ی برای هەستێك ی تەواو نامۆ و پڕ سوکایەتییبوون ی لەلا دروستدەکات . ئەشرەف کەسێکە خاوەن دایکێك ی ڕاستەقینە و باوکێك ی نەزانرا و ، واتا ئەو بەرهەم ی پەیوەندیەك ی ناشەرعیی داپیرەیە لەگەڵ یەکێك لەو چەندین پیاوانە ی کە ڕۆژێك لە ڕۆژان دەبێتە هاوجێگەی ، و خەڵکیش لەڕووی سوکایەتیی و تەوسپێکردنەوە نازناوی (( تاقانە ی دووهەم )) ی لێدەنێن . بێگومان ئەم بار و ڕەوشە بۆ سەعید زۆر گران دەکەوێتەوە و گرێیەك ی دەرونیی قوڵ لە ناخ و ویژدانی ئەو دا بەجێدەهێڵێت . ئەو باوەڕی وایە ، کە ئەشرەف پەڵەیەك ی ڕەش ی ئابڕوبەرانەیە بە تەوێڵی ناوچاوانیەوە ؟! لە ڕوبەڕوبوونەوەیەك دا بە ئەشرەفی منداڵ دەڵێت : ( تۆ بەرهەمی ئابڕوچوونەکانی دایکمی ….. بەرهەمی شەوی گوناهەکانی ئەویت )
لەو سۆنگەو ڕوانینەوە ، سەعید چاوەڕێی دەرفەت ی ڕۆژگارێك دەبێت تاکو بەهۆیەوە ئەو پەڵەیە لە ژیانی خۆی دا بسڕێتەوە و ئیعتیبارێك بۆ کەسایەتیی و بار ی کۆمەڵایەتیی خۆی بگەڕێنێتەوە ، واتا خۆی وەکو هەر مرۆڤێكی تری ئاسایی بنرخێنێت . سەعید لەسەرەتا دا کەسێكی سست و بێدەستەڵاتە و توانا ی هیچ جۆرە کار یان کاردانەوەیەکی بەرامبەر ئەشرەف نابێت ، بەڵام پاشان ئەو دەگاتە ئەو باوەڕە ی ، کە دەستەڵات تەنیا کەرەستەیەکە کە بەهۆیەوە دەتوانێت ئەوەی لەدەریا ی دڵی دا دەسوڕێتەوە ، بەکردار ئەنجامی بدات ٠ دەستەڵات لەناو کۆمەڵگەیەك ی نادادپەروەر ، شێواو ، بێسەروبەرە و بێپرنسیپ دا دەرفەت ی ئەوە تەنانەت بە سوکترین و پڕوپوچترین کەسانێك دەدات کە ئەوەی پێیان خۆش و لە بەرژەوەندیی ئەواندایە ئەنجام ی بدەن ؟! سەعید لە زۆنگاو ی دەستەڵاتی گشتگیری سەرهەنگ بەدری دا ڕۆدەچێت و تایبەتمەندیەك ی ئاژەڵیی بەخۆوەدەگرێت ، ئەم تایبەتمەندیەش بەجۆرێك لەو دا قوڵدەبێتەوە کە ئەو بەلاشە دەکاتە (( تانژی )) ەك ی هار ، برسیی تینوبەخوێن ، و بەمێشکیش خەمساردترین ، دڵڕەقترین ، دڕندەترین ، بێویژدانترین و تەنیاترین مرۆڤ ٠ ئەو لە ژیانی دا ناخوازێت هەرگیز ڕوبەڕوی دۆز ی ویژدان ببێتەوە ٠ ویژدان بۆ ئەو مۆتەکەیەکە و هەناسەی لێدەبڕێت ، ئەو لەدەست ویژدان هەڵدێت و دەیەوێت هەرچۆنێك بێت لێی ڕزگار ببێت ٠ ئەو باوەڕی وایە ، کە لایەن ی چاکە و گرنگیی پەیوەندیی ئەو لەگەڵ کەسێك ی وەك سەرهەنگ بەدری لەوەدایە ، کە دۆز ی ویژدانی لەکۆڵ دەکاتەوە ؟! ئەو بەجۆرێك دەگاتە ئەو باوەڕە ی کە (( پێغەمبەرێکی مردو و دزێكی مردو وەکویەك وەهان )) ئەم باوەڕ و شێوە بۆچوونانە ئەو دەگەێنێتە ئەو ئەنجامە ی کە چیدی خوایەك لەئارا دا نیە ، نەبوون ی خوایەکیش لە ناخ و دەرونی ئەو دا ، ئەو بەرەو ئەنجامدان ی تاوانێك ، کە کوشتن ی ئەشرەفە ، ڕادەکێشێت . کوشتنی ئەشرەف ئەگەر لە سۆنگە ی هەرچی هۆ و هۆکارێکەوە بووبێت ، ئەوا لە جەوهەر و ناوەڕۆك دا بەشێک ی هەرەگرنگ لە خواست ، ئامانج و مەبەستێک ی دەرونیی سەعید ی تێدا بەرجەستە دەبێت . ئەم کوشتنە کە بەشێوەیەك ی زۆر دڕندانە و دڵڕەقانە ئەنجام دەدرێت ، دەبێتە کرۆك و ناوەندێك ی گرنگ بۆ تەوەر و دۆز ی ( مەرگ ) لە ڕۆمانی م ت د دا ، کە سەرئەنجام کۆ ی ڕوداو و کەسایەتییەکان پێکەوە گرێدەدات .
مەرگ ی ئەشرەف لە سۆنگە و ڕۆژنە ی مرۆڤایەتییەوە بەتەنیا قوربانیی ڕاستەوخۆ ی تۆڵە ، ئێرەیی و کێشە دەرونییەکانی سەعید ی برای نیە ، لەوەش زێدەتر و بەهەمان شێوە قوربانیی دەست ی سەرهەنگ ، دادوەر ، بەڕێوەبەران ی پۆلیس ، پۆست ، نەخۆشخانە و هاوڕێ ناپاکەکان ی ئەشرەف و تانژیەکان نیە ،بەڵکو بەشێوەیەک ی ناڕاستەوخۆش قوربانیی دەست ی داپیرە ، (( کچان ی پاکیزە ، سایەق لۆری ، حەسحەس ، سەرخۆشەکان ، خەڵك ی گەڕەك، خورشید ی جادوباز و کرێکارەکانیشە )) ، زێدەڕۆیی نیە و دەشێت لەوەش زیاتر ڕۆبچین و بڵێین ، کە ئەو قوربانیی دەست ی ئێمەشە ، ئێمەیەک کە خوێنەر ی ئەم ڕۆمانەین ، ئێمەیەك کە لە دادگە دا دادەنیشین و بینەر و بیستەر ی دادگاییکردنەکانین ، ئێمە ی نوسەر ، هونەرمەند ، ئێمە ی خوێنەران ی ڕۆژنامە و گۆڤارەکان و …تاد
نوسەر ئێمە ڕوبەڕوی هەمو ئەو مەرگ و نادادیانە دەکاتەوە کە بە بەرچاومان دا دێن و دەڕۆن ؟! ئەو دەخوازێت هەست ی لێپرسراوێتیی ، بەرپرسیارێتیی و خەمخۆریی لە ئێمە دا بەئاگابهێنێتەوە ، لێپرسراوێتیی و خەمخۆریی بەرامبەر هەموو کەس و هەموو شتێك ٠ ئەو دەخوازێت پێمان بڵێت ، کە هەر ڕوداوێك لە دەوروبەرەکەمان دا ڕودەدات جیا لە ئێمە نیە ، بەڵکو بەشێکیشە لە ئێمە ! واتا بوون ی ئەشرەف ئەگەر لایەنێك ی هوشیارانە و چاکەخوازانە ی مەرگی تاقانە ی دووهەم بێت ، ئەوا دەشێت مەرگ ی ئەو مەرگێك ی دراماتیکیانە ی هەریەکێك لە ئێمە بێت ٠ بەڵام کاتێك ئەم هەستە مرۆڤایەتییانە سست ، خامۆش بێتوانا ، کپ و ئاودیوی سنورەکان ی ویژدان دەبن ، ئەوا شەپۆل ی قوربانییەکان توندتر ، خێراتر ، و فراوانتر دەبن . کاتێك ویژدان لە سات ی مەرگ ی تاقانە ی دووهەم و لە بەرەبەیانێك ی گەردەلولاویی دا کپ و خامۆش دەبێت ، ئەوا هێزە ئەهریمەنییەکان بۆجارێك ی دی و بەچنگاڵ و قامچی سور ، بەفرمێسك ی تیمساحاویی ، بە جەخت و سوربوونەوە لەسەر لاشە ی قوربانیی ئامادەدەبنەوە مەبەستیانەمەرگ ی ترمان لەبەردەم دا بەڕێبکەنەوە . ڕۆح ی ئەشرەف لەبەردەم ئەو دیمەنانە دا دەشێوێت . ئەو لە ساتەکان ی مەرگ و ڕاخستن ی جەستەی خۆی لەنێو کۆڕ ی تازێباران دا بێزاردەبێت ، ئەو هەستێك ی نامۆیی ، تەنیایی و خەمبارانە سەرتاپا ی ڕۆح و ویژدانی دادەگرێت ، ئەو لە بوون ی ئەو هەموو حەشامات و جەنجاڵیە ی دەور ی جەستە ی خۆی وەڕز دەبێت ، ئەوانە کەسیان لە هەست ی خەماویی و تەنیایی ئەو کەم ناکەنەوە ، ئەو هەموو مەخلوقاتە کە بە ژن ، پیاو و منداڵەوە ڕژابوونە نێو کۆشك و سەرا ی داپیرەوە ، لە دەمەوبەیان و سات ی مەرگی ئەو دا پشتیتێدەکەن و لە خەون ی شادیی ، مەستیی و شەیتانیی دا ڕۆدەچن ، بەجۆرێك کە هەگیز گوێیان لە ناڵە و زریکە ی ئەشرەف نابێت ، وەك بڵێیت نوسەر بخوازێت بڵێت کە نوقومبوون و مەستبوون لە شادیی و خۆشیی دنیایی دا ، کارەسات و کڵۆڵیەك بەدوای خۆی دا دەهێنێت ؟!! ئەوانە تەنیا هەستێک ی ڕوکەشانە دەردەبڕن ، خۆشەویستیی ئەوکاتەئێوارەیە ی ئامادەبوانیش لەدەور ی تەرم ی ئەشرەف دەربڕی هەستێك ی کاتیی ، ڕێگوزەیی و بێمانان ، هەستێك کە لە سنور ی سۆز بەولاوە ئاودامان ی ویژدانێك ی زیندو و بەئاگاهاتوو نابن ٠ ئەو جۆرە هەستانە لە دیارترین پێناسیان دا : خەمسارد ، ترسێندراو ، خەسێندراو ، کڕاو و بوونەتە کۆیلەیەك کە بەچەندین داوەوە بە سەرهەنگ بەدری ، سەعید و تانژیەکانییەوە بەستراونەتەوە ٠ ئەشرەف لەو نێوە دا بێئۆقرە دەبێت ، لەبەردەم فرمێسك ی درۆ ، هەست ی دەغەڵکارانە و ئامادەبوونی سەعید ی برای دا خەمێك ی قوڵ دایدەگرێت ، ئەو چیدی ناخوازێت ڕۆح ی خۆی لەژێر ، چەپەڵیی و بۆگەنیی ڕۆحی ئەو و دوومۆڕالیی ( دوودەموچاویی ) کەسایەتیی ئەو ، واتا سەعید ی برای دا دا بپلیشێتەوە .
ڕۆحی ئەشرەف لە وەها سات و بارێك دا دێتەوە ئامادەبوون و ئاخاوتن ، ئەو ڕوبەڕو ی داپیرە دوەستێت و دەیدوێنێت ، واتا ویژدان ی ئەشرەف جارێك ی دی بەبەردەم ویژدان ی داپیرە و دانیشتوان ی کۆڕ ی ماتەمینیی خۆی دا گوزەردەکاتەوە ٠ ڕۆح ی ئەشرەف لەوێ دا دەبێتە دەنگ ی ویژدانێك ی زیندو ٠ ئەو هۆ و هۆکار ی مەرگی خۆی بۆمان دەگێڕێتەوە ، ئەو ئامانج و مەبەستانەشمان بۆدەدرکێنێت کە زۆرجاران لەبەرامبەری دا بێئاگا و بەگومان بووین ٠ باس لە ڕۆژگارێكی تاریك ، نوتەک و پڕلە دڵەڕاوکێ دەکات ، ڕۆژگارێك کە چۆن کەسایەتییەك ی ئەفسوناویی و ئەفسانەیی وەکو (( خورشید ی جادوباز )) دەبێتە هاندەر و پشتیوانی !! سەرگوزەشتە ی ئەو هۆ ، هۆکار و چیرۆکە ئاڵۆز و شاروانەشمان بۆدەگێڕێتەوە کە ڕۆڵێك ی گرنگ لە بیر و ویژدان ی سەعید ی برای دا دەگێڕن بۆ ئەنجامدان ی تاوانێك ، تاوانێك کە تیای دا ئەشرەف بە مەرگێك ی دڵتەزێن و ناشایستە دەگەێنێت . ئەشرەف کەسێك ی کڵۆڵ ی چارەڕەشە ، کەسێك ی بێباوکە و دوورە لە هەربەسەرکردنەوەیەک ی سۆز ی باوکایەتیی ٠ پەیوەندییە گوماناویی و ژێربەژێرەکان ی داپیرەش لەگەڵ سەرهەنگ بەدری دا نابنە پاڵنەرێك کە ئەو ، واتا سەرهەنگ بەدری ڕۆڵ ی نمونە ی باوکێك بۆ ئەو بگێڕێت ! بەپێچەوانەوە تین و تاو ی ڕق و کینە ی ئەو بەرامبەر سەرهەنگ ڕپژبەڕۆژ زۆرتر و گەورەتر دەبێت ٠ سەرهەنگ بەدری دواجارلە بەردەم ژیانی ئەشرەف دا دەبێتە مۆتەکەیەک و هەناسە ی سواردەکات ، مۆتەکەیەك کە هەمیشە و لە گشت شوێن و قوژبنێك لەگەڵی دا دەژێت ٠ بوون ی سەرهەنگ بەدری لە ژیان ی کۆشك و سەرا ی داپیرە دا هەست ، غرور و شانازیی ئەو دەشکێنێت و لە سۆز ی دایکایەتیی داپیرە بێبەشی دەکات ٠
سەرهەنگ بەدری خاوەنی باڵاترین دەستەڵات ی ئەو شارەیە کە ئەشرەف ی تێ دا دەژێت ، دەستەڵاتێك ی گشتگیر ، بڕیاردەر ، بێبەزەیی ، پۆڵایین و بەزەبر کە سڵ لە هیچ کارێك ی خراپ و ناشایستە ناکاتەوە ٠ سەرهەنگ دەشێت بە هێما و نمونە ی بەرجەستەکراو ی ڕۆژگاری ئەشرەف بۆیبڕوانین ، ئەو لەمپەرێکە لەبەردەم خەون و ئارەزوەکان ی ئەشرەف دا ، ئەو مۆتەکانە ڕۆژبەڕۆژ لە خەیاڵ ، بیرکردنەوە و ویژدان ی ئەو دا مەودایەك ی فراوانتر و مانادارتر بەخۆیانەوە دەگرن ٠ ئەشرەف لە دوائەنجام دا دەرك بەو هاوکێشەیە دەکات کە سەرهەنگ بەدری نەك تەنیا لەمپەرێکە لەبەردەم خۆی دا ، بەڵکو سەرچاوە ی گشت ئەو مۆتەکە و مەینەتییانەشە لەبەردەم ژیان و چارەنوس ی خەڵك ی ئەو شارە دا ٠ هەڵکشان و بەرزبوونەوە ی ئاست ی زەبروزەنگ و بێئابڕوێتیەکانی سەرهەنگ بەدری ، دەرگە ی گشت ئومێدەکان لەڕوو ی ئەشرەف دا دادەخەن و بۆدواجار دەگاتە ئەو باوەڕە ی کە ئەو ، واتا سەرهەنگ بەدری ، دڕندەیەکە و دەبێت کەوڵ بکرێت . ئەشرەف لەدوای گەیشتن بە ئەنجامێك ی لەوجۆرە ، ئاقار ی مەبەست و ئامانجەکانی پڕماناتر ، فراوانتر و بەرجەستەتر دەبن ٠ ئەشرەف سەرەتا بەیاخیبوون و دوورکەوتنەوە ی لە کۆشك و سەرا ی داپیرە دەروازەیەك ی ڕۆشنتر ، گونجاوتر ، لەبارتر و فراوانتر بەڕووی خۆی دا دەکاتەوە ٠ ئەو بەو یاخیبوونانە ی دەخوازێت ئاودیوی ئەو دیوارانە بێت کە خۆی و گشت کەسێك ی لە ترس ، تەنیایی ، گۆشەگیریی و ئازار دا تلاندوەتەوە ، ئاودیوبوونێك کە دەخوازێت ئازادیی خۆی و کۆمەڵگەکە ی بەدەستبهێنێت ، بەڵام ئەو بە پەڕینەوە و ئاودیوبوون ی ئەو دیوارانە لەلایەك ئەو ڕوبەڕوی چارەنوسێك ی دژوار دەکاتەوە ، لەلایەکی ترەوە بەر نەفرەتی داپیرە دەکەوێت ، کە دواجار دەرگە ی کۆشك بەڕوو ی دا دادەخات و لەهەر سۆز و خۆشەویستییەك ی دایکانە بێبەشی دەکات ٠ ئەشرەف بۆگەیشتن بە خەون و ئامانجەکانی ، بەناچاریی پلانەکانی لە دەرەوە ی کۆشکی داپیرە دادەڕێژێت ، بەوەش دەکەوێتە کەش ، هەل ومەرج و جیهانێك ی نوێوە ، کە چیدی لە یاسا پاکیزەییەکانەوە بەدوورە ، جیهانێك کە بە چاوچنۆکیی ، بەرژەوەندپەرستیی ، ناپاکیی ، دووڕویی ، ترس و کۆیلەیی خولدراوە . ئەشرەف لەو دەوروبەرە نوێیە دا هەڵوەدا ی کەسێك دەبێت کە خاوەنی موعجیزە و جادو بێت ، کەسێك ئازا ، دڵسۆز ، پاك ڕاستگۆ و خاوەن ئەزمون و تاقیکردنەوەیەك بێت ، کە بتوانێت وەك هێزێك ی مەعنەویی و هوشیار پشتیوانی بێت . ئەشرەف دواجار و بەهەرچی ڕێگە و بەهۆی هەرکەسانێکەوە بووبێت ، ڕوبەڕو ی کەسایەتیەکی وەکو ( خورشیدی جادوباز ) دەبێتەوە ٠
خورشید کەسایەتیەکی بوێر ، دنیادیدە و خاوەن ئەزمون ی جۆراوجۆر ی ژیانە ، ئەو کەسێك ی شارەزایە و لە پەرێز ی ڕوداوەکان دا دەزانێت چۆن خۆی بپارێزێت ، لە تەپکە ی پلان و داو ی ناپاکییش دا دەزانێت چۆن خۆی دەرباز بکات . ئەو خەڵکی ناوچەیەک ی کوێستانییە کە هەمیشە لەگەڵ ئاژەڵە دڕندەکان دا دەستەویەخە بووە ، و زۆریشیان ی لێڕاوکردوون ، هەر بەوهۆیەشەوە دەبێت کە چاوێکی خۆی لەدەستدەدات ٠ ئەوەی سەبارەت بە پێشینە و ژینگە ی ئەزمونەکانی خورشیدە و لای ئێمە شاراوە و ناڕونن ، ئەو هۆ و هۆکارانەن ، کە خورشیدیان ڕاپێچ ی ناو ئاپۆڕە ی ژیان ی شار کردووە ! ئەو لە ژینگەیەك ی وەها دا سەربەژێر و بەشێوەیەك ی نیوە قاچاخ – ئازاد دەژێت ، ئەم کەسایەتییە لە م ت د دا زیاتر لە کەسێكی ئەفسانەییەوە نزیکە تاکو کەسێك ی ڕیالیستیی و هەستپێکراو ، سیفاتی کەسایەتیی ئەو دەربڕی ئایدیا ی خەون ، خەیاڵ و دنیایەك ی ناڕۆشن ، و بەڵام پڕفەنتازیایە کە لە بەشێك ی ئامانجەکانی ئەشرەف دا بەرجەستە دەبن ٠ خورشید لەڕاستیی دا کەسایەتیەك ی دروستکراو و گریمانەییە ، کە لە خەیاڵ ، بیر و ئایدیا ی نوسەر دا بەهێز و گوڕێك ی زۆرەوە ئامادەیی هەیە ، بەڵام تاودانەوە و ڕەنگدانەوە ی ڕەوشی کۆمەڵگە لەسەر کەسایەتیی ئەو نادیارە ٠ لەو سۆنگانەوە ؛ شیاو و گونجاوە بگەمە ئەو ئەنجامە ی ، کە خورشیدی جادوباز هیچ ڕۆڵ و کاریگەریەکی گرنگ لە خەون و ئامانجە مرۆڤایەتییەکانی ئەشرەف دا ناگێڕن ، خورشید دواجار لاوازترین ئەڵقە ی پەیوەستبوونی ئەوە بە ڕوداو و کەسایەتییەکانی مەرگی تاقانە ی دووهەمەوە ٠ خواست ، ویست و ئامانج ی پەیبردن بە ڕابوردو هەروەها پێشبینیکردن و وێناکردن ی داهاتو لە دەریا ی دەرون ، هزر و بیری ئەشرەف دا ، ئەو دەخاتە نێو جەنجاڵیی و سەرقاڵیەک ی زۆرەوە . هێز و توانا ی ئەفسانەیی ئەو واتا خورشید ، ئەشرەف ناگەێنێتە هیچ ئەنجامێك ی دیاریکراو ؟! ئەشرەف بەڵام دواجار دەگاتە باوەڕێك ، کە لە هێز و توانا ی مرۆڤ دا نیە سنورەکان ی کات ببڕدرێت و بەهۆیەوە بتوانرێت داهاتوی پێوەببینرێت ، بەوێناکردنەوەی داهاتوش بەهەمانشێوە کارێك ی هەرگیز نەکردە و نەدیدەیە ٠ ئەشرەف لەو نێوەندە دا و وەک کەسێك ی کارکرد دەخوازێت ، ڕۆڵ و کاریگەریی زانست لەپەیبردن بە ڕابوردو و داهاتو دا بزانێت ، بەڵام لە گفتوگۆ ی شەوێك ی نێو ئەمبارێك ی تاریك دا ، خورشید بڕست و توانایی زانست لای ئەشرەف دەخاتەڕو : (( تۆ گەمژەیت ، زانست ڕزگارمان ناکات ، تەنیا ڕێگەیەك کە لە ئازادیمان نزیك دەکاتەوە جادوە )) ، ئەو گاڵتە ی بە ڕۆڵ و کاریگەریی زانست دێت لەهاتنەدی ئازادیی دا ، خورشید : (( زانست یاری منداڵانەیە ))
لەنێو جەنجاڵیی ، ئاڵۆزیی و پەشێویی بیرکردنەوە لە داهاتو و ڕابوردو ، ئەشرەف دەگاتە ئەو ئەنجام و باوەڕە ی کە ، ئەو لە ( ئێستا ) دا دەژێت ، ئێستاش دەشێت ئەو دیوارانە بن کە لەمپەرێکن لەبەردەم ئازادیی و ئاودیوبوونی ئەو بەرەو قۆناخێك ی نوێتر و باڵاتر ؟! ئەشرەف : (( کەواتە ئێمە کوشتەی ئێستاین ، کەواتە تا هەتاهەتایە لەئابڵوقەی ئەبەدی ئەم ساتە دا دەژین .. )) ئەم جەنجاڵیی ، ئاڵۆزیی و نائامادەیی ژیریی و ئاوەز وەکو هێزێك ی کاریگەر ، هوشیار ، فاکتەرێك ی گرنگ و ڕۆڵبگێڕ بۆ ڕێگەخۆشکردن و گەیاندنی ئەشرەف بە خەون و ئامانجەکانی ، ئەو بەرەو جیهان ی ( قەدەر ) ڕادەکێشێت ، قەدەرێك کە ئەشرەف بەرەو مەرگێكی و پوچ و بێمانا لول دەدات و خورشیدیش ڕووە و کوێستانە نادیارەکان دەگەڕێنێتەوە ٠ کاتێك ئەشرەف لە توانایی جادو و تەلیسمەکانی خورشید بێهیوا دەبێت ، ئیدی لەوێدایە کە ئەشرەف تف لە ساتێك دەکات ، کە خورشیدی تێ دا ناسیوە : (( تۆ هەردەبایە مریشکفرۆشێك ی مەلعون بوویتایە )) ٠
ئامانج ی نوسەر لە بەخولیاکردن و پابەندکردن ی ئەشرەف بەڕابوردو و داهاتووەوە هێندەیە کە ، ئایا کوشتن ی کەسێك ی وەك سەرهەنگ بەدری لە دیدی ئەشرەف دا ئاخۆ چ ڕۆڵێك لە داهاتو و مێژو ی کۆمەڵگەکە ی دەگێڕێت ؟! ئایا دەشێت ئازادیی کۆمەڵگەیەك لە کوشتن ی کەسێك دا بێتەدی ؟ یان دەشێت تەنیا پڕۆسیەك بێت کە مانا و کاریگەرییەکان ی لە هەناوی ڕابوردو و داهاتو دا حەشاردرابێت ؟! خوێنەر نابێت دۆز ی داهاتو و ڕابوردو وەك حەز و خولیایەك ی ڕێگوزەریی ئەشرەف بۆیبڕوانێت ، بەڵکو دەشێت وەك گومان ، دودڵیی ، دڵەڕاوکێی ئەو بۆ ڕۆژگارێك لێیڕابمێنین کە نە لە ڕابوردو ی بەئاگایە و نە لە داهاتوش دڵنیایە ٠ ئێستا ئەوەی کە هەنگاوێك ئەشرەف لە داهاتو نزیك دەکاتەوە کوشتن ی کەسێك ی وەك سەرهەنگ بەدریە ٠ ئەو سەرئەنجام سەرهەنگ و دەستوپێوەندەکانی لەسەر یەکێك لە شەقامە ئاپۆڕەکان ی شار بەر ڕێژنە ی گوللە دەدات ، بەڵام بەڕێکەوت سەرهەنگ لەهەوڵی ئەو کوشتنە ڕزگاری دەبێت ٠ ئەشرەف لە پاش ئەو ڕوداوە ، ئاوارە و تەرە ی نێو ئەمبار و دوکانەکان دەبێتەوە ، ڕوبەڕو ی کڵۆڵیی تاریکیی ، تەنیایی ، گۆشەگیریی و کۆژانیی دەبێتەوە . ئەشرەف لەدوا ی ئەو هەوڵە بێئاکامە دا دەکەوێتەوە داڕشتنی نەخشە و پلانێكی دی بۆ لەناوبردنی تەواویی سەرهەنگ بەدری ،بەڵام ئەو لەو کارەش دا و بەهۆی کارێک ی ناپاکییەوە لەلایەن دۆست و هاوڕێیەك ی دێرینی خۆی (( ئەحمەد ناڵگەورە )) ەوە ئاشکرا دەکرێت و بەدواهەمین وێستگە ی ژیانی خۆی کە مەرگە دەسپێردرێت ٠
لێرەبەدواوە دۆز ی مەرگی ئەشرەف دەبێتە ناوەند ی ڕۆمان ی م ت د ، بەهەمان شێوەش مەرگی ئەو مانایەك ی فراوانتروقوڵتر بەخۆیەوە دەگرێت ، مەرگێك کە کار لە هەموو کەسایەتیی و ژینگە ی ژیانی ئەوان دەکات ، مەرگێك کە نوسەر گشت هێز و توانا ی ویژدان ، باوەڕ، فەنتازیا و داهێنانی خۆی تێدا چڕدەکاتەوە ٠ کاك بەختیار عەلی لێرە دا دەخوازێت ئەوەمان تێبگەێنێت ، کە کوژاندنەوە ی ڕوناکایی ژیانی هەر مرۆڤێك لەلایەن هەر کەس و یاسایەکەوە بێت ، هەروا سانا و بێکاریگەر نیە ٠ ئەو لە م ت د دا هەوڵ دەدات مەرگ ی مرۆڤێك لە بیر و ویژدانمان دا وێنا بکات ، تاکو نەك تەنیا نابێت خەمسارد ، بێدەنگ و بێدەربەست بین ، بەڵکو لەوەش زیاتر دەخوازێت هەست ی خەمخۆریی و هاودەردیی لە ناخ ، بیر و ویژدانمان دا زیندو بکاتەوە ٠ فەلسەفە ی مەرگ لێرە دا چیتر پێشاندان ی جەستەیەك ی سارد و بێجوڵە ی فیزیکیی نیە ، بەڵکوڕاگەیاندنی مەرگ ی خەونێکە ، خەونێك کە ئامادەیە لەپێناوی ئازادیی و گەڕاندنەوە ی شکۆ ی مرۆڤایەتیی و کەسایەتیی ئەوانی دی دا ، خۆبکاتە قوربانیی ٠ خەونی ئەشرەف خەونێکە بۆ مرۆڤایەتیی ، خەونێك کە دەخوازێت ئەو دیوارانە بڕوخێنێت کە بوونەتە لەمپەر و بەربەستێك لەبەردەم ئاسودەیی و بەختەوەریی ئەوانی دی دا ٠ کەسایەتییەك لە م ت د دا : (( گەورەیی ئەشرەف لە خەونەکانی دا بوو )) کەسایەتییەک ی ئافرەت : (( من تاکو ئەو بەیانییەش نەمدەویست بڵێم خۆشمدەوێیت ، نا دڵنیاش نەبووم کە خۆشمدەوێت ، ئەوکاتەش کە زانیم خۆشمدەوێت ، ڕەنگە لە ترساندا خۆشمویستبێت ، لە بەزەییدا یان لەوانەیە ئەوە تەنها دەرفەتێکی کچانە بووبێت پێیبڵێم خۆشمدەوێیت ، بەتەنها دوای ئەوەی لە هەناسەدان کەوت و دواهەمین ناڵینیم گوێلێبوو ، ئەوسا تێگەیشتم کە ئەو تەنها پیاوێك بوو دەشیا ببێتە مێردم ))
حاڵەتێك کە لە م ت د دا سەیر ، شاراوە و ئاڵۆز دێتە پێشچاو ، پێشاندان ی هەست ی هاودەردیی سەعید ی برایەتی کە بکوژی سەرەکیی ئەشرەفە ؟! کاتێك کە تەرمی ئەشرەف بەدەست یپیاوانی دەستەڵاتدار بە داپیرە ی دایکی ئەشرەف دەسپێردرێتەوە ، ئەوکات سەعید بەسەر تەرمی ئەشرەف دا دەکەوێت و دەیکاتە شیوەن و گریان ، شانبەشانیش بەڵێن بە داپیرە ی دایکی دەدات کە تۆڵەی ئەشرەفی برای دەکاتەوە ٠ لەوانەیە لە دەریا ی نهێنیی و شاراوە ی دڵ و ویژدانی ئەو ، واتا سەعید دا ئەشرەف بەشایستە ی ئەو مەرگە تەراژیدیایە نەزانرابێت یاخود هەست ی جۆرێك لە پەشێمانیی لە ناخ و ویژدانی خۆی دا چەکەرەی کردبووبێت !! لەوانەیشە بەو دیمەن و شانۆگەرییە خواستبێتی لەتەك لایەنە ئەهریمەنییەکانی دا ، لایەنە خێرخوازیی و مرۆڤایەتییەکەیشی بەرجەستە بکات ، وەک بڵێیت مرۆڤ چەندێك دڕندەش بێت ، ئەوا ڕوناکییەك لە قوڵایی ، ناخ ، دەرون و ویژدانی ئەو دا بوون ی هەیە و لەکاتێك لە کاتە نادیار و ڕێکەوتەکان دا دەردەکەونەوە و خۆیان دەنوێنن . بەڵام ئەم هەستە ساختەکار ، ئاڵۆز و شاراوانە هەرگیز نابنە پاڵنەرێك کە سەعید بەرەو ئاستێك ی باڵاتر کە داننان بە تاوان و دادگاییکردن ی ویژدان و ڕەوشتی خۆیەتی ببات ، ئەو بەڵکو بەپێچەوانەوە هەوڵ و مەبەستی خۆی بەرەو سەلماندنی بێگوناهیی و ئەنجامنەدەریی تاوانەکە دەئاژوێت ؟! مامەڵەیەک ی لەم جۆرە بەڵام بڕست و توانایی ڕۆحیی و مەعنەویی سەعید لەبەرامبەر داپیرە ، ئامادەبوان و ماتەمگێڕان دا ، لەبەردەم ویژدان و تەرمەکەی ئەشرەف دا لاواز دەکات چونکە هەرچیەك بێت ئەو ، واتا سەعید لێپرسراو ی ڕاستەوخۆی مەرگی ئەشرەفە ، مەرگێك کە بە جەخت و سوربوونێك ی تەواوەوە ئەنجام دەدرێت ٠ سەعید لە ئاوێنە ی دەرونی خۆی دا وێنە و سەرگوزەشتەی مەرگی ئەشرەف دەبینێتەوە ، هەربۆیە لەچاوتروکانێك دا فرمێسکەکانی دەبنەوە زەردەخەنە ٠ ئەو پاستۆنە ی کە دەیخواست بەهۆیەوە تۆڵە ی ئەشرەف ی پێبکاتەوە لەناکاوێك دا دەبێتە قامچی سور ٠ لە ساتێك ی وەهادایە کەدەنگی ویژدان و مەزڵومانە ی ئەشرەف لە دەنگ و گەرو ی خورشیدی جادوباز دا دێتەوە بەرگوێ ، ئەو دەنگەش سەعید و تانژیەکانی دەپەشۆکێنێت ٠ سەعید لەوێ دا تەواو بێئۆقرە و نائارام دەردەکەوێت ، بەجۆرێك کە ئەو زیاتر بە قەلەباچکەیەکی نائارام دەچێت تاکو مرۆڤێك ی ئاسودە ٠ سەعید لە یەکەیەکە ی ئەو دەموچاوانە ورددەبێتەوە کە لە کۆڕی ماتەمینیی ئەشرەف دا نیگار ی ترس ، گومان و ڕامانیان تێ دا کێشرا بوو ٠ دەنگ ی بڵندی خورشید دەنگی ویژدان و خەونەکانی ئەشرەفە ، هەربۆیە سەعید لەو دەنگە دەسڵەمێتەوە و لە بینینی خورشیدی جادوباز ویژدانی ناحەسێتەوە ٠ ئەو لەدەنگ ی ئەو مریشکفرۆشە ی کە سەعید بە قابیل دەچوێنێت هاوسەنگیی تێکدەچێت ٠ قابیل کاتێک هابیلی برای خۆی دەکوژێت ، ئەوکات یەزدان لە تاوانەکە ی ئەو دەپرسێتەوە ، بەڵام ئەو لێیڕادەکات و پەردەپۆشی تاوانەکەی خۆی لەبەرامبەر یەزدان دا دەکات و بێئاگایی خۆی ڕادەگەێنێت ٠ بەڵام خوێنی هابیل لە هەموو شوێنێك دێتەزمان و پەیڤین ، ئەنجام قابیل لەبەرامبەر خوا و ویژدانی خۆی دا تووشی سەرلێشێواویی دەبێت ٠
سەعید دەرون و ناخ ی گشت ئەو خەڵکانە ی کە لە ماتەمینیی مەرگ ی ئەشرەف دا ئامادەییان هەیە ، لە دیدی خۆی دا دەخوێنێتەوە ٠ هەست ی هاودەردیی و هاوسۆزیی ئامادەبوان بۆ مەرگی ئەشرەف ، هەست ی ئێرەیی و ڕق و کینە لە ناخی سەعید دا دەهەژێنن ! ئەو ئەنجام نەفرەت لە هەمووی دەکات ، سەعید لەوێ دا ئیدی دەبێتە کەسێك ی بێزراو و نەفرەتلێکراو ، دایکیشی لەبەرامبەر ئەو هەستە شێواو و شپرزەییانە ی سەعید دا بۆ هەتاهەتا ئاوڕی لێناداتەوە و بۆ دواهەمینجاریش نەفرەتی لێدەکات ٠ سەعید لەنێو ئەو حەشامات و ئاپۆڕە ی خەڵکە دا دڵی دەگوشرێت و ئەنجام خۆی لێدەبێتە جانەوەرێك کە چیدی تەنیایە و بوونیشی بێمانا ٠ ئەو لەو نێوەندە دا توانای خۆڕاگرتنی بەرامبەر ئەشرەف نامێنێت ، کاتێکیش دەنگ ی بڕوخێ سەرکۆمار لەئاپۆڕەی خەڵکەکەوە بەرزدەبێتەوە ، ئەوکات ئەو زیاتر دەپەشۆکێت و ترس دایدەگرێت ، و خۆی لەبەردەم مەترسیی لەناوچوون دا دەبینێتەوە ، بۆیە بەپێویست کۆڕی ماتەمگێڕان جێدەهێڵێت و چیدی نایبینینەوە ٠ ئەگەر لە دیدی ئێمە دا سەعید بکەر ی ڕاستەوخۆی تاوانەکە بێت ، ئەوا سەرهەنگ بەدری پاڵنەر و هۆکارێك ی ناوەند ، ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی مەرگ ی ئەشرەفە ٠ سەرهەنگ بەدری دڕندەترین ، بەتواناترین و سەرەکیترین دەستەڵاتە لەو شارە دا ، دەستەڵاتێك کە خاوەن بڕیارە ٠ ئەو بەشێك ی زۆر ی تەمەنی خۆی لەو شارە دا تێدەپەڕێنێت ٠ لە سەرەتا ی هاتنی دا بۆ ئەو شارە ، ئەو کوڕێك ی گەنج و ڕوخسار سەرنجڕاکێش دەبێت ، ویقار ی ئەفسەرێك ی ئینگلیز ی هەبووە ، هەڵسوکەوت و مامەڵەیشی شێوازێك ی ڕۆژئاواییانەی بووە ٠
لەسۆنگە ی ئەوەی کە سەرهەنگ بەدری نەخشەداڕێژەر و بکەر ی بەکردار ی کوشتن ی ئەشرەف نەبووە ، کەمێك ئاڵۆز و گران دەردەکەوێت کە بتوانین لەو کار و کاردانەوانە تێبگەین کە سەرهەنگ ی پێدادەگوزەرێت ، بەڵام بەئاماژەکردن بۆ حاڵەتە ڕۆحیی و دەرونیەکانی ئەو لەپاش مەرگ ی ئەشرەف ، لەوانەیە توانایەک ی ئەوتۆمان پێببەخشێت کە بتوانین سەرەداوێك لە مەبەست ، نیاز و ئامانجەکانی ئەو بەرامبەر ڕوداوی پاش مەرگ ی ئەشرەف بەدەستبهێنین : ئەگەر لەدیدی ئەشرەف دا سەرهەنگ دڕندەیەکە و دەبێت کەوڵ بکرێت ، ئەوا لەدیدی ئەویش دا ئەشرەف تاوانبارێکە و دەبێت بەسزا ی مەرگی خۆی بگات ! لە نێوان ی ئەم کەوڵکردن و سزای مەرگە دا ، توانا ی ئەوە هەیە ، کە دەرك بە حاڵەتە مەعنەوییەکانی سەرهەنگ بەدری بکەین ، ئەو حاڵەتانە ی کە سەرهەنگ بە پوشکەبەقنگەیەک ی خەمگین دەچوێنن ، ئەو حاڵەتانە ی کە باری مەعنەوێتیی ئەو بەجۆرێ لاواز و و پێخوستکراو پێشان دەدات کە لە ڕۆژان و دواساتەکان ی دەستەڵاتدارێتیی ئەو دا هەستیپێنەکراو بووە ٠ سەرهەنگ بەدری پاش مەرگی ئەشرەف ، تەواو لاواز ، پەشێوحاڵ و شپرزە دەردەکەوێت ، ئەو سەرەڕای ئەوەی خاوەن دەستەڵاتێك ی گشتگیر و بەرفراوانە ، بەڵام لەئێستا دا لە قالۆنچەیەکی خەمگین دەچێت ، کەسێك ی دڵتەنگە و لەو جیهانەش بێزارە کە ئەمی تێکەوتووە . سەرهەنگ لەکات و ساتێک ی وەهادایە کە کەسێکی منداڵکار ی بێئەزمون ڕادەکێشێتە نێو دۆزی کوشتنی ئەشرەفەوە ! ئەو منداڵکارە هیچ دەخڵ و پەیوەندیەکی دور یان نزیکی بە ڕوداوی کوشتنی ئەشرەفەوە نیە ، ئەو کەسێکە لە خیزانێك ی هەژار و نەدار ، کە ژیانی خۆی و خێزانەکەی بەکۆڵبەریی و کۆڵکێشیی سندوقە پیپسی دابین دەکات ٠ کوشتن ی ئەشرەف بەڕێکەوت لە شوێنێك دا ڕودەدات کە ئەو منداڵکارە تیای دا ئیش دەکات . ئەو منداڵکارە هەژارە ئەگەرچی هیچ پەیوەندیەک و دەستێکی لە کوشتن ی ئەشرەف دا نیە ، بەڵام لەگەڵ ئەوەش دا دەبێتە پردێك و گەلێك کەسان ی هەلپەرست و بەرژەوەندپەرستی وەك حاکم ی گشتی ، سەرۆک ی پۆلیس و بەڕێوەبەری نەخۆشخانە ی پێدادەپەڕنەوە ؟! سەرئەنجام جارەنوسی ئەو لەنێوان سەرهەنگ و حاکم ی گشتی دا بەمەرگ دەگات ، بەڵام مەرگێكی پوچ و بێمانا . لەم دادگەیەش دا گەلێك کەسان ی ناشایستە ، بێئاگا و ناحاڵیی دەبنە شایەتی ساختە و دروستکراو کە بەهۆیانەوە تاوان ی کوشتن ی ئەشرەف بەسەر کڵۆڵێک ی منداڵکار دا ساخدەبێتەوە ٠
پرسیارێك ی جیدی و گرنگ کە پێویستە لێرە دا بکرێت ئەوەیە ، ئایا هۆ و هۆکاری ترس ، دڵەڕاوکێ ، پەشۆکان و نائارامیی سەرهەنگ بەدری لەپاش مەرگ ی ئەشرەف چین و لەکوێوە سەرچاوەدەگرن ؟! ئایا ترسی ئەو لە دادگە و دادوەرانێکن کە لەمێژە دەستەمۆکراون ، یان هەست ی پەشێمانیەکە لە ناخی خۆی دا کە ناڕاستەوخۆ کاری کوشتنێك ی ئەنجام داوە ؟! وەڵامدانەوەی ئەو شێوە پرسیارانە کاری ئێمە بۆ خوێندنەوەی ئەم ڕۆمانە هەم سەخت و دژوارتر و هەمیش ڕێگەکەمان دورودرێژتر دەکاتەوە ٠ بۆ خۆدورگرتن لەو مێتۆدانە ی کە درێژدادڕیی بەدوایان دا دێن ، لاپەڕەکان ی پێشوترم بەبیر خوێنەر دەهێنمەوە کە تیای دا ئاماژەم بەوە کرد ، کە سەرهەنگ بەدری و دەستەڵاتەکانی هێما بوون بۆ ڕۆژگار و قۆناخێك لە ژیانی ئەشرەف ، ڕۆژگارێك کە گشت تاوانەکان بەبەرچاوی دادگە دا دەگوزەران ، دادگەیەك کە هیچ ڕۆڵ و کاریگەریەك ی لە هاوسەنگکردنی دادی کۆمەڵایەتیی دا نەبووە ، واتا ڕۆژگارێك کە سەرهەنگ سەرۆك ی دادگە ی لەشێوەی کیسەڵێك ی بەستەزمان دا دەچواند ؟! ئەو هێما و نوێنەر ی دەوڵەتێکە کە لەسەر پایە و بنچینەی چەوساندنەوە ، نادادیی ، غەدر و تاوان بنیاتنراوە ٠ ڕونە کە ژیان و ژینگە ی کۆمەڵگەیەك لەژێرسێبەر ی سیستەمێك ی بەوجۆرە دا بەڕێوەبچێت ، دۆز ی داد و دەزگا ی دادوەریی توانای ڕێگەگرتن لە نانەوەی مەرگی نابێت ٠ لە ڕواڵەت دا و سەبارەت بە مامەڵە ی ئەدەبیی و بڕست و توانایی مامەڵە ی هونەریانە ی نوسەر لەگەڵ دۆز ی داد ، دادوەر و دادگەریی لە ڕۆمان ی م ت د دا ، بێسود و ناوەڕۆك ، داهێزەر ، سەربار و زێدەڕۆ دێتە بەر دیدگە و زەین ی خوێنەرەوە ، بەهەمان شێوەش ڕاکێشان ی مەرگ ی مێردمنداڵێك بۆ نێو بازنە ی تاوان ی کوشتنێك کە تەنانەت نوسەر لە ڕۆمانەکەی دا ناوێك ی پێرەوا نەبینیوە بێمانا و بێبنەما دەنرخێندرێت ٠ من لێرە دا و لە بارێك ی وەها دا بۆئەوەی مانایەك بەو حاڵەت و دیمەنانە بدەم ، ناچار دەبم بۆجارێك ی دی لەدەرگە ی مەرگ ی ئەشرەف بدەمەوە ٠
ئەشرەف لە م ت د دا ڕوبەڕوی دوو شێوازی مەرگ ی فیزیکیی و مەعنەویی دەبێتەوە ٠ سەعید ی برای لێرە دا ڕۆڵێكی گرنگ ، سەرەکیی و ڕاستەوخۆ لە بەئەنجامگەیاندن و بەڕێخستنی مەرگێكی وەها دا دەگێڕێت ، واتا مەرگێك کە ڕۆح لە نیشتیمان ی جەستە ی خۆی دادەبڕێت و سەرگەردانی بیابان و سەراب ی جیهانێك ی شێواو دەبێت ، کە لەدواجار دا ڕۆحیانەتی ئەو بەخەمگینیی و دڵێك ی شکاوەوە دەبێتەوە بینەر ی دراما ی مەرگی خۆی و لەسەر لاشەی خۆی ئامادەدەبێتەوە ٠ مەرگ ی دووهەمیان کە سەرهەنگ بەدری ئەنجامدانی لەئەستۆ دەگرێت ، لەڕاستیی دا و لە ڕواڵەت دا سادە و ئاسان دێتەپێشچاو ، بەڵام لە ناوەڕۆك دا سەختتر ، گرانتر ، ئاڵۆزتر و شاراوەتر ؟! لێرە دا ئەگەر سەعید پێستێك کەوڵ دەکات ، ئەوا سەرهەنگ بەدری ڕۆحێك دەکوژێت ! ئەگەر سەعید بەشێوەیەکی زۆر دڕندانە و بێبەزەییانە ڕۆح و جەستەیەك لەیەکدی دادەبڕێنێت و بەهۆیەوە ڕق و کینە و گرێیەکی دەرونیی خۆی دادەمرکێنێتەوە ، ئەوا سەرهەنگ بەدری بەخەمساردیی و بێباکیەوە هەم ڕوناکییەك دەکوژێنێتەوە هەم خەونێك دەکوژێت ، کوشتنێك کە دەخوازێت لەڕووی یاسا و بەهۆی دادوەری گشتیەوە ڕەوایەتیی پێبدات ، ڕەوایەتییدان بەمەرگێك کە خاوەنی خەونێکە ! ئەمەش یەکێکە لە ناشیرینترین و مەترسیدارترین ئەو کارانەی کە سەرهەنگ ئەنجامی دەدات ٠ ئەو ، واتا سەرهەنگ کەسێك ی بەئەزمون و دنیادیدەیە ولەتوانای دا هەیە کە بتوانێت چۆن و لە چ ڕێگەیەکەوە ئەو خەونانە بکوژێت کە بەختەوەریی و پاراستن ی کەرامەت و غرور ی مرۆڤایەتیی لەکۆڵ دەگرن ٠
منداڵکارێك ی کۆڵبەر ئەگەرچی بێئاگایە لەئەنجامدان ی کوشتنی ئەشرەف ، بەڵام لەدیدی سەرهەنگ دا دەشێت لەلایەك کەرەستەیەك بێت کە توانا ی پەردەپۆشکردنی تاوانێك ی پێبکرێت ، لەلایەکی دیەوە کوشتن ی خەونێك بەئامانج دەگرێت ، خەونێك کە خەمێكی مرۆڤایەتیی لەکۆڵگرتووە ٠ سەرهەنگ نەك هەر هەوڵ دەدات تەنیا خەونێك بکوژێت ، بەڵکو دەشخوازێت بێبایەخ ، پوچ و بێمانایشی بکات ٠ کوژاندنەوەی مۆم ی ئەو خەونانەی کە چاکەی مرۆڤایەتییان دەوێت ، یەکێکە لە مەترسیدارترین ئەو کارانە ی کە سەرهەنگ بەدری کاری بۆدەکات ٠ شێوازی هەڵسوکەوتی سەرهەنگ بەدری لەگەڵ منداڵکارێك ی کۆڵبەر دا کاریگەرتر ، ئەهریمەنانەتر و دەغەڵکارانەتر دەردەکەوێت وەك لە دەستەڵاتدارانێكی تر کە پەنا بۆ شێوازی پاکتاوی جەستەیی و ئەشکەنجە و ترس و تۆقاندنی دەبەن ٠ شێواز ی مامەڵە ی سەرهەنگ ، سەرئەنجام ژیانی گەنجێك کە تەنیا خواستی بۆ ژیان هەیە ، بە کۆڵانێك ی داخراوی پڕ لە پڕوپوچیی و بێمانایی دەگەێنێت ٠
سەرهەنگ بەدری لەسەرەتا دا هەوڵدەدات کە سۆزی کۆڵبەر بۆلای خۆی ڕابکێشێت ٠ ئەو ؛ واتا سەرهەنگ هەر لەسەرەتا دا کۆڵبەر ی لاو وەك مردویەك دەچوێنێت ، بەڵام بەشێوازێك ی نەرم و نیان ، ئارام و بەسۆزەوە ڕەفتاری لەگەڵ دەکات ! ڕەفتاری سۆز و میهرەبانانە ی سەرهەنگ ، ئەگەرچی ڕوناکیەك ناگەڕێنێتەوە بۆ چارەنوس ی تاریکی ئەو منداڵکارە ، بەڵام بەهۆیەوە هۆگریەك ی قوڵ لەنێوانیان دا دروستدەبێت ٠ لە دید ی سەرهەنگ دا ژیان وەك (( قەحبەیەك کە وەفای بۆ کەس نیە )) وێنادەکرێت ! ئەو زۆر بێزاریی دەردەبڕێت و نەفرەت لە ژیان دەکات ، بەجۆرێك خۆی سەرگەردان ، کڵۆڵ و نائاسودە پێشان دەدات ، کە خۆزگە بە بە مەرگی ئەو گەنجە بخوازێت : (( کوڕم خۆش بە حاڵی خۆت کە سەرهەنگ نیت هەمووی چەند هەفتەیەکی دیکە نابات و ڕزگارت دەبێت )) ، ئەویش لەخوا دەپاڕێتەوە کە (( هەرچی زووتر بێت بەفریای سەرهەنگەوە و یارمەیبدات )) ٠ سەرهەنگ بەدری بۆ پەردەپۆشکردن و بەلاڕێدابردنی حەقیقەتی مەرگ ی گەنجێك ی کۆڵبەر ، دەست بۆ تاوان ی قەدەر ڕادەکێشێت ، ئەو حوکم ی قەدەر بە حوکمێك ی گڵاو دەزانێت کە هەرجارەی دەکەوێتە سەر گوڵێك و دەیژاکێنێت ؟! منداڵکارەکە کەسێکە کە هەست بەلێپرسراوێتیەکی ئەخلاقیی و ویژدانیی دەکات بەرامبەر بە کەسوکارەکەی ٠ ئەو کەسێكی ئەڤیندار ( عاشق ) ە و مەیلی بۆ مردن نیە ، نایەوێت هەروەها تاوانێك لەئەستۆ ی خۆی بگرێت ، کە لەڕاستیی دا ئەنجامدەر ی نەبووە ، سەرهەنگ بەڵام ئەو لەسەر ڕێگە ی ژیانەوە دەهێنێتەوە سەر ڕێگە ی مردن ، و مردنیش بەچاکترین ڕێگە ی ڕزگاربوونی ئەو دەزانێت ٠ منداڵکارەکە لەدواجار دا لەو هاوکێشە و ڕێگەچارانە ی سەرهەنگ تێدەگات ، ئەو ئەنجام دەگاتە ئەو باوەڕە ی کە ژیان پوچ و بێمانایە ، باوەڕی وایە کە باڵندەیەكی وەك فیسقەگولە دەشێت لە مرۆڤ بەختەوەرتر بێت ٠ منداڵکارەکە لەوێ دا خۆی بە بێکەس ، کڵۆڵ و بێبەخت دێتەپێشچاو ، کڵۆڵیەك لەوێوە سەرچاوەی گرتووە کە ڕۆژێك لە ڕۆژان باوەڕی وابووە ، کە لە ژێر کار و ڕەنج ی قورس و گران ی کۆڵکێشکردن ی سندوقە پیپسی دا دەتوانێت بەختەوەر بێت ؟! بەڵام سوکرات گوتەنی : بەختەوەریی گوڵێکە تەنانەت لەسەر گڵکۆیەك ( قەبر ) یش دەڕوێت ٠ ئەو چیدی بەختەوەریی و ڕزگاربوونی خۆی لە دەرد و مەینەتی ژیان بەلەناوچوون ی خۆی دەبینێتەوە ، بەختەوەریەك بەڵام نەك لە مەرگێك ی ئارام ، هێمن سروشتیی و پڕمانا دا ، بەڵکو لە ژاوەژاو و پڕوپوچترین مانا ی مەرگ دا ٠ ئەو لەدوائەنجام دا ڕوودەکاتە سەرهەنگ و : (( بەڵام ئێستا جەنابی سەرهەنگ پێیان بڵی ، با ڕۆژێك زووتر ئەو دادگا باوەحیزە دابنێن ، ئێستا حەزدەکەم هەموو شتێك ڕۆژێك زووتر تەواو بێت )) ، سەرهەنگ پاشان ئەو دەباتە ژورەکان ی زیندان و ئیدی عەشق ، ئارەزو و ڕوناکایی ئەو بۆ ژیان لە بەخت و چارەنوسی دا بۆ هەتاهەتا کۆتایی دێت ٠
لێرە دا دەگەینە ئەو ئەنجامەی کە ئامانجی سەرهەنگ بەدری تەنیا بەڕێکردن ی مەرگ ی مرۆڤێك و خەونێك ی مرۆڤایەتیی نیە ، بەڵکو ڕووتکردنەوە و داماڵین ی مانا ی فەلسەفەیەکیشە کە خەونێك ی مرۆڤایەتیی ئاراستە دەکات ٠ کوشتن ی خەون و مەرگی فەلسەفە ی خەون ی مرۆڤایەتیی لە کۆمەڵگە ی ئێمە دا ئەو زەنگە مەترسیدارەیە کە نوسەر ی ئێمە کاك بەختیار عەلی دەخوازێت بەهۆیەوە بەئاگامان بهێنێتەوە ٠ ئەگەر مەرگی ئەمیر شرەفەدین مەرگی مێژویەك ی بەئاکام نەگەیشتوو بێت ، ئەوا مەرگ ی ئەشرەف مەرگی خەونێکە کە دەخوازێت مێژویەك بەئاکام بگەێنێت ٠
هیوا محەمەد ئەمین
٢٧. ١١. ٢٠٢٢
