گفتوگۆ لەگەڵ نووسەری بواری مناڵان شاخەوان عەلی.. هەڤپەیڤین- کامەران حاجی ئەلیاس
Closed
شاخەوان عەلی: منداڵ پێویستییەکە دەبێ بەوریاییەوە مامەڵەی لەگەڵ دا بکرێت
نووسەر “شاخەوان عەلی حەمەد” ساڵانێکە لە بواری نووسینی منداڵان دەنووسێت ،ئەسپی خۆی تاوداوە،لەرێگەی نووسینەکانییەوە وەکو پەروەردەکارێک رێنمایی منداڵانی کوردستان دەکات ، خاوەنی چەندین کتێبە لەو بوارەدا ئێمە بەباشمان زانی لە نزیکەوە ئەم هەڤپەیڤینەی لەگەڵیدا ساز بکەین.
- هەرچەندە بەرێزتان ناوێکی دیاری کوردستانن لە نووسین بەڵام پێمان باشە بەکورتی باس لەژیانی خۆت بۆ خوێنەرانمان بکەیت.
-من ” شاخەوان عەلی حەمەد مامۆکی” لە 1/7/1971 لەگوندی (تاڵەبانی گەورە) چاوم بەدونیا هەڵێناوە، قۆناغی سەرەتایی و ناوەندی لەشارۆچکەی تەقتەق خوێندوەو خانەی مامۆستایان و دواتر کۆلێژی پەروەردەی لەهەولێر تەواوکردوە، خێزاندارەم چوار منداڵم هەیە بەناوەکانی (شایەن و شادە و ئەحمەد و ئادەم)، لەتەمەنی حەڤدە ساڵی دا لەساڵی 1989 یەکەم کتێبی خۆم بەناوی (هاروون و بالوور لە چیڕۆکی کوردی) لەبەغدا چاپ کردووە و بۆ ساڵی دواتر هەر لەبەغدا کتێبی (مەتەڵ بۆ زاخاوی مێشک) چاپ کرد، دوای راپەڕین یەکەم بابەتی خۆم بەناوی (گورگ و مەڕ) لە رۆژنامەی پەریستان تایبەت بەمنداڵان و دواتر گۆڤاری هەنگ بڵاو دەکردەوە، لەساڵی 1992 وەکو پەیامنێری پێشکەوتن لە کۆیەو لەساڵی 1993 وەکو پەیامنێری رۆژنامەی برایەتی و خەبات لە تەقتەق و تا ساڵی 1996 بەردەوام بووم، لەساڵی 1998 وەکو سەرنووسەری رۆژنامەی بەهرە کە 27ژمارەی لێ دەرچووە کارم کردوە ، ئەندامی سەندیکای رۆژنامەنووسانی کوردستان و جێگری سەرۆکی سەنتەری رۆشنبیری کەسنەزان و سەرۆکی رێکخراوی مامۆکە بۆ گەشەپێدانی مرۆیی لە ئێستادا لەبەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی دەوروبەر، سەرپەرشتیاری هاوڕێی ڕەخنەگرم .
*با بزانین چی وای لێکردی ڕوو بکەیتە نووسین لە بواری منداڵان؟ - دونیای منداڵان دونیایەکی بێشومارو لەبن نەهاتووە، بۆیە کارکردن لەو سێکتەرە مرۆڤی ژیرو وردو زیرەکی گەرەکە تا بەکونج و کەلەبەرەکانی ئەو جیهانەدا ئاشنابێ و بزانێ چۆن پێیان بگەیەنێ و چۆن بەجوانترین شێوە بۆ داهاتوو سازو ئامادەیان بکات؟ هەروەها دونیای منداڵان پەیژەیەکە بۆ گەیشتن بەناخ و دەروونی ئەو بوونەوەرە هەست ناسکەی چۆنمان بوێ ئاراستەی بکەین، ئاوا لە ڕەوتی ژیان بڕوانێ و هەموو هەڵس و کەوت و رەفتارێکی ڕەنگدانەوەی ئەو پێگەیاندنەبێ کە ئێمە دەمانەوێ بەجوانترین شێوە پەروەردەیان بکەین.
هەر لەم ڕوانگەوە بەهۆی دەست کورتی و کەمی نووسەرو ئەو قەڵەمانەی خۆیان بۆ ئەو بوارە تەرخان کردووە دەبینین لە بەراوردکردنی ئەدەبی منداڵانمان بەئەدەبی بێگانە وەکو پێویست نەمانتوانیوە شان بەشانی ئەو ژانرە ئەدەبیە جیهانییە پێ هەڵێنین، سەرەڕای هەموو ئەو هەوڵانەی دراون کە جێی دەستخۆشین، منیش لە تەمەنێکی زووەوە شانم داوەتە بەر نووسین کە بتوانم لەو سستی و کڕچ و کاڵیەی لەئەدەبی منداڵان بەدی دەکرێ، تەکانێک بەو ڕەوتە بدەم و منداڵان بەهەندێ زاراوەی کوردی و ژیانی لادێ و بەپەروەردەو پێگەیاندنێکی تەندروست بناسێنم کە سوپاس بۆ خوا بەهەگبەیەکی پڕەوە لەو مەیدانە بەردەوامین.
*کاتێ دەنووسیت، کاتێکی دیاریکراوت بۆ نووسین هەیە، بۆنموونە لە شەو یاخود بەیانی؟ - نا، نەخێر کاتێکی تایبەت و دیاریکراوم نییە، وەلێ زۆر جار لەبینینی دیمەنێ لە ژیانی ڕۆژانە، لەخوێندنەوەی کتێبێ، لەسەیرکردنی فیلمێ بیرۆکەی چیڕۆکێکم بۆ دێ و دواتر بەتایبەت ئەو کاتانەی تەنیام، یاخودئەو کاتانەی بەدەم پیاسەکردنەوە ڕێ دەکەم، کەلکەلەی ئەو چیڕۆکانە لەبێژینگ دەدەم بەوەی چۆن دەست پێبکەم؟ چۆن بچمە ناوەخن و کرۆکی بابەتەکە؟ گفتوگۆکان بە چ ئاقارێ ببەم و چۆن ئەو زمانە سادەو ساکارە بەکار بێنم بۆ ئەوەی منداڵانی کورد بەئاسانی تێی بگەن و دواجار ئامانجی ئەو نووسینە بیپَکم کە لەڕووی پەندو ئامۆژگارییەوە بابەتێکی بەرهەمداربێت، ئەوەیش ڕاستە بۆ هەموو ئەو بابەتانەی لەبواری پەروەردەو پێگەیاندنی منداڵ دەینووسم.
*جیاوازی نووسین بۆ منداڵ، لەگەڵ نووسین بۆ گەوران لەچیدا دەبینیتەوە؟ - نووسین بۆ گەوران هیچ سانسۆرێکی لەسەر نییە، نووسەر ئازادە بە زمانێکی گرێ و گۆڵ بنووسێ یا بەزمانێکی سادەو ساکار یا فەلسەفە ، لەوەشدا ئەوەی خۆی پێ خوێنەربێ، دەتوانێ بیخوێنێتەوەو تێی بگات، بەڵام منداڵ پێویستیەکە دەبێ بەوریاییەوە مامەڵەی لەگەڵ بکرێ، مامەڵەی لەگەڵ وشە چۆن بێت؟ چۆن ئەو شتێک بنووسێ کە منداڵ لێی وەربگرێ و هەست بەبێزاری نەکات؟ لەوەشدا دەقی نووسین لە زمانی منداڵ بەگەورە بکرێ ئەو منداڵە وەری ناگرێ، چێژی لێ نابینێ جا ئەو نووسینە شیعربێ یا ئۆپەرێت یا چیڕۆک و …هتد.
*بابەتێکی دیاریکراوت هەیە بۆ ئەوەی لەرێگەی نووسینەکانت چارەسەری کێشەی منداڵ بکەیت؟ - بێگومان کاری ئێمە لەو پڕۆژانە دەست نیشانکردنی ئاریشەو لەمپەرو کێشەکانی بەردەم منداڵ و چارەسەرکردنیانە، لەو پڕۆژانەی دەستمان داوەتێ بۆئەوەیە بتوانین لەنمایشکردنی دیمەنێکدا بابەتێ نیشانی منداڵ بدەین کە ئەوەی ناپاکی بکات، درۆزنبێ، ئیرەیی بەم و بەو ببات و بەرژەوەندویستبێ و زۆر شتی تر، دەرەنجامی ئەو کارانە دواجار بەکوێی دەگەیەنێ، لەوەشدا دەبێ بزانین شتێ نەخەینە ڕوو کە بێ ئەنجام بێت و لاسایی شتێ نەکەینەوە کە بۆ سەر دەروونی منداڵ ڕەنگدانەوەی خراپی هەبێت.
*لەو سەردەمەی تەکنەلۆژیاو کەناڵە ئاسمانیەکاندا چۆن وا لەمنداڵ بکەین بخوێنێتەوە؟ - دایک و باوک دوو فاکتەری پڕ بەهاو گرنگن لەو ئاڕاستەکردنەدا، بەواتایەکی دیکە دەبێ دایباب بزانێ چۆن خوێندنەوە لای منداڵەکەی خۆشەویست دەکات و ئەو حەزو خولیایەی بۆ دەڕسکێنێ؟ ئەگەر دایک و باوک خوێنەرێکی باش نەبن ناتوانن منداڵێکی خوێنەر دروست بکەن ، وەلێ لە نەخوێندەواریشیاندا هەمدیس دەتوانن ئەو کەش و هەوایە بڕەخسێنن بەتایبەت شەوانە پێش خەوتن بەپێی ئەقڵ و تەمەنی ئەو منداڵە هەندێ شتی جوانیان بۆ باس بکەن کە گوزارشت لەشتە جوانەکان بکات.
هاندانی منداڵ بۆ خوێندنەوە و پاداشت کردنی کە دوای خوێندنەوەی هەر چیڕۆک و نووسین و بابەتێکدا، بەڕوویەکی خۆشەوە داوا لە مناڵەکەی بکات لە خوێندنەوەی ئەو کتێب و بابەتەدا چی فێر بووە، شتێکی بۆ باس بکات، لەم سۆنگەوە تێگەیشتنی ئەو منداڵە ئەگەر زۆر کەمیشبێ، هاندانی دایک و باوک، زیاتر پەرەی تێگەیشتن لای ئەو منداڵە زیاد دەکەن کە حەزو خولیای ئەو منداڵە بۆ خوێندنەوە رێچکەی خۆی بگرێ.
هەڵبەتە لەم جەنجاڵیەی ئەم رۆژگارە بەرۆکی هەموو مرۆڤایەتی داگرتووە، دایک و باوکی لێهاتوو ئەوەیە بتوانێ لەتەک پەرەسەندنەکانی تەکنەلۆژیای سەردەم، خوێندنەوە فەرامۆش نەکەن و منداڵەکانیان بەخوێندنەوە گۆش بکەن.
*بوونی ئەو یارییە ئاگرینانەی منداڵان لەبازاڕەکان کە بەنرخێکی هەرزان دەفرۆشرێت، پێتان وا نییە ئەمە هاندان بێت بۆ توندو تیژی؟ - هەر شتێ منداڵ بەهۆیەوە پەنا بباتە بەر توندو تیژی، توندو تیژییە.. جا قسەی ڕەق و هەڕەشەو جنێودان بێت یان ئەو یارییە ئاگرینانەو ئەو فیلم و درامایانەی گیانی توندو تیژی لەکۆمەڵگا دەچێنن، دەزگاکانی راگەیاندن وەکو پێویست نەیانتوانیوە هەموو ئەو شتانە لەبێژینگ بدەن بزانن کامەیان نەرم و نیانی دروست دەکات و کامەیان هۆکارە بۆ بڵاوبوونەوەی توندو تیژی، گومانیش لەوەدا نییە بۆ منداڵ یارییە ئاگرینەکان کەسایەتی شەڕانگێزو خۆسەپێن بەرهەم دێنێ کە هەموو شتەکان لەچاوی توندو تیژییەوە ببینێ، لەوەشدا ئەرکی لایەنی پەیوەندیدارە سنوورێ بۆ ئەوانە دانێن کە لەپێناو بەرژەوەندی خۆیان هۆکارن بۆ بڵاو بوونەوەی توندو تیژی.
*لەنێوان نووسەرانی کوردو جیهانی نووسەرێکی دیاریکراوهەیە کاریگەری لەسەر بەڕێزتان هەبێت؟ - هەر نووسەرێ شوێنەواری بەسەرمەوە هەبێت شانازی پێوە دەکەم و بەمامۆستای خۆمی دەزانم جا بە دەقێک بێ یان کتێبێک و …هتد، ئەوانەی خۆم بەقەرزاریان دەزانم و لێیانەوە فێر بووم مامۆستا (حەمە ساڵح فەرهادی و د. مەولود ئیبراهیم و د. عومەر پەتی و رستگارو خوا لێ خۆشبووان مامۆستا رۆستەم باجەلان و مامۆستا حەمە کەریم هەورامی) و کەسانێ کە ئێستا ناویانم لەیاد نییەو لەبواری راگەیاندنیشەوە سوپاسی کاک (وشیار نوری لەک) دەکەم کەناڵەکەیان (تەلەفزیۆنی ڕەسەن)یان لەبەردەمم واڵاکردووە کە هەفتانە چیڕۆکێکی منداڵانی تێدا پێشکەش دەکەم.
*ئەگەر باس لەکتێبە چاپکراوەکانت بۆ خوێنەرانمان بکەیت؟ - تا ئێستا زیاتر لە بیست زنجیرە کتێبم بۆ منداڵان لەژێر پڕۆژەی: کتێب باشترین هاوڕێیە، کە هەر زنجیرەیەک ناونیشانێکی سەربەخۆی هەڵگرتووەو چاپم کردوون، لەتەکدا زیاترلە دە کورتە رۆمان و نۆڤلێت و دەیەها کتێبی تایبەت بە فۆلکلۆرو بابەتی ئایینی و کۆمەڵایەتی و وەرگێڕانم هەیە ئەگەر ئاماژە بەناوەکانیان بدەم جێیەکی زۆر لەم دیدەنیە دەگرێ.
*بوونی ڕەخنەگری بنیادنەر لەهەموو بوارێک گرنگە، چۆن دەڕوانیتە ئاستی ڕەخنەگران لە کوردستان؟ - ڕەخنەگری زۆر باشمان هەیەو لەپاڵەوە ڕەخنەگری ئەوتۆمان هەن کە نووسەر لەنووسین خاو دەکەنەوە، بەڵام ئەوەی تێبینی بکەم ڕەخنەگرانمان ئاستی تێگەیشتنیان زۆر باشە بۆ خوێندنەوەی شتەکان.
- ئێمە زۆر سوپاس دەکەین بۆ ئەو دەرفەتەی بە ئێمەت بەخشی .
- منیش زۆر سوپاسی بۆ ئەو بەسەرکردنەوەتان دەکەم، خوای پەروەردگار نموونەتان زۆر بکات و هەر شادو بەختەوەربن.
هەڤپەیڤین- کامەران حاجی ئەلیاس
