بەلاغی كۆتایی كۆنفرانسی ( لە جینوسایدەوە بۆ ژیان)
بە دروشمی لە جینوسایدەوە بۆ ژیان، رۆژی هەینی ١٥/٣/٢٠٢٤ یادی ٣٦ ساڵەی كیمیابارانكردنی شاری هەڵەبجە بە چەكی كیمیاوی لەلایەن رژێمی بەعسی عێراقی لەناوچوو، لە شاری هەولێر و بە بەشداری ژمارەیەك لە توێژەر وچالاكوان و نووسەری بیانی و ناوخۆیی و قوربانیانی جینۆساید لە كوردستان، كۆنفرانسێك بەڕێوە چوو، گفتوگۆیەكی تێر و تەسەل لەلایەن ئامادەبووانەوە لەسەری كرا و بەدواداچوون وئاڵگۆڕكردنی زۆری بابەتەكان، كۆنفرانسەكە دەوڵەمەند كرا. لەدەرئە‌نجامدا، كۆنفرانس، ئەو راسپاردانەی لای خوارەوەی گەڵاڵە كرد وئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان لە عێراق و هەرێمی كوردستان و كۆمكاری وڵاتانی عەرەبی وكۆمەڵگای نێودەوڵەتی و رێكخراوە جیهانییە تایبەتمەندەكان كرد,
كە هەندێكی تایبەت بوو بە حكومەتی عێراقی فیدڕال.
1-پشت بەستوو بە بڕگەی یەكی ماددەی ١٣٢ دەستووری عێراقی ساڵی ٢٠٠٥، كۆنفرانس داوا دەكات حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ ، گرنگی زیاتر بە بریندارانی چەكی كیمیاوی بدات لە رووی چارەسەری پزیشكی و دابینكردنی داو و دەرمان.
٢- هەر پشت بەستوو بە ئاماژە پێكراوی بڕگە یەكی خاڵی یەك، داواكارین حكومەتی عێراق كار بۆ باشتركردنی ژیان و گوزەرانی قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجە و سەرجەم ئەو شوێنانە بكات كە چەكی كیمیاویانی لە دژ بەكار هاتووە لە كوردستان.
3- لە رێگای دادگا مەدەنییەكان ، پشت بەستوو بە بڕیاری دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق ـ كە تاوانی كیمبارانی هەڵەبجەی بە جینوساید ناو ناساندووە .
4_داواكارین حكومەتی عێراق قەرەبووی شایستەی ماددیی و مەعنەوەی خەڵكی هەڵەبجە بكاتەوە، وەكو قەرەبوویەكی مەعنەوی دەبێ حكومەتی عێراقی فیدرال كە وارسی حكومەتی پێشووی عێراقە، دەبێ بەفەرمی داوای لێبوردن لە خەڵكی كوردستان و خەڵكی شاری هەڵەبجە بكات.
٥- داواكارین حكومەتی عێراقی لە رێگای دەزگای شەهیدانی عێراق پشت بەستوو بە یاسای ژمارە ٥ی ساڵی ٢٠٠٦، كار بۆ هەڵدانەوە ئەو گۆڕە بەكۆمەڵانە بكات كە قوربانیانی كیمیابارانن و دوای ناسینەوەیان، لە مەراسیمی شایستەدا، بەخاك بسپێردرنەوە.
٦- دەبێ حكومەتی عێراق بەلێننامە نێودەوڵەتییەكانی تایبەت بە دامەزراندی رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیاوی لە جیهان ناسراو بە (OPCW)و ئەو بڕیارانەی كە لەو رێكخراوە دەردەچن جێبەجێ بكات، تاكو تاوانی هاوشێوەی كیمیابارانكردنی هەڵەبجە، دوبارە نەبێتەوە.
٧- داوا دەكەین عێراق ئیمزا لەسەر رێكەوتننامەی بنەرەتی رومای ساڵی ١٩٩٨ تایبەت بە دامەزراندنی دادگای تاوانی نێو دەوڵەتی (ICC) بكات و ببێتە ئەندام لەو دادگایە.
٨_ داواكارین حكومەتی عێراق هاوكاری كۆمەڵەی قوربانیانی هەڵەبجە بكات لە هەوڵەكانی بۆ دادگایی كردنی ئەو كۆمپانیایانەی كە هاوكاری رژێمی لەناوچویان كردوە بۆ بەدەست هێنانی ئەو ماددە و كەرستانەی كە چەكی كیمیاوی پێ كردست كردوە.
٩_ دەبێ حكومەتی عێراق كار بۆ جێبەجێ كردنی هەردوو بڕگەی ماددەی ١٣٢ی دەستوری هەمیشەیی عێراق بكات.
10_ كاراكردنەوە ئەو لێژنەیەی كە ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق لە كابینەی بەڕێز”نوری مالكی” دروست كردبوو بۆ بە جیهان ناساندنی تاوانی جینوساید.
11-پێویستە عێراق پەیوەست بێت بە هەموو ئەو ڕێككەوتننامە جیهانیانەی پەیوەستن بە قەدەغەكردنی بازرگانی چەك، چەكی زیرەك و بۆمبی فسفۆری و هێشۆیی و ئەتۆمی و … بۆ ئەوەی جارێكی دیكە رووداوی هاوشیوەی هەڵەبجە دووبارە نەبنەوە.
1２. كار بكات بۆ ئەوەی ئاسمانی كوردستان بە گشتی وپارێزگای هەڵەبجە بە تایبەتی ئاسمانی ئاشتی بێت، هیچ فڕۆكەیەكی جەنگی بۆی نەبێت پێیدا تێبپەڕێت.
راسپاردنەكانی تایبەت بە حكومەتی هەرێمی كوردستان
1- داواكارین حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگی زیاتر بە یادی كیمیابارانكردنی هەڵەبجە بدات و ساڵانە بودجەیەكی تایبەتی بۆ تەرخان بكات تاكوو بە شێوازی سەردەمیانە یاد بكرێتەوە.
٢- پێویستە وەزارەتی كاروباری شەهیدان و ئەنفالكراوان كار بۆ بە نیشتمانیكردنی یادی كیمیاباران بكات، هەروەك چۆن لە پێڕەوی ناوخۆیی وەزارەتەكەدا هاتووه، پێویستە وەزارەتی كاروباری شەهیدان و ئەنفالكراوان ساڵانە یادێكی شایستەی كیمیابارانی هەڵەبجە لە ١٦/٣ بكاتەوە.
٣_ لەسەر ئاستێكی بەرز، حكومەتی هەرێمی كوردستان كار بۆ بە جیهان ناساندنی تاوانی كیمیاباران و جینوساید، بكات.
٤_ گرنگیدانی زیاتر بە نەخۆشخانەی تایبەت بە كیمیاباران و دابینكردنی كەرەستە و ئامێری پێشكەوتوو و پزیشكی پسپۆری تایبەت.
٥-دامەزراندنی سەنتەرێكی توێژینەوەی زانستی تایبەت بە كیمیاباران تاكو توێژینەوەی زانستی لەسەر كیمیاباران بكات، بكرێتە سەرچاوەی زانیاری دروست.
٦_كاركردن بۆ سوراغكردنی منداڵە ونبووەكانی هەڵەبجە وشادكردنەوەیان بە كەسوكاریان دوای گرتنەبەری رێوشوێنە یاسایی و ئیدارییەكان. لە كۆتاییدا، كۆنفرانس لیژنەیەكی بەدواداچوون بۆ گەیاندنی ئەو راسپاردانە بە لایەنی پەیوەندیدار و چاودێریكردنی جێبەجێكردنیان دەكات.
هەولێڕ ١٥ی ئاداری ٢٠٢٤
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
