کتێبێکی لێکۆڵینەوەی پێشەوا کاکەیی چووە چاپەوە
کتێبێکی لێکۆڵینەوەی پێشەوا کاکەیی، بە ناوی: ((پشکۆکانی ناو زمان و شیعر لە کتێبی [شەوێک ئاسمان پڕبوو لە ئەستێرەی شیت]ـی بەختیار عەلیدا)) چاپ و بڵاو دەکرێتەوە
له‌باره‌ی ئه‌م کتێبەوە، پێشەوا کاکەیی ده‌ڵێت:
ئەم کتێبە، سێیەمین کاری لێكۆڵینەوەی منە لەبارەی شیعرەوە بە شێوەی کتێب و یەکەمین لێکۆڵینەوەمە لەسەر کتێبێکی بەختیار عەلی، کە لە داهاتووشدا کاری تری بەدواوەدا دێت. ئەم کتێبە لە لایەن ناوەندی ڕۆشنبیریی ڕەهەندەوە چاپ و بڵاو دەکرێتەوە. کاری هەڵەچن و ڕێنووسکاری (وشیار عەلی)ـیە و بەرگ: (ئیبراهیم ساڵح)ـە.
لێرەدا تەنیا تیشک دەخەمە سەر جیهانبینيی شیعری بەختیار عەلی لە کتێبی [شەوێک ئاسمان پڕ بوو لە ئەستێرەی شێت]ـدا، کە جیهانبینیی شاعیر وێنەی «ژوور»ی هەیە کە هەر ژوورێک پەنجەرەیەکی دیکەی بۆ لێڕوانین هەیە. کرۆکی ژیانی سرووشت و مرۆڤ لە جەستەدا، لە یادەوەریدا، لە خۆشەویستیدا، لە جیهاندا دەژی. ژیانیانە دەڕوانێتە ژیان و تێیدا هەڵوه‌ستە دەکات و دەمێنێتەوە. هەمیشەیيی ژیانی لە مرۆڤدا لە ڕێگەی گواستنەوەوە نیشتەجێیە. ژیانی یەک لەدوای یەک شێوەی خۆى دەگرێت و خۆی لە قووڵاییەکانیدا جێگیر دەکات.
دیدگای جیهانيی شاعیر وەهایە کە شیعرییەت ڕێکارێکی شیعری نییە، بەڵکوو ئەزموونێکی مەعریفییە، شێوازێکە بۆ چاودێریکردن و تێگەیشتن و پڕۆژەکردنی جیهانێک. هاوپەیمانییەکی نهێنی لە نێوان شیعر و دیدگایدا دۆزیوەتەوە کە شیکردنەوەی فیکرە لەناو شیعردا.
شیعری بەختیار عەلی خاوەنى مێژوو و نەریتێکی دوورودرێژە لەناو خۆیدا بۆ دەرەوەی خۆی، گەڵاڵەی «شیعری بزۆز دەردەبڕێت» كه وەک «بەرنامەی بناغەیی» خۆی پێ وەردەگرێت. شیعرەکانی پەیوەندييان بە نەستەوە هەیە و میوانداريی هەست دەکه‌ن. ئەوە شاعیرە سەر بە جیهانی تەمومژاويی زمانی نییە، بەڵکوو سەر بە جیهانی ئاڵۆزی بیرە کە سەرەتا لە ڕێی زمانەوە ئاڵۆزی دەکات. لەژێر بای بەهێزی گەڕان و ئاڤانگارددا، گومانی بۆ فرەواتایيی سەیروسەمەرەی وشەکان یان هونەرەکانی دەربڕین هەیە، کە وا لە خوێنەر دەکات وەک هەوری بڵند بیخوێنێتەوە.
دەکرێت بڵێین کە زۆربەی تێگەیشتنی خەڵک لە شیعر لە ئێستادا هێشتا لە قۆناغی شیعری تەمومژاویدایە و هێشتا بە شیعرێکی نەخوێنراوه دەڵێن «زۆر تەمومژاوی»ـیە. کاریگەريی بەهێزی ئەم جۆرە شیعره تەماوییە، دووريی مرۆڤەکان لە شیعرەوە لەدوای شیعری تەماوییەوە دەردەخات. شیعری ئەو، شێواو و تێکشکاو نییە. بۆ ئەوەی بڵێین شیعر سادەیە، لە هەقیقەتی شیعردایە کە بە هەستی ڕاستەقینە دەنێررێتە دەرەوە، نەک لەپێناو شیعر و شیعر لەپێناو نووسینی بێهەستدا بنووسرێت.
ئەم خوێندنەوانە، شێوازی خوێندنەوە و ڕانان و لێکۆڵینەوەی ئه‌کادیمیا پاته‌بووەوه‌کانی زانستگەکان نییە. پێوەری داڕشتن و هەڵگرتنی شیعری هەر شاعیرێکی [ئەلف نییە لە جێی بێ، بێ لە جێی جیم،] کە توێژینەوەی شیعری ئەمڕۆ تووشی جوینەوە و لەبەرگرتنەوە بووە. من بە شێوازی خۆم ڕامان و دیدگاکانی خۆم سەربار دەخەم و لەپاڵیدا له كێڵگه‌ى شیعريدا توێژينەوە دەكەم. [پشکۆکانی ناو زمان و گڤەگڤی ناو شیعر،] کارکردنە لەسەر بیست بابەت، لەسەر بیست شیعری ناو کتێبی [شەوێک ئاسمان پڕ بوو لە ئەستێرەى شێت]ـی بەختیار عەلی. ئەو کە خۆی (٤٨) ناونیشانی شیعری لە خۆ گرتووە. بەڵام لەبەر ئەوەی کێڵگەی ئەم کارکردنە، لەسەر «بیر و زمان»ـە، بۆیە زۆرێک لە شیعرەکانی دیکەی شاعیر بەسەر ئەم بیست بابەتەدا دابەش دەبن و هەروەها تەوەری دیکەیش لە خۆ دەگرن کە له‌م خوێندنەوانەدا جێيان نابێتەوە.
بابەتەکانی دووتوێی ئەم کتێبە
- باڵگرتنی زمان لەناو زەماندا، لە شیعری [ئەو ئەسپەی لە دەست زەمان ڕایکردووە]
- ئازار و غەم وەک پرسێکی ئەزەلی، لە شیعری (دەربارەی ئازار)دا
- کارخانەی مردووان، لە شیعری (لەناو مردووەکاندا)
- شەڕی شوێنکات، لە شیعری (تۆ)دا
- پەیامبەرێکی ڕەش، لە شیعری [دڵم پڕە لە بولبولی ڕەش کە نایەنە دەرێ]
- گێڕانەوەی دوانەیی، لە شیعری [هەندێ لەو شتانەی من دەیانبینم]
- چێژبینین لە ئازاردا، لە شیعری (مازۆشییەکان)ـدا
- وێنەی با و ئاماژەکانی خوازە، لە شیعری (کە ئەو تەنیا بایە، با)دا
- وشە و وێنەی خودا، لە شیعری (ڕۆژێک تەنیا هاوارەکانمان ڕزگارمان دەکەن)
- سەردەمی میکانیزمی نوێ، لە [بووین بە بووکەشووشە]دا
- ڕەشبینی وەک دووربینی، لە شیعری [بۆ وای کرد خودایە بۆ]
- گەمارۆدانی شار، لە شیعری (شارێک کە بۆ هەمیشە ون بووە)
- شیعر وەک بەرگریکارێک، لە شیعری [ترسی چەتەکان لە شیعر]
- دەربڕینەکانی زمان، لە شیعری (بەستنەوە)دا
- هێزی نەناسراو- وەک پەیوەندییەکی دیکە، لە شیعری [گەڕانەوەی ئەبەدی]ـدا
- خودا لە توولەڕێیەکانی ناو شیعردا، لە شیعری [شوێنە ناکۆکەکان]ـدا
- ڕێگای ڕزگاربوونی خود، لە شیعری [لە هیجای ڕێگاکاندا]
- دژەخاڵی مێژوویی، لە شیعری [جیهانێکی دی]ـدا
- فيلمى شیعری و شیعری فيلمى، لە شیعری [خۆکوشتن و دەرمان]ـدا
- گوتاری ناو شیعر و شیعری ناو گوتار، شیعری [هەوای تازە]ی بەختیار عەلی و [شیعر و دازاین]ـی هاشم سەڕاج بە نموونە
