(خوێنەرى کوشندە/ خوێنەرى نیازخواز).. عەبدولموتەلیب عەبدوڵڵا
لە بەنگ ئەم بەنگییانە چى دەبینین، خۆ لە خۆ گۆڕان
لە دنیادا مەدارى عەیش و خۆشى، خۆ نەناسینە
مەحوى
لە کۆى ئەو زنجیرە نووسینانەى لە بارەى خوێنەر و خوێندنەوە، نووسیوومە. جگە لەوەى هەوڵمداوە، قسە لە دەسەڵاتى خوێنەر و تیۆرى خوێندنەوە بکەم، بە دیوەکەى دیکەش بەشێک لە ئیشکالەکانى دەسەڵاتى خوێنەر و کردەى خوێندنەوەم، نمایان کردووە. ئیشکالێک کە هەمیشە پرسیارەکانى لەنێوان دوو جەمسەرى (دەق) و (خوێنەر)دا دەخولێتەوە: ئایا دەق لە دەرەوەى خوێنەر بوونى هەیە؟ خوێنەر بە بێ دەق دەبێ؟ ئایا دەق وەک بابەتێکى سەربەخۆ دەتوانێ پشت بە خوێندنەوە نەبەستێ، سنورەکانى خوێنەر و دەق، لە کوێ دەست پێدەکات و لە کوێ کۆتاییان دێ؟
(1)
بێگومان خوێندنەوە کردەیە. (مەسعود محەمەد) دەڵێ: خوێنەر هەر چۆنێکى مەیل دەکات ئازادە، هەر چەندە دەشزانم ئازادییەکەى دەورە دراوە بە گەلێک شریتى فیکرى شەتەکدان و بەند و بەستکردن، بە تایبەتى کە سەر بە لایەنێکى ئایدیۆلۆجیى، یان خاوەن نیاز بوو … لێرە لە دەستەواژەى (مەیلدارى)ییەوە مەسعود محەمەد: گومان دەخاتە سەر ئازادى؟! گومانکردن لە ئازادى لەوێوە سەرچاوە دەگرێ، کە دیاردەى باوى مەیلدارى (ئینتیماکردن) لە کۆمەڵگاى ئێمەدا زێتر بۆماوەییە! ئەگەر چەمکى (بۆماوەیى) لە نێوان (خۆناسین) وەک رەهەندێکى کۆمەڵایەتى و (ئاگایى) وەک رەهەندێکى مەعریفى خورد بکەینەوە، ئەوە ئەوەى لەپشت گومانەکەى مەسعود محەمەد دەبینرێت، زێتر لایەنە کۆمەڵایەتى و ئینتیما هاوبەشەکە و خۆ نەناسینى تاکگەراییە! کەواتە بۆ بەرجەستەکردنى گومانى مەسعود محەمەد، دەشێ قسە لە دوو جۆر خوێنەر بکەین: خوێنەرى یەکەم، پەیوەندى بە فەزا و تێڕوانینى کۆ و دەلالەت و مانا سواو و کەڵەکەکراوەکانەوە، هەیە و لەوێشەوە دەسەڵاتى کلتورى هاوبەش و وێنەى جێگیرى سواو و فیکرەى ئامادە بەرز دەکاتەوە! بەو مانایەش خوێنەرێکە هەرگیز لە توانایدا نییە، کردەى (دانوستان) بە ئەنجام بگەیەنێت، بەڵکو بەردەوام ئامادەیى خۆى لەنێو بونیادى (بۆماوەى کۆمەڵگا) و (جەماوەر)دا هەڵدەگرێتەوە. هەموو ئەوانەش دەلالەت لە خۆنەناسى تاکگەرایى دەکەن. بەڵام خوێنەرى دووەم، یان رووى دووەمى خوێنەرى (مەیلدار) دەشێ سەر بەو ناونانەى (بەختیار عەلى) بێ، واتە خوێنەرى کوشندە.
(2)
خوێنەرى کوشندە ئەو ناچالاکە و مەیلدار و ئاڕاستە کراوەیە، کە هێزى ئاگایى خۆى لە دەزگا رۆشنبیرییەکانەوە وەرگرتووە (ئاگایى درۆزنانە، بەس بە مانا مارکسییەکەى نا) چونکە (دەزگا) رۆشنبیرییەکانى کوردى ئەو هێزانەن، کە رۆڵى خوێنەر، وەک کەسێکى ئازاد، وەک ئەوەى، کە دەتوانێ خودى خۆى لە پرۆسەى خوێندنەوەدا، دارێژێتەوە و چڕى مانا شیاوەکان و کۆدەکانى نێو دەق کەشف بکات! وەک بەشدارکەرى تێکست، وەک ئەوەى، کە لە دووتوێى پێکهاتەى زانستى و شانەکانى دەق (دووانەى هاودژ) دەدۆزێتەوە و لە رێگاى ئەو دۆزینەوەیەش، ئەو رووداوانە کۆ دەکاتەوە، کە پێویستە شیبکرێنەوە، داگیر دەکەن. خوێنەرى کوشندە هێزى خۆى لە فەرامۆشکردنى پێکهاتەکانى دەق و سوڕانەوە بە دەورى دەق و پەراوێزى دەقدا هەڵدەگرێتەوە.
خوێنەرى کوشندە لاى بەختیار عەلى ناوێک و ئاماژەیەکە بۆ هەموو ئەو هێزانەى، کە لە دنیاى ئەدەبیاتى ئێمەدا بوونەتە هێزى (نیشانکردن) و (دەرخستن) و (بەرزکردنەوە)، بێ ئەوەى هەڵسەنگاندنەکانیان پەیوەندى بە ئیستێتیکای هونەری و تەکنیکى تێکستەکانەوە هەبێت و لەبەر رۆشنایى ئیشکردن لەگەڵ تێکست و لە ناو تێکست و تەریب بە تێکست لە دایکبووبێت. بێگومان من قسەم لەو هێزە بکوژانە نییە، کە رۆشنبیریى کوردى، لە خزمەتى وەلائى حیزبى و (ئاگایى درۆزنانە) کورت دەکەنەوە؟! بەڵکو قسەم لە کردەى خوێندنەوەیە، کە ناشێ تەنها لەو دەزگا بکوژانە و خوێنەرى باسیف (کوردى) هەڵیبگرینەوە؟! بەدیوەکەى دیکەش ئەو خوێنەرەى بەختیار عەلى، وێنەى ئەو خوێنەرەمان بیر دەخاتەوە کە “ئیروین وولف” بە خوێنەرى نیازخواز ناوى دەبات؟! خوێنەرەکەى وولف (دانەر) لە مێشکى خۆى بۆ مەبەستێک دایدەنێ. خوێنەرەکەى بەختیار (دەزگا رۆشنبیرییەکانى کوردى) بۆ وەلائى حیزبى دروستیان دەکات! ئەوەى ئەو دوو خوێنەرە لە یەکتر نزیک دەکاتەوە، ئەوەیە، کە هەر لە رێگاى ئەو خوێنەرە (مەیلدار/ کوشندە)یە دووبارە وێنەى ئەو (کۆمەڵگا/جەماوەر)ە دەبینین، کە (دانەر/دەزگا رۆشنبیرییەکانى کوردى) دەیانەوێ قسەیان لەگەڵدا بکەن، یان ئاراستەیان بکەن!! ئەگەر خوێنەرەکەى وولف، وێنەى دەقەکان بگرێ و لەگەڵ دەقە جیاوازەکان بگۆڕێ! ئەوە خوێنەرەکەى بەختیار، ئاگایى لە دەزگاکان وەردەگرێ و بە هەواى دەزگاکان دەژى و هەناسە دەدات!
دوا سەرنجم لەسەر خوێنەرى کوشندەى بەختیار عەلی ئەوەیە، کە ئەو ناونانە بۆ خوێندنەوە و خوێنەر کەمەکێک بەلاى پەڕگیرى و تووندوتیژییەوەیە: یەکەم، لەبەر ئەوەى کردەى خوێندنەوە تەنها لە زیندانى دەزگا رۆشنبیرییەکانى (کوردى)دا دەبینێ. دووەم، چونکە لە هەڵسەنگاندنى خوێندنەوە لەبرى ئەوەى (ئازادى) ببەخشێ، خوێنەر لە (تێکستخواز)ی دیاریکراودا کورتى دەکاتەوە؟!
