روداوەکەی ئوتێل لالەزار!.. عوسمانی حاجی مارف
ڕووداوەکانی ٢٢ی ئابی سلێمانی لە ئوتێلی لالەزار، تەنها تێپەڕاندنی دۆخێکی ئەمنی نەبوو وەک ئەوەی بافڵ پاساوی بۆ دەهێنێتەوە، بەڵکو نوێنەرایەتی ساتێکی گرنگی لە مێژووی ململانێی ناوخۆی یەکێتی نیشتمانی نیشاندا، کە بە یەکێک لە خوێناویترین تەقینەوەکانی ناو دڵی شارێک دادەنرێت کە پایتەختی ناوچەی سەوزە و بە پاوانخوازی بنەماڵەی تاڵەبانیەکان دەناسرێتەوە.
قەیرانێک کە جەلال تاڵەبانی و یەکێتی نیشتمانی لە دروستبونیەوە وەک بەشێک لە بزوتنەوەی کوردایەتی لە ژیانی سیاسیاندا بەسەریان بردووە، مانەوەیان بووە وەک هێزی دووەم لە میانەی ململانێیان لەبەرامبەر بارزانیەکاندا، هیچ کات بەو ئامانجە نەگەیشتن کە لە دەورانی هەر ئاڵوگۆڕ و هاوکێشە سیاسیەکاندا بتوانن پێگەیان لەبەرامبەر بارزانی و پارتیدا بەرزکەنەوە، لەگەڵ هەر شەڕو ڕیسک و قومارێکی سیاسی و شێواندنی چارەنوسی کوردستان، هەمیشە بەشکستەوە لێی دەرچوون، ئەوەندەیان بۆ ماوەتەوە بەهەر بەهایەک بێت هێزەکەیان بپارێزن و شوێنێک لە کوردستانی عێراقدا بەدەستەوە بگرن بۆ بەردەوامی بە تاڵانی و قاچاخیکردن بەنەوتەوە.
دیارترین کێشە ناوخۆییەکانی یەکیتی لە مێژوی دروستبونیەوە تا ئێستا هەر لەو ململانێیەوە سەرچاوەی گرتووە کە نەیتوانیوە پلەیەک پێش پارتی و بارزانی سەرکەوێت، یان باشتر بڵێین کە بونی خۆی لە هێزو تاڵانچێتی و قاجاخچێتیدا پێش بارزانی بکەوێتەوە. هەربۆیە بەتایبەتی دوای کۆتایی ژیانی جەلال تاڵەبانی وەک کاریزمایەکی ئەو حزبە لە ساڵی ٢٠١٧ دا، یەکێتی چووەتە قۆناغێکی تەواو گێژاوی سیاسی و پەرشوبڵاویەوەو قەیرانەکەی قوڵتربۆتەوە، تا ئەو ئاستەی وەک حیزبێکی بێ سەرکردە دەناسرایەوە، هیچ کەس لەسەرکردایەتی ئەو حزبە بەتاک و بەکۆ شایەنی ئەوە نەبون خۆیان وەک خاوەنی ئەو حزبە بناسێنن، تا بتوانن ڕۆڵی ڕابەر ببینن لە دریژەدان بە پرۆسەی مانەوە و پاراستنی هێزە میلیشیاکەی تاڵەبانی! ئەمە دیفاکتۆی هێزێکی ناسیۆنالیستی میلیشیاییە کە خۆی ناوناوە ڕابەری شۆڕشی نوێ و سوشیال دیموکرات!
هاتنەمەیدانی کەسانێک لە بنەماڵەی تاڵەبانی بۆناو مەیدانی سیاسی، کە پێشتر دەورێکی بەرچاوی سیاسیان نەبووە لە زۆنی سەوزدا، وەک بافڵ، لاهور، قوباد، شاناز، لەتیف رەشید، …ناچاریەک و دێکۆرێک و ئەلتەرناتیفێک بوو بۆ ڕاگرتن و مانەوەی یەکێتی وەک هێزێکی تاڵانچی دەسەڵاتداری پاوانخواز لە زۆنی سەوزدا. ئەمەش ئەو پرۆسەیەیە کە سەرکردایەتی یەکێتی دوای جەلال تاڵەبانی حزبەکەیان بەهەر شێوەیەک بێت لە هەڵوەشان پاراست.
لە ساڵی ٢٠٢٠دا بافڵ و لاهور وەک هاوسەرۆکی ئەو حزبە هەڵبژێردران، ئەمەش هەوڵێک بوو بۆ گەڕاندنەوەی هاوسەنگی ناوخۆییان، بەڵام هاوبەشیەکە زۆر بەخێرایی گۆڕا بۆ ململانێ و پاشقولگرتن لەیەکتر، چونکە دۆخی ناوچەکە بەگشتی و کوردستان بەتایبەتی، لەهەمانکاتدا ئاستی پێگەی یەکێتی لەو ململانێیانەدا ئەو پرسیارە دەهێنێتە پێشەوە کە تا چەند یەکێتی دەتوانێت پێناسەی خۆی بکاتەوە و لەو ململانێ و ناکۆکیانەدا بەسەلامەتی بمێنیتەوە، تاچەند دەتوانێت خۆی لەبەرامبەر دەستەکەوتەکانی بارزانیدا ڕاگرێت، ئەمەش دوو کابتن لە کەشتیەکدا قەبوڵ ناکات، کە هەر یەکێکیان لە ونبونی کەشتێکە لە ئۆقیانوسێکدا سوکانەکە بەلایەکی تردا با بدات، ئاشکرایە کە کاپتنێکیان کاپتنەکەی تر دەخاتە ناو ئاوەکەوە.
لە هاوینی ٢٠٢١دا فراکسیۆنی بافڵ بەشێوەیەکی سیستماتیکی وەدەرنانی لاهوری ئەنجامدا و لە سەرجەم پۆستە حزبی و ئەمنیەکانی دوورخستەوە. بەڵام لاهور نەک ون نەبوو؛ بەڵکو بە دامەزراندنی پارتێکی نوێ بەناوی “بەرەی گەل” ەوە گەڕایەوە سەر شانوی سیاسی وەک هێزێکی چەکدار خۆی ناساند و لە هەڵبژاردنی ٢٠٢٤دا کورسیەکی لە پەرلەمانی هەرێمی کوردستان بەدەست هێنا. لێرەوە لاهور دۆخەکەی بۆ بافڵ ئاڵۆزکرد و کاریگەری زیاتری لەسەر جەماوەری یەکێتی دانا، کە مایەی مەترسیەکی ڕاستەقینە بۆ ئایندەی دەسەڵات و پێگەی بافڵ پێکهێنا.
بەرەبەیانی ڕۆژی هەینی ٢٢ی ئابی ٢٠٢٥، ئەو ئۆپەراسیۆنە ئەمنیەی کە بە پاڵپشتی “هێزە تایبەتەکان” و چەکی قورس ئەنجامدرا، بە دەستگیرکردنی لاهور و براکانی، دوای پێکدادانی خوێناوی لەگەڵ چەکدارانی میلیشیاکەی کە بە “هێزی دووپشک” ناسراوە، کۆتایی هات.
سەرەڕای لایەنە یاساییەکانی پەیوەست بە دەستگیرکردنی لاهور شێخ جەنگیەوە، کرۆکی ململانێی نێوان ئامۆزاکانی ناو بنەماڵەی تاڵەبانی لە ڕووبەڕووبونەوەی نێوان میلیشیاکان لێکدانەوەی زیاتری بۆناکرێت، جگە لەوەی کە جەنگە لەسەر دەسەڵات و نفوز، دوور لەوەی تەنها ڕکابەریەکی سیاسی یان ناکۆکیەکی سیاسی بێت، ململانێی تۆڕە چەکدارە قاچاخچی و بنەماڵەییەکانە کە بە تاڵانچیتی و لەدەرەوەی هەر چوارچێوەیەکی یاسایی و دەستوری چارەنووسی نیوەی هەرێمی کوردستانی عێراق کۆنتڕۆڵ دەکەن. بەم مانایە سلێمانی تەنیا شایەتحاڵی ناکۆکی لەناو حزبێکی سیاسیدا نەبووە، بەڵکو ململانێی نێوان ئاغا چەکدارەکان بووە کە لەلایەن ئامۆزاکانەوە کێبڕکێی لەسەر دەکرێت، کە یاسا و دادگای سەربەخۆ مانایەکی نیە، بەڵکو باڵادەستیی هاوسەنگی هێز و کێ باشترین چەکی بەدەستەوەیە و زۆرترین توانای سەپاندنی دۆخی ئێستای هەیە، یان پشتیوانی لەلایەن هێزی دەرەکیەوە دەکرێت، شەڕەکە دەباتەوە.
دەتوانین بڵێین ململانێی نێوان باڤڵ و لاهور تەنیا ناکۆکیەکی سیاسی نییە، بەڵکو درێژکراوەی دابەشبوونێکی بنەماڵەییە لەناو بنەماڵەی جەلال تاڵەبانیدایە. لەکاتێکدا بافڵ نوێنەرایەتی باڵی “ناوەندی” حزبەکە دەکات کە باڵادەستی خۆی بەسەر یەکێتی لەپێکهاتە و ئۆرگانەکانی دا کردە ئامانج، لاهور پشت بە پاشخانی مێژوویی خۆی دەبەست کە لە دەزگا ئەمنی و هەواڵگریەکان ڕۆڵی دیار و بەرچاوی لە شەڕی داعشدا بووە.
بافڵ سیاسەتێکی پراگماتیکتر و هاوپەیمانی ناوچەیی لەگەڵ ئێراندا گرتەبەر، لەکاتێکدا لاهور بە نزیکتر لە ئەمریکا و هەندێک بازنەی ڕۆژئاوا دەبینرێت، ئەم دابەشبوونە بنەماڵەیی- سیاسیە، ململانێی نێوانیانی کردووە بە شەڕێک و کۆتاییەکەی شکست هێنان بوو بە لاهور، لە زۆنی سەوزدا تا باڵادەستی کۆماری ئیسلامی رۆڵی سەرەکی ببینێت، مامەڵەکردنی هێزەکان لەگەڵ ئەمریکا ئاسان نابێت بۆیان.
دوورخستنەوەی لاهور و هەڵوەشاندنەوەی هێزە چەکدارەکانی و حزبە تازەکەی بە ئامانجی پلەیەک لە چەسپاندنی هەژموونی ڕەهای بافڵ تاڵەبانی و یەکێتیە بەسەر زۆنی سەوزدا، وەک ناوەندی نفوزی ئەو حزبە، هەروەها ئەم هەنگاوه هەوڵێکی بەرچاوی پێوە دیارە بۆ سنووردارکردنی نەیاران و ئەو ڕکابەرانە که لایەنی تر وەک نەوەی نوێ و بزووتنەوەی گۆڕان و ئیسلامیەکان نوێنەرایەتی دەکەن، واتە بافل بە‌هێزی میلیشیا ڕێگری له هەر لایەنێک دەکات بکەوێتە بەرامبەری، ئەم شەڕەش ناردنی پەیامێکی ڕوونی ڕێگریە بۆ هەر بزووتنەوەیەکی ناوخۆیی کە بیر لە تەحەدای دەسەڵاتی بافڵ تاڵەبانی بکاتەوە، یان هەڕەشە لە پێگەی بافڵ تاڵەبانی بکات لەناو حزب و ناوچەکەدا.
مەسەلەیەک کە پێویستە ئاماژەی پێبدەین ئەوەیە کە بۆ لەئێستادا ئەم هێرشەی بافل بۆ سەر هێزەکانی لاهور و دەستگیرکردن شاسوار ئەنجامدرا؟ گەر لە پەیوەند بە دۆخی سیاسی ناوچەکە و ئەگەری ئاڵوگۆڕەکانەوە بۆی بڕوانین، بەتایبەتی بەدوای شەڕی دوانزە ڕۆژەی ئیسرائیل و ئێران، دۆخێکی ئاڵۆزتر پێشهاتووە، کە ململانێی نێوان ئەمریکاو ئێران لەشێوازی جۆراوجۆردا دەردەکەونەوە، دانوسانەکانی نێوانیان نەگەیشتۆتە بڕیارێکی عەمەلی یەکلاییکەرەوە، ئیسرائیل هەڕەشەکانی بەردەوامە، دەخالەتی تورکیا و کێشەکانی سوریا وەک خۆی ماون، نەخشی ئێران لەسەر عێراق و ئایندەی دەسەڵات لە بەغدا گرفتێکی جدیە و بەلایەکدا نەکەوتووە، هەڵبژاردنی عێراق لە گێژاوێکدایە، بەمانایەک ئەتوانین بڵێین دۆخی سیاسی ناوچەکە و کاریگەری لەسەر عێراق و کوردستان پێشبینی جیاوازی لێدەکرێت، کە لەنێو جەنجاڵی کێشەکان و ململانێکاندا، بوودەڵەترین و ناجێگیرترین هێز، بنەماڵەی تاڵەبانی و یەکێتی نیشتمانیە، کە بەو واقعەی زۆنی سەوز پەرشوبڵاوی و ناجێگیری زیاتر و گێژاو بەخۆیەوە دەبینێت، ناتوانێ هاوشانی ئاڵوگۆڕەکان هەنگاو بنێت، لەهەمانکاتدا نەیارەکانیشی لە شاسوار و لاهور دەیانویست ئەو دۆخە بقۆزنەوەو پێگەیەکی زیاتر بەدەست بهێنن، بەڵام پێشبینی بافڵ و یەکێتی وردتر مامەڵەی ئەو دۆخەیان کردو بارگرانیەکیان لە کۆڵ خۆیان کردەوە، بەتایبەتی ئەم هەنگاوە بەبێ پشتیوانی ئێران ئەنجام نەدراوە.
ئەوەی دەمێنێتەوە ئایا یەکێتی دوای ئەم ڕوداوانە دەتوانێ هەماهەنگ بێت لەگەڵ ئەو گۆڕانکاریانەی لە ناوچەکە بەرەوڕوی دەبێتەوە، بەتایبەتی بافڵ ناتوانێ لە زۆنی ئێران دورکەوێتەوە، ئێرانێک کە لە دۆخێکی تەواو نەرێنیدایە!؟ هەرچەندە واپێدەچێت گوایە کۆنترۆڵی بافڵ تاڵەبانی دوای لابردنی نەیارەکانی زیاتر هێزەکەی چەسپاندبێت، بەڵام ئەمە باجێکی قورسی لەسەر دەور و ئایندەی پێگەی یەکێتی لەزۆنی سەوز و ناوچەکەدا هەیە، قوڵکردنەوەی دابەشبونێکی کۆمەڵایەتی لەنێوان لایەنگرانی بافڵ و لایەنگرانی لاهور پێکدەهێنێت، ئەگەری ئەوە هەیە ترس لە پێکدادانی پچڕپچڕ یان تەنانەت تیرۆری سیاسی لە داهاتوودا زیاد بکات.
لەسەر ئاستی هەرێم بەگشتی، سێبەرێکی قورسی خستە سەر دانوستانە بەردەوامەکانی نێوان یەکێتی و پارتی سەبارەت بە پێکهێنانی حکومەتی هەرێم، دەرگای بەڕووی ئاڵۆزی زیاتردا کردەوە. لە عێراقدا ململانێکان خەریکە دیمەنی کورد لە بەردەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی داهاتوو ئاڵۆزتر دەکات و بەرەی کوردایەتی لە بەغدا لاواز دەکات. ئەمەش دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر هاوسەنگی هێز لەنێوان هێزە شیعە و سوننەکاندا هەبێت و ناسکی پرۆسەی سیاسی بەگشتی زیاتر بکات.
ئەوەی لە سلێمانی ڕوویدا تەنها “جێبەجێکردنی فەرمانی دەستگیرکردن” نەبوو. بەڵکو ساتێکی سەرەکی بوو کە قووڵایی ململانێکانی ناو بنەماڵەی تاڵەبانی ئاشکراکرد و چۆن کێبڕکێی سیاسی گۆڕا بۆ ڕوبەڕوبونەوەیەکی سەربازی کە هەڕەشە لە سەقامگیری شارەکانی ناوچەی زۆنی سەوز دەکات. لەکاتێکدا بافڵ هەوڵدەدات کۆنترۆڵی تاکلایەنە بەسەر حزب و شارەکەدا بسەپێنێت، بەڵام ئایندەیەکی نزیک ئاشکرای دەکات کە ئایا سلێمانی بەرەو قۆناغێکی سەقامگیری زۆرەملێ لەژێر دەسەڵاتی بافڵدا دەڕوات، یان خولێکی نوێی ململانێکان کە ناوچەکە دەگەڕێنێتەوە بۆ کایەی ململانێی ناوخۆیی، وەک ئەوەی ئاماژەمان پێدا!؟ ناتوانین دۆخی سیاسی کوردستان و پێگەو پەیوەندی لایەنەکان لە ئاڵوگۆڕو دۆخی ناوچەکە لەیەک جیاکەینەوە.
عوسمانی حاجی مارف
