شانۆی هاوچه‌رخی جیهانی … ڕێباز محەمەد جەزا
بۆ توێژینه‌وه‌ی شانۆی نوێ له ئیپۆكی هاوچه‌رخدا ، پێویستمان به‌وه‌یه دڵنیابینه‌وه له تێگه‌یشتنه‌كانی پێشووترمان ، [ شانۆ چییه؟ ] ئایا گونجاوه هه‌مان تێگه‌یشتنی پێشترمان بگوێزینه‌وه بۆ ئێستا ؟! یان شتێكی ترمان سه‌ربار خستووه كه‌له قۆناغه‌كانی ترمان جیاوازتر بێت ؟َ! یان خۆڕێكخستنه‌وه‌و خۆئاماده‌كردنێكی ترو به‌ره‌و پێشچوون و گه‌ڕان و پشكنینه‌كانمان زیاد بكه‌ین و دیسانه‌و ه به‌قه‌له قیه‌وه پرسیاره‌كانمان بكه‌ینه‌وه !!
ڕه‌نگه له‌و پرسیاره‌ی سه‌ره‌وه‌دا جۆرێك له‌گه‌ڕانه‌وه‌و پاشه‌كشه به‌دی بكه‌ین ، به‌ڵام بێگومان بۆئه‌وه‌ی تێگه‌یشتنتی زیاتر و نوێ ڕه‌نێو بهێنین ، ده‌بێت وه‌ڵامه‌كان له گوتار( Discourse) دا دابڕێژینه‌وه و له‌وانه‌یه هه‌ندێك جار له‌ئاست ئه‌و پرسیاره‌دا [شانۆچییه؟!] ده‌ممان ته‌ته‌ڵه بكات یان شتگه‌لێك بڵێین كه ڕه‌نگه زۆر دوورنه‌بێت له كه‌سێكی تر كه هیچی له‌و باره‌یه‌وه نه‌بیستووه یان هه‌ندێك شت بخه‌ینه پاڵ شانۆ كه‌له‌ڕاستیدا له‌ڕووی تیۆریه‌وه هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی به شانۆوه نه‌بێت ، یان له‌باشترین حاڵه‌تدا هه‌مان تێگه‌یشتنی ساده‌گۆییانه‌و وه‌ڵامه‌كانی پێشووترمان دووباره بكه‌ینه‌وه !!
خۆ له قه‌ره‌دانی پرسیاری (شانۆ چییه؟) یان چۆن له شانۆ تێبگه‌ین ؟! له بنه‌ڕه‌تدا شێوه‌ی پرسیاره‌كه فه‌لسه‌فی دێته پێش چاو ، به‌ڵام توێژه‌ر نابێت ئه‌وه‌ی بیر پچێت كه هه‌رچاخ و قۆناغێكی مێژوویی جۆره تێگه‌یشتن و شانۆیه‌كی به رهه‌م هێناوه ، هه‌ندێكیان خوڵقاوی پێویستی و داواكاری جه‌ماوه‌رو بینه‌رانی شانۆ بوون ، هه‌ندێكیان تریان قه‌ده‌ر سه‌پاندوونی و هه‌ندێكی ترشیان هاتوون و زوو تێپه‌ڕیوون له به‌ر هه‌رهۆیه‌ك بێت ، به‌هه‌رحاڵ ئه‌م دۆخه‌ش خۆئاماده‌كردن و تێرامان و بیركردنه‌وه‌ی ده‌وێت و پێویسته له‌و تێگه‌یشتنانه دووربكه‌وینه‌وه كه‌له‌سه‌ری ڕاهاتووین یان سه‌رنجی ساده‌و باو جێبهێڵین بۆ به‌رزبوونه‌وه بۆ ئاستێكی باڵا ترو بیركردنه‌وه‌ی هوشیارانه له دۆزه‌كه . هه‌رله‌به‌ر ئه‌وه‌شه ووروژاندنی پرسیاری [شانۆ چییه؟] ببێت به‌مایه‌ی زیندوكردنه‌وه‌و به‌رز ڕاگرتنی پرۆسه‌ی كاركردن له هونه‌ری شانۆ و زه‌مینه خۆشكردن بۆ (شانۆ)یه‌كی ڕاسته قینه ، له هه‌مان كاتدا وه‌رگرتنی په‌روه‌رده‌یه‌كی هونه‌رییانه.
پرسیاری ئێمه له‌م قۆناغه‌دا له قوتابخانه‌و میتۆده جیاوازه‌كانی (شانۆ) و شاره‌زایی هونه‌رییانه‌و ته‌ییار بوون و مه‌شق و ڕاهێنانه له روانگه‌ی میتۆده‌كان و تێگه‌یشتنه جیاوازه‌كانه و كاری (ده‌رهێنه‌رو ده‌رهێنان) ه له شانۆدا و به‌پله‌ی ئیمتیاز پرسیاری ئه‌خلاقی و هونه‌رییه .
چونكه له‌دوای وروژاندنی چه‌مكه‌كان لای هه‌ریه‌كه له و میتۆده جیاوازانه گشت ڕه‌هه‌نده‌كانی ئه‌وهونه‌ره‌مان بۆئاوه‌ڵا ده‌كه‌ن .
بۆنمونه له هه‌موویان ده‌پرسین (شانۆ چییه؟! ) ئایتمه‌كانی (چیین؟َ) كه‌ئه‌مه‌ش ڕاسته‌و خۆ پرسیاری ئیستاتیكی و مۆراڵین . به‌ڵام ئایا هه‌مووبه‌رهه‌مێك كه‌له‌سه‌رشانۆ پێشكه‌ش ده‌كرێت ، شانۆیه‌كی هونه‌ری ته‌واوه؟ كام میتۆد شایانی خوێندنه‌و كامه‌یان پێویسته په‌راوێز بخرێن ؟! كه‌ره‌سته‌و پێداویستی هه‌ریه‌كه له‌و میتوادانه چیین ؟ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هونه‌رمه‌ندی شانۆكار له پاڵ هه‌مووئه‌مانه‌شدا ده‌توانێت ئازادانه موماره‌سه‌ی شانۆبكات و خۆی مانیفێست بكات و سه‌رقاَلی ته‌حقیق كردنی هونه‌رو شاكاره‌كانی بێت . ئه‌مرۆ له ده‌زگا ئه‌كادیمی و هونه‌ریه‌كانی كوردستان پێویستمان به تاقیكردنه‌وه‌ی میتۆد و تیۆرو قوتابخانه جیاوازه‌كان هه‌یه و ده‌بێت توانای ئه‌وه مان هه‌بێت به كێشه‌یان بكه‌ین ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ڕووی ژیاری و فه‌رهه‌نگیمانه‌وه، لاوازی و سستی زۆرمان هه‌یه و ده‌بێت ئیمتحانی توانا هونه‌ری و ئه‌كادیمیه‌كانی خۆمان بكه‌ین .
