بۆ ناڕازیو ڕەخنەگرەکان دەبێت دەنگبدەن؟ … شێرکۆ کرمانج
ئەمڕۆ لە ڕادیۆی نیشتیمانیی (National Radio) ئوسترالی گوێم لە بەرنامەی بیرۆکە گەورەکان (Big Ideas) دەگرت. لە بەرنامەکە فەیلەسوفی ناودار پیتە سینگە (Peter Singer) قسەی دەکرد. سینگە فەیلەسوفێکی ئوسترالیە بەڵام لە زانکۆی پرینستنی ئەمریکی وانە دەڵێتەوە. ئەو فەیلەسوفە پسپۆڕییەکەی بواری ڕەفتار و ئەخلاقە (moral and ethics).
لە بەرنامەکە پرسیاری ئەوەیان لە سینگە کرد کە داخۆ ئەو ئەو کەسانە بە ڕاستدەزانێ کە دەڵێن ئێمە نامانەوێت منداڵمان ببێت چونکە دنیا کەمئەخلاق بووە، یان بەرەو بێئەخلاقی (immoral) دەڕوا، هاوکات ژینگە بەرەو وێرانی دەچێت لەئاکامی زیادبوونی ژمارەی دانیشوان. لە درێژەی پرسیارەکە گوتیان ئەو کەسانە دەڵێن ئێمە نامانەوێت منداڵێکمان ببێت کە لە کۆمەڵگەیەکی کەمئەخلاق یان بێئەخلاق گەورەبێت ببێتە بارێکی قورس بەسەر ژینگە. پیتە سینگە لە وەڵامی ئەو پرسیارە گوتی، ڕاستە من پێموایە کە زۆربوونی ژمارەی دانیشتوان بارێکی قورسی بەسەر ژینگە دروستکردوەو ئەگەر ئەخلاقیەن بیر بکەینەوە لەوانەیە باش نەبێت کە منداڵمان ببێت. ئەو گوتیشی، بەڵام ڕاستیەکە ئەوەیە کە منداڵ لە دایکدەبنو ژمارەی دانیشتوان زۆر دەبن، بۆیە پێموایە ئەو خێزانانەی کە ئاوا لە ڕوانگەی ئەخلاقیەوە ئەو پرسە دەبینن واچاکە لێگەڕێن منداڵیان ببێت چونکە ئەگەر ئەوان منداڵیان نەبێت ئەوە منداڵی ئەو خێزانانە زۆر دەبن کە خەمی ئەخلاقیانەی ژینگەو مرۆڤایەتیان کەمترە یان هەر نیە، ئەوکات منداڵی کەمئەخلاقەکان یان بێئەخلاقەکان زۆر دەبن کە ئەگەری هەیە وەک ئەو خێزانەی لێی پەروەردەبوون کەمتر گرنگی بە ئەخلاقو پرسە ئەخلاقییەکانو ژینگە بدەن، هاوکات منداڵی ئەو خێزانانەش کەم دەبن یان هەر نامێنن کە لەو ڕوانگە ئەخلاقییەوە پرسەکانی ژینگەو مرۆڤایەتی دەبینن. ئەوکات ژینگەو مرۆڤایەتی زەرەردەکەن.
من لێکچوونێک لەنێوان دەنگنەدانی کەسە ناڕازیو ڕەخنەگرو توڕەکان لەگەڵ ئەو کەسە خەمخۆرانەی ژینگەو مرۆڤایەتی دەبینم، کە پیتە سینگ هانیدان منداڵیان بێت. من پێموایە کە کەسە ڕەخنەگرو ناڕازیو توڕەکانی کۆمەڵگەی کوردستانی لە کەسە هەرە دڵسۆزو خەمخۆرەکانی کۆمەڵگەی ئێمەن، بۆیە ئەگەر ئەوان دەنگ نەدەن ئەوە شانسی ئەو کاندیدانە زۆرتر دەبێت کە کەسانی کەمتر خەمخۆرترو دڵسۆزتر دەنگیان پێدەدەن. ئەوە بەو مانایە نیە کە ئەو کەسانەی کە دەنگدەدەن خەمخۆرو دڵسۆز نین بەڵکو بەو مانایەیە کە ئەگەر کەسە ناڕازیو ڕەخنەگرو توڕەکان بەشداری هەڵبژاردن بکەن ئەوە شانسی دەرچوونی کاندیدە باشەکان لە کاندیدە کەمباشەکان یان خراپەکان زیاتر دەبێت.
بۆیە من پێموایە کە کەسە ناڕازیو ڕەخنەگرو توڕەکان پێش هەموو کەسێک دەبێت بەشداری دەنگدان بکەنو هانی خەڵکی دیکەش بدەن کە دەنگ بدەن بە کاندیدە باشەکان. لێرە حەزدەکەم دوو شتی دیکەش بڵێم ئەوانیش ئەمانەن:
یەکەم، دەبێت کوردستانیان لەوە بگەن کە ئەوەی لە کوردستان هەیە، هەڵبژاردنە، واتە بەشێک لە پڕۆسەی دیموکراسی نەک تەواوی دیموکراسی. دەبێت ئەوەش بزانن کە پڕۆسەی دیموکراسی (ئەوەی بە دیموکراتازەیشنیش ناودەبرێت) بەبەردەوامبوونی پڕۆسەکە چاکترو باشتر دەبێت نەک بە پچڕاندنی. بەشدارینەکردن پچڕاندنی پڕۆسەکەیە.
دووەم، دەبێت ئەوەش بڵێم کە پڕۆسەی دیموکراسی پڕۆسەیەکی درێژخایەنە، دیموکراسخوازان دەبێت پشودرێژبنو کۆڵنەدەن.