پاكیزهكهی شنگال ئهو خوێنهی كهكاڵ نابێتهوه… سهدیق سهعید ڕواندزی
لهبهرهبهیانێكی زوودا، لهگهڵ ههڵهاتنی یهكهم گزنگی خۆری ئهم بهیانییه،لهشكری جههالهت، لهشكری خوێن وسهربڕین، پهلاماری شنگال دهدهن. ئیدی چیڕۆكه دڵتهزێنهكهلێرهوهدهست پێدهكات. ئهوان كهبهدرێژایی مێژوو، بۆماوهی ههفتاو سێ جارفهرمانی قڕكردن و لهنێوبردنیان دراوه،ئهمجارهشیان لهسهردهستی ڕیشدارهكانی داعش، نهوهی خوێن ڕێژهكانی دوێنێ، پهلاماردهدرێن.تهنها لهسۆنگهی ئهوهی وهك ئهوان موسڵمان نین و ئایینێكی دیكهی جیاوازیان ههیه.
نههامهتییهكان، تراژیدیاو كارهساتهكان، لێرهوهدهستپێدهكهن. لێرهوه، سهربڕین وئهتككردن، كوشتنی منداڵ و پیروپهككهوته، دهست پێ ئهكات.ئهوان بهناوی ئایین و لهپهراوێزی جێبهجێكردنی بنهما شهرعییهكانی ئیسلام، ههرچی لهدهستیان هات دهرههق به كریڤهكانیان كرد. ئهوان وێنهیهكییان لهئایین نیشانی ئهوان و دونیاشدا كهمرۆڤ بهڕامان وگومانێكی قوڵهوه بپرسێت بهڕاست ئایینی ئیسلام ئهمهیه؟ كه(دینی ئهوان دهبینیت، ههرچی دینی دنیا ههیه نهفرهتی لێدهكهی ولهبهرچاوت دهكهوێت. ئهمه قسهی یهكێك له كارهكتهرهكانی ناوڕۆمانی(پاكیزهكهی شنگال)ه.
ئهم ڕۆمانه،كه لهسهروبهندی كارهساتی جینۆساییدكردنی ئێزیدییهكانی شنگال و دهشتی نهینهوا لهسهردهستی بهربهرییهكانی داعش نووسراوه، گێڕانهوهی سهرگوزشتهی ههمووئهو ڕووداوو كارهساته تراژیدیانهیه كهلهشنگال ڕوویانداوه. ڕۆمانهكه، لهچهند بهشێكی جیاواز پێكهاتووهو لهههریهك لهوبهشانهش، لهسهردهمی كارهكتهرێك كهبڕوام وایه كهسایهتی ڕاسته قینهن، ڕووداوهكان دهگێڕدرێنهوه. ئیدی چیڕۆكهكان جیاوازن، ئازارو ژانهكان قووڵن، بهڵام ئهوهی هاوبهشه ئێزیدییهكانن. واتهبۆئهوهی داعش ڕهوایهتی سهربڕینت پێبدات، بهسهبۆ ئهوهی ئێزیدی بیت.
ههڵگهڕاوهوكافر بیت وهك ئهوهی ئهوان وێنای دهكهن.لهڕۆمانهكهدا، قوربانییهكان لهههرتهمهنێك بن تهنانهت منداڵی ساواش، ههرناووشوناسێكییان ههبێت، ههرچییهك و ههرچۆنێك بن، گرنگ نییه، تهنها ئێزیدی بن بهسه بۆ ئهوهی داعش بیانكوژێت.دڵشاد كهیهكێكه لهئێزیدییه بهزۆربه موسڵمان كراوهكان لهكاتێكدا(خوای گهوره دهڵێت: لااكراه فی الدین)،بۆته پۆلیسی بهناو دهوڵهتی خهلافهت. ئهركی چاودێریكردنی شوێن وبازاره.
ئهو وهك ههموو موسڵمانێك دهچێته نوێژهكانی كۆمهڵ،ههینییان لهوتاری ههفته ئاماده دهبێت، بهڵام شهویش لهماڵهوه سرووته ئایینییهكانی تایبهت بهئێزیدییهكانی ئهنجام دهدات ونزا لهمهلهك تاوس دهكات. ئهو وهك خۆی دهڵێت: (نیوه موسڵمان و نیوه ئێزیدییه) بهڵام له بنهڕهتدا هێشتا بیروهۆشی ههرلهلای لالشه. مرۆڤ كهبهزۆرئایینهكهی گۆڕدرا، به چ دڵ و دهروونێك ئایینی نوێ وهردهگرێت؟سهربهست بهرلههاتنی داعش ئهندازیاری كشتوكاڵ بووه، كهئهوكارهساته دهبینێت، ڕوودهكاته چیاوژیانی گۆشهگیروتهنهایی دهكاته دوا چارهنووسی خۆی.كچێكی چوارده ساڵانی بێ دایكی كهوتۆته دهست داعش. وهك كهنیزهك كڕین فڕۆشتنی پێدهكهن.
سهربهست ههمیشه لهخهیاڵی هاتنهوهی كچهكهی دایه، بهڵام دهشزانێت مهحاڵه.ههموو ههینییهك دوای نوێژ، ڕێوڕهسمێكی كوشتن بهناوی پیادهكردنی شهریعهتی ئیسلام، لهدهست بڕین، سهرپهڕاندن، فڕێدان لهباڵهخانهی بهرزهوه،جهلده لێدان، بهڕێوهدهچێت. كچهكان ڕووتدهكهنهوهو بهبهرچاوی ههمووانهوه نماییش دهكرێن. ئهوان ناچار دهكرێن ئهو دیمهنه دڵتهزێنانه ببینن ودواتریش بهتاسهیهكی قووڵهوه بپرسن، خودایهئهمه چۆن دهبێت؟ حاجی خان، كهسایهتی ئهفغانی و خوێنڕێژ،نووسراوی دیوانی خهلافهت بهزمانی عهرهبی بۆ ههمووان دهخوێنێتهوه.ئهوێك كهههزاران كیلۆمهتری بڕیوهوه بهناوی گوایه جیهاد لهپێناو خواداوه هاتووه، ههموو ههینییهك فهرمانی كوشتنی ئێزیدییهك دهردهكات.عیدۆی ترلێدهر، كهیهكێكه لهجوانترین و سهرنجراكێشترین و هاوكات غهمگینترین كارهكتهری ڕۆمانهكه،بهدیار دیمهنهكانی كوشتن وسهربڕینی هاوشوناسهكانی ڕادهمێنێت.
ڕهنگه ئهوبهوشێتییهی خۆی پرسیاری ئهوهبكات، چۆن دهبێت لهپای ئایینێكی جیاوازهوه ئهو ههموو مرۆڤه سهرببڕدرێن و بفرۆشرێن و سوكایهتییان پێبكرێت؟عیدۆ ههرچی ڕق ههیه لهدڵی دهگرێت، تاله دهرفهتێكدا بهگۆچانهكهی دهستی بهسهری حاجی خانی بهناو موجاهیدی ئهفغانی وخوێنڕێژدهكێشێت ودهیكوژێت. دواجاریش له قهفهزێكدا ههوڵدهدهن عیدۆبسووتێنن، وهلێ ڕوحی ئهوبهرز دهبێتهوهولهچاون وندهبێت.خاڵۆعهڤدال، دوای ئهوهی ناچاری دهكهن بهزۆرببێته موسڵمان وبهتێگهیشتنی خۆیان لهئێزیدییایهتی پاك بێتهوه، ئهوڕهتی دهكاتهوهئایینی خۆی بگۆڕێت وببێته موسڵمان،بۆیه لهباڵاخانهیهكی بهرزفڕێی دهدهنهخوارهوهوخوێنی تێكهڵی خاك و خۆڵی شنگال دهبێت.هێڤیداردوای ئهوهی بهزۆرلاقهدهكرێت، خۆی دهكوژێت.ئهونایهوێت منداڵێكی داعش بێنێته دنیاوه، كهدواتر ڕێچكهی ڕیشدارهكانی خۆیان بگرێت. جهلادهكانی داعش ههرچی دڕندهییه دهیكهن. ئهوان سهدان و ههزاران كچی وهك: گورێ و نیشتمان و ئالین و نارین وچهندانی تروهك كاڵا دهفرۆشن وكڕین و فرۆشتنیان پێدهكهن.
ئهوان ئێزیدییهكان لهسهرمناره و باڵاخانهكان فڕێدهدهنه خوارهوه، سهریان دهتاشن و بهڕووتی بهكوچهو كۆڵانهكانی شاردهیانگێڕن.تهنانهت منداڵه بچووك و شیرهخۆرهكانیش دهخهسێنن، بۆئهوهی لهپشتییانهوه چیدی ئێزیدییهكی ترنێته دنیاوه،بهڵام ئازاری ههمووئهمانه بهقهد ئازاری ئهوههسته نابێت كهپێیان دهڵێن كافری پیس. كافربوون لهڕوانگهی موجاهیده بهربهرییهكاندا، ئهوپاساوهیه كهڕهوایهتی دهداته ههمووشتێك. ئهومافهیان پێدهدات كهههرچی تاوانه بهرامبهریان بكهن. وهك ئهوهی كهبینیمان.داعش ههرچییهكی لهدهست هات بهرامبهر بهئێزیدییهكان كردی. ئهوان خاك و خۆڵی شنگالییان وێرانكرد. ئهوان شنگالییان بۆ ههتایه ڕووخاند، بهڵام ناتوانن شنگالی نێودڵی عیدۆو سهربهست ودڵشادو عهڤدال وێران بكهن. ئهم ڕۆمانه دڵۆپێكی بچووكه لهدهریایهكی گهورهی تاوان بهرامبهر بهئێزیدییهكان.
خوێنهركهئهو ڕۆمانه دهخوێنێتهوه، غهمگینییهكی قووڵ دایدهگرێت كهبۆچی دهبێ مرۆڤهكان بهوشێوهیه لهپای ئایینێكی جیاواز ئهتك بكرێن. خوێنهر بهدرێژایی ئهوڕۆمانه، لهگهڵ كارهكتهرهكان و ههمووئهو برینانه دهژیت كهتیرۆرستانی داعش، خستیانه جهستهی كچانی ئێزیدی. وهك خوێنهرێك كه هاوسۆزی ئهوان وخهم بهئازارهكانیان دهخۆم لهسۆنگهی ئهوه نییه، كه ئهوان ئێزیدین، بهڵكو لهبهرئهوهیه كهمرۆڤن. ئیدی چ شوناسێكی ئایینی و نهتهوهییان ههیه، كێشه نییه.
مرۆڤ شۆك دهیگرێت كهله سهردهمی ئهوههموو پێشكهوتن و زانینهدا،لهسهردهمی تهكنهلۆژیا و گلۆبالیزمدا، هێزێكی بهربهری وخوێنڕێژی لهوشێوهیهو تائهو سنووره دڕندهیه ههبێت، كهههموو خهون وماناو بههاكانی ژیای خۆی له كوشتنی هاوڕهگهزهكهیدا ببینێتهوه. داعش كهلافی ئیسلام وجێبهجێكردنی بنهماكانی شهریعهتی ئیسلام لێدهدات، وێنهیهكی لهئایین پیشانی دنیا وئێزیدییهكاندا، كه بهسهرسوڕمانهوه بپرسن ئهوه چ جۆره ئایینێكه. یاخود دواجاربگهنه ئهو بڕوایهی بڵێن: كهدینی ئهوان دهبینی ههرچی دینی دنیاههیه لهبهرچاوت دهكهوێت. دواجار دهمهوێت ئاماژه بهوهبدهم كهلهخوێنهوهی ئهوڕۆمانه بوومهوه، ڕۆمانی(جهنگ هیچ ڕووخسارێكی ژنانهی نییه)م بیركهوتهوه.
هیوا قادركهوهرگێڕی ڕۆمانهكهیه لهپێشهكیدادهڵێت: ئهم ڕۆمانه یهكێكه لهخهتهرناكترین كتێب كهئهستهمه خوێنهربتوانێ ههمووچیڕۆكهكانی بخوێنێتهوهو لهگهڵ ئازاری ئهوژنانه بژیت. وهلێ كاتێ پاكیزهكهی شنگالم خوێندهوه، تێگهیشتم كهناوبراو، چ حوكمێكی سهرپێی وڕههای داوه. ئاخرههرخوێنهرێك بهبڕوای من پاكیزهكهی شنگال بخوێنێتهوه، دهگاته ئهودهرهنجامهی كهوائازاری ژنانی ئێزیدی ههزاران جارقوڵتروبهسوێترهلهئازاری ژنانی جهنگی جیهانی دووهم كهلهڕۆمانی جهنگ هیچ ڕووخسارێكی ژنانهی نییه، بهرجهسته كراوه.هیوادارم خوێنهران ههردووڕۆمانهكه بخوێننهوه…
*پهراوێز/ پاكیزهكهی شنگال/ ڕۆمان/ نووسینی(وارید بدرسالم)/ وهرگێڕانی( ئهحمهد محمد ئیسماعیل) بڵاوكراوهی سهردهم 2018.
*له ڕۆژنامهی(ڕێگای كوردستان) ژماره(1139)ی ڕۆژی 5-9-2018بڵاوكراوهتهوه….
Sadiq Said Rwandze
سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.
