دڵشاد عەبدوڵڵاو دەروازەکانی ئازادی.. ستار ئەحمەد
ئەو مەلەی سبەینان بەئاگام دێنێ
هەوا پڕدەکا لەئاواز
قاوەی بەردەمم پڕدەکا لەبۆن هێل
دندوک دەدا لەنەرمەی گوێ
وەک ئەوەی شتێکم بیربێنێتەوە
دەکەومە بیرکردنەوە.
وەک مایسترۆ لەبەردەم ڕۆژێکی نوێ
پەڕوباڵ لێک دەدا
بێوەی و هەدادان
لەناو قەفەسی بچووک.
بەجۆری جریوە و باڵ گیڤکردنەوەی زۆرشت دەڵێ
لەهەندێکی تێدەگەم، ئەوەی تر لوغزی چریکەیە.
وەک زیندانییەک لەپشت شیشی ئاسنەوە
لەبەرخۆیەوە گۆرانی بڵێ، دڵی خۆی پێ بداتەوە.
حەیف! ناتوانم ئازادی بکەم
لەبەر هۆیەکی مەنتیقی؛ مانەوەی لای من مسۆگەرترە.
ڕێگای سێیەم هەڵدەبژێرم: پەیوەندی دۆستانە.
بەزمانی خۆی پێم دەڵێ، قەدەرمانە
ژیانی کولەمەرگی ناو بازنەی بچووک.
دڵشاد عەبدوڵڵا
ئەم شیعرە، کە بەشێکە لە کتێبی “كات زۆره به‌ڵام چى له كات بكه‌م؟”، دەکرێت وەک هێمایەک بۆ دۆخی مرۆڤی هاوچەرخ و ململانێی ئازادی و سەقامگیری دابنرێت.
ئەم شیعرە کورتە، بە زمانێکی سادە و لە هەمان کاتدا پڕ لە واتا، پەردە لەسەر پەیوەندییەکی ناوازە و پڕ لە فەلسەفە لە نێوان خود (کەسی شاعیر/گێڕەرەوە) و مەلێک (کە هێمایەکی فرەچەشنییە) هەڵدەداتەوە.
: مەلەکە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە دەستپێکی ڕۆژدا. ئەو تەنها بەخەبەر هێنەر نییە، بەڵکو جریوەکەی (ئاواز) و بۆن (هێل) و دەنگی دندوک (لە گوێدان) دەبنە هەوێنی هۆشیاری و بیرکردنەوە بۆ خود. ئەمە نیشانەی پەیوەندییەکی قوڵە لە نێوان سروشت و ڕۆحی مرۆڤدا.
: مەلەکە وەک “مایسترۆ” وەسف دەکرێت کە نمایشێکی هونەری لەبەردەم “ڕۆژێکی نوێ” پێشکەش دەکات. ئەمە بەرز نرخاندنی هەڵسوکەوتێتی، بەڵام هاوکات دەلالەت لەوە دەکات کە ژیانی سادە و سروشتیش دەکرێت وەک هونەرێکی ڕەسەن سەیر بکرێت.
پەیوەندییەکە پەیوەندییەکی تەواو نییە. گێڕەرەوە “لەهەندێکی تێدەگەم، ئەوەی تر لوغزی چریکەیە”. ئەمە ئاماژەیە بۆ سنووری تێگەیشتنی مرۆڤ لە ژیانی سروشتی یان لە واتای قووڵی ژیان، یان تەنانەت سنووری پەیوەندی مرۆڤ بە دەوروبەرییەوە.
ئەمە بەشی فەلسەفی قەسیدەکەیە. مەلەکە وەک “زیندانییەک لەپشت شیشی ئاسنەوە” وەسف دەکرێت. ئەم هێمایە دەکرێت بۆ خودی مرۆڤیش بگوازرێتەوە کە لەناو “بازنەی بچووک”ی ژیانی ڕۆتینی و ڕۆژانەدا گیریخواردووە.
شاعیر لە نێوان دوو بژاردەی ڕکابەردا گیرساوەتەوە:
ئازادکردنی مەلەکە واتای بەجێهێنانی بەهایەکی مرۆیی باڵا و جێبەجێکردنی مافی سروشتیی مەلەکە.
مانەوەی لای خود (مەنتیق و سەلامەتی):
مانەوەی لای من مسۆگەرترە.
ئەمە خاڵی وەرچەرخانە. مەنتیق لێرەدا دەبێتە دژ بە سۆز و ئازادی. مانەوەی مەلەکە مسۆگەرییەکە لە دژی نادیارییەکانی ژیان، بەڵام ئەم مسۆگەرییە بە زیندانیکردن بەدەست دێت.
ڕێگای سێیەم: بریتییە لە “پەیوەندی دۆستانە”. ئەمە هەوڵێکە بۆ پێکەوە ژیانی ئازادیی ڕووکەش و زیندانیبوونی ناوەکی، سازشێکە بۆ دۆزینەوەی ئاسوودەیی لە ناو واقیعێکی ناخۆشدا.
: دواجار، مەلەکە (لە ڕێگەی گێڕەرەوەوە) بە “زمانی خۆی” قسە دەکات و دەڵێت:
“قەدەرمانە ، ژیانی کولەمەرگی ناو بازنەی بچووک.
ئەم دێرە کورتە سەرجەم فەلسەفەی شیعرەکە کورت دەکاتەوە؛ ژیانی مرۆڤی هاوچەرخ (یاخود مەلە زیندانیکراوەکە) بەندە بە بازنەیەکی سنووردارەوە، و ئەو ڕێگایەی هەڵدەبژێردرێت تەنیا کەمکردنەوەی ئازارەکانە، نەک ڕێگای گەیشتن بە ئازادی تەواو.
٣. شێواز ـــ
: شیعرەکە بە شێوازی گێڕانەوەیەکی نزیک و تایبەت نووسراوە، شاعیر ڕاستەوخۆ دەدوێت و هەستەکانی خۆی دەردەبڕێت، ئەمەش خوێنەر بە خێرایی دەباتە ناو دۆخە سۆزییەکەوە.
بەکار‌هێنانی هێما :
مەل: هێمای ئازادی، سروشت، دەستپێکی ڕۆژ، و لە کۆتاییدا هێمای زیندانیبوونی قەدەر.
قەفەس/شیشی ئاسن: هێمای سنوورداربوون، ڕۆتین، مەنتیقی جیهانی مادی، و ڕێگری لە ئازادی.
هێل: هێمای خۆشی، بۆن، چێژێکی سادەی ڕۆژانە.
: زمانی شیعرەکە ڕوونە، بەڵام پڕ لە دەربڕینی هەستئامێزە (وەک: نەرمەی گوێ، لوغزی چریکە، کولەمەرگی).
: شیعرەکە لەسەر جیاوازییەکانی نێوان سروشتی مەل (ئاواز، باڵ لێدان) و دۆخی زیندانیکراوی (قەفەس) دامەزراوە، پاشان ئەم ڕکابەرییەی بە کێشەیەکی فەلسەفی کۆتایی پێهێناوە.
بەکورتی:
شیعری “ئەو مەلەی سبەینان بەئاگام دێنێ” تەنیا باسی پەروەردەکردنی مەلێک ناکات، بەڵکو دەکرێت وەک گوزارشتێک لەسەر دۆخی مرۆڤی گیرخواردوو لە نێوان خولیای ئازادی و پێویستییەکانی ژیاندا لێکبدرێتەوە. پرسیاری سەرەکی ئەوەیە: ئایا ژیانێکی مسۆگەر بەبێ ئازادی باشترە لە ئازادییەکی پڕ مەترسی و نادیار؟ شاعیر ڕێگای سێیەم هەڵدەبژێرێت، کە بریتییە لە سازشکردن لەگەڵ قەدەرێک کە بە زیندانیکردنی ــ بازنەی بچووک ــ دەستنیشان کراوە. ئەمە شیعرێکی قووڵە و دەتوانێت ببێتە جێگای تێڕامان لەسەر ژیانی خۆمان.
ستار ئەحمەد
