له‌باره‌ی هاوڕێیه‌تیه‌وه … حیكمه‌ت نامیق
ئایا هاوڕێ یه‌تی چیه‌و چۆن دروست ده‌بێت ؟ بنه‌ماكانی چین ؟ مه‌به‌ستم له چه‌مكی هاوڕیه‌تیه له نێوان دوو كه‌س یازیاتر له‌نێو كۆمه‌ڵدا به‌گشتی . كۆمه‌ڵگا بریتیه له تۆڕێك په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵایه‌تی مرۆڤ ئه‌گه‌ر بڕیاره وه‌ك تاكێكی چالاك بژیت پێویستی به‌هاوڕێیه له‌نێو ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌ی، كه خۆی تیا ده‌دۆزیته‌وه وه‌ك بكه‌رێك بۆنواندن ،چونكه له‌و ڕێگایه‌وه كارلێك له‌گه‌ڵ تاكه‌كان ده‌كات ،به‌مانایه‌كی دیكه بۆئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌ویتر بژیت ده‌بێ دونیاك ئه‌رك و وه‌زیفه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌جێبهێنی به‌وهۆیه‌وه خۆی له نێو ئه‌وانی دیكه ده‌دۆزیته‌وه ،كه له‌بواری سۆسیۆلۆژیا به كارلێكی هێمایی ده‌ناسریته‌وه ،واته هه‌ڵسه‌نگاندی خودو ئه‌وانی دیكه بۆتۆ ،نرحاندنه‌كه هه‌ندێ جار ئه‌رێنیه هێندێ جار نه‌رێنیه .ئه‌گه‌ر چی بابه‌تی هاوڕیه‌تی زۆر ئاڵۆزه به‌گشتی چونكه دواجار مرۆڤ به‌گشتی له‌په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا ڕوڵ ده‌گێڕێت به‌پێی شوینگه‌و پله‌وپایه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی كه‌سه‌كه نرخاندنی بۆده‌كرێ چی به‌شێوه‌ی فه‌رمی بێت چی به نافه‌رمی بێت له‌لایه‌ن دواده‌زگاو كه‌سه‌كانه‌وه .
زۆرجار دروستبونی هاورێتی له‌رێگه‌ی ئامرازه‌كانی پێگه‌یاندن و به كۆمه‌ڵایه‌تی بوونه وه ده‌بێت socialization یا ئه‌وه تا له قوتابخانه ڕه‌گی ئه‌و متمانه‌یه دروست ده‌بێت یا له زانكۆ یا ئه‌وه‌تا له شوێنی ئیش كردن به‌گشتی .ئامانجی مرۆڤ بۆهاورێ گرتن یا هاورێیه‌تی زیاتر په‌یوه‌ندی به هێنانه‌دی كۆمه‌ڵێك حه‌زو ئاره‌زوی په‌نهان و ئاشكراوه هه‌یه ڕه‌نگه خواسته‌كه‌یان مه‌زنیش بێت ،كه به‌یه‌كه‌وه هه‌وڵی بۆده‌ده‌ن هه‌ندێ جار ئامانجه‌كه ده‌بێته هۆی به‌خته‌وه‌ری بۆیه‌كتر یا ئه‌وه‌تا ده‌بێته هۆی شكست و دابڕان و تێكچونی په‌یوه‌ندیه‌كان .
مرۆڤ بۆ پركردنه‌وه‌ی ئه‌و فه‌راغه سایكۆلۆژیه‌ی ،كه هه‌یه‌تی هه‌میشه به‌دوای هاوڕێیه‌ك ده‌گه‌ڕێ تا وه‌ك پشت و په‌نایه‌ك ده‌رده ڵ و كێشه‌كانی لاباسبكه ،چونكه متمانه‌یان ته‌واو لای یه‌ك دروستبوه.یه‌كتریان خۆشده‌وێت پابه‌ندن به‌و رێساو بنه‌ما گشتیانه‌ی كه خۆیان هه‌ڵیانبژاردوه.
په‌یوه‌ندی هاوڕیه‌تی بریتیه له به‌خشنی متمانه‌ی دوو كه‌س یا زیاتر ،كه ئاراسته‌و بیركردنه‌وه‌یان تاڕاده‌یه‌ك نزیكه ئه‌و په‌یوه‌ندیه ڕه‌زامه‌ندی سایكۆلۆژی هه‌ردوو كه‌سی له‌سه‌ره ئه‌وان هۆگری یه‌كن له خۆشی و ناخۆشیه‌كانی ژیان هاوبه‌شی یه‌كترن یا قوربانی بۆیه‌كتر ده‌ده‌ن له قۆناغه‌كانی ژیانی یه‌كتریاندا .
هاوڕێ یه‌تی له‌سه‌رده‌مێك بۆیه‌كێكی تر جیاوازی هه‌یه واته كات و شوێن ڕۆلێ گرنگی هه‌یه له دروستكردنی هاورێ . له‌سه‌رده‌می پێش مۆدێرنه زیاتر په‌یوه‌ندیه‌كه ڕوبه‌ڕوبوه ئاستی تێگه‌یشتن به‌رابه‌ر یه‌كتر ئاسان بوه متمانه زیاتر بوه ، په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان خزمایه‌تی و نه‌ریتی گوندنشینی و میراتگیری زاڵبوه به‌سه‌رمرۆڤه‌كان بۆ ده‌ستنیشانكردنی هاوڕێ ، دابه‌شكردنی كاری كۆمه‌ڵایه‌تی نه‌بوه زیاتر ده‌سته جه‌معی بوه هه‌روه‌ها ئاین و داب و نه‌ریته‌كان ڕۆلی خۆیان هه‌بوه، به‌ڵام دوای سه‌رهه‌ڵدانی ڕۆشنگه‌ری و مودێرنه چه‌مكی هاوڕێیه‌تیش گۆڕانی به‌سه‌رداهات به‌جۆرێك هاورێی هه‌میشه‌یی به‌ده‌گمه‌ن ده‌مێنێ یا ئه‌وه‌تا سه‌رقاڵی مرۆڤه‌كان و دوركه‌وتنه‌ویان له‌یه‌كتر زوو كۆتایی به هاوڕیه‌تی ده‌هێنێت .
یا ئه‌وه‌تا نه‌گونجانی ئایدیاو ڕوانینیان بۆكێشه كان كۆتایی به هاورێیه‌تیان بهێنیت . ته‌كنه‌لۆژیای تازه‌و سه‌رمایه‌داری و به كۆمپانیاكردنی كۆمه‌ڵگا و نه‌مانی به‌هاكان به‌گشتی كاریگه‌ری زۆری هه‌یه له كه‌مبونه‌وه‌ی هاورێی هه‌میشه‌یی .دونیای دوای مۆدێرنه متمانه‌ی مرۆڤه‌كانی له‌نێو یه‌كتردا له‌ق كردوه هاورێیه‌تی به‌شێوه‌یه‌كی كاتی و ره‌سمی ده‌بینرێت زیاتر .
ئه‌گه‌رله ڕوانگه‌یه‌كی كۆمه‌ڵناسی و فیكریه‌وه ئه‌و بابه‌ته شه‌نوكه‌و بكه‌ین پێوستمان به كۆمه‌كی هه‌ندێ بیرمه‌ندو سوسێولۆژیسته ، زیگمۆن باومان پێی وایه مرۆڤ له‌ئێستادا له‌دۆخێكی نائارامی ده‌ژیت ئه‌و په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌ی ، كه ژیانی ئێمه دیاریده‌كات مه‌حكومه به لۆژیكی به‌رخۆری consumption هاوڕێیه‌تی لاوازبوه هاوڕیێه‌تی لای باومان بریتیه له‌دروستكردنی په‌یوه‌ندیه‌كی تازه له‌سه‌ر بنه‌مای خۆشه‌ویستی و جیاوازی، ئه‌ز مون، هاوڕێیه‌تی ته‌نها كۆمه‌ڵیك براده‌ری كاتی و پچڕپرنیه له كافیه‌ك یا باڕێك به‌ڵكو ده‌شێ هاوڕێیه‌تی به شێوه‌ی گروپی بێت.
هاوڕیه‌تی لای باومان له‌سه‌رده‌می پۆست مۆدێرنه‌ی شڵ پریه‌تی له قه‌له‌قی و نائارامی له‌هه‌مان كاتدا پریه‌تی له چالاكی و كاركردنی جیاجیا به‌یه‌كه‌وه . ئه‌و هاورێِیه‌تی له‌لایه‌ك به به‌شێك له ڕوبه‌روبونه‌وه و شێوه‌یه‌ك له خستنه‌گه‌ری ئه‌زمونی یه‌كتر وێناده‌كات له‌لایه‌كی تر هاوڕێیه‌تی گرێده‌داته‌وه به خۆشه‌ویستی و په‌یوه‌ندیه‌كی مۆڕاڵیه‌وه .
ئه‌رستۆ پێی وایه هاوڕێ یه‌تی چه‌ندین جۆری هه‌یه له‌وانه هاوڕی َیه‌تی به‌رژه‌وه‌ندخواز UTILITY هاورێ یه‌تی بۆچێژو كات به‌سه‌ربردن ، هاوڕێیه‌تی بۆچاكه‌و خێر .مرۆڤ مادام بونه‌وه‌رێكی كۆمه‌ڵایه‌تییه هه‌میشه پێویستی به‌هاوڕیه بۆژیانكردن ڕه‌نگه مرۆڤ له‌ژیانیدا كۆمه‌لێك جۆری هاوڕێیه‌تی بۆدروست بێت كه قه‌د چاوه‌رێی نه‌كردوه پێشتر ئه‌وه‌ی یه‌كه‌م ،كه ئه‌رستۆ باسی كردوه كاتیه‌و زوو ته‌واو ده‌بێت به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ردولا ره‌نگه ته‌مه‌نیان و شوێنیان و ته‌نانه‌ت زمان و كه‌لتوریشیان جیاوازبێت ،به‌ڵام به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان به‌یه‌كه‌وه‌یان ده‌به‌ستێته‌وه جۆری دوه‌می هاوڕیه‌تی به‌پێی بۆچونی ئه‌رستۆ هاوڕێیه‌تیه له پێناو چێژو به‌سه‌ربردنی كات PLEASURE كه زیاتر ئه‌و به‌شه‌یان گه‌نجه‌كان ده‌گرێته‌وه چونكه گه‌نج به گوته‌ی ئه‌و بیرمه‌نده زیاتر بونه‌وه‌رێكی غه‌ریزاویه هه‌ست و جوڵه‌كانی بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی پێداویستیه ڕه‌مه‌كیه‌كانیه‌تی ره‌نگه ئه‌و جۆره هاوڕیه‌تیه له‌گه‌ڵ گۆراِنكاری له‌ته‌مه‌نی گه‌نجی شێوازی هه‌ڵسوكه‌وتی هاوڕیه‌تیه‌كه‌ش گۆڕانی به‌سه‌ردابێت واته ئه‌وه‌ش تاسه‌ر نیه‌و كاتیه ،چونكه زیاتر غه‌ریزه ته‌حه‌كوم به ڕه‌فتاری تاكه‌كان ده‌كات.
جۆری سێهه‌م GOODNESS ئه‌و جۆره‌یان ئه‌رستۆ به پۆزه‌تیف ناوی بردوه هه‌میشه ئه‌و به‌شه‌یان دو هاورێی نزیك له‌یه‌كترن یا به‌مانایه‌كی تر هه‌ڵسوكه‌وت و بیركردنه‌وه‌و ڕه‌فتاریان له‌یه‌كده‌چێت ..
وه‌ك باسمانكرد هاوڕێه‌تی چه‌ندین جۆرو ڕه‌هه‌ندی هه‌یه،سۆسێولۆژیا پێمانده‌ڵێت هاوڕێه‌تی به‌ره‌نجامی به‌كۆمه‌ڵایه‌تی بونی مرۆڤه‌كانه له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ،سروشتی هاوڕییه‌تی وایه به‌پێی زه‌مه‌ن و شوێن كۆتایی دێت یان كاڵده‌بێته‌وه ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر هاوڕێه‌تیه‌كه ڕوحیش بێت .
چه‌مكی هاوڕێه‌تی له‌دوای پۆست مۆدێرنه‌و زاڵبونی تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌یه‌كجاری گۆڕانی به‌سه‌رداهات به‌شێوه‌یه‌ك هیچ نۆڕمێكی كۆمه‌ڵایه‌تی ڕوڵی تیا ناگێرێت ئه‌گه‌رچی هاورێیه‌تی زۆرجار بریاری كه‌سی تاكه‌كانه واته تاكایه‌تیه ،دوو هاورێی فیكره‌و هه‌ڵسوكه‌وت و میزاجیان له‌یه‌كتر نزیكه به‌ڵام جیاوازیه‌كان هاوڕیه‌تی جوانده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر به‌گۆرینه‌وه‌ی ئایدیاو ماریفه به‌كاری بهێنن وه‌ك بوارێك بۆ دیسكۆرسكرن ،له‌ئیستادا هاورێیه‌تی بوه‌ته كاتی و سودی كه‌سی به‌تایبه‌تی له‌شوێنی كاردا workplace مرۆڤ له شوێنی كاردا زوو ده‌بنه هاوڕێ و زووش یه‌كتر به‌جێدێڵن ، له‌سه‌رده‌می دوای مۆدێرنه‌و تازه‌گه‌ری زۆرجار سێكس و سۆزداری شوێنی هاوڕیه‌تی جارانی گرتۆته‌وه ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی هۆگربوون و intimacy سۆزداری هه‌بێت له‌نێوان یه‌كتردا به‌هاورێ هه‌ژمارده‌كرێ ،به‌تایبه‌تی نیۆانی هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز .یه‌كێك له‌تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی هاوڕێه‌تی پاراستنی نهێنی یه‌كدیه به‌شێوه‌یه‌ك تامردن په‌یمان ده‌ده‌ن یه‌كتر نه‌شكێنن
ئاكاری هاورێیه‌تی بپارێزن به‌ڵام دوای كۆتایی هاتنی په‌یوه‌ندیه‌كه زۆرجارنهێنی یه‌كتر بڵاو ده‌كه‌نه‌وه واته ئه‌وه‌ی ده‌مێنی ته‌نها خوده و ته‌نهاییه بۆیه solitude په‌یوه‌ندی هاورێیه‌تی سروشتێكی ته‌مو مژاوی هه‌یه به تێپه‌ربونی كات كۆتایی دێت مرۆڤ ته‌نها ده‌گه‌رێته‌وه لای خۆی سه‌رنج بده هاورێیتی سیاسیه‌كان وه‌ك تایپێك له هاورێیه‌تی ، وه‌ختی به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ردوولا ده‌كه‌ویته مه‌ترسی دواتر ده‌بنه‌وه دوژمن و سه‌نگه‌ر له‌یه‌كتر ده‌گرن ره‌نگه ته‌مه‌نێك له په‌یوه‌ندی هاورێیه‌تیان به‌سه‌ر بردبێت به‌ڵام دواجار هه‌رچی ناشییرینیه به‌یه‌كتر ده‌یكه‌ن .
یا بۆوێنه دووهاورێی كه‌سی چه‌ندین ساڵه دوای ته‌واوبونی په‌یوه‌ندیان ،ته‌نانه‌ت نكۆڵی له یادگاریه‌كانی یه‌كتریش ده‌كه‌ن .
ده‌مه‌وێ ئاماژه به‌وه بده‌م ،كه مه‌رج نیه له‌نێو هاورێیه‌تی خێزاندا هاوڕێیه تی هه‌بێت واته ده‌كرێ ژن و مێردبن به‌ڵام هاورێ نه‌بن به پێچه‌وانه‌شه‌وه ،یان ده‌شێ دو برای یه‌كتر بن هاورێی یه‌كتر نه‌بن به پێچه‌وانه‌وه هه‌ر راسته ، به‌ڵام به ده‌ربرینی من ژن و مێرد ئه‌گه‌ر نه‌بنه هاورێی هه‌میشه‌یی په‌یوه‌ندیه‌كی سه‌قه‌ت به‌یه‌كیانه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه.
هاورێیه‌تی و كێبڕكێكردن
ده‌كرێً هاورێشبن به‌ڵام كێبڕكێ بكه‌ن بۆ كاری باش وه‌ك خوێندنه‌وه‌ی كتێب داهێنان له‌بورای ماریفی و فیكری یا ئه‌وه‌تا دو پرۆژه‌ی جیاوازیان هه‌بێت بۆ پێشخستنی سێكته‌رێك له سێكته‌ره‌كانی وڵات ئه‌و جۆره تایپه له‌وڵاته گه‌شه‌كردوه‌كان هه‌یه زۆر جار به‌گروپ ئه‌نجامی ده‌ده‌دن وه‌ك ململانێیه‌ك بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی په‌روه‌رده‌وه سێكته‌ره‌كانی دیكه سودی لێوه‌رده‌گیرێت .
هاوڕیه‌تی و تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان
له‌سه‌رده‌می ئێستا دا مرۆڤ به‌ته‌وای له‌رێگای هه‌موو فۆڕمی به‌رنامه‌كان سه‌رقاڵه به تۆره كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه وه‌ك فه‌یسبوك و ئینستیگرا م و تویته‌ر و ئه‌وانی دیكه .به‌شێوه‌ی ئه‌رێنی و نه‌رێنی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و دونیایه ده‌كات ،كه مۆدێرنه له‌گه ڵ خۆی هێنای بۆ نیو په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌شێوه‌ك مرۆڤ بوه كه‌سێكی لاوازو به‌رخۆر به‌دیوه نێگه‌تیفه‌كه‌ی وه‌ك كه‌سێًكی واقعی ناژیت، سایكۆلۆژیه‌تی شێواوه له‌و ڕوه‌وه كاریگه‌ری ڕاسته‌وخۆی له‌سه‌ر هه‌ڵسوكه‌وت و كرده‌وه‌كانی داناوه ڕۆژانه چه‌ندین كاتژمێر ته‌رخانده‌كات بۆبینینی لایك و كۆمێنت و پۆستكردن و چات و بڵاوكردنه‌وه‌ی وێنه و گه‌ڕان به‌دوای هاورێ ،دروستكردنی هاوڕێ له تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان زۆرجار كاتیه و بۆ چێژو سوده زوو به‌سه‌ر ده‌چێ به‌ده‌گمه‌ن ده‌بێته هۆی دروستكرنی هاورێی goodness باش …
هاورێیه‌تی له‌نێو كورددا
پێش ئه‌وه‌ی باسی هاوڕێیه‌تی له نێو كورد بكه‌م ،ده‌مه‌وێ ئاماژه به ڕۆلی ئابوری چینه‌كان بكه‌م له گه‌شه‌كردن و كزبونی هاورێیه‌تی .به‌دێژایی مێژوو فاكته‌ری ئابوری یا چینه‌كان به‌گشتی زۆرجار په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان دیاریده‌كه‌ن بو وێنه چینی دوڵه‌مه‌ند به سامانی ئابوری هه‌میشه په‌یوندی ئابوری و كۆمه‌ڵایه‌تی هاورێی هاوشێوه‌ی خۆی هه‌یه به پێچه‌وانه‌شه‌وه بۆ چینه‌كانی دیكه‌ش ڕاسته.
ئه‌گه‌رچی هاوڕیه‌تی وه‌ك باسمانكرد له‌پێش دونیای مۆدێرنه pre modernity داوده‌زگاكانی به‌كۆمه‌ڵایه‌تی بوون دیاریانده‌كرد ئێًمه‌ی كوردیش له‌و ڕێگایه‌وه هاوڕێمان په‌یداده‌كرد بۆئێمه مزگه‌وت و قوتابخانه‌و گه‌ڕه‌ك و زانكۆ باشترین شوێنی دروستكردنی هاورێ بوو ئه‌وه جگه له شوێنی كاركرن به‌گشتی و هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندی خزمایه‌تیش ڕۆلێ هه‌بوو له‌وباره‌یه‌وه ،پێشتر هاوڕێیه‌تی منداڵی له‌نێو گه‌ڕه‌كدا ده‌بوه سه‌رچاوه‌ی دروستكردنی هاورێ ئه‌و جۆره له‌نێو كوردا تاڕاده‌یه‌ك به پیرۆز وه‌سفده‌كرێ چونكه یاده‌وه‌ری مناڵی هه‌میشه لای مرۆڤی كوردی جێگای ستایش و ڕێزبوه، به‌ڵام ئه‌و تایپه‌ش به تێپه‌ربونی زه‌مه‌ن كۆتایی هاتوه ته‌نها وه‌ك سۆزێك جارجاره بیری یاده‌وه‌ری ئه‌و ڕۆژانه ده‌كه‌ی، كه تیایدا كاتی مناڵیت تیا به‌سه‌ربردوه.
هاورێیه‌تی و یاده‌وه‌ری هه‌میشه به‌یه‌كه‌وه بونه به‌ڵام دوای كۆتای هاتن ده‌كرێ ئه‌و یاده‌وه‌ریانه ببێته ئه‌زمونكردنی مرۆڤه‌كان و به‌كارخستنیان بۆ گه‌شه‌كردنی لایه‌نی دیكه‌ی ژیانی مرۆڤه‌كان .یه‌كێك له پره‌نسیپه‌كانی هاوڕێه‌تی بریتیه له وه‌فاداری نێوان كه‌سه‌كان له‌سه‌رده‌می زوو یا به‌دیاریكراو ی وه‌ختێ به‌هاكان رولێان هه‌بوو له ئاراسته‌و په‌روه‌رده‌كردنی مرۆڤه‌كان تاراده‌یه‌ك وه‌فا هه‌بوو له نێو په‌یوه‌ندی هاورێیه‌تیدا به‌ڵام دواجار به تێپه‌ربونی كات كاڵبویه‌وه یا پوكایه‌وه.
جاران هاوڕێیه‌تی به كۆمه‌ڵێك پێودانگ و پێوه‌ر دیاریده‌كرا ،وه‌ك هاوته‌مه‌نی ، هاوسێیه‌تی ،خزمایه‌تی ،باوان ،هاو عه‌شیره‌تی ، هاو حیزبی ، هه‌موو ئه‌و كه‌ناڵانه وه‌ك سیستمێكی نافه‌ڕمی ڕۆڵی خۆیان هه‌بوو له‌ده‌ست نیشانكردنی هاوڕێ له‌نێو مرۆڤی كوردیدا ،نه‌وه‌ی كۆن previous generation وه‌ك چۆن بۆچون و پێرسپێكتیڤی خۆی ده‌سه‌پاند له ئاراسته‌كردنی شێوه ی ژیانی تۆبه‌گشتی هه‌رئه‌واش تۆی ئاراسته ده‌كرد له‌دروستكردنی هاورێ ،له‌به‌ر كۆمه‌ڵیك هۆكاری كۆمه‌ڵایه‌تی و سایكۆلۆژی ،پێشوتر و ئێستاش واباوه ره‌نگه ئه‌مه زۆربه‌ی كه‌لتورو كۆمه‌ڵگاكان بگرێته‌وه بۆنمونه له بابه‌تی هاوته‌مه‌نی هه‌میشه كۆمه‌ڵگاو خێزانه‌كان پێیان وایه پێویسته هاوشێوه‌ی ته‌مه‌نی خۆت بكه‌یته هاوڕێ باشتره بۆ نرخاندنی ئه‌رێنی كۆمه‌ڵگا له‌وباره‌یه‌وه ،یان هاوسێیه‌تی باشتره له ده‌ره‌وه‌ی ژینگه‌ی لۆكاڵی به‌وشێوه‌یه ،جاران هاوڕێیه‌تی نه‌ریته كلاسیكیه‌كانی خێڵایه‌تی زیاتر هه‌ژمونی به‌سه‌ر رێكخستن و كۆنتڕۆڵكردنی تاك هه‌بوه بۆ دروستكردنی هاوڕێیه‌تی هه‌م وه‌ك نه‌ریتێًك هه‌م وه‌ك سه‌رمایه‌یه‌كی ره‌مزی له‌نێو كومه‌ڵگا موماره‌سه‌ده‌كرا .
واته نۆرمه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌گشتی زاڵ بو به‌سه‌ر كه‌سه‌كان چونكه كۆمه‌ڵگا پێی وایه ئه‌و نۆرمانه دواجار هاورێی خراپ و باش له‌یه‌كتر جیاده‌كاته‌وه هاورێی خراپ دونیایه‌ك كێشه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و لادانی كۆمه‌ڵایه‌تی deviance به‌دوای خۆیدا جێدێلێ بۆیه خێزان له پێشودا هه‌میشه ڕۆلی چاودێریكردن و monitoring سنوردانانی ته‌واوی به‌سه‌ر ئه‌ندامانی هه‌بوو له هه‌مبه‌ر په‌یداكردنی هاورێ .
چینی ناوه‌ندو هاورێیه‌تی
چینی ناوه‌ند middle class ڕوڵی هه‌یه له بونیاتنانی هاورێیه‌تی سۆسیۆلۆژیا پێمانده‌لێت زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی هاورێن له چینی ناوه‌ندن چونكه ئه‌وچینه به په‌یوه‌ندی ڕوبه‌روو ده‌ناسریته‌وه face to face مرۆڤه‌كان له‌نێو شۆێنگه گشتیه‌كان به‌یه‌كده‌گه‌ن هه‌روه‌ها له نێو ڕوتینی ژیانی ڕۆژانه‌یان گوزه‌رده‌كه‌ن چونكه په‌یوه‌ندیه‌كی سۆلیدارێتی solidarity له‌نێو ئه‌و چینه گرنگه‌ی كۆمه‌ڵگا هه‌یه ،كه ده‌شێ ئه‌و هاوڕێه‌تیه ببێته هۆی خۆشه‌ویستی نێوان مرۆڤه‌كان و به‌كارهێنانی بۆ یه‌كبون integrationو گۆڕانكاریكردن چالاكی گروپی له نێو كۆمه‌ڵگادا به‌را من نه‌بونی ئه‌و چینه و لاوازی ئه‌و جۆه په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه له نێو كورد هۆكارێكه له هۆكاره‌كانی چه‌قبه‌ستویی كۆمه‌ڵگاو نه‌گۆرانی .
دوای بڵاوبونه‌وه‌ی دونیای ته‌كنه‌ڵوژی و گۆڕانه یه‌كدوای یه‌كه‌كان ئیدی وێناكردنی كۆمه‌ڵگا بۆ شته‌كان گۆڕانی به‌سه‌رداهات ،شوێنی كار بو به سه‌رچاوه‌ی گه‌ڵاڵه‌كردنی هاورێ گرتن ، له زانكۆ قوتابیان ده‌بنه هاورێی یه‌كتر ره‌نگه زۆر نزیكیش بن به‌ڵام دوایی ته‌واوبونی زانكۆ به‌ره‌به‌ره كاڵده‌بێته‌وه ته‌نانه ده‌پوكێته‌وه ، له فه‌یس بووك ده‌بنه وه هاورێی جاران دواتر له‌سه‌ر پۆستێك له‌سه‌ر لایكێك ،كه به دڵی نه‌بوو بڵوكت ده‌كات ئه‌وه ئه‌و په‌ری كۆتای هێنانی سه‌رده‌می هاورێیه‌تیه به گشتی له فه‌رمانگه تائه‌و كاته هاورێته كه كارت له‌گه‌لی هه‌بو دواتر به‌هه‌مانشێوه هاورێیه‌تیه‌كه ته‌واو ده‌بێت پرسیار ئه‌وه‌یه بۆچی په‌یوه‌ندیه‌كان له‌سه‌رده‌می ئێستادا كه به دونیا دوای تازه‌گه‌ری ده‌ناسریته‌وه په‌یوه‌ندیه‌كان له زۆربه‌ی ئاسته‌كانی هاورێه‌تی به‌رو توانوه ده‌چێت ؟ده‌كرێ وه‌ك research problem پێویستی به لێكوڵینه‌وه‌یه‌كی جدی هه‌بێت له‌وباره‌یه‌وه .
هاورێیه‌تی ونیفاقكردن hypocrisy
ئه‌و جۆره دیارده‌یه له‌نێو كوردا تاراده‌یه‌ك ی زۆر بوونی هه‌یه ،كوردده‌مێكه ئه‌و سیفه‌ته خراپه دوباره‌ده‌كاته‌وه له نێو په‌یوه‌ندیه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا ئه‌گه‌رچی فاكته‌ری زۆره ره‌نگه هێندێكیان په‌یوه‌ندی به سروشتی كه‌سیایه‌تی تاكی كوردیه‌وه هه بێت له ڕوی سایاكۆلۆژیه‌وه ،كه هه‌میشه هه‌ستی به‌كه‌می خۆی كردوه له‌به‌رامبه‌ر خۆی و ئه‌ویتردا یا به‌شێكی زۆری په‌یوه‌ندی به پرۆسه‌ی به كۆمه‌ڵایه‌تیبونی مرۆڤه‌كانه‌وه هه‌یه ،كه له بنه‌چه‌دا مرۆڤی دو ڕوو و مزده‌وج دروستده‌كات له‌و باره‌یه‌وه ئاین و په‌روه‌دره‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی پشكی شێریان به‌ركه‌وتوه .
ئه‌و جۆره تایپه له هاورێه‌تی له نیو هه‌موو سێكته‌ره‌كان بوونی هه‌یه له نێو ڕۆشنبیران له نێو ڕِۆژنامه‌نوسان له نێو مامۆستایان له نێو گشت ئه كایه‌و شۆینگه كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ی كه مرۆڤی تیایه .ئه‌و فۆرمه له هاورێتیه ئه‌و په‌ری بێنرخكردن مرۆڤه‌كانه له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ئه‌و به‌شایان هه‌موو ئه‌دگاره خراپه‌كانی هاورێه‌تی تیا به‌رجه‌سته ده‌بێ په‌یوه‌ندیه‌كه زوو ته‌واو ده‌بێ ،دوایی ته‌وابونیشی بكه‌ره‌كان قسه‌و قسه‌لۆكیان هه‌رده‌مێنی له‌سه‌ریه‌ك به‌غایبی هه‌ردوولا ، لای كه‌سانی دیكه سلبیاتی یه‌كتر باسده‌كه‌ن و ئیش له‌سه‌ر شكانه‌وه‌ی یه‌كتر ده‌كه‌ن به‌رژه‌وه‌ندی و سودی utility زۆری تیایه ئه‌و جۆره له هاورێیه‌تیه تاسه‌رنابێ و زوو ده‌توێته‌وه . له‌كۆتایدا پێم وایه هاورێیه‌تی بریتیه له داماڵینی مرۆڤ له خۆپه‌رستی و كاركردن له‌سه‌ر خۆنه‌ویستی ، ئه‌و جۆره هاورێیه‌تی ده‌بێته هه‌وێنی دروستبونی خۆشه‌ویستی نێوان مرۆڤه‌كان له‌گه‌ل یه‌كدی وكاركردن بۆ خێرو چاكه‌كاری و جوانی چه‌كه‌ره‌كردنی هاورێیه‌تی ڕوحی .
حیكمه‌ت نامیق
سه‌رچاوه‌كان
Steve Duck, human relationships
2- mark Vernon, the philosophy of friendship
