Skip to Content

چەوان شورەشا فەرەنسا دەستپێکر؟.. نێچیرڤان ز

چەوان شورەشا فەرەنسا دەستپێکر؟.. نێچیرڤان ز

Closed
by تشرینی یه‌كه‌م 7, 2021 General

ل سالا ١٧٨٩ ێ ل فەرەنسا بارێ سیاسی و جڤاکی دا هاتە هەژاندن ،
لیبرالیان کودەتا ب سەرکەفتیانە ئەنجام دابوو ، جڤاتا چینان ب داخوازا
لیبرالیان ب پێکهاتەیا سێ چینان (خانەدان، زەلامێن ئاینی، گەل ) ل ٥ مەها
گولانا سالا ١٧٨٩ ێ ئێکەمین کومبوون کر .

ئەڤ کومبوونێن دهاتە کرن گەفەکا مەزن بوو بو رژێما مەلکایەتی ، لویسێ
چواردێ بریار دا کومبوون د ژورێن جودا بێتە کرن ژلایێ هەر چینەکێ ، چینێن
خانەدان و زەلامێن دینی بریارا مەلکی پەسەندکر ، بەلێ چینا گەل ئەڤ
بڕیارە ڕەدکر و بریاردا کومبوونێ پێکهاتانە ب ئێکگرتی بەردەوام بیت .

دەنگێ وێرانبوونا رژێما مەلکایەتی ل کولانێن فەرەنسا بەرزبوونێ دابوو ، ل
٩ ی تیرمەهێ جڤاتا گەل خو ب جڤاتا دامەزرێنەر راگەهاند ، لویسێ چواردێ
تاکە هەلبژارتن دەست دابوو : بکارئینانا چەکی .

کولانێن پاریسێ ژلایێ سوپایێ رژێمێ هاتبوو داگیرکرن ، بەرسڤا خەلکێ
پاریسێ زیندانا باستیلێ ڤەگرت ، ١٤ ی تیرمەهێ دا خەلکێ پاریسێ دەست دانا
سەر زیندانا باستیلێ و بەرپرسێ زیندانێ کوشتن .

مەلکێ فەڕەنسا لویسێ چواردێ پێنگاڤێن هێدی ل ژورا خویا تایبەت ل کوچکا
ڤێرسای دا دگەرا ،د ژور هەمان ژور بوو، بەلێ مەلك نە هەمان مەلک بوو ،
زور بێ هێز بوو .

ژورا نێزیکی مەلکی کومبوونا جڤاتا چینان (Etajenero) دهاتە کرن ، لویسێ
چواردێ هەردوو دەست تێکدان و ب دەنگێ دەستێن لویسی دەرکەفتی پارێزەرەك
هاتە ژورا تایبەتا مەلکی ،مەلکی داخواز دا پارێزەری : ناکری (وەزیرێ
دارایی یێ فەرەنسا ) ئاگادار بکەن ، دێ بەشداری جڤاتا دامەزرێنەرا کەم .

لویسێ چواردێ ئەڤ بڕیارە دا داکو ل فەرەنسا شەرێ ناڤخویی روینەدەت ،
ئامانجا وی راگەهاندنا بریارا کێشانا سوپایێ رژێمێ ژ جاددەیێن پاریسێ و
راگەیاندنا دووبارە دامەزراندنا ناکری وەکو وەزیرێ دارایی بو جڤاتا
دامەزرێنەران ، پێنگاڤێن لویسی د ژورا خویا تایبەت دا بلەزتر دبوون ، ١٠
سالان دا قەیرانێن جڤاکی و ئابوری فەرەنسا دهەژاند ، قەرزێن دهاتە
وەرگرتن ژ دەرڤە ئاستێ خوشگوزەرانی ب دەمکی بەرزکربوو ، بەلێ ئەو دەمە ب
دووماهی هاتبوو ، ئابوریا فەرەنسا ل ژێر قەرزان دهاتە هەرشاندن ، داهاتیێ
فەرەنسا ٥٥٠ ملیون فرەنگێن فڕەنسی بوو بەلێ ٣٠٠ ملیون بوو گرتنا قەرزان
دهاتە خەرج کرن .

جاددێن فەرەنسا هاتبوون نوێ کرن ، بینایەتێن بەرز دهاتە دروست کرن ،
هەروەکو فەرەنسا ل پێش ١٠ سالان پێشکەفتیتر بوو ، بەلێ پێشکەفتن بەس بو
چینێن خانەدان و زەلامێن دینی بوون . نفوسا فەرەنسا %١٠ بێ کاربوون ،
باجا گرانا خوشگوزەریا چینێن خانەدار و زەلامێن دینی بو خەلکێ بوون .

لویسێ چواردێ چارەسەری دیت ب دەستدانا چەند دەسەلاتێن خو ،بریارێن
چاکسازیێن نوێ رژێمێ دناڤ خودا دژایەتی هەبوو ، ژ ڕاستبوونێ گەلەك دویر
بوون ، ئەڤ بریارێن چاکسازیا رژێمێ دویر ژ راستیێ شورەشا فەرەنسا
دەستپێکر ، لویسێ چواردێ لێبیرکرنا وێ چەندێ نەکربوو رژێمەکا هاتی
هەرفاندن ب دروشمێن چاکسازیان نابیتە چارەسەر ، لویسێ چواردێ ل ژێر
گیوتنێ گیانێ خو ژ دەست دا ، بەلکی ئەو گیوتینە رژێما لویسی بوو ، ئەڤە
دەرسەکە بو کەسانێن تێبگەهیت .

نێچیرڤان ز

mm

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.

Previous
Next
Kurdish