گفتوگۆ لەگەڵ نەوزاد مدحەت (گۆران عەبدوڵڵا)* لەسەر کار و چالاکی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست.. سازدانی: عەبدوڵڵا سڵێمان (مەشخەڵ)
دەربارەی کار و تێکۆشانی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست و گۆڤاری ڕابەر ١٩٨٧ – ١٩٩١
بۆ خوێندنەوەی کتێبەکە کلیک لەسەر ئەم ناونیشانەی خوارەوەبکە..
ئەم گفتووگۆیە لە کتێبی: دەربارەی کار و تێکۆشانی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست و گۆڤاری ڕابەر لە نووسینی عەبدواڵ سڵێمان)مەشخەڵ بڵاوبۆتەوە..
پرسیاری یەکەم : چۆن ئاشنا بوون بە گۆڤاری رابەر و چۆن دەستتان دەخست؟
جگە لەوەی خوێنەری گۆڤاری رابەر بوون، لەهەمان کاتیشدا بەرهەمتان بۆی دەنارد، چ بەرهەمێکتان لەو گۆڤارە بڵاو بۆتەوە؟
گۆران عەبدوڵڵا:
سەرەتای ئاشنابوونم بە گۆڤاری ڕابەر دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاکانی ١٩٨٨ ئەوکاتەی لەگەڵ ئەم کۆمەڵە هاوڕێیە ( پەخشان و بەختیار، مستەفای حەسەنە گەورە، عەدنان حەمید، جەمال کرێکار و شێرکۆ) بە هۆکاری نەچوونمان بۆ (خزمەتی سەربازی) بە نهێنی لەچاوی دامودەزگاکانی بەعس لەیەکێک لە شوقەکانی شاری هەولێر دەژیاین و سەرقاڵی خوێندنەوەو کاری سیاسی بووین وەکوو حەڵقەی مارکسی.
پاش ئاشنابوونمان بە ئەدەبیاتی ڕێکخراوەی ڕەوتی کۆمۆنیست و پەیوەستبوونمان بەو ڕێکخراوەوە، بۆ یەکەمینجار لەڕێی هاورێیەکەوە چاومان کەوت بە یەکێک لە ژمارەکانی گۆڤاری ڕابەر. بەرگێکی شین، بە خەتێکی ڕەش لەسەری نوسرابوو ڕابەر. ناوەوەی گۆڤارەکە وەرقەیەکی تەنک بوو پێی دەوترا ڕایز. ئەو ناوانەی بەرچاوم کەوتن و لە یادەوریمدا مانەوە ( هۆشەنگ، مەشخەڵ، کاوە و ناوێکی تریش سەیر دەهاتە بەرچاوو بەقورسی بۆم لەبەرکرا، بەڵام ئەولەبەرکردنەم هەرگیز بیر نەچوەوە ئەو ناوەش ( شۆڕش هیومانێست) بوو! پاش ڕاپەڕینی ٩١ زانیم ئەو ناوە جەمال کۆشش بوو. دوواتر شیعرێکی خۆمم بۆیان ڕەوانکرد بەناوی ( بۆ مناڵێکی نانفرۆش) لەیەکێک لە ژمارەکانیدا بڵاو بووەوە.
پرسیاری دووەم: هەڵسەنگاندتان بۆ کار و چالاکییەکانی حەلقەکە و گۆڤاری رابەر چۆن بوو و ئێستا چۆنی دەخوێننەوە؟
گۆران عەبدوڵڵا:
ئەو سەردەمە سەردەمی زێڕینی بەرگریکردن و وەستانەوە بوو لە بەرانبەر دیکتاتۆرییەت و ناعەدالەتی کۆمەڵایەتی و سیاسی. هەر کار و جوڵانەوەیەک لەناو ئەو بازنەی مقاوەمەتەدا جێیەکی بۆخۆی بگرتبایە جێگای ئعتیبار و دەستخۆشی بوو. ئێمە، ئەو هاوڕێیانەی کە پێکەوە دەژیایین جگە لە خوێندنەوەی ئەدەبیاتی سیاسی، سەروکاری ئەدەبیشمان هەبوو. هەربۆیە گۆڤارەکەو هەوڵەکانی پشت گۆڤارەکەمان بەرزدەنرخاند. ئەوەی لەبیرم مابێت هەموو کۆک بووین لەسەر ئەوەی ئەمکارە لاسایکردنەوەی گۆڤاری ئەدەبی( پێشەنگ)ی کۆمەڵە سازمانی کوردستانی حزبی کۆمۆنیستی ئێرانە (دیارە بەلایەنە ئەرێنێکەیەوە) ئەو سەردەمە لە زۆر بواردا لاسایی کارەکانیانمان دەکردەوە، بەزمانێکی تر بە نمونەیەکی تەواو کامڵی خۆمانمان دەزانین. لەگەڵ ئەوەشدا هەنگاونان بەرەو گەشەپێدانی ئەدەبی کرێکاری و سەربەخۆی ئەو ئەدەبەمان بە گرنگ دەزانی و هەستمان دەکرد ئەمەش هەنگاوێکە بۆ تەکاموڵی بزووتنەوە سیاسێکەمان و نزیکتر مامەڵە دەکات لەگەڵ هەست و واقعیەتی کۆمەڵگەکەمان. ئەو هەوڵانە لە ئێستاشدا دەبێت بە پێوەری بارودۆخی سیاسی ئەو سەردەمە بخوێنرێتەوە. سەردەمێک هەموو دەرگاکانت لێداخرابوون، سەرکووت تا ئەوسەری خۆی ڕۆشتبوو، مەرگ لەسەر هەموو کۆڵان و ناو ماڵێک خۆی مەڵاس دابوو، وشەیەک بەس بوو بۆ لێسەندنەوەی گیانی دەیان کەس! بێنە بەرچاو لەو هەلومەرجە ترسانەکەدا کۆمەڵێک گەنج نەک خۆی لەمەرگ دەبورێ بەڵکوو لەڕویدا دەوەستێتەوە، ئەوە لەڕوانگەی مەرگ دۆستییەوە نەبوو، بەپێچەوانەوە لە سۆنگەی ژیان دۆستییەوە بوو نەک تەنها بۆ خوود بۆ ئەوانی تریش. لەناو ئەودۆخە دژوارەدا هەر ئەوەندە دەکرا کە کرا.
پرسیاری سێیەم : تا چەند لەگەڵ سەربەخۆیی ڕیکخراوێکی ئەدەبی هەیت؟ ئایا پەیوەست بوونی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست بە ڕێکخراوی ڕەوتی کۆمۆنیستەوە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
گۆران عەبدوڵڵا:
تا چەند لەگەڵ سەربەخۆیی ڕیکخراوێکی ئەدەبی هەیت؟ ئەم بەشەی پرسیارەکەتان، پێم وایە مێژوویەک لەگفتووگۆی لەسەر وەستاوە واتە بە ئا و نا، تێڕوانین و سەرنجی زۆری لەسەرە.
چەمکی سەربەخۆبوون و نا سەربەخۆبون لەدونیای ئەدەبی و سیاسی ئێمەدا شێوێنراوە، بەتایبەت لە دووای ڕاپەڕینەوە، ئەوکاتەی ئەحزابی شاخ کۆمەڵگەیان بەتەواوی دابەشکردە سەر ئەحزابی سیاسیدا. ئەوکاتەی سنووری نێوان چینەکانیان بە شوناسی حیزبی بوون شاردەوە.
ئەوەی کەباسی دووای ڕاپەڕین دەکەم مەبەستم ئەوە نییە شانی ئەحزابی ئایدیۆلۆجی گەرا خاڵی بکەمەوە کە لەسەد ساڵی ڕابردوو کاریگەری قوڵیان لەسەر زهن و کاری ئێمە هەبووە هەرچی کارێک دەستی بۆ بردبێت، ویستوویەتی ڕەنگداری بکات بە ئایدیۆلۆجێکەی خۆی و بە کۆمەڵگە بڵێت ئەوە منم. بەزمانێکی تر ئەوەندەی خەمی نیشاندانی کارەکانی دەبێت ئەوەند بەدوای جێکەوتەبوونی کارەکانیەوە نابێت.
باسکردن لەسەربەخۆیی گرنگە ڕۆشن بڵێیین سەربەخۆبوون لەچی؟ سەربەخۆبوون لە ئەدەبی بۆرژوازی، یان سەربەخۆبوون لە ئەحزابی سیاسی؟ یان کاتێک دێینە سەرباسی سەربەخۆیی ئۆرگانێکی ئەدەبی و لەو گۆشەیەوە سەیری سەربەخۆبوونەکەی دەکەین کە ئەم گۆڤارە یان ڕۆژنامەیە تەنها گرنگی بە بڵاوکردنەوەی بابەتگەلێک دەدات کە دەستەی بەڕێوەبردنەکەی پێش وەخت، خەت و ختووتەکەی بۆداڕشتووە، واتە بە پشت بەستتنیان بە تێڕوانینە فکری و ئایدیۆلۆژێکەیان شورایەک بەدەوری خۆیاندا دەکێشن و فیکر و تواناکان لەو چوارچێوەیەدا لە قاڵب دەدەن.
کاتێک باس لە سەربەخۆیی ڕێکخراوێکی ئەدەبی دەکەین بەڕای من گرنگە پێشتر لە ئەرکەکانی ئەدەب تێبگەین. بە زمانێکی تر، ئێمە خەریکین چی لەسەر شانی ئەدەب باردەکەین. بەشێوەیەکی بنەرەتی و باو دوو ڕوانگە کار لەسەر دونیای ئەدەب دەکات، یەکێکیان پێی وایە ئەدەب دەبێت تەواوکەری سیاسەت بێت و لەسەنگەرەکانی پێشەوە خەریکی شەڕبێت ئەوەش زۆرتر بە ئەدەبی پرۆلیتاریا ناسراوە. لەناو ئەم تێڕوانینەدا نووسەر بە تەواوی ئازادێکانی خۆی لەدەست داوە و لە بۆتەی سیاسەت و ئایدیۆلۆجیایەکی دیاریکراودا دەشێلرێت. لە زهنی نووسەری ئەدەبیدا ئەوە بەرجەستە دەکرێت کە سیاسەت بەیەکەم دێت و دونیای ئەدەبیش دەکرێتە خزمەتی سەرکەوتنی سیاسەتەوە واتە سیاسەت جێگای یەکەم دەگرێت و ژیان دووەم ( ژیان بەمانای لایەنە زاتی و بایۆلۆجێکەی ئینسان) دیارە مەبەستمان لەو خەتە سیاسییە کەلە زهنیەتی نووسەردا جێگیر دەبێت. لێرەوە تراجیدیای ئەدەب دەستپێدەکات و نووسەر دەبێت بەڕۆبۆتی ستراتیج و تاکتیکەکانی ئایدیۆلۆجیایەکی دیاریکراوو دونیای ئەدەبیش تا ئەو سەری خۆی بچوکدەکرێتەوە.
ڕوانگەکەی تریش بەشێوەیەکی تایبەت کار لەسەر ناشیرینکردنی ئایدیۆلۆجیا دەکات لەڕێی میدیا زەبەلاحەکانیانەوە بەناوی ئەدەبی دیموکراتییەوە کەش و هەوایەک دەڕەخسێنن، نووسەر لە بنەما ئابوری و کۆمەڵایەتییەکەی خۆی دادەبڕێنن و وەکو تاکێک لەسەر پشتی پەپولەیەک لە نێوانی ئەستێرەکاندا خەریکی شەوی شین و پەمەیی دەکەن.
دەبێت ئەو بارانەی کەسەر بە هەواری دونیای ئەدەب نیین لە کۆڵی ئەدەب بکرێنەوە. دەبێت ئەدەب لە پەیوەندییە قوڵەکەی بە ئینسانەوە سەیربکرێت.
وەکوو جەیمس فێرەڵ لە ئەدەب و ئایدیۆلۆجیادا دەڵێت (ئەدەب هونەرە لەسەردەمێکدا هۆشیاری و ویژدان درووست دەکات. ئاگادارمان دەکاتەوە لەوەی چی بەسەر بەشەرەکاندا هات، وە دەکرا چییان بەسەردابێت وە بیریان کردەوە چییان بەسەردا دێت. باسی ئەو سەردەمانەمان بۆ دەکات کە ژنان و پیاوان لە چ دڵخۆشی و نا خۆشی و چەرمەسەرییەکدا ژیان. ژیان پڕە لە نهێنی وە گەورەترین نهێنی ژیانیش خودی مرۆڤ خۆیەتی. ئەدەب گەڕانە بە دوای ئەم نهێنیانەدا..) لە دێڕێکدا دەتوانیین بڵێین با دەستهەڵگرین لە سەربەخۆبون و نا سەربەخۆبوون با زەمینەیەک بۆ ئەدەب بڕەخسێنین ببێت بە ئاوێنەیەکی ڕوونی سەردەم و ژیانی ئینسانەکان.
سەبارەت بەبەشی دووەمی پرسیارەکەتان:
ئایا پەیوەست بوونی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست بە ڕێکخراوی ڕەوتی کۆمۆنیستەوە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
ئەم پرسیارە لە کاتی خۆیدا لەناو ئەو هاوڕێیانەی لەسەرەوە ئاماژەم پێدان بوو بە شوێنی قسەو باس. بەشێوەیەکی گشتی دیدێکی ڕۆشنمان نەبوو لەبارەی ئەدەب و ئایدیۆلۆژیاوە. تێبینییەک کە هەمان بوو ئەوەبوو ئەم کارە دەبێتە مایەی ئەوەی نووسەرانی غەیرە ڕەوت خۆیان دوورە پەرێز بگرن لە حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست چوونکە بە کردار دەبێتە حەلقەی ئەدیبانی ڕەوتی کۆمۆنیست.
لە دیدی ئەمڕۆمەوە ئەو بڕیارەی حەلقەی ئەدیبانی کۆمۆنیست بە بڕیارێکی تەواو هەڵە دەزانم، چونکە دونیای ئەدەب زۆر فراوانترە لەوەی بترنجرێتە ناو بۆتەی ڕێکخراوێکی سیاسییەوە. لە کۆتاییشدا بە ئاستی گەورەی و بچوکی ئەو ڕێکخراوەیە ئەویش گەورەو بچووک دەبێتەوە.
لە کۆتاییدا و لە یادی ئەو ڕۆژگارەو هەوڵەکانی کارکردن بۆ باشتر کردنی ژیان وهەنگاو نان بۆ گۆڕینی دونیا، چەندە کارەکان زۆر سەرەتایی و بچووک بووبن یان ڕەنگە مایەی پێکەنینبن بۆ ئەمڕۆ، دەڵێم سەرجەم کارەکان مایەی ڕێزو دەستخۆشین. رۆژگارێک بوو مەرگ لە کەمینا بوو بۆ هەموو کارو بکەرێکی کار. هەڕچی کارە کرا لەو چوار چێوەیە، تەنها نییەت کارکردن بوو هیچی تر. دووبارە دەستان خۆش.
- نــەوزاد مدحــەت (گــۆران عەبــدواڵ) نووســەر و شــاعیر و هەڵســوڕاوی جەمــاوەری و کرێــکاری
لــە داکیبــووی شــاری کەرکووکــە ســاڵی ١٩٦٤ . لەهەڕەتــی لاویدا پەیوەســت دەبێــت بــە کۆمەڵــەی
ڕەنجدەرانـی کوردسـتانەوە. پاشـان وەکـوو دەیـان کەسـی تێکۆشـەری تـر واز لـە کۆمەڵـە دێنێـت و
پەیوەسـت دەبێـت بـە بزووتنـەوەی کۆمۆنیسـتی و بەتایبەتـی ڕێکخـراوی ڕەوتـی کۆمۆنیسـت. هـاوڕێ
گـۆران هەڵسـوڕاوێکی جیـددی سیاسـیی و جەماوەریـی بـوو. جگـە لـە ڕێکخـراوی ڕەوتـی کۆمۆنیسـت
و پاشـان حیزبـی کۆمۆنیسـتی کرێـکاری عێـراق، لـە یەکێتیـی بێـکاران لـە کوردسـتان و کۆمەڵـەی
ئاوارەکانــی کوردســتان زۆر شــیلگیرانە هەڵدەســوڕا. ئــەم تێکۆشــەرە بــۆ ســاتێک چییــە وازی لــە
خەبـات لەپێنـاو دنیایەکـی ئینسـانیی و باشـتر نەهێنـاوە. ئێسـتاش دوو دەیـە زیاتـرە لـە وڵاتی
کەنـەدا دەژێـت و بەڕێوەبـەری سـایتی دەنگەکانـە.
Goran Abdullah
نووسەر و رۆژنامەنووس نەوزاد مدحت ناسراو بە (گۆران عەبدوڵڵا) لە شاری کەرکوک لە دایک بووە خوێندنی لە( ئامادەیی ثورە) تەواو کردووە، دوواتر لە پەیمانگای هونەری موسڵ بەشی موحاسەبە وەرگیراوە. بەهۆکاری نەچوونە جەیشی شەعبی لە دووا قۆناغ فەسڵکرا. وەک کەسێکی سیاسی و ناڕازی درێژەی بە کاری سیاسی خۆی دا، لە پاش ڕاپەڕین لە شاری هەولێر یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی یەکێتی بێکاران و ئەندامی دەستەی نووسەرانی رۆژنامەی( دەنگی بێکاران) بووە تا ناوەڕاستی ساڵی ١٩٩٥. لە ١٩٩٦ ەوە نیشتە جێی وڵاتی کەنەدایە. لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ وە ماڵپەڕی دەنگەکانی(www.dengekan.com) وەک رۆژنامەیەکی ئەلیکترۆنی رۆژانە دامەزراندووە وە تا ئێستاش بەردەوامە. لە ٢٠٠٥ بەشی وێب پەیج دیزاینی لە (Durham computer & Business college) تەواوکردووە. لە درێژەی کارە رۆژنامەوانێکەیدا سەرباری بڵاوکردنەوەی بابەتە سیاسی و ئەدەبی و کەلتورێکان چەندین مەلەفی جۆراو جۆری کردۆتەوە سەبارەت بە بارودۆخی سیاسی عێراق و کوردستان لە بوارەکانی دیموکراتی، ژنان، گەندەڵی و ئازادیدا وە چەندین چاوپێکەوتن و گفتوگۆو کۆڕی وەک ماڵپەڕی دەنگەکان ئەنجام داوە. وە بەشێک لە لەو چاوپێکەوتنانە لە شێوەی کتێب چاپکراون وەکو: مارکس لەمڕۆدا، بەزمانی کوردی، بزووتنەوەی سۆشیالیستی لە کەنەدا بە زمانی ئینگلیزی سەرباری کاری رۆژنامەوانی بەشداربووە لە دامەزراندنی رێکخراوەی (پەیوەندی کوردی دژی جینۆساید) کە هەستان بە رێکخستنی چەندین بۆنە لە شاری تۆرۆنتۆ و دەوروبەری لە پێناو ناساندنی جینۆسایدی گەلی کورد بە دەوڵەتی کەنەدا.
