رۆشنبیر لە تۆڕی شۆڕش و پرسیاری رۆشنبیریدا.. سەلاح جەلال

پەیوەندی (شۆڕش و رۆشنبیر) نهێنیەكی دوانی بەر جەستە دەكات وەك هەنگ و كورە، ئایا رۆشنبیر چی شوناس و رۆڵ و كاریگەری و بەرهەمهێنانی لەسەر شۆڕش هەیە؟ چۆن سیاسی و رۆشنبیری جیا بكەینەوە؟ كامەیە ستراتیژ و پەیام و ئەركەكانیان؟ پەیوەندی و پانتاییەكانی كاركردن؟
پەیوەندی رۆشنبیر و سیاسی لە هەمو كاتێكدا ئایدۆلۆژیە، دورخستنەوەی روشنبیرە لەبیری پارێزگاری لە بون و ژینگە و رای گشتی و هێزی رەمزی و شێوەكانی شوناس و مێژو دەسەلات و سەربەستی و ماف و پەیوەندی و ئەوانی تر. لای (ئیدوارد سەعید) گڕی هیچ شۆڕشێكی سەرەكی لە مێژوی نوێدا بەبێ رۆشنبیر داناگیرسێت، بگرە بەدایك و باوكی شۆڕشەكانی دەزانێت، زۆر لە تێوریستەكان رۆشنبیر بە چینێكی نوێ دەزانن توانای گۆڕانی ریشەیی هەیە لە فەزای داهێنان و گۆڕاندا، بەرهەمهێنان لەپانتایی بەتاڵەدا دەكەن و پەنجەرەی نوێ دەكەنەوە. ئەمەیش لای (غرامشی) ریشەی گرت، شۆڕشیش مانای گۆڕان، لابردنی سیستەمی باوو هێنانە كایەی سیستەمی نوێ، مانای كردنەوەی دەرگا و پەنجەرەی نوێ، گۆڕینی زمان لە جوینەوەوە بۆداهێنان، كار كردن بۆ خستنە سەر و داهێنانی نوێ.
شۆڕش لەهۆشیاریەوە دروست دەبێت، لە رێی میدیا و بواری رۆشنبیری گشتی (پزیشك، مامۆستا، پیاوانی ئاینی، پیشەییەكان، رۆژنامەنوس، نوسەران، رێكخراوە جەماوەریەكان توێژەكان، تاد…. هەر دەستەیەكی رۆشنبیری كاری خۆی دەكات.
شۆڕش رەگ و ریشاڵی بە مەعریفە ئاو دەدرێت، ئەویش بەرهەمهێنانی دەستەی رۆشنبیرانە، لەو ئەركەی خۆیەوە بۆ هۆشیاری نەتەوایەتی، ئایا چۆن گۆڕانكاری دەكات؟ كامەیە ئاراستە و خاڵی وەرچەرخان؟ مانا و واتا و دەستەواژەكانی چین؟ ئەو پەنجەرە و دەرگایانەی دەیانكاتەوە چی رۆشناییەك دەبەخشن؟ رۆشنبیر لەزەریای پرسیار و گوماندایەو ئەمەش كاركردنە لە ناو فیكردا، روبەڕو بونەوەی دژە لێكچونەكان، هەمو ئەوانەی ناچنە ناو تۆڕی بیركردنەوەی بیركەرەوەوە، كاركردنە بۆ بەرهەمهێنانی مەعریفە.
ئەمانەش جێگەی تێڕامان و دو دڵین، لە ناو گەردەلولی گۆڕانكاریەكاندا گێژمان دەكات، لە درخستنی پرسیار و رەنگدانەوەی، ئەوانی تر دەخاتە بەر پرۆسەی ئەگەرەكان و سەرسوڕمان و گومان و دو دڵی و رارایی فەزای روانین دەگرێتەوە، كەسی پرسیاركەر مەترسی لەبەرجەستەكردنی پرسیارەكانیدا هەیە، چارەسەری بارو دۆخ چۆن دەكرێت، ئەوە كاری كێیە؟ كام چین و توێژە ئەو شۆڕشە دەكەن؟ كامەیە جیاوازی چینایەتی و كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئاڵو گۆڕو خستنە سەر؟ دەربارەی شۆڕش و پۆلینكاری لە نێوان شۆڕشی نەتەوەیی و چینایەتیدا؟ كام ململانێ و دژە فیكر و روانینێك جیاوازی دەردەخات و لەچی چاوگەیەكی ئەم سەردەمەوە هەڵدەقوڵێن؟ ئایا ئاستی دەرخستنی جیاكاری فیكر و مەعریفەیە. باری سیاسی شۆڕش و مانگرتن و دژە وەستانە، هەوڵدانی هۆشی ئەوانی ترە بۆ شۆرش و نزیك بونەوە لە جوڵاندنی جەماوەری دەستە و گروپە جۆراو جۆرەكانە؟
ئایا چۆن بیر بكەینەوە؟ كام شۆڕشە بكەین؟ چی تیورێكی جێگرەوەمان هەیە؟ ئەوانە دەتوانن هۆشیاری شۆڕش بنوسنەوە و لە بەردەم ناونیشانەكانی شۆڕشدا بوەستن بە روانین و جیهانبینی و پێدراوو ئەو ئەركانەی هەڵیان گرتووە؟ یان گێڕەرەوەی روداوی شۆڕشن و پرسیارەكانی مەعریفە بەناو پانتاییەكانی ئەو هێڵانەدا دەگەڕێتەوە، ئێمەیان كەڕو لاڵ كردووە.
شۆڕش مانای چیە؟ جگە لە گۆڕانكاری جێگرتنەوەی مەعریفە باوەكان و تیۆری مەعریفی لە بواری فیكر و ئازادی و سەربەستی و كۆمەڵایەتی و شارستانی لەناو كۆمەڵگادا.
دیكارت گوتی: من بیر دەكەمەوە كەواتە من هەم، دایەلۆگێكی كردەوە بۆ فیكر، بۆ ڕوانینە جیاوازەكان بو بەتۆڕێكی بێ كۆتایی لە مێژووی فەلسەفەدا. شۆڕش بو لە فیكرو روانیندا، تێكشكاندنی سیستە باوەكانی خوێن رشتنە لە شۆڕشداو كەسی بەرهەمهێن بەبێ بەشداری شۆڕش بە بیری پڕ شۆڕش دەكات.
لەگڕوگاڵی مەعریفەدا چۆن زمان بكەینەوە؟ راپەڕین لە پاشخانێكی فیكری بە هێزەوەیە زەمینەیەكی فیكری هەیەو كپ ناكرێتەوە.
شۆڕش مانای پڕ بونەوەی بەتاڵاییەكان و گۆڕینی باو و لە كەڵك كەوتووەو وزە لە دینامیكیەتی هێزێكی مەعریفییەوە وەردەگرێت، خوێندنەوەی بۆ بەهاكان كردووە؟ بۆ دارشتنی سیستەم و جیهانبینیەكی نوێ. گۆڕینی ئەم سیستەمانەش بەبیرمەند دەكرێت، كێشەی لەگەڵ فیكری خۆیدا هەیەو بە فیكرەكەی ئێمە و ئەوان دەگۆڕێت و نوسینەكانی زۆرینە ملكەچ دەكات.
هۆشیاری گۆڕانكاری زۆر گرنگە لایەنی چاك و خراپی هەیە، ئەگەر لەفیكری بەرهەمهێنەوە سەرچاوە نەگرێت دەبێتە كارەسات.
ئێمە لە ڕوی زانست و فەلسەفەوە پێویستیمان بەو پرسیارانە هەیە كەڕو لاڵمان دەكەن، چی هەیە لە زانستەكان و فەلسەفە و چۆن بیر بكەینەوەو دەست پێبكەین؟ یان دەبێت خوێندنەوەیەك بكەین و پانتایە مەعریفیەكانمان پڕ بكەینەوە؟
ڕۆشنبیری كوردی لەم ئاستەدا ئیفلیجەو ناتوانن لەو وتراوانە كار لەهێڵی مەعریفەدا بكەن، چۆن (عەلی حەرب) لەسەر كەلتوری عەرەب دەیكات. پرسیاری جەوهەریش ئەوەیە ئایا كۆمەڵگەیەك بەبێ‌ زانست و فەلسەفەو پۆلین كردنی ئەو پانتاییانە بۆ ناو كەلتوری خۆی لەچ خاڵێكەوە دەست پێدەكات؟ كامەیە هێڵی جیاوازی و لە كوێوە خستنە سەر و پێدراوەكان دەردەكەون ؟ مانای جیاوازی چیە؟ ئەوەی بیریارانی جیهان كردیان، ایبەت (ریجس دوبریە و غرامشی).
غرامشی بە تەنیا ئامانجی ئەوە نەبو بزوتنەوەیەكی كۆمەڵایەتی دابڕێژێت بۆ ئیتالیا، بەڵكو دیسانەوە بونیەیەكی رۆشنبیری تەواوی بۆ دروست بكات، ئەوەی پەیوەندی بەم بزوتنەوەیەوە هەیەو ببێتە پرۆژەیەك بۆ رۆشنبیری و پۆلینیان بكات، ئەوانەی ئەركی فیكری لە كۆمەڵگادا دەگەیەنن، وەك رۆشنبیری تەقلیدی، مامۆستا و پیاوانی ئاینی و بەڕێوەبەر ، لە نەوەیەكەوە بۆ یەكێكی تر یەك ئیدا دەگەیەنن، دووەمیش رۆشنبیرانی ئەندامیە بەشێوەیەكی راستەوخۆ پەیوەندن بە چینەكان، یان دەزگای بازرگانی، ئەم دەستەیە جیاوازن بەردەوام ئەو شتانە ئەڵێنەوە، پێشتر ووتویانە لێرەشدا دەستەیەكی تر لە ڕۆشنبیران دێنە كایەوە دیسان وتراو دەڵێنەوە بەبێ‌ ئەوەی بتوانن گۆڕانێك دروست بكەن. غرامشی رۆشنبیری ئەندامی بەو كەسە دەزانێت لەهەر پانتاییەكدا كار بكات پەیوەندی بە بەرهەمهێنانی مەعریفە یان بڵاوكردنەوەیەوە هەبێت، لێرەدا جیاوازی لەگەڵ هەموو دەستە ڕۆشنبیریەكانی تردا دروست دەكات بە داهێنان و خستنە سەرو دۆزینەوەی ئەو دەرگاو پەنجەرانەی لەوەو بەر نەبینراون، ئەم ستراتیژەش لە شۆڕشی ڕزگاری نەتەوەدا جیاوازە لەوەی لە شۆڕشەكانی تردا دەكرێت، ئەوەش دەستە ڕۆشنبیرەكان ئەو هێڵە ئاسۆییانە دەكێشن.
ئەوەی جێگەی مشتو مڕە وشەی رۆشنبیر بۆتە ئیمپریالیەتی كێشەكان، بەبێ پۆڵینكردن، رۆشنبیر چیە و كێیە، جیاوازیەكان چین. رۆشنبیر دەسەڵاتدارێتی بۆ خوێنەرێكی بەر فراوان دەكات، لای ئیدوارد سەعید خەڵكی هەمو رۆشنبیرن، بەڵام هەمویان ئەو توانایەیان نیە، ئەركی رۆشنبیر لە ناو كۆمەڵگەدا بگەیەنن. بڕوانە(صور المپقف) ل21.
پرسیارەكان لە ونبونی فیكر و پۆلین نەكردنی رۆشنبیرەوە دەست پێدەكات، دەبێت بۆ چەمكی شۆڕشی ڕاستەقینە گەڕانێكی قوڵ بكەین، بۆ گەڕان بە دوای شوناسێكدا لەكوێوەوە دەست پێبكەین؟ ئەمەش دایەلۆگێكی فراوانی دەوێت، پێویستە پرسیار لەسەر جیگرتنەوەی شۆڕش و تێور و پرنسیپی شۆڕش چۆنێتی و ئاكامی بكەین؟ ئایا كۆمەڵگە لە چی ئاستێكدایە؟ كامەیە بەرهەمە گەشە كردووەكانی؟ چۆن گۆڕانكاری و بەرەو پێشچونی بۆ دەكرێت؟ كامەیە ئاست و خۆدۆزینەوەی تاك لە فەزای روانینی ئێستایدا.
لەچی پێگەیەكی ناوخۆیی و جیهانیدا خۆی دەدۆزێتەوە؟ تەنیا لە دیكتاتۆری و دیموكراسیەوە بگوێزێتەوە بۆ گۆڕانی ریشەیی لە یاسادا، ئەوەی ئێستا لەو رابردووە جیا دەكاتەوە گۆڕینی نوسراوەكانی دەسەڵاتە.
ئەمەش كاركردنێكی ڕیشەیی لە ناو زانستەكاندا هەیە، دەبێت خاڵێكی ریشەیی دابنێین بۆ ئەوەی بگەینە گڕوگاڵ لە سفرەوە دەست پێبكەین بە تێكدانی سیستەمە باوەكان، بەتیۆرەی جێگرەوەی كۆمەڵگەی مەدەنی.
دەكرێت سود لەتیۆری جیهانی وەربگرین، لەروی مەعریفیەوە، واتا مەعریفە لە نامەعریفە جیا بكەینەوەو لە بێدەنگیەوە بۆ دایەلۆگ بچین، كەسانی تایبەتمەند بەو بوارە كاری لەسەر بكەن و بە ڕوانینێكی نوێوە بگەڕێینەوە بۆ چەمكی ڕۆشنبیری.
ئەمەیش كاری هەڵبژاردەی ڕۆشنبیریە دوور لە دەمارگرژی حیزبی، ئەوسا هێلێك بەرجەستە دەبێت، شۆڕشی ڕۆشنبیری لەهەموو شۆڕشەكان گرنگ ترە. كۆمەڵگەیەك خاوەنی ئەو وتووێژە ڕۆشنبیرە نەبێت جگە لەخوێن ڕشتن چرا نابینێت.
پێویستە رۆشنبیر خۆی بدۆزێتەوە، لە نێوان كاری حیزبی و داهێنانداو فەزای رۆشنبیری بە روی یاخی و هەڵبژاردەی رۆشنبیریدا بكرێتەوە، نەك داگیركاری رەمزەكانی رۆشنبیری هەمو پێگە ترسناكەكانیان گرتووەو توانیویانە حیزبەكان بۆ بەرژەوەندی خۆیان بقۆزنەوە، بە دەمامكی جۆراو جۆرەوە دەبنە پاڵەوانی ڤیستیڤاڵا و كار و چالاكی و چاپەمەنی و فەزای رۆشنبیریان گرتووە.
پارتی سیاسی كوردی ئەم گۆڕانەی بۆ ناكرێت، ئەی كاری نەوەی نۆێ چیە نەتوانێت ئەو شانۆگەریەیان كۆتایی پێ بهێنێت و هەنگاو بەرەو شۆڕش بنێن.
شۆڕش مانای خوێن رێژی نیە، شێوازی نوێ هەیە بكرێت، زەمینەیشی رەخساندووە بۆ شۆڕش، لە گەڵای درەختەوە هەتا بەرگ و سێبەر دوای گۆڕانكاری دەكەن، ئەمەیش بەو كاركردنە دەكرێت نەوەی نوێ بە عەقڵێكی نوێوە بیكەن، نەك بەو شێوازەی هیچ ئاسۆیەكی بۆ دامەزراندنی زەوی شۆڕش تیا نەبێت.
دیسانەوە دەپرسینەوە، ئێستا پرسیارەكان لەگەندەڵیەوە دروست دەبن، دەكرێت چی ناونانێكی بۆ بكرێت؟ یان چی ئایندەیەكی هەبێت؟ لەو تێكەڵی و فرە هەژاریەی لە كەلتور و پانتاییە جیاوازەكاندا دروست بووە، یان راپەرینێك ستراتیژێكی نادیارە و بە ڕاو بۆچون و دەست تێوەردان و پرنسیپ و پرۆسیسی وروژێنەر و دەمارگیریەوە، لە خوێندنەوەی جیاواز جیاوازەوە، تێكەڵ بووە، بەبێ تێوری گۆڕانكەر ناكرێت.
ئەم هەوڵانە كەشەی هەورێكی تاڵە و لە ئاسماندا كۆ دەبێتەوە بۆ شۆڕشێكی رۆشنبیری لەئایندەدا، مانای دەبێتە پاشخانێك رۆژ بەرۆژ خەرمانەی گۆڕانكاری كۆدەكاتەوەو پێویستە بە جۆرێك ریشەی مەعریفی دابڕێژێت، نەك ببێتە كارەسات بۆ كورد.
ئەم گۆڕانكاریانە شۆڕشێكە بەمانای گۆڕان كۆمەڵگە بگرێتەوە، پێویستی بە كردنەوە هەیە، شۆڕشی راستەقینە هەمو یاساكانی گۆڕیوە، لە كایەو شێوازێكەوە بۆ شێوازێكی تر، شۆڕش مانای گۆڕانی ریشەییە بتوانێت سەرخان و ژێرخانی كۆمەڵگا بگۆڕێت لە چەمكی سواوەوە بۆ چەمكی نوێ.
لێرەدا دەیان پرسیاری جەوهەری دروست دەبن بۆچی كوردستان چەقی گەندەڵی و بەستووییە؟ بۆچی گۆڕانكاری ناكرێت؟ ئەمە دەكرێت لە دەیان دەلاقەوە تێڕوانینی لەسەر بكرێت، بە داخەوە لە ڕۆشنبیری كوردیدا خوێندنەوەكان بەو ئاقارەدا ناچن، ئەو چەمك و مانایانە هەڵبگرن و لە خۆبەستنەوە بە لایەنێكی تایبەتیەوە بچنە ناو بوارەكانی فیكر، ئەمەش ونبونی فیكرە تایبەتە بە ستراتیژی شۆڕشەكان ئەوەی ڕاپەڕینی جەماوەری لە كوردستان دەیكات جیاوازە لە ناكۆكیەكانی نێوان (لینین و پلیخانۆف) یاخود صین و بولغاریا، ستراتیژی هەر شۆڕشە تایبەتمەندی زەمینی و زەمانی هەبووە لە ناكۆكی و كێشە فیكری و سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیەوە سەریان هەڵداوە.
ستراتیژی (جۆز جۆز تیتۆ) جیاواز بوو لە (ماوتسیتۆنگ)، بەم شێوەش پرسیارەكان ئەوەندە زۆرن خاڵی كۆتاییان نییە.
دەكرێت بپرسین تیوری ئەم ستراتیژە چییە بۆ نەوەی ئایندە؟ ئایا دەبێتە هۆكاری گۆڕانكاری و شكاندنی بەربەستەكانی فیكر و زانیاریە هەواڵگریەكان و سیستەمی ئابوری و بوارەكانی تەكنەلوژیا و پەیوەندیە جیهانیەكان؟. ئایا ئەركەكانی ڕۆشنبیر لەم قەیرانەدا لە پڕكردنەوەی پانتاییەكانی مەعریفەدا چی بوون؟! ناكرێت ڕۆشنبیر تەنیا بانگەوازی ئەوە بكات خەڵك ڕابپەڕێت، لە كاتێكدا ستراتیژی ئەو ڕاپەڕینە نەزانرێت و تیورێكی جێگرەوە نەبێت ببێتە ئەڵتەرناتیڤی ئەو شتە باوانە، ئەمەش سەرەتا پێویستی بە داڕشتنەوەی یاسا هەیە، مێژووی ئێمە تەنیا لەسەر یاسا باوە كۆنە وەرگیراوە كاری كردووە، ناكرێت تۆ یاسایەكی تایبەتت نەبێت؟ ئەمەش كاری كێیە؟! جگە لە كەسەكانی فیكر هەریەكە لە بواری تایبەتمەندێتی خۆیەوە تێورێزەی بواری یاسایی بكەن. جگە لەوەش جیاكردنەوە و پۆلینی ئاست و قۆناغە جیا جیاكان لە زەمەنی مۆدیرنیتە و پۆست مۆدێنیتەو دوای ئەوان، ئێستا ئایا دەكرێت بپرسین چی زەمەنێك شوناسی كورد دیاری دەكات لە پرۆژەی لێكۆڵینەوەی كوردیدا خوێندنەوەی بۆ كرابێت؟ ئایا ئێمە لە چی قۆناغێكی پێشكەوتەنەكانداین؟ جگە لەوەش چۆنیەتی سیستەم و بەڕێوەبەری دەسەڵاتدا ڕەگی گەندەڵی چییە چۆن چارەسەر دەكرێت؟ مەترسی گەندەڵی رۆشنبیری لەگەندەڵی سیاسی گرانتر و مەترسیدارترە، ئەگەر كۆمەڵگەیەك خاوەنی چینی رۆشنبیری راستەقینە بێت بە واتای غرامشی ئەوە ئەگەر دەسەڵاتیش راست نەكاتەوە رەگ و ریشاڵی دەهێنێتە دەرەوە، دەشێت بپرسین، بڵاوكراوە و راوێژ و كارە گرنگەكان جگە لە رۆشنبیران كێ بون؟ لەكاتی دەسەڵاتی شۆڕش بۆ ناو شار جگە لە نەبونی رۆڵی رۆشنبیر چیتر هەبو؟ بۆ ناو پارتەكان جێگەیان خۆشدەكرد، ئەمەش كارەساتی نایەوە و پۆڵین نەكردنی سەنتەریالیزمی دیموكراتی شار و شاخ بناغەی گەندەڵی دروست كرد، ڤێتنام دوای سەركەوتنی شۆڕش چۆن مامەڵەیان لەگەڵ شۆڕشگێڕاندا كرد، پاڵەوانیان نەهێشت و بەرێوەبردن درایە دەست نەوەی نوێ.
كوردستان پڕ بوو لە پاڵەوانی شاخ و هەموو جێگە ترسناكەكانی دەسەڵاتیان گرت، ئەمە گەورەترین هەڵەی مێژوویی ئێمە بوو، لەبری ئەوەی دەسەڵات بدرێتە دەست نەوەی نوێ‌، لە لایەكی تر چۆنیەتی كاركردنی ئۆپۆزسوێن ڕووبەڕووی دەیەها پرسیاری سەرسوڕهێنەر دەبنەوە، لەو ستراتیژەی لە بەردەمیاندایە ڕوون نییە، جگە لە بانگەشەی گەندەڵی هیچ نامەیەكی تێوری گۆڕانكاریەكان نابینینەوە، پرسیارەكانیش لە ئیسلامی سیاسی و ڕەوتە عەلمانیەكە زۆرە تەنیا لەسەر ستراتیژێكی سیاسی تێكەڵاو بوون، ئەویش گەندەڵییە، لە كاتێكدا ستراتیژی شۆڕشی جەماوەری جیاوازە لەمە, شێوازێكی تر وەردەگرێت لەوەی جەماوەر دەیەوێت لاپەڕەیەكی سپی بە داوا و حەزەكانی پڕ بكاتەوە، نەك بكەوێتەوە ناو ئەو تراژیدیایەی بەردەوام دووبارە دەبێتەوە. بەردەوام ئەو ناكۆكیانەی هەبوون لەشەڕی براكوژیدا دووبارە دەبنەوە و هێزو دەسەڵات بۆ لایەنەكان دەگەڕێتەوەو دەبێتەوە بە شەڕی بەرەكانی جەنگ رۆشنبیرانیش ئەو جەنگە لە سەنگەرە جیاوازەكانەوە دەكەنەوە.
كارە سات لێرەوە دەست پێدەكات، چینی سەربەخۆی رۆشنبیری بونی نیە و چۆن لەو رەوتە كۆنە دەربچین و بەرەو هێڵی ئاسۆیی بچین، نەهێشتنی بە رەمز بو پاڵەوانەكانی سیاسی و رۆشنبیری خاڵی گرنگ و ئامانجی سەرەكی بزوتنەوەیە، ئێستا پێگەیەكیان بۆ تاكی كوردی نە هێشتۆتەوە، بۆیە پێویستە بپەڕینەوە بۆ ئەوەی سەرەتا پرسیارەكانمان لە رەمزبووەكانەوە دەست پێبكەین، لەكاتێكدا نەگوێی پرسیار و نەمەنتیقی پرسیاریان هەیە، ئەمانە هەرە پێگە ترسناكەكانیان پۆڵین كردووە بۆ بەرەمز بونی خۆیان، ئەم خوێندنەوەیە پێویستی بە بەسەرا چونەوەیەكی گشتگیری كۆمەڵگەی كوردی هەیە لە هەمو بوارەكاندا، ئەمەش كاری شۆڕشێكی رۆشنبیری نوێیە ئێستا لە توانایدا نیە ئەو شۆڕشە بكات، بەڵكو دەبێت هەنگاوی بۆ بنێت، بەردەوام نەوەی نوێ هەڵدەستێت بە گۆڕانكاری لەبەر تیشكی ئەو بوارە رۆشنبیریەی ئاستی كۆمەڵگای گرتۆتەوە، ئەمەش توانای كەلتوری نەتەوەیە، ئێمە دەخاتە بەردەم دەیەها پرسیاری سەرسوڕهینەر!!

——————

لەژمارە(32٩لە2٧/6/2011 )لە رۆژنامەی چاودێر بڵاوبۆتەوە.
لێردا كەمێك دەستكاری لە كورت بونەوەدا كراوە. لە گۆڤاری ڕێبەر ژمارە(16)ی هاوینی 2023 دا جارێكی تر لەبەر گرینگی بڵاو بۆتەوە.

Salah Jalal

ژیاننامەی سەلاح جەلال عبدالله رەحیم یەكەم موالیدی 1963 سلێمانی شارباژێڕ. لەدایك بونی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی كەوتنە خوارەوەی(عبدالسلام عارف) لەتەیارە هەروەك هەمیشە دایكی جەختی لەسەر كردۆتەوە. خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لەسلێمانی بووە. زانستی ئیسلامی لەمزگەوت و تەكیەكاندا خوێندووە. دەرچوی ئامادەیی ئاینی ئیسلامیە. لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەشاری هەولێر ساڵی 2009 - 2010 دەرچوی زانكۆی عراقییە لەبەغداد. كۆلیژی زانستە ئیسلامیەكان. بەشی بەراوردكاری ئاینەكان و مەزهەبەكان و دایەلۆژی شارستانی لەساڵی.2011-2012 لەساڵی 2014- 2015 تەواوی كردووە. بڕوانامەی ماستەری بەدەست هێناوە بەپلەی زۆر باشە لەهەمان بەش، بۆ سالی 2018=2021. ئەندامی یەكێتی نوسەرانی كوردستانە. ئەندامی یەكێتی گشتی ئەدیبان و نوسەرانی عێراقە . ئەندامی یانەی رۆژنامەنوسانی كوردستانە. ئەندامی یانەی رۆژنامەنوسانی عێراقە. ئەندامی یانەی هونەرمەندانی عێراقە. دووەم لەساڵی 1983 دەستی بەنوسین كردووە. لەساڵی 1989 یەكەم دیوانی شیعری بەناونیشانی (ئیشككر)پێشكەش كردووە بەبەڕێوەبەرێتی رۆشنبیری كورد لەبەغداد. لەلایەن پسپۆڕەكانی رژێمی عێراقەوە لەچاپدانی قەدەغە كراوە. لەهەمان ساڵدا(كفن پۆش و كەونی) بڵاوكردۆتەوە بە130 دێڕ قرتاندنەوە. بڵاوكراوەتەوە. زۆر دیوانی شیعری و رۆمان و دەقی تر و لێكۆڵینەوە وتاری بڵاوكردۆتەوە بەهەردو زمانی عەرەبی و كوردی. سێیەم ئەو بەرهەمانەی بەزمانی عەرەبی بڵاوبونەتەوە: 1-(سقوگ الكون ) دیوان شعری 2000 . 2-(سدرە الحسین) دیوان شعری 2012 . 3- سور النور. شعر وشهادات. 2024 • چوارەم ئەو بەرهەمانەی بەزمانی كوردی بڵاوی كردونەتەوە. 1- كەوتنە خوارەوەی گەردون. شارای شیعری. كۆ بەرهەم 1989.2012. 2- كۆجیتۆی جەلال تاڵەبانی. بەرگی1 و2 چ 1 . 2021. 3- ئۆقیانوسی مەرگەسات) شانۆنامە.2003 4- چیای ئاو. شانۆنامە .2003. 5- سیمیا لەشانۆدا.2009 لێكۆڵینەوەی شانۆ. 6- كچانی بەفر (لادۆن سیلا). سیناریۆ. چاپی یەكەم 2021. 7- پێڵاوەكانم و نێرەموكانی فیفا. سیناریۆ. چاپی یەكەم 2022 8- درەختی مەرگ. شانۆنامە. چاپی یەكەم. 2023. سلێمانی. 9- (ئاوێنەی بوركانی ژەنەڕاڵ) رۆمان.1992-2012 بەرگی یەكەم. 10- ئاوێنەی بوركانی ژەنەڕاڵ.رۆمان.بەرگی یەك و دو.چاپی یەكەم.2019 چاپی دووەم 2021. 11- (مۆسیقای مەرگی ناوەختە) رومان.1997-2020 12- (نەفخ و وێنەی با) رۆمان 2020 چاپی یەكەم. 13- ریشاڵی تیۆری رۆمانی كوردی. چاپی یەكەم. 2023. ئەو بەرهەمانەی ئامادەی چاپن بەزمانی كوردی . 1- كەوتنە خوارەوەی گەردون. شارای شیعریم. كۆی بەرهەمەكانی تا ئێستا ئامادەی چاپە. 2- كرێكارانی مەعریفەو شۆڕشی سپی. وتارو لێكۆڵینەوە. 3- فۆتۆیەك بۆ دۆزەخ. بیرەوەری. 4- بونەوەری فەزایی. رۆمان. 5- سەركردە فەتاح ئاغاو رەمزەكانی شۆڕش. • شەشەم ئەو بەرهەمانەی ئامادەی چاپن بەزمانی عەرەبی . 1.لاشخصیە اللغە . مقالات ودراسات. 2. فنون قتالیە فی كردستان. مقالات 3. الشعریە تعنی الرۆیا التی لاتستقر. مقابلات. 4. صلاح جلال كهربە الژات الشاعرە. مقالات ودراسات مكتوب علی دواوینە. • حەوتەم ئەو بەرهەمانەی لەزمانی عەرەبیەوە وەریگێڕاونەتە سەر زمانی كوردی ئامادەی چاپن : 1.سەرلەنوێ نوسینەوەی كوژاوەكان. چیرۆكی نوسەرو روناكبیری عەرەب عباس عبدالجاسم. ئامادەی چاپە. 2.(احلام مبللە)دیوان شعری للشاعر(جابر محمد جابر). ئامادەی چاپە. • هەشتەم - لەساڵی 1996ەوە دەستی بەكاری رۆژنامە نوسی كردووە، یەكەم بەرهەمی لەرۆژنامەی . المۆتمر العراقی بووە. - لەرۆژنامەی الادیب الپقافیە لەسالی 2003 تائێستا بەسیفەتی نێرەری رۆژنامەنوسی كاری كردووە دوایی بووە بەدەستەی نوسەران لەرۆژنامەكەدا . - لەرۆژنامەی المۆتمر العراقی ماوەیەكی زەمەنی كاری كردووە. لەرۆژنامەی القاصد ماوەیەكی زەمەنی كاری كردووە - بەرهەمەكانی بەهەردو زمانی كوردی وعەربی بڵاوكردۆتەوە . - لەفیستیڤاڵەكاندا بەشداری كردووە لەوانە جەواهیری و مەربەد و هی تر.