کەرەکەی چی پێ گوت؟.. سەدیق سەعید ڕواندزی
کەر، یەکێکە لەو گیاندارانەی کە بە هێمای گەمژەیی و بێ ئەقڵی لە کولتووری مرۆڤایەتی ناسراوە و زۆرجار ئەگەر مرۆڤێک کارێکی نەشیاو و نەگەنجاو بکات، پێی دەڵێن ( خۆ کەر نی ) بەڵام بڕوام وایە، زۆرجار کەر لە بەشێکی زۆری مرۆڤەکان هوشیارتر و تێگەیشتووترە، چونکە کەر یەک جار پێی بگوترێت (هۆش) دەوەستێت، بەڵام مرۆڤگەلێک هەن، تا مردن ئامۆژگاری دەکرێن، کە چی واز لە خو و کردەوە و ڕەفتاری خراپ و نامرۆڤانە ناهێنن، کەواتا ئەوانە شیاوی ئەوە نین بهێنرێنە ئاستی کەریش. بێگومان کەر وەک گیانەوەرێک، زۆر جار دەبێتە تیمەی دەقێکی ئەدەبی و شیعرەکانی نالی و پەشێو لە بارەی وەسفی کەرەوە، دوو لە دیارترین تێکستە شیعرییەکانی نێو مێژووی شیعری کوردین. بۆیە گەلێک جار، باس و خواسی ڕۆمانێک و نووسینێک، هەر لە دەوری باسکردن لە کەر و بە سەرهاتەکانی دەخولێتەوە. کەرەکەم پێی گوتم، ناونیشانی ڕۆمانێکی نووسەری میسری تۆفیق حەکیمە، ئەم کورتە ڕۆمانە، باس لە پەیوەندی کەر و خاوەنەکەی کە هەر نووسەری ڕۆمانەکە خۆیەتی، لە ژێر چەندین ناونیشانی جیاواز وەک :( کەرەکەم و سیاسەت، کەرەکەم و دادگا، کەرەکەم و حزبایەتی، کەرەکەم و کۆنگرە، کەرەکەم و زێر، کەرەکەم و وێنەکەم، کەرەکەم و ئافرەت) دەکات و لە پەراوێزی هەر ناونیشانێکیشەوە، چیڕۆکێک دەگێڕێتەوە، کە هەموویان بە جۆرێک لە جۆرەکان، ڕەخنەگرتنە لە کار و ڕەفتاری بەشێک لە مرۆڤەکان و پەسن و ستایشی کەرە، وەک گیاندارێک کە ملیۆنان ساڵە لە خزمەت مرۆڤ دایە و ماندووەتی دەکێشێت. لە یەکێک لەو چیڕۆکانە داهاتووە ( ڕۆژێکییان کەرەکەم بە هەڵەداوان و بە پڕتا و بە تکا و پاڕانەوەیەکی زۆر، داوای لێکردم کە کارێکی هەیە و نابێ ڕێگری لێ بکەم، خاوەنەکەشی واتە تۆفیق پێی دەڵێت باشە ڕازیم بەڵام با بزانم کارەکە چییە؟ کەرەکەش دەڵێت بڕیارم داوە بچمە نێو سیاسەت و ببمە ئەندامێکی حزب، بەڵام دەبێ حزبێک هەبێت ڕازی بێت کەرێک ببێتە ئەندامی؟)حاوەنەکەشی دەڵێت :مەبەست چییە دەچیتە نێو سیاسەت و حزبایەتی؟ کەرەکەش پێی دەڵێت:( بێگومان خزمەتکردنی خەڵکی بیرنەکردنەوە لە بەرژەوەندی تایبەتی خۆم و هەموو هەولێک دەدەم خزمەتی کەسەکان بکەم، هەرچییەک باش بێت ئەوە بۆ هاوڵاتییان دەکەم) خاوەنەکەشی پێی دەڵێت:( ئەم کارە نەکەی! کەرەکەشی دەڵێت بۆ؟ ئەویش لە وەڵامدا پێی دەڵێت:( چونکە تۆ چیتر بە کەر نامێنیتەوە) سەرنج لەو دەربڕینە پڕ مانایە بدەن، مەبەستی نووسەر لێرەدا ئەوەیە، هەمووان باسی بەرژەوەندی گشتی و خزمەتی مرۆڤەکان دەکەن، بەڵام کە دەستیان لە پۆست و پلە و پارە گیر بوو، چی دەکەن؟ کەسیان بە بیر دەمێنێت؟ بۆیە باشتر وایە تۆ هەر کەر بیت و ئەم خەسڵەتەی مرۆڤەکان نەگریت. جارێکی دیکەش کەرەکەی بە خاوەنەکەی دەاَێت:( با حزبێک دابمەزرێنین و تۆش سەرۆکی حزبەکە بە، تۆفیقیش دەلێت ئەی پەیڕەو پرۆگرام؟ کەرەکەش دەڵێت گرنگ ئەوەیە حزبەکەمان ئەندام و سەرۆک و سکرتێری هەبێت، پەیڕەو پڕۆگرام زۆر گرنگ نییە) بەو مانایەی ئەگەر حزبەکان، بە پێی کارنامەی پڕۆگرامەکانییان کار بکەن، بێگومان ئەوەی لە واقیعدا دەیبینین شتێکی ترە. جارێکی دیکەیان، تۆفیق کە خاوەنی کەرەکەیە، گاڵتە بە کەرەکەی دەکات و دەڵێت تۆ کەری و لە ڕەگەزی کەرانی، کەرەکەشی بە تووڕەییەوە پێی دەڵێت:( گاڵتە بە من نەکەی، مەگەر ئێوەی مرۆڤ خۆتان بە چی دەزانن؟ ئەی هەر ئێوە نین هیچ کەسێکتان تێدا نییە بیەوێت ئارەق بکات بۆ ئەوەی شایەنی پارووە نانەکەی بێت؟ هەر ئێوە نین کاتێ لە فەرمانگەکانتان دەست بە کار دەکەن، هەر تەماشای کاتژمێر دەکەن ئاخۆ کەی دەوامەکەتان تەواو دەبێت! هەر ئێوە نین قوتابیەکانتان دەیانەوێت بە بێ خوێندن دەربچن و بڕوانامە بێنن، هەر ئێوە نین هەموو ئامانجی ژیانتان لە دوو شت کۆدەبێتەوە کە ئەویش کچێکی جوان و ئوتومبێلێکی مۆدێل بەرزە، هەر ئێوە نین بەلاتانەوە گرنگ نییە ئەوەی دەستان کەوتووە، چۆن و بە چ ڕێگەیەک بەدیتان هێناوە، هەر ئێوە نین هیچ مەعریفە و زانستێکتان بەلاوە گرنگ نییە، سەرۆکەکانتان تەنها ئەوەیان بەلاوە گرنگە باس بکرێن نەک کار و خزمەتیان چییە؟) بەم شێوەیە کەرەکە بەردەوام دەبێت لە ڕەخنەگرتنی خاوەنکەی و ئەویش وەک مرۆڤ تەریق دەبێتەوە. جارێکی دیکەیان کەرەکە بە خاوەنەکەی وەک مرۆڤێک دەڵێت:( بژاردەیەک بدە دەست خەڵکەکە لە نێوان پارە و بیر و باوەڕدا، ئەوسا بۆت دەردەکەوێت بژاردەی هەموو خەڵکی چی دەبێت) بە ڕاست هەموو ئەو قسانەی کەرەکە دەیکات، بۆ ئێستای کۆمەڵگەی ئێمە و مرۆڤەکانی پڕ بە پێست نین؟ لە کاتێکدا نووسەر ئەو کتێبەی لە ساڵی 1945 نووسیوە؟ بێگومان هەمان ئەو تایبتمەندییانە و ئەو قسانەی کەرەکە دەیکات، دروستن بۆ کۆمەڵگەی ئێمە. دواجار دەڵێم، ئەم ڕۆمانە بچووکە، پەند و حیکمەتی گەورەی بۆ مرۆڤەکان تێدایە، کە ئێمە بەشێکی کەممان باس کردن. دەستخۆشانە لە وەرگێڕی ڕۆمانەکە ( حەمید بانەیی) دەکەم، کە بەڕاستی ڕۆمانێکی کورت و پوخت و ناوازەی وەرگێڕاوە.
*کەرەکەم پێی گوتم: ڕۆمان، نووسینی: تۆفیق حەکیم، وەرگێڕانی : حەمید بانەیی، بڵاوکراوەی : دەزگای سەردەم 2022.
- ئەم بابەتە، لە هەفتەنامەی ڕێگای کوردستان، ژمارە (124) ڕۆژی 16/5/2023 بڵاوکراوەتەوە.
Sadiq Said Rwandze
سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.
