منداڵ و باخچەی ساوایان.. گۆڕینی: محەمەد بەرزی

ئاشکرایە یەکەم ڕۆژی چوونی منداڵان بۆ باخچەی ساوایان ، هەمیشە دایکان و باوکان تووشی ماندوو بوون و دڵەڕاوکێ دەکەن . چونکە ئامادەکردنی منداڵی بچووک بۆ ئەو قۆناغە تازەیە کارێکی قورس و گرانە و پێویستی بە ماندوو بوونە . بێگومان هۆکارەکەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی منداڵ لەو تەمەنەدا ناتوانێ لە ئامادەکردنی خۆیدا یارمەتی دایک و باوکی بدات . بەڵام دەکرێ ئەم ئامۆژگارییانەی خوارەوە ، یارمەتیدەرێکی بە سوود بن ، تا یەکەم ڕۆژی باخچەی ساوایان بۆ منداڵ و دایک و باوکیان بە خۆشی و ئاسایی کۆتایی بێ :

١ – پێویستییەکانی باخچە
هەموو پێویستییە سەرەکییە گرنگەکان بۆ منداڵەکەت ئامادە بکە . باشتر وایە ئەو پێویستییانە پێش دەستپێکردنی یەکەم ڕۆژی باخچەکە بێ . دوامەکەوە لە ئامادەکردنییان تا ڕۆژێک پێش کردنەوەی باخچەکە . چونکە ئەو کاتە درەنگە و لەوانەیە زوربەی پێویستییەکان لە بازاڕدا نەمابن . سەرباری ئەمەش زوربەی بازاڕ و بازرگانەکان زووتر لە ڕێگای سایتەکانەوە ، داشکاندن بۆ ئەو پێویستییانە دەکەن ، دەتوانی بەم ڕێگایە بە ئاسانی جۆری باشتر و هەرزانتر بە دەست بهێنیت . بە گشتیش پێویستییە سەرەکییەکان بریتین لە : جلوبەرگی تازە ، جانتا ، قووتووەیەک بۆ خواردن ، پەرداخی ئاوخواردنەوە ، پێنووس و تیانووس و … هتد . بێگومان ئەگەر ئەو پێویستییانە ڕەنگاوڕەنگ بن زۆر باشترە ، چونکە بە پێی توێژینەوەکان ، ڕەنگی جوان و کراوە بۆ مێشکە بچووکەکانی منداڵان یارمەتیدەرێکی چاکن ، تا باشتر فێربن . خۆ ئەگەر لە کاتی کڕینی ئەو پێویستییانەدا ، منداڵەکەش لەگەڵ خۆتدا بەری و ڕێگای بدەیت خۆی هەڵیانبژێرێت ، ئەوا بۆ یەکەم ڕۆژی باخچە بە پەرۆش تر دەبێ و باشتریش ئەو پێویستییانە دەپارێزێ .

٢- خویندنەوە بەر لە باخچە
بەر لە کردنەوەی باخچە بە ماوەی نزیکەی مانگێک ڕۆژانە ٢٠ خولەکێک بۆ منداڵەکەت بخوێنەرەوە . ئەو کتێبانە بەکاربێنە ، کە وشەکان دووبارە دەکەنەوە و ژماردن و ناسینەوەی ڕەنگەکان لە خۆ دەگرن . ئەو کتێبانە بدۆزەرەوە ، کە باسی ئەو شتانەی تێدایە و منداڵەکەت حەزیان لێ دەکا . چیرۆکی بۆ بخوێنەرەوە و پاشان پرسیاری لێ بکە . وای لێبکە قسەبکات ، چونکە گفتوگۆ پەرە بە تواناکانی زمان و شەسازی دەدات و تا زیاتربێ باشترە . پاشان گۆرانی بۆ بڵێ ، پێنووسی ڕەنگاوڕەنگ و کاغەزی سپی بەرێ با بە ئارەزووی خۆی ڕەشییان بکاتەوە . یارمەتی بدە شتەکانی بە پاکی بخاتەوە شوێنەکانی خۆیان . منداڵەکەت فێری بەکارهێنانی ئاودەست و دەست و دەمووچاو شتن و لووت سڕین بکە . ئەمانەش یارمەتییان دەدا لە باخچەدا دانەمێنێ و ئاسوودەبێ .

٣ – سەردانی پۆلەکەی بکە
ئەگەر زانیت منداڵەکەت بۆ چوونە باخچە نیگەرانە ، دەتوانیت پێش بەرواری دەستپێکردنی دەوام ، لەگەڵ منداڵەکەدا سەردانی باخچەکە بکەن . بیبەرە پۆلەکەی خۆی . بە مامۆستاکانی بناسێنە . یارمەتی بدە بە باخچەکەدا بگەڕێ و شوێنەکانی ئاودەست و دەستشتن بزانێ و … هتد . تا هەست بە دڵنیایی زیاتر بکات . بێگومان ئەم سەردانەش تەنها منداڵەکە ئارام ناکاتەوە ، بەڵکو بینین و بارودۆخی باخچەکەش ، ئاسوودەیی بە خۆشتان دەبەخشێت . پاشان باشترە چاوت بە دادە و مامۆستاکانی بکەوێ و باسی بەرنامەی ساڵەکەیان لەگەڵدا بکەی . خۆ ئەگەر پرسیاریشت هەبوو ، بەرەو ڕوویان بکەیتەوە .

٤ – بەرنامەیەک دابنێ
کارێکی سەخت و گرانە منداڵ بۆ یەکەمجار ، یان دوای پشوویەکی دوور و درێژی هاوین بگەڕێتەوە بۆ باخچە و خوێندنگا . ڕەنگە منداڵەکە تەمبەڵ بووبێ . بەیانییان درەنگ لە خەو هەستێ و خۆی لە پۆشینی جل و بەرگی نوێ بە دوور بگرێ ، کەواتە پێویستە ئەو هەڵسوکەوتانە بگۆڕیت. هەر بۆیە وا چاکە بە دە دوازدە ڕۆژ پێش دەستپێکردنی باخچە و خوێندنگا ، بەرنامەیەکت بۆ منداڵەکەت دانابێ . بۆ نموونە : بەیانییان زووتر لەخەو هەڵبستێ و خۆی بشوات و نانی بەیانی بە دروستی بخوات. بەمجۆرە ڕێگایە ، لە یەکەم ڕۆژی خوێندندا پەنا بۆ هەڵسوکەوتی نەخوازراو لەگەڵ منداڵەکەتدا نابەی .

٥ – فێری هەندێک کاریی سەرەتایی بکە
هەندێک کار هەیە پێویستە هەموو منداڵێک بیزانێ . بۆ نموونە گرتنی پێنووس ، ژماردن تا دە ، پۆشینی جلوبەرگ ، خۆی خواردنەکانی بخوات. هەر بۆیە پێویستە پیش چوون بۆ باخچە و خوێندنگا و لە کاتی پشووی هاویندا ئەو کارە گرنگانەیان فێربکرێت . ئەمەش هۆکارێکە باشتر لە پۆلەکەیدا ڕابێ . پاشان پێویستە پێش ئەو قۆناغە یارمەتی منداڵ بدرێت پەرە بە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی بدات . بتوانێت هاوڕێی نوێ پەیدابکات ، فێری ئەوە بکرێت شەرم نەکات و ئەوەی دەیەوێت دەریببڕێت . چونکە لە کاتی دەوامدا چەند کاژمیرێک لە ئێوە بە دوور دەبێ . هەر بۆیە وا چاکە لە چاڵاکییەکانی پشووی هاویندا بەشدار بێ ، تا زیاتر تێکەڵ بە کەسانی تر بێ و بتوانێت هاوڕێی تازە بگرێت . پاشان بیبە بۆ شاری یاری و ماڵی خزم و هاوڕێکانت ، تا لەگەڵ منداڵی هاوتەمەنی خۆیدا یاری بکات .

٦ – چالاکی ژماردن
ژماردنی شتەکانی سەر ڕێگای باخچەکە ، چالاکییەکی زۆر چاکی سود
بەخشە . کاتێک بۆ یەکەمجار منداڵەکەت بەرەو باخچە دەبەیت ، داوا لە منداڵەکەت بکە هەموو ئەو درەختانە بژمێرێ ، کە لەسەر ڕێگای نێوان ماڵەوە و باخچەکەدا دەیانبینێ . ئەم یارییە ئاسانە و توانای ژماردن لای منداڵەکەت باشتر دەکات و بە درێژایی ڕێگاکەش سەرقاڵ دەبێ . جگە لە درەختیش ، دەکرێت ڕۆژێکی تر شتێکی تر بژمیرێت ، وەک : خانوو ، دوکان ، سەگ ، ئوتومبیل و … هتد . ئەمەش کارێک دەکات بەردەوام حەزی لەو چالاکییە بێ .

٧ – گفتوگۆی لەگەڵدا بکە
هەندێ لە منداڵان بە هۆی هەستییاریانەوە ناتوانن لەگەڵ بارودۆخی تازەی باخچەدا ڕابێن . بۆیە وا باشە بەرلەوەی ببرێن بۆ باخچە قسەیان بۆ بکرێت . پێویستە باسی ئەو شتانەیان بۆ بکرێ ، کە لەناو پۆلدا ڕوودەدا و چۆن هەڵسوکەوت لەگەڵ مندڵانی تردا بکەن . تا بتوانن لە ڕووی دەروونییەوە خۆیان ئامادە بکەن و کاتێک دەچنە ناو پۆلی باخچەوە ترس و نیگەرانی و تووڕەییان کەم بێ . ئەوەی شایانی باسیشە نیشانەکانی ئامادەیی منداڵیش بۆ چوونە باخچەی ساوایان بریتین لە : بەبێ دایک و باوک هەست بە ئاسودەیی دەکات . گۆشەگیر نیە و لەگەڵ منداڵی تردا بە باشی یاری دەکات و ئارەزووی فێربوونی هەیە .

٨ – یەکەم ڕۆژی باخچەی ساوایانی خۆت
بیربکەرەوە و بە وردی بە یادەوەرییەکانتا بچۆرەوە و یەکەم ڕۆژی چوونی باخچەی ساوایانی خۆتت بیربکەوێتەوە و بــۆ منداڵەکەتی باسبکە . لە هەمان کاتدا داوا لە هاوسەرەکەت ، یان هاوڕێکانت بکە هەمان چیرۆکی خۆیان بۆ منداڵەکەت بگێڕنەوە . ئەم شێوازەش یارمەتی دەرێکی باشە بۆ ئارامی و هێوربوونەوەی منداڵەکەت .

٩ – پاداشت و ئامانج
پاداشت و ئامانج یەکێکە لە شێوازە چاکەکانی ڕاهێنانی منداڵان بۆ بابەتی نوێ . بۆ نموونە بە منداڵەکەت بڵێ : ئەگەر جانتاکەت بە جوانی کۆبکەیتەوە ، بە دڵی خۆت خواردنێکی زۆر خۆشت بۆ دەکڕم . توێژینەوەکانیش ئەوەیان ئاشکرا کردووە ، کە منداڵ بە پاداشت ، باشتر ئەو ئامانجانە دەپێکێ کە بۆی دیاری دەکرێ .

١٠ – خۆبەخشی لە باخچە
ئەگەر دەربارەی ڕۆژی یەکەمی باخچەی منداڵەکەت نیگەران بووی ، چونکە یەکەمجارە لێت دووربکەوێتەوە و لەبەر چاوت نەبێ ، کە دیارە ئەمجۆرە هەستانەش دۆخێکی ئاساییە . ئەوا باشترین چارەسەر ئەوەیە خۆبەخشانە لە باخچەکەدا ، بۆ نموونە لە چێشتخانەکەی ، یان لە کتێبخانەکەیاندا بۆ ماوەیەک کاربکەیت . یان لە لیژنەکانی بۆنە و ئاهەنگەکاندا هاوکاری مامۆستاکان بکەی . بە مەش دەتوانی لە دوورەوە چاودێری منداڵەکەت بکەیت و دڵنیابی ، کە بە شێوەیەکی باش لەگەڵ پۆلە نویێ کەیدا تەبا و بێ کیشەیە .

١١- بەرنامە و ڕێنماییەکانی باخچەکە
هەموو باخچەیەکی ساوایان بەرنامە و ڕێنمایی تایبەتییان هەیە ، کە دەبێت هەموو منداڵێک و دایک و باوکێک پەیڕەوی بکەن . دەتوانیت وێنەیەکی وەربگریت و لەگەڵ منداڵەکەتدا بیخوێنیتەوە . بەم شێوەیە دەتوانی بە پێی ڕێنماییەکان ڕەفتاری چاک بکەیت و بەشێوەیەکی باشیش ئامادەی بکەی بۆ هەموو بۆنە و ئاهەنگەکانی باخچەکە .
لە کۆتایی ئەم باسەدا و ئەوەی زۆر گرنگیشە ، بەرلەوەی ڕۆژانە بەجێی
بهێڵیت ، بە پەرۆشەوە باوەشێکی گەرموگوڕی پێدا بکە و بە دڵیش ماچیکە .

---

تێبینی : ئەم بابەتە لە چەند سایتێکی ئینگلیزییەوە وەرگیراوە .