سووراوی ژنەكان مەشكێنن!.. سەدیق سەعید ڕواندزی

هیچ شتێك هێندەی ژنێتی، چێژ و جوانی و هەستی ژنانە بە ژن نادات. ئەمە بەو مانایە نا، كە ژن ئەو ژنبوونەی خۆی لە سێبەری گەورەی پیاوێكدا ببینێتەوە و پێی وابێت بۆ ئەوەی گوزارشت لەو ژنێتیەی خۆی بكات، دەبێ پیاوێك لە ژیانی هەبێت، بەڵكو بەو مانایەی ژن هەست بكات خۆیەتی و ناسنامەی خۆی وەك مرۆڤێكی سەربەخۆ، بێ پاشكۆ ببینێت، كە تەنێ ڕەنگدانەوەی بوونی خۆیەتی ئیدی نێرێك هەبێت یان نا، چونكە دواجار ئەو بەرلەوەی ژن بێت، مرۆڤە و پیاوێك هەبێت یان نا، ئەو هەر ژنە.
لە كۆمەڵگەی ئێمەدا، پیاوی كورد بە گشتی زۆرینەیان نازانێت پەی بەو ژنێتییە بەرێت كە لە كەسایەتی و دنیابینی و ڕوحی ژن هەیە، بۆیە هەر لە سەرەتاوە ئەو بەركەوتنە خێزانییە دروست دەبێت، تا سەر دەكێشێت بە جیابوونەوە، لەوەشدا بەشێكی زۆری ئەو كێشانە، پەیوەندییان بە هەوڵدان بۆ بە (ئەوكردن) هەیە لە ژیانی هاوژینیدا، كە ژن دەیەوێت، پیاوەكە وەك خۆی لێ بكات و بە پێچەوانەوەش! بۆیە لە كێشەی بچووكەوە ئاریشەی خێزانی گەورە سەر هەڵئەدەن و ماڵەكە دەبێتە دۆزەخ و منداڵیش باجەكەی دەدات. ژن بە سرووشت، ڕۆمانسی و جوانە، چێژ لە هەموو ئەو شتە جوانانە وەردەگرێت، كە ڕەهەندێكی ئستاتیكیان هەیە. ژن حەزی لە ڕێكخستن و خاوێنی و ئەتەكێت و كاركردنە بە ڕێكی و زۆربەی هەرە زۆری پیاوانیش پێچەوانەی ئەو خەسڵەتە سایكۆلۆژیانەی ژنان دەجووڵێنەوە، لەكاتێكدا دەزانن ئەمە ئەوان نیگەران دەكات. پەی بردن بەو هەستی ژنێتییە لە ژیانی هاوژینیدا، زۆر گرنگە و دەتوانێت ببێتە بنەمای بەردەوامی خێزانێكی سەركەوتوو، پەروەردەیی و تەندروست، ئەمیش لە رێگەی زمانی گفتوگۆ، لە یەك گەیشتن و چوونە نێو ئەو دنیایەی ژن، كە پیاو دەتوانێت لەو پەڕی تووڕەییەوە، بە لە ئامێزگرتن و ماچێك، هێوری بكاتەوەو نیگەرانییەكەی بڕەوێنێتەوە، بەڵام پیاوان پێچەوانەی ئەو خەسڵەتانە دەجووڵێنەوە. بۆ نموونە:
ژن كاتێ بازاڕ دەكات، وەك پیاو نییە، ڕاگوزەرانە سەیری شتێك بكات و دواجار بیكڕێت، بەڵكو ژنان، قووڵتر، نیگایانەتر، دەڕواننە كەرستە و كەلوپەلەكان و هەوڵدەدەن، لە ڕووی هونەریی و جوانكارییەوە شتێك بكڕن، كە لەگەڵ ژینگەی خێزانی و ماڵ و ڕێكخستنی ئەندازەیی و هونەرییانەی ماڵەكە یەك بگرێتەوە، ئەمە وێرای ئەوەی ڕوژدیشن لە مامەڵە كردن، چونكە كەمتر دەست بڵاون، كەچی هیچ پیاوێكی كورد نییە، ڕقی لە بازاركڕدن لەگەڵ هاوسەرەكەی نەبێت، بێ ئەوەی ئەوەی بە خەیاڵی دابێت، كە چ چێژ و هەستێكی جوان و خۆشە بۆهاوسەرەكەی، قۆڵی لە قۆڵی هەڵكێشی و بە یەكەوە بژاردەی هاوبەشیان هەبێت.
بە دەگمەن پیاوێكم بینیوە ڕقی لە بازاڕكردن لەگەڵ ژنان نەبێت، كەچی هەمان ئەو پیاوانە بەلایانەوە ئاساییە دەیان كاتژمێر لەگەڵ هاوڕێكانیان لە سەر گەعدە، تاوڵە، كۆنكان، تەڵقە و دۆمینە دابنیشن، كە ئەمەش نیگەرانی لای ژنان دروست دەكات و مافی خۆشیانە ! كاتێ پیاوێك، بێ هیچ بیركردنەوە و هەڵوەستەیەك، سووراوی ژنەكەی بە هۆی لێك تێنەگەیشتنێكی بچووكەوە دەشكێنێت، دەبێ بزانێت ئەو لە ناخی ژنەكەی داوەو ڕوحی بریندار كردووە، چونكە لە ڕاستیدا ژنێتی بریندار كردووە. كەرستەكانی جوانكاری، كە بەشێكن لە سرووشتی ژنێتی و ژن چێژی لێ وەردەگرێت، پیاوان نەك دەبێ قووڵ هەستی پێ بكەن، بەڵكو بە بڕوای من دەبێ ببنە هاوبەشی ژنەكانیان و ئەوان ڕەنگی سوورا و مەكیاژ و جوانكاریەكانیان بۆ هەڵبژێرن، تا هەست بكەن ئەوان تەنها شازادەی هاوسەرەكانیانن، نەك بیانشكێنێت كە مایەی ئازار و خەم و نیگەرانییە بۆ ژن، كە لە وشەیەك زۆر زیاتر برینداری دەكات ! لە نێو خێزان و لە ژیانی هاوسەریشدا، گەرچی ژیانێكی دوانەیی و هاوبەشە، بەڵام ئەم ژیانە بەو مانایە نایەت كە ئیدی كاتێ ژنێك شوو دەكات و پیاوێك دێتە نێو ژیانی، ئیدی ژنێتی كۆتایی هاتووە، بە پێچەوانەوە ژن و گوزارشتكردن لە هەستی ژنێتی كە بەشێكە لە سرووشتی بایۆلۆژییانەی ژن، هەر دەمێنن. من زۆرجار گوێبیستی ئەوە دەبم كە بۆچی ژنێك كە منداڵ و هاوسەری هەیە، كاتێ دەچێتە بازاڕ، خۆی جوان دەكات؟ بۆ نەخۆشی دەچێت میكیاژ و سووراو دەكات؟ لە ڕاستیدا ئەو پرسیارانەی پیاوان، زۆر دوورن لە دنیای ژن، ناشتوانن وەڵامێكی لۆژیكیان بۆ هەبێت چونكە خۆیان ژن نین، ژن ئەگەر لە تەمەنی هەشتا ساڵیش بێت، هەر خۆی وەك ژن دەبینێت و چێژ لەو ژنێتییەی وەردەگرێت و ئارەزووی لە خۆڕازاندنەوە و جوانكردن و نماییشی ژنێتی هەیە، چونكە ئەمە دواجار سرووشتی ژنە و بەشێكە لە سایكۆلۆژیا و جیهانی ژنانەی ئەو، كە وەك تاكێك ئازاد و سەربەستە، لە بایەخدان بە جەستە و ڕووخساری خۆی، چونكە لە تایبەتمەندی مرۆڤەكانە. گرنگە پیاوان، قووڵ درك بە ژیانی هاوژینی و ژنێتی لە ژندا بكەن، نەك پەنا ببەنە بەركردەوەیەكی منداڵانەی وەك سووراو شكاندن، كە ڕەفتارێكی هەرزەكارانەیە. سووراوی ژنەكان هی ژنەكانە و بەشێكە لە دنیای ئەوان، بۆیە نابێ پیاو بڕوای وابێت، گەر ژنێك بووە هاوژینی، ئیدی ئەو دەبێ تا هەتایە ماڵئاوایی لە ژنێتی بكات و هەموو ژیانی لە نێو ناندین بباتە سەرو سووراو نەكات، وەك ئەوەی ئەمە لە كۆمەڵگەی ئێمەدا باوە، كە ژن یەكسان دەكەن و بەناندین و ئەركەكەی تەنها لەخزمەت پیاو و خێزان دەبینن، وەك ئەوەی ژن كارەكەر بێت. كە ئەمە تێگەیشتنێكی یەكجار هەڵەیە لە ژیانی هاوژینیدا.

*سەرنج/ چەند ڕۆژێك لە مەوبەر، پیاوێك لەكەركوك، سووراوی ژنەكەی بە هۆی دەمەقاڵێیەكەوە شكاندو هاوژینەكەشی، سكاڵای لە سەر تۆمار كرد.

Sadiq Said Rwandze

سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.