دروست كردنی بینه‌ر له شانۆی كوردی دا … حه‌یده‌ر عه‌بدولڕه‌حمان
پرسیارێكی گرنگم بۆ هه‌موو شانۆكارانی كوردستان هه‌بوو ، ویستم بپرسم ئاخۆ هۆی چیه نمایشێكی شانۆیی كوردی زێتر له 2500 بینه‌ری هه‌بێت و بۆ و ماوه‌ی 18 رۆژ له نمایش كردن به‌رده‌وام بێت و هۆڵی شانۆیی جمه‌ی بێت له بینه‌ران و كه‌چی نمایشی تریش هه‌بێ بینه‌ر بۆ ته‌نیا جارێكیش سه‌لیقه‌ی بینینی نه‌بێ و و بیه‌وێت وه‌ك چۆله‌كه‌یه‌كی هه‌ناسه لێ بڕاو له قه‌فه‌زدا په‌نجه‌ره‌یه‌ك بدۆزێته‌وه‌و بفڕێت و خۆی رزگار بكات ؟
ده‌رهێنه‌ری ساحیر
ئایا ئه‌و به‌رده‌وام بوونه‌ی به زیندوو راگرتنی شانۆ، یاخود ده‌سه‌ڵاتی مردنی شانۆ له ده‌سه‌ڵاتی كێ دایه ؟
بَێگومان ده‌رهێنه‌ره كه‌شاده‌ماری خوێنی شانۆو به زیندوو راگرتن یان كوشتنی شانۆیه.
ده‌رهێنه‌ر ئه‌و كه‌سه ساحیره لێزانه‌ی هه‌موو ئامرازه‌كانی گه‌مه‌ی شانۆیی خۆی به كار دێنێ ،بۆ ئه‌وه‌ی بینه‌ر بخاته ژێر كاریگه‌رییه‌كانی نمایش ..
ده‌رهێنه‌ر له شانۆدا دوو جه‌مسه‌ری گرنگی به ده‌سته‌وه‌یه ، یه‌كێكیان به هاوسه‌نگ راگرتنی ریتمی نمایشه له رێگه‌ی پیرفۆرمانسی ئه‌كته‌رو سینۆگرافیای شانۆیی .
دووهه‌میان : به‌هاوسه‌نگ راگرتنی چێژی بینه‌ره بۆ وه‌رگرتن و دانه‌پچڕان له به‌رده‌وام بوونی وه‌رگرتنی ئه‌و چێژه ..ئه‌گه‌ر هه‌ر كاتێ ئه‌و دوو جه‌مسه‌ره به یه‌ك ئاراسته‌و به یه‌ك ئاست له ریتم و وه‌رگرتن نه‌ڕۆیشتن ، ئه‌وه ریتمی هاوسه‌نگ راگرتنی نمایش له‌نگ ده‌بێت و مه‌ودای نێوان نمایش و بینه‌ر ده‌ڕوخێ و زۆر به خێرایی نمایش ده‌مرێت ، ئیدی هیچ ده‌سه‌ڵاتێك به ده‌ست ده‌رهێنه‌ره‌وه نامێنێ بۆ ئه‌وه‌ی شانۆیه‌كی مردوو له سه‌ر شانۆ زیندوو كاته‌وه .
به‌ڵام ده‌كرێ بپرسین ئاخۆ سه‌رچاوه بنه‌ڕه‌تیه‌كانی راگرتنی ریتمی نمایش و سه‌رچاوه‌كانی وروژاندنی بینه‌ر له كوێ دیه ؟
پیرفۆرمانسی ئه‌كته‌ر
بَێگومان له كۆی گشتی نمایشدا نواندن و ئه‌كته‌ر، كرۆكی به زیندوو راگرتنی نمایشن كه ده‌توانن به پێرفۆرمانسی ئه‌كته‌ر و به‌رجه‌سته كردنی جه‌سته، ئه‌كته‌رببێته سه‌رچاوه‌ی سه‌رنج راكیشانی بینه‌رو وروژاندنی …
هه‌ر كات ئه‌كته‌ر توانی ببێته نیگار كێشێكی سه‌ركه‌وتوو له ره‌سم كردنی فۆرمی ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی كاراكته‌ر به تایبه‌ت له رووی به‌رجه‌سته كردنی حاڵه‌ته سایكۆلۆژییه‌كانی ، ئه‌وه ده‌توانێت تایبه‌تمه‌ندییه‌كی جیاواز له كاراكته‌ره‌كانی دیكه دروست بكات و وه‌ك ئه‌كته‌ر كاریگه‌ری ئه‌كتیفی هه‌بێت له راگرتنی ریتمی نمایش و وروژاندنی بینه‌ر به هه‌موو هه‌سته جیاوازییه‌كانییه‌وه ..
كاریگه‌رییه‌كانی سینۆگرافیا له سه‌ر بینه‌ر
به‌ڵام جگه له ئه‌كته‌ر ده‌رهێنه‌ر زۆر كارتی دیكه‌ی به ده‌سته‌وه‌یه بۆ وروژاندنی بینه‌ر و كه‌وتنه ژێر كاریگه‌ری سیحری شانۆ ، به تایبه‌ت ئه‌و كارتانه‌ی په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆیان به چاوی بینه‌ره‌وه هه‌یه، له‌وانه‌ش (سینۆگرافیا) به تایبه‌ت (ته‌كنیكی شانۆیی) كه ده‌توانێت به هێما و رووناكی چاوی بینه‌ر تێر بكات له جوانی ،له‌و ته‌كنیكه‌دا ده‌رهێنه‌ر فاكته‌ره وروژێنه‌ره‌كانی وه‌ك به‌كارهێنانی رووناكی ،بۆ تاریك و روون كردنی فه‌زای شانۆو دروست كردنی ئه‌تمۆسفیری شانۆیی و به‌كارهێنانی ره‌نگ بۆبه‌رجه‌سته كردنی وێنه‌ی شانۆیی به‌كار بێنێ…
هه‌میشه سینۆگرافیا به ره‌گه‌زه‌كانی دیكۆرو رووناكی و جلوبه‌رگ و ته‌كنیكه‌كانی دیكه‌ی شانۆ ده‌بنه پێكهاته‌یه‌كی هه‌مه لایه‌نه له ستاتیكای شانۆیی و دروست كردنی توخمه‌كانی كارگه‌ر بوونی بینه‌ر .
وروژاندنی سایكۆلۆژی:
له پاڵ ئامرازه شانۆییه‌كانی دیكه‌ی ده‌رهێنه‌ر بۆ فێڵی چاوو تێر كردنی،ده‌رهێنه‌ر چه‌ند ئامرازێكی سایكۆلۆژی دیكه‌ی به ده‌سته‌وه‌یه،كه راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندییان به هزرو ده‌روونی بینه‌ره‌وه هه‌یه و ده‌بن به فاكته‌رێكی كاریگه‌ر بۆ وروژاندنی بینه‌ر له ناخه‌وه ،له‌وانه‌ش به‌كارهێنانی موزیك ،كارتێكه‌ره ده‌نگیه‌كان ، ریتم
هه‌موو ئه‌و ته‌وژمانه به یه‌ك ئاست و به یه‌ك ئاراسته روو له هه‌ست و بیرو ئه‌ندێشه‌ی بینه‌ر ده‌كه‌ن ، بۆ ئه‌وه‌یه بینه‌ر تابوتێك نه‌بێت له هۆڵی شانۆدا داندرابێت ، به‌ڵكو پارچه‌یه‌كی هه‌ره زیندووی جه‌سته‌ی ئه‌و شانۆیه بێت
كاردانه‌وه‌ی بینه‌ر بۆ سه‌ر نمایش
كه‌واته ده‌رهێنه‌ر چه‌ند ئه‌وه‌نده‌ی كار بۆ دروست بوونی ئه‌كته‌ر و پێكهێنانی ئامرازه‌كانی دیكه‌ی شانۆ ده‌كات ، ئه‌وه‌نده‌ش بۆ دروست كردنی بینه‌ر ..هه‌ر كاتێك بینه‌ر بوو له پرۆسه‌ی شانۆییدا له زه‌هنی ده‌رهێنه‌ردا غائیب ، ئه‌وه بزانه نمایش چاره‌نووسێكی ره‌شی ده‌بێت .
به‌ڵام ئه‌وه‌مان له بیر نه‌چێت ، چه‌ند ئه‌وه‌نده‌ی نمایش كاردانه‌وه‌ی به سه‌ر هزرو ئه‌ندێشه‌و حاله‌تی فسیۆلۆژی و سایكۆلۆژی بینه‌ره‌وه هه‌یه، ئه‌وه‌نده‌ش بینه‌ر كاردانه‌وه‌ی له سه‌ر شانۆكاره‌كانه‌وه هه‌یه له سه‌ر شانۆدا ، هه‌میشه ئه‌كته‌ره‌كان به‌شێك له وزه‌و خوێنی پیرفۆرمانسی خۆیان له بینه‌ره‌وه وه‌رده‌گرن ،بۆیه كاری شانۆیی هه‌میشه پرۆسه‌یه‌كی دوو لایه‌نه‌یه له نێوان نمایش و بینه‌ردا و ناتوانن پَكهاته‌ی شانۆیی تاك تاكه‌یی پێك بێنن .
به كولتوور كردنی شانۆ
ئه‌و تیۆره له پیشه‌سازی درست كردنی بینه‌ردا له لایه‌ن ده‌رهێنه‌ره‌وه هه‌ر ته‌نها گره‌نتیه‌ك نیه بۆ سه‌ركه‌وتنی نمایش و به‌جێ مانی ئاسه‌واره‌كانی نمایش بۆ ماوه‌ی دوورو درێژ له سه‌ر پانتایی هزری بینه‌ردا ، به‌ڵكو ده‌بێته تیۆرێكش بۆ په‌روه‌رده كردنی بینه‌رو به كولتوور بوونی شانۆ له رووه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كه‌وه ..چونكه هه‌میشه پرۆسه شانۆییه زیندووه‌كانن ده‌بنه هانده‌ر بۆ گه‌ڵاڵه بوونی ئه‌و كولتووره‌و به‌رز بوونه‌وه‌ی قه‌واره‌ی هوشیاری شانۆیی ، پرۆسه مردووه‌كانیشن ده‌بنه مایه‌ی تێكشكاندنی كولتووره شانۆییه‌كان له كۆمه‌ڵگادا .
په‌روه‌رده كردنی بینه‌ر
كه‌واته نمایش ئاراسته‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی شانۆییشی هه‌یه، كه هه‌میشه بینه‌ر وه‌ك نموونه‌یه‌كی بچووكی كۆمه‌ڵگا وه‌ری ده‌گرێت و به سه‌ر كۆمه‌ڵگادا په‌خشی ده‌كات ، ئه‌گه‌ر نمایش توانی بینه‌ر له ئه‌زموونی خۆی دا رازی بكات و بیخاته ژێر كاریگه‌رییه‌كانی خۆی ، په‌یوه‌ندی شانۆ له گه‌ڵ بینه‌ردا به‌هێز ده‌كات و بینه‌ر ناچاری ئه‌وه ده‌كات ، وه‌ك پێداویستیه‌كی ژیانی رۆژانه‌ی ، پێویستی به شانۆ بێت و به دوای دا بگه‌ڕێت ، ئه‌گه‌ریش نمایش ئامانجی راسته‌قینه‌ی بۆ بینه‌ر نه‌بوو، به‌ڵكو بینه‌ر بكات به وه‌سیله بۆ گه‌یشتن به كۆمه‌ڵێ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی ، بینه‌ریش نه‌یتوانی جوگرافیای خۆی له نمایشدا بدۆزێته‌وه ، ئه‌وه بینه‌ر شانۆ به زه‌روره‌ت نازانێ و پێی وا ده‌بێت كه بوون و نه‌بوونی شانۆ بۆ ئه‌و وه‌ك یه‌كه، به‌مه‌ش پرۆسه‌ی به كولتوور بوونی شانۆ پَێویستی به زه‌مه‌نێكی تر ده‌بێت بۆ خۆ دروست كردنه‌وه‌ی دوای روخان …كه‌واته نمایش رۆڵی سه‌ره‌كی هه‌یه له چاره‌نووسی شانۆو به كولتوور بوونی شانۆو به كولتوور نه‌بوونی..
بینه‌رو مه‌عریفه‌ی شانۆیی
له پاڵ ئه‌و تیۆرانه‌ی له رووی په‌روه‌رده‌ی شانۆیی و به كولتوور بوونی شاانۆ له كۆمه‌ڵگادا وروژاندمان …له هه‌مان كاتدا نمایش كاریگه‌ری هه‌یه له سه‌ر هوشیاریی و مه‌عریفه‌ی شانۆیی بینه‌ر ..هه‌میشه بینه‌ر سه‌رچاوه‌كانی هزرو مه‌عریفه‌ی خۆی له شانۆدا وه‌رده‌گرێت ، له شانۆوه بینه‌ر ده‌بێته كه‌سێكی خاوه‌ن خه‌یاڵی جوان ،له‌وێ راسته‌وخۆ چێژ وه‌رده‌گرێ ، له‌وێ دووچاری شۆك بوون ده‌بێت و ته‌زوو به جه‌سته‌ی دادێ ، به نهێنی فرمێسك ده‌ڕێژێ ، به نهێنی ده‌گری ..ئه‌و ته‌فاعولاته راسته‌وخۆیانه بینه‌ر ده‌گۆڕن بۆ ئینسانێكی تر ، ئه‌وه نه‌بێت پێش هاتن بۆ ناو هۆڵه شانۆییه‌كه هه‌بوو ..كه‌واته ئه‌گه‌ر نمایش به‌و شێوه موگناتیسیه كار له مێشك و هه‌ست و ناخی بینه‌ر بكات و بیكات به ئینسانێكی تر، بینه‌ر ناچاری ئه‌وه ده‌بێت له ژێر گوشاری ئه‌و هه‌موو فاكته‌ره وروژێنه‌رانه به دوای نهێنیه‌كانی ئه‌و وروژاندنادا بگه‌ڕێ و ببێت به كه‌سێكی هوشیارو خاوه‌ن مه‌عریفه‌یه‌كی شانۆیی .
