پیتی شەرم (تاء الخجل).. شەماڵ بارەوانی
پیتی شەرم(تاء الخجل) یەکێکە لە شاکارە ئەدەبییه مەزنەکانی ژنە نووسەر و ڕۆماننووسی تاراوگەنشینی به ڕەگەز جەزائیری ئەمازیگی خاتوو(فەزیلە ئەلفاروق)ـە و یەکەم چاپی لە ساڵی٢٠٠٣ لێ بڵاوبووەوە.
نووسەر لە «پیتی شەرم»دا باس لە بڕگەیەکی مێژووی ژیان لە جەزائیر دەکات.
ئەو بڕگە مێژووییەی جەزائیر بە دەست کارەساتی جەنگی نێوان حکوومەت و بەرەی ڕزگاری نیشتمانی(جبهةالانقاذ الوطني)جەزائیری، کە ڕەوتێکی ئیسلامی ڕادیکاڵ و توندڕۆبوون، دەیناڵاند.
ئەو جەنگەی هەزاران کەس بوونە سوتماک و قوربانیی تێیدا و زیاتر لە پێنج هەزار ژن تێیدا ئەتک کران و دەستدرێژی سێکسییان کرایە سەر و کران بە کەنیزە و کوژران.
فەزیلە فارووق بە بوێری و ڕاستگۆیی و سەرکێشی ناسراوە لە نوسینەکانیدا.
لە (پیتی شەرم)دا باس له سەرکێشییەکانی ژیانی خۆی و چیرۆکی هاوسەرگیرییەکەی دەکات لەگەڵ پیاوێکی جەزائیری دوای سی ساڵ لە چاوەڕوانیکردن لەپێناو سوارچاکی خەونەکانی تا بێت لە خەم و ئازار و مەینەتییەکان فریای بکەوێت و ڕزگاری بکات.
وەلێ ئەفسووس! ئەوەی ئەو لە هزر و خەیاڵی خۆیدا وێنای کردبوو و نەخشەی بۆ کێشابوو و خۆزگە و ئاواتەکانی لەسەر هەڵچنیبوو، ئەو پیاوە وا دەرنەچوو و خۆزگە و خەونەکانی هەمووی لەبار چوون و بوون بە هەڵم.
فەزیلە شۆک دەبێت کاتێک سوارچاکی خەونەکانی هەر لە یەکەم چرکەساتەوە ئەو تەنها وەک جەستەیەک دەبینێت و هەموو ژنبوونی لە چێژێکی ڕووتی سادیکانە و بێهەست کورت کردووەتەوە.
ئەوەی ئەو چاوەڕوانی دەکرد لەو پیاوە، پێچەوانە دەرچوو.
لەوبارەوە فەزیلەخاتوون پێمان دەلێت(ئایە دەزانن کاتێک هاوسەرگیریم کرد، وام هەست دەکرد ئیتر هەموو کێشەکانم بە کۆتا هات؟ بەڵام دواتر بۆم ئاشکرابوو من ڕۆیشتوومەتە زیندانێک، هەموو جۆرێکی شکەنجە و ئازاری تێدایە. بەیانی و ئێوارە بۆم نەبێ بیر لە هیچ شتێک بکەمەوە، تەنها ئەوەم لەسەرە وەک لەشفرۆشێک لەسەر دۆشەک چێژ بە پیاوەکە ببەخشم، بەوشێوەیەی خۆی دەیەوێ. گوێم لە هەموو وشەیەکی قێزەون بێ، ببم بە ئافرەتێکی داچۆڕاو لە بوونی خۆی و ببم بە کۆپییەکی ئەو و بیرکردنەوەکانی. بەربووە گیانم و خەڵتانی خوێنی کردم، ڕۆیشتم و برینەکەمم شوشت، دەستم بە گریان کرد. لەو شەوەدا هیچ خەونێکم نەبینی. شەمەندەفەری خەونەکان جێی هێشتم و سەرگەردان لە وێستگەدا مامەوە.
ئەوە یەکەم شەوم بوو. شەوێکی بێ پیاو. ئەو شەوەی نێوان ڕانەکانم خوێنی سووکایەتییان لەبەر دەڕۆیشت. شەوێکی بێمانا، ئەو شەوەی منی گۆڕی بۆ بوونەوەرێکی بێمانا. لەو شەوە ڕیسوایی و سەرشۆڕیم دەستی پێکرد. لەو زەماوەندەی بە هەڵە وێنام کردبوو لە مێشکمدا. لەو هاوسەرگیرییەی هیچی لێ سەوز نەبوو، جگە لە سەرشۆڕی و تێکشکان و پارچەپارچەبوون و کۆتاییهاتن نەبێت. کۆتاییهاتنێک لەوپەڕی سەخافەتدا. شتانێکی دەگوت، هیچیان لێی حاڵی نەدەبووم. وای لێ کردم کۆتایی پێ بێنم. دوای سی ساڵ چاوەڕوانی، زاوایەک لە ئاست چاوەڕوانی مندا نەبوو).
دوای شکستهێنانی لەو پرۆسە هاوسەرگیرییە پڕ لە سووکایەتی و ئازار و نەهامەتی و چەوسانەوەیە و بێڕێزییەی لە لایەن هاوسەرەکەیەوە، ئەو پیاوەی کە لە ئاست مرۆڤایەتی فەزیلەخان کوێربووبوو و فەزیلەی تەنها وەک جەستەیەکی ڕووت و چێژ دەبینی، نەک مرۆڤێکی خاوەن ئیرادە.
پیاوێک وەک دڕندەیەکی برسی چوون نێچیرێکی بکەوێتە دەست.
فەزیلە دواتر جەزائیر جێ دێڵێت و لە پاریسی پایتەختی فەڕەنسا دەگیرسێتەوە.
ناوەڕۆکی ڕۆمانی «پیتی شەرم» باس لە خەم و نەهامەتی و ئازارەکانی ژنە.
لە ڕێگای سەرگوزشتە و حەکایەت و ژیاننامەی نووسەر خۆیەوە.
لە«پیتی شەرم »دا فەزیلە باس لەو جەنگە خوێناوییەکەی جەزائیر دەکات کە لە ساڵی١٩٩٥ ڕوویدا. جەنگێک، جەزائیرییەکان یادەوەری زۆر بە ژان و تاڵیان لەگەڵیدا هەیە و هێشتا بە دەست کارەسات و وێرانییەکانییەوە دەناڵێنن و ئازاریان دەچێژن.
ئەو جەنگە کاوڵکارییەی لەنێوان حکوومەت و گرووپی جەبهەتولئینقازی ئیسلامی ڕادیکاڵ ڕوویدا.
لە دەرەنجامی ئەو دەنگانەی ئیسلامی سیاسی لە قۆزتنەوەی هەست و سۆزی خەڵکی سادەدا بەدەستیان هێنا، دواتر حکوومەت ئەنجامەکەی قبووڵ نەکرد و کودەتای بەسەردا کردن و لە دەسەڵات لایبردن.
فەزیلە چەندین نموونە لەو کارە توندڕۆ و تێکدەرانەی بەرەی ئینقازی نیشتیمانی ئیسلامی ڕادیکاڵ باس دەکات، کە لە دژی ژنە جەزائیرییەکاندا ئەنجامیان دەدا، دوای ئەوەی دەیانفڕاندن و دەیانبردن و دەیانگواستنەوە ئەو شوێنە دوورەدەستانەی لە چیاکان ئەوان تێیدا کردبوویان بە سەربازگەی مەشق و ڕاهێنانی توندوتیژی و خۆ ئامادەکردن لە دژی حکوومەت. لەوێ هەموو ئەو ژنانەی فڕاندبوویانن لە شێوەی کەنیزە و غەنیمە و دەستکەوتی جەنگ بەسەر چەکدارە ئیسلامییەکان دابەش دەکران.
بە چەندین جۆر دەستدرێژی سێکسی و سووکایەتییان پێ دەکردن، دواتر ئەوەی دەیانکوشت دەیانکوشت و ئەوانەیتریان دەهێشتنەوە تا خزمەتیان بکەن و خواردنیان بۆ ئامادە بکەن و هەرچی بیانەوێت لەگەڵیاندا بیکەن.
چونکە ئەو ژنانە کەسی نزیک یان خزم و کەسوکاری بەرپرسەکانی حکوومەت یان ئەو فەرمانبەرانەن کە لە حکوومەتێکی کافردا کار دەکەن(بەتێڕوانینی ئیسلامگەراکان.
فەزیلە باس لەو نزا و بانگەوازییەی ئیسلامییە توندڕۆکان دەکات لە بڵندگۆی مزگەوتەکاندا.
کاتێک دەیانگوت(خودایە ژنەکانیان تووشی کاری بەدڕەوشتی بن، هەموویان) دەیانگوت: ئامیــن.
منداڵەکانیان بێ باوک بن، ئامیــن.
هەروەها باس لەو یاداشتەی ژمارە بیست و هەشتی بەرەی ئینقازی چەکدار و ئیسلامی دەکات کە لە سی مانگی نیسانی ساڵی١٩٩٥ لە دژی حکوومەت دەریانکرد.
تێیدا جاڕی جەنگیان دا و دەستدرێژیکردنە سەر ژنیان کرد بە ئەرکێکی ئایینی و ستراتیجییەتی جەنگ و گوتیان ئێمە شەڕی سەرکەوتن و شەڕەف دەکەین، بە کوشتنی دایک و خوشک و کچ و ژنی هەموو ئەوانەی لەبەرەی حکوومەتدان و لە دژمان دەجەنگن.
فەزیلە لە «پیتی شەرم»دا باس لەو هەموو ئافرەتە دەکات کە هەزار ژن زیاتر بوون، دوای ئەو بەیاننامەیەی بەرەی ئینقازی ئیسلامی ڕفێنران و دەستدرێژی سێکسییان کرایە سەر و دووگیان کران و کوژران و ئەوەی دواتر ڕایکرد و ئەوانەی خۆیان کوشت، لە نموونەی خاتو(ڕەزیقە و یەمینە و…تاد).
پیتی شەرم، باس لەهەموو ئەو موعانات و ئازار و نەهامەتی و ناخۆشییانە دەکات، کە ڕووبەڕووی ژنی جەزائیری بووەوە له لایەن گرووپی چەکداری ئیسلامی(بەرەی ئینقازی نیشتمانی) جەزائیری، لە دەستدرێژی و کوشتن و زیندانیکردن و…تاد.
لە نموونەی ئەو چیرۆکە تراژیدیایەی ئەو باوکەی کچە هەشت ساڵانەکەی خۆی لەسەر پردێک فڕێ دەدات و کۆتایی بە ژیانی دێنێت، بە پاساوی پاککردنەوەی شەرەف(غسل العار). ئەو کچە بێتاوانەی لە لایەن گرووپی بەرەی ئینقازی نیشتیمانی دەستدرێژی سێکسی کرایە سەر.
ئەو گرووپەی وەڵامی هەمان هەڵەی حکوومەت(کودەتا)ی بە هەلەیەکی تری گەورەتردایەوە(بڕیاری جیهاد و جاڕدانی جەنگی خوێناوی) و کارەساتی خوڵقاند و وڵاتی خەڵتانی خوێن کرد و تۆوی تیرۆر و تۆقاندنی لە هەموو شوێنێکدا چاند و کوشتنی ژن و کچ و تێکڕای مرۆڤەکانی دەرەوەی بەرە و ئایدۆلۆژیاکەی خۆی ڕەوا و پیرۆز کرد.
فەزیلە لە”پیتی شەرم”دا پەنجە دەخاتە سەر برینی دواکەوتوویی و دەمارگیری و زۆر بوێرانە جەنگیان لە دژ بەرپا دەکات و سنووری ئەو بیرکردنەوە و ئایدیۆلۆژیایە دەبڕێت کە خزمەت بە بوارەکانی مرۆڤایەتی و ئازادی و ژن ناکات.
هەموو ئەو تقووس و تابوویانەی کۆمەڵ تێک دەشکێنێت کە ژیان دەکەن بە دۆزەخ و لە ئازادییەکانی ئافرەت دەدەن.
فەزیلەخان زۆر ئازایانە ڕووبەڕووی هەموو ئەو کلتوور و تێگەیشتنە نامرۆڤانەیە دەبێتەوە کە بوونی ژن دەشێوێنن و ڕۆح و کەسایەتی مێیینە دەکوژن.
فەزیله بڕیار دەدات ئیتر ڕووبەڕووی ئەقڵییەت و مێنتەڵێنتی نێرسالاری ببێتەوە و بە هەر پیاوێک کە پاتریارکانە بیر بکاتەوە، بڵێت: منی مێیینە، ژن، کچ، هیچم لە تۆی نێرینە و پیاو کەمتر نیە و ئیدی دەبێ سنووری جیاوازییەکانی نێوانمان بسڕدرێتەوە و فەلسەفەی یەکسانی جێندەری ببێتە قانوون و مرۆڤبوون ببێتە پێوەر و وشەی ژن یان پیاو لە فەرهەنگی مرۆڤایەتی و لەناو بووندا بسڕینەوە.
پیتی شەرم، بەرجەستەکەری چیرۆکێکی خەمناک و تراژیدی ژیانی ژنێکە، لە مێیینەبوونی خۆی و پیاوی نێرسالار و کۆمەڵی تەقلیدی ڕادەکات. کۆمەڵ و جڤاتێک، کە ژن تێیدا لە پەراوێزدا دەژیت و سەرەتاترین مافی نییە.
پیتی شەرم، یاداشتەکانی ژنێکی یاخی و بوێر و سەرکێشە.
ژنێک، چیتر قبووڵ ناکات جلەوی ژیانی بەدەست ئەویترەوە بێت و کۆپیپێستی سێبەری هیچ کەسێک بێت.
ئەو ئیتر بڕیاری داوە تەنها لە خۆی بچێت و خۆی بێت.
پیتی شەرم پێمان دەڵێت دەتوانین بڵێین جوانترین ڕۆمان و چیرۆک و شیعر ئەوانەن کە ژن بۆ ئازار و مەینەتییەکانی ژنبوون دەیاننووسن، نەک پیاو.
ئەو پیاوانەی زۆرێکیان تەنها لە تێکستەکانیان مێپەروەرن، لە واقیعدا جەللاد و ژنکوژن و تا سەر مۆخی یەسقان نێرسالارن و لە نووسینەکانیاندا درۆ و موجامەلەی ژن دەکەن بە ئامانجی فریودان و خۆنێزیککردنەوە و قۆزتنەوەیان بۆ مەرام و ئارەزووی جنسیی خۆیان و هەمان شێوەی مێردەکەی فەزیلە فاروق، ژن تەنها وەک جەستەیەکی ڕووتی بێگیان و بێهەست و بوونی ژن وەکو سمت و سینگ دەبینن، نەک مرۆڤێکی کامل و بوونەوەرێکی خاوەن ئیرادە و ماف و ئازادی.
فەزیلەخان کە پیتی شەرم دەکات بە ناونیشانی ڕۆمانەکە،
مە بەستی لەو تائەی(تاء الخجل) تای خەجاڵەتی و
تای مێیینە(تاء التأنيث)ـە.
تائێک، کە ئەقڵییەتی نێرسالاری بە کەم و نەنگیی دەبینێت.
تائێک، بۆ ڕەگەزی مێیینە لە سەرئێشەیەک زێدەتر نییە.
تائێک، جیاوازی ڕەگەزی دروست کردووە و
بوونی ئافرەت و مێیینەی لە چێشتخانە و وەچەخستنەوە و گوێڕایەڵبوونێکی ڕەهای پیاو و خزمەتکردنی فەرمان و ئارەزووەکانیدا کورت کردووەتەوە.
ئەو تائەی دەیان و سەتان تا و دەرد و بەڵا و تراژیدیای تری لێ بووەتەوە و هەزاران خەم و نەهامەتی و ئازاری لێ لە دایک بووە. تائێک، جگە لە تا بۆ ژن، چیتر نییە.
تائێک، دەبێ لەگەڵ ئەقڵییەتی نێرسالاری لە پەتی پیتی یەکسانی و پرەنسیپەکانی یەکسانی جێندەری هەڵبواسرێت.
تائێک، لە بری ئەوەی وەکو شەرم بۆ ڕەگەزی مێیینە سەیر بکرێت، ئەو تائەی جیاوازی لە زمان دروست دەکات، پاشان دەیگوازێتەوە بۆ فیکر و ئینجا لە واقیعدا ڕەگەزپەرستی دروست دەکات و پیاو دەکات بە کەڵەگا لەسەر ژن.
تاءالخجل، تائی چەوساندنەوەی ئافرەت. تائێک، دەبێ ئیتر بکرێت بە تای شوورەیی و خەجاڵەتی و لە تەوێڵی پیاوسالاری بدرێت.
پیتی شەرم، ڕۆمانێکی قەبارە بچووک و کورتە، بەڵام ئازارەکانی درێژ و خەمەکانی گەورە و نەهامەتییەکانی نەبڕاوەن.
پیتی شەرم، ئایکۆنی خەمی ژن و ئازارەکانیەتی، بەرجەستەکەری ئافاتەکانی ئەقڵی بە بەردبوو و چەوسانەوەی مێیینەیه لە کۆمەڵگە نێرسالارییەکاندا.
کێشەی بیری پیاوسالاری، ئەو پیاوسالارییەی سەتان و هەزاران ساڵە هێشتا بەرۆکی ژنی بەرنەداوە و هەموو بەهایەکی بەرز و جوان و مرۆڤانەی لێ زەوت دەکات و ژن لە مرۆڤێکی خاوەن ئەقڵ و هێز و ئیرادە، دەکات بە نیوەمرۆڤ و کەمئەقڵ و کائینێکی بێدەسەڵات و گوێڕایەلی قامچی ڕەهای پیاو!
پیتی شەرم، یان تای شەرمەزاری، باسکردنە لە ناکۆکی و ململانێی ژنی چەوسێندراو و بوون خەسێنراو، لەگەڵ دەبڵمۆڕاڵی و دڕندەیی و سادییەتی پیاوسالاری.
پیتی شەرم، فەرهەنگی ژنە، یان دەتوانین بڵێین ژننامەیەکە، نووسەر لە میانیدا باس لەو بوونەوەرە پیرۆزە دەکات کە پێی دەڵێن ژن.
ژنێک، هەر لەگەڵ لە دایکبوونیدا، بە کۆمەڵێک پیتی وەک(عەیب، تاوان، کەمایەتی، کەمئەقڵ و نیوەمرۆڤ…تاد.) بوون و کەسایەتی دەور دراوە و دەبێ بە بڕیارەکانی چارەنووس ڕازی بێت کە ئەوی وەک نیوەمرۆڤێک و کەمئەقڵێک خوڵقاندووە و هەر ناڕەزاییدەربڕینێک و یاخیبوون و سەرکێشی و نەخێرێک، یەکسانە بە هەرتەقە و بەرەڵایی و شوورەیی.
پیاو لە پیتی شەرمدا ڕۆلی جەللاد دەگێڕێت و ژنیش کۆیلە.
پیاو بڕیاردەر و دادوەر و یەکلاکەرەوەیە، لە بەرامبەردا ژن جگە لە جێبەجێکاری هەموو بکە و نەکەیەکی پیاو و گوێڕایەلێکی ڕەها، هیچیتر نییە.
ژن، پیاو دەیخوازێت، دەستدرێژی سێکسی دەکاتە سەر و لەگەڵی جووت دەبێ، لێیدەدات، بڕیاری بەسەردا دەدات، تەلاقی دەدات، ژن هیچ دەسەڵات و بوونێکی نییه.
گەشتی ژن لەگەڵ پیاو بە گەشتێکی پڕ لە ئازار و چەوسانەوە و
خەم و موعانات دەست پێدەکات و بە بێدەنگی و مردنێکی لەسەرخۆ کۆتایی دێت و ئیتر وەک فەزیلەخان دەڵێ دوا وشەی ژن ئەوە دەبێ(نیشتیمان هەمووی گۆڕستانە، ئێمەیش بێدەنگ).
پیتی شەرم، سەربوردەی کارەساتی ئەقڵییەتی قەبیلەیەکە حاشا لەو کچانەیان دەکەن کە نەک لەبەرئەوەی بە ویستی خۆیان پرۆسەی سێکسیان ئەنجام داوە، بەڵکو بە زۆر کراون بە کەنیزە و دەستدرێژی سێکسییان کراوەتە سەر و قوربانین و هیچ تاوانێک و لادانێک و خەتایەکیان نییە.
پیتی شەرم، چیڕۆکی مێیینەیە کە دوای ڕفاندن و دەستدرێژیکردنە سەری لەلایان ئیسلامییەکانەوە، لە ترسی خانەوادەکەی و قبووڵنەکردنەوەی، کۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا.
پیتی شەرم، شاکارێکی مێیینەییانەی ڕووتە و ژنێکی یاخی و بوێر نووسیویەتی و لێدانە لە ئەقڵییەتی پیاوگەرێتی. لەوانەیە زۆرێک لە پیاوەکان پێیان هەزم نەکرێت و حەز بە خوێندنەوەی نەکەن!
پیتی شەرم، چیرۆکە تراژیدیاکانی یەمینە و ڕاویە و ڕەزیقەیه.
هەرسێکیان لە لایەن چەکدارە توندڕۆکانی بەرەی ئینقازی نیشتیمانی ئیسلامی جەزائیری ڕووبەڕووی دەستدرێژی سێکسی بوونەوە و چارەنووسی یەکەمیان کۆتاییهێنان به ژیانی خۆی بوو، دووەمیشیان ڕۆیشتە نەخۆشخانەی دەروونی و سێهەمیشیان گیانی لە دەست دا.
پیتی شەرم، چیرۆکی ئەو پیاوە ئیسلامییە توندئاژۆ و بناژۆخۆزانەیە کە ناویان لە خۆیان ناوە جیهادی و مافیان بە خۆیان داوە ژن و کچ و دایک و خوشکی خەڵک، ئەو ژن و کچە بێتاوانانەی وەک تۆلە لە کەسوکاریان، ببەن و بیانکەن بە کەنیزەی سێکسی و سەبایەی حەز و ئارەزووەکانیان و دەستدرێژی سێکسییان بکەنە سەر و بە جیهاد و پیرۆز و دەستکەوتیشی
دابنێن!
ئەو پیاوانەی لە گۆشەنیگایەکی داخراو و تاریک و تاکلایەنە و تەسکەوە لە ژن و ژیان دەڕوانن و بێ ئاگان لە وەی جیهان زۆر لەو چاڵە تەسکە و ئایدیۆلۆژیا داخراوەی ئەوان فراوانترە.
پیتی شەرم، داستانی ژنێکە، لە تێڕوانینێکی مرۆڤانە و ئاوێنەی ژنبوونەوە لە ئازار و خەم و تراژیدیاکانی ژن دەڕوانێت لە کۆمەڵە تەقلیدی و پیاوسالارەکان و لە دەرەوەی زهنییەتی نێرسالاریدا ژنبوون دەخوێنێتەوە. ژنێک، لە پێناو ژنبوون دەنووسێت و دەجەنگێت، چاودێری دۆخی دۆزەخیانەی ژیانی ژن دەکات و گوێ لە هاواریان دەگرێت و دەنگی بێدەنگییان دەنووسێتەوە.
ئەو ژنێکە دەیەوێ ببێتەوە بە خۆی و ئیدی کۆپی ئەویتر نەبێ.
پیتی شەرم، ئایکۆنی نەهامەتی و ئازار و کێشەکانی ژنە و پێمان دەڵێت کێشە و ئازار و موعاناتێک بە ڕێگای یاسایەکی دادپەروەرانە و جێبەجێکردنی بنەماکانی یەکسانی جێندەری و ویژدانێکی زیندوو و دروستکردنی تاکێکی هۆشیار و تێپەڕبوون لە جڤاتێکی نەریتگەرایی بەرە و جیهانێکی کراوە نەبێت هەرگیز کێشەکانی ژن چارەسەر نابێت و ئازارەکانی ژن کۆتاییان نایەت و ژن هەروا لە پەراوێزی ژیان و چەوسانەوەدا دەژیت.
پیتی شەرم، شاکارێکی تراژیدی کۆمەڵگایەکە کە بەدەست کێشەی توندڕۆیی گرووپە ئیسلامییەکانەوە دەناڵێنێت و جەستەی وڵات خوێنی لێ دەچۆڕێت و دەڕاسەی مەرگ ژیان دەدوورێتەوە و تیرۆر هەموو شوێنێکی تەنیوە.
وڵاتێک، وەک نووسەر دەڵێ: (بەیانی ڕۆژنامەم کردەوە و هەواڵی مردنم دەخوێندەوە… پەڕەی ڕۆژنامەکەم وەرگێڕا ژمارەی مردنەکان زیاتربوون… نیشتیمان هەمووی بووەتە گۆڕستان).
شەماڵ بارەوانی
