کەمترین نۆتە، زۆرترین ترس..(وتاری چوارەم) .. باکۆ رێبوار

(ئاگاداربە سپۆیڵی تێدایە) لە جیهانی بیستراوی سینەمادا، هەندێک ئاواز هەن لە سنووری فیلمەکان تێدەپەڕن و دەبنە بەشێک لە کولتووری گشتی، دەبنە کۆدی نهێنیی نەوەیەک بۆ وروژاندنی هەستێکی دیاریکراو، بێ هیچ گومانێک، تێمە سەرەکییەکەی فیلمی هاڵۆوین یەکێکە لە دیارترینی ئەم دیاردانە، ئەو چەند نۆتە سادە و دووبارەیەی لەسەر کێشێکی نائاسایی ٥/٤ لێدەدرێن، بوونەتە هاوتای دەنگیی ترسێکی سەرەتایی و بوونگەرایانە، بەڵام چیرۆکی مۆسیقای هاڵۆوین زۆر لەم تێمە ئایکۆنییە فراوانترە، چیرۆکێکە بە درێژایی زیاتر لە چوار دەیە و لەرێگەی دەیان فیلمی جیاوازەوە درێژ دەبێتەوە، هەر فیلمێکیش ئاوێنەی سەردەمی خۆی و تێڕوانینی داهێنەرەکانی بووە بۆ چەمکی ترس، بۆ ئەوەی بزانین چۆن مۆسیقای ئەم زنجیرەیە تەنها پاشخانێک نەبووە، بەڵکو دەقێکی مۆسیقیی زیندوو بووە لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی سینەمای ترسناک و ناسنامەی شێواوی خودی زنجیرەکەدا، بەردەوام لە گۆڕان و پەرەسەندندا بووە، لێرەدا ئێمە شیکاریی دەنگی خودی زنجیرەکە دەکەین، نەک تەنها دەنگی یەک کارەکتەر، چونکە ترس لە هادۆنفیڵددا هەمیشە گەورەتر بووە لە یەک پیاوی دەمامکدار، ترس لێرەدا دیاردەیەکی ژینگەییە، نەخۆشییەکی دەروونیی بەکۆمەڵە مۆسیقاکەی وەک دەنگی لێدانەکانی دڵی ئەم شارۆچکە نەفرەتلێکراوە کاردەکات،

بنەمای ترس (هاڵۆوین ١٩٧٨ و هاڵۆوین ٢ – ١٩٨١): لەدایکبوونی دەنگی دڵەڕاوکێی شارۆچکە، هەموو شتێک لە سادەییەکی بلیمەتانەوە دەستی پێکرد، جۆن کارپێنتەر، نەک تەنها دەرهێنەر بەڵکو ئاوازدانەریش بوو، بە بودجەیەکی کەمەوە، فەلسەفەی کەمینەخوازیی (Minimalism) کردە چەکی سەرەکیی خۆی، لەبری ئۆرکێسترای گەورەی فیلمە ترسناکەکانی پێش خۆی، پشتی بە پیانۆیەکی سادە و سێنتسایزەرێکی ئەنالۆگی سەرەتایی بەست، تێمە سەرەکییەکە، بە کێشە ٥/٤ە نائاساییەکەیەوە، دەنگی شێواندنی ئارامیی شارۆچکەیەکی بچووکی ئەمریکی بوو، ئەو لێدانە زیادەیە لە ڕیتمەکەدا، دەنگی دزەکردنی شتێکی نامۆ بوو بۆ ناو ژیانی ڕۆژانە، دەنگی ئەو ترسە بوو لە پشت پەنجەرەی ماڵە ئارامەکانەوە خۆی حەشارداوە، دەنگی سارد و بێ ڕۆحی سێنتسایزەرەکە، لەو سەردەمەدا هێشتا دەنگێکی نامۆ بوو، دەنگی نامۆبوونی تەکنۆلۆژیا و لەدەستدانی مرۆڤایەتی بوو لە سەردەمێکی نوێدا، مۆسیقاکە بە ئەنقەست سادە و دووبارەبووەوە بوو، بۆ ئەوەی وەک لێدانێکی دڵەڕاوکێی بێکۆتا بچەسپێت لە مێشکی بینەردا، بەڵام جگە لە تێمە سەرەکییەکە، کارپێنتەر چەندین پارچەی دیکەی بچووکی دروستکرد جیهانە دەنگییەکەیان دەوڵەمەندتر دەکرد، بۆ نموونە “تێمی لۆری” (Laurie’s Theme)، مێلۆدییەکی خەمگین و سادەی پیانۆیە، نوێنەرایەتیی بێتاوانی و چارەنووسی تراژیدیی کارەکتەرە سەرەکییەکە دەکات، ئەم ئاوازە لەکاتە ئارامەکاندا دەبیسترێت و وەک ئاگادارکردنەوەیەک لە کارەساتی داهاتوو کاردەکات، کاتێکیش ترسەکە دەست پێدەکات، کارپێنتەر پشت بە دەنگە تیژ و پچڕپچڕەکانی سێنتسایزەر دەبەستێت بە شێوەیەکی هەڕەمەکی دەردەکەون، ئەم دەنگانە، پێیان دەوترێت “Stingers”، وەک چەقۆیەک گوێی بینەر دەبڕن و گرژیی دیمەنەکە بەرز دەکەنەوە، بەڵام لە فیلمی دووەمدا (Halloween II)، کارپێنتەر هاوشانی ئالان هاوارس کاری لەسەر کرد، مۆسیقاکە گەشەیەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، هەمان تێمەکان مانەوە، بەڵام بە شێوەیەکی قورستر و چین لەسەر چیتری سێنتسایزەر، هەستی ئۆرکێسترایەکی ئەلیکترۆنی دەدا، ئەمە ڕەنگدانەوەی گۆڕانی تۆنی فیلمەکە بوو، چیتر فیلمەکە باسی دڵەڕاوکێی شاراوە و چاوەڕوانی نەدەکرد، بەڵکو باسی کۆمەڵکوژییەکی ڕاستەوخۆ و دڕندانەی دەکرد لە نەخۆشخانەیەکدا، مۆسیقاکە لە سادەیی و کەمینەخوازییەوە بەرەو شکۆ و سامێکی تاریک هەنگاوی نا، نیشانەی ئەوە بوو ترسەکە چیتر ئەگەر نییە، بەڵکو واقیعێکی خوێناوییە، بەکارهێنانی ئۆرگنی ئەلیکترۆنی لەم فیلمەدا لایەنێکی ئایینی و چارەنووسسازانەی بە ئاوازەکە بەخشی، وەک ئەوەی ئەم ڕووداوانە بەشێک بن لە نەخشەیەکی گەورەتر و ترسناکتر،

لادانە ئەلیکترۆنییەکە (هاڵۆوین ٣: وەرزی جادووگەر – ١٩٨٢): ئاوازی ترسی تەکنۆلۆژی و کۆنتڕۆڵی مێشک، ئەم فیلمە بوێرانەترین هەنگاوی زنجیرەکە بوو، هەوڵیدا ببێتە زنجیرەیەکی ئۆنتۆلۆژی و چیرۆکی نوێ بگێڕێتەوە، ئەم گۆڕانکارییە ڕیشەییەش بە تەواوی لە مۆسیقاکەیدا ڕەنگی دایەوە، کارپێنتەر و هاوارس بە تەواوی وازیان لە تێمە کلاسیکەکە هێنا و ساوندتراکێکی نوێیان دروستکرد، پشتی بە ڕیتمی ئەلیکترۆنیی خێرا و دەنگی سێنتسایزەری ئەتۆمسفێری دەبەست، مۆسیقای ئەم فیلمە دەنگی پارانۆیا و گومانە، دەنگی ترسی سەردەمی جەنگی ساردە، تێیدا دوژمن نادیارە و لە ڕێگەی تەکنۆلۆژیا و میدیاوە دزە دەکاتە ناو ماڵەکانەوە، ئاوازی ڕیکلامی “سیلڤەر شامرۆک” (Silver Shamrock)، بە مێلۆدییە سادە و گیرۆدەکەرەکەیەوە لەسەر ئاوازی “London Bridge Is Falling Down” دانراوە، بووە چەقی ترسەکە، ئەمە چیتر ترسی تاکێکی شێت نییە، بەڵکو ترسی کۆنتڕۆڵی مێشکی بەکۆمەڵە لە ڕێگەی کاڵاوە، ترسی کۆمپانیایەکی گەورەی بێ ویژدانە جادووگەریی کۆن و تەکنۆلۆجیای مۆدێرن تێکەڵ دەکات بۆ کوشتنی بەکۆمەڵ، مۆسیقاکە بە تەواوی ئەم هەستەی دەگواستەوە، هەستێکی سارد، میکانیکی، بێکۆتا دووبارەبووەوە، وەک دووبارەبوونەوەی ڕیکلامەکان لەسەر شاشەی تەلەڤیزیۆن، ساوندتراکەکە پڕە لە پارچەی درێژی ئەتۆمسفێری گرژییەکەیان لەسەر بنەمای دووبارەبوونەوەی ڕیتمێکی سادە (Ostinato) بنیات نراوە، ئەمەش هەستی گەمارۆدان و دەربازنەبوون لای بینەر دروست دەکات، مۆسیقاکە کاریگەریی ئاوازدانەرانی ئەلیکترۆنیی ئەڵمانی وەک Tangerine Dreamی پێوە دیارە، پسپۆڕ بوون لە دروستکردنی دیمەنی دەنگیی فراوان و پڕ لە نهێنی،

سەردەمی سلاشەری باو (هاڵۆوین ٤، ٥ و ٦): گۆڕینی ئاواز بۆ ستایلی سەردەم، دوای شکستی فیلمی سێیەم، زنجیرەکە گەڕایەوە بۆ فۆرمۆلا سەرکەوتووەکەی، و ئالان هاوارس بە تەنها ئەرکی مۆسیقاکەی گرتە ئەستۆ، لە فیلمی چوارەمدا (The Return of Michael Myers)، تێمە سەرەکییەکە گەڕایەوە، بەڵام بە شێوازێکی زۆر جیاواز، مۆسیقاکە زۆر گەورەتر، ئۆرکێستراییتر (بە سێنتسایزەر) و پاڵەوانێتیتر بوو، ئەمە دەنگی سینەمای سلاشەری ساڵانی هەشتاکان بوو، کەمتر پشتی بە دڵەڕاوکێی ورد دەبەست و زیاتر نمایشی توندوتیژی و ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆی دەکرد، مۆسیقاکە وەک مۆسیقای فیلمێکی ئەکشن-ترسناک دەبیسترا، نیشانەی ئەوە بوو زنجیرەکە دەیەوێت لەگەڵ بازاڕی ئەو سەردەمەدا خۆی بگونجێنێت، هاوارس تێمە کلاسیکەکەی بە چینێکی ئەستوور لە سێنتسایزەر و لێدانی بەهێزی تەپڵی ئەلیکترۆنی داپۆشی، هەستێکی حەماسی و گەورەی دەبەخشی، وەک ئەوەی چیتر باس لە دزەکردنی بێدەنگی خراپەکاریی ناکەین، بەڵکو باس لە هێرشێکی ڕاستەوخۆ دەکەین، لە فیلمی پێنجەمدا (The Revenge of Michael Myers)، مۆسیقاکە زیاتر لایەنێکی گۆتیک و ماتەمینی وەرگرت، ڕەنگدانەوەی چیرۆکە ئاڵۆز و تا ڕادەیەک ناڕوونەکەی بوو، باسی پەیوەندیی تەلەپاتی و هێزە سەرووسروشتییەکانی دەکرد، هاوارس دەنگی کۆراڵی ئەلیکترۆنی و پیانۆی خەمگینی بەکارهێنا بۆ ئەوەی هەستی تراژیدیا و چارەنووسی ڕەش نیشان بدات، بەڵام لە فیلمی شەشەمدا (The Curse of Michael Myers)، دوو وەشانی جیاواز لە مۆسیقا بوونیان هەیە، وەشانە سینەماییەکەی، لە ناوەڕاستی نەوەدەکاندا دەرچوو، کاریگەریی مۆسیقای ڕۆک و ئیندەستریالی پێوە دیار بوو، بە بەکارهێنانی گیتاری کارەبایی و ڕیتمی قورس، ستایلێکی باوی ئەو سەردەمە بوو، تێمە سەرەکییەکە وەک پارچە مۆسیقایەکی مێتاڵ دەبیسترا، ئەمەش هەوڵێک بوو بۆ ڕاکێشانی بینەری گەنجی ئەو سەردەمە، بەڵام وەشانی دەرهێنەر (Producer’s Cut)، دواتر دەرچوو، مۆسیقاکەی کلاسیکتر و ئەتۆمسفێریتر بوو و زیاتر لە ستایلی ئالان هاوارس نزیک بوو، ئەم دوو ستایلە جیاوازە بە تەواوی ڕەنگدانەوەی کێشە و ئاڵۆزییەکانی بەرهەمهێنانی فیلمەکە و دوو دیدگای جیاواز بوون بۆ چیرۆکەکە،

ژیانەوەی پۆست-مۆدێرن (هاڵۆوین H20 و زیندووبوونەوە): دەنگی سەردەمی نوێ و لەدەستدانی ناسنامە، لە کۆتایی نەوەدەکاندا و بەهۆی سەرکەوتنی فیلمی (Scream)ەوە، سینەمای ترسناک پێی نایە قۆناغێکی نوێی پۆست-مۆدێرنەوە، فیلمی (Halloween H20) بە تەواوی بەرهەمی ئەم سەردەمە بوو، مۆسیقاکەی، لەلایەن جۆن ئۆتمانەوە دانرابوو، ئۆرکێسترایەکی گەورە و سینەمایی بوو، زیاتر لە مۆسیقای فیلمە گەورەکانی هۆلیوود دەچوو، تێمە کلاسیکەکەی کارپێنتەری بەکارهێنا، بەڵام تێکەڵی ئاوازێکی پڕ لە هەست و سۆز و گرژیی کرد، جەختی لەسەر لایەنی دەروونی و تراومای کارەکتەری لۆری سترۆد دەکردەوە، مۆسیقاکە چیتر دەنگی ترسی بوونگەرایانەی سارد نەبوو، بەڵکو دەنگی چیرۆکێکی پڕ لە ڕابردوو و هەستی تۆڵەسەندنەوە بوو، ئۆتمان بە شێوەیەکی زیرەکانە ئاماژەی بە مۆسیقای فیلمی (Psycho)ی بێرنارد هێرمانیش دەکرد، ئەمەش یارییەکی پۆست-مۆدێرن بوو بۆ ڕێزگرتن لە مێژووی سینەمای ترسناک، بەڵام لە فیلمی دواتردا (Halloween: Resurrection)، لە سەرەتای ساڵانی ٢٠٠٠دا دەرچوو، مۆسیقاکە هەوڵیدا “مۆدێرن” بێت، بە تێکەڵکردنی ڕیتمی هیپ-هۆپ و دەنگی ئەلیکترۆنیی سەردەم، ڕەنگدانەوەی چیرۆکی فیلمەکە بوو باسی پڕۆگرامێکی تەلەڤیزیۆنیی ڕاستەوخۆی دەکرد، ئەم هەوڵە بۆ نوێبوونەوە، لەبری ئەوەی ترسەکە قووڵتر بکاتەوە، تێمە کلاسیکەکەی لە شکۆ و سامە ئەزەلییەکەی داماڵی و کردی بە کاڵایەکی بازرگانیی سەردەمیانە، ئەمەش چارەنووسی خودی زنجیرەکە بوو لەو قۆناغەدا، مۆسیقاکە بووە نموونەیەک بۆ ئەوەی کاتێک ناسنامەی دەنگیی زنجیرەیەک بە تەواوی پشتگوێ دەخرێت لە پێناو ڕازیکردنی بازاڕی کاتیدا،
دووبارە تێڕوانینەوەی دڕندانە (هاڵۆوین ٢٠٠٧ و هاڵۆوین ٢ – ٢٠٠٩): دەنگی ڕیالیزمی ژەنگاوی و شیکاریی دەروونی
کاتێک ڕۆب زۆمبی هەستا بە دووبارە دروستکردنەوەی زنجیرەکە، دیدگایەکی تەواو جیاوازی هێنایە کایەوە، ئەو دەیویست ڕووکارە ئەفسانەییەکە لاببات و چیرۆکێکی ڕیالیستی و دڕندانە لەسەر ژینگەیەکی شێواو و دەروونێکی نەخۆش بگێڕێتەوە، مۆسیقاکەی، لەلایەن تایلەر بەیتسەوە دانرابوو، بە تەواوی خزمەتی ئەم دیدگایەی دەکرد، ساوندتراکەکە پڕ بوو لە دەنگی ئیندەستریال، ژاوەژاو، و گیتاری دیستۆرتکراو، تێمە کلاسیکەکە بە شێوەیەکی پچڕپچڕ و شێواو دەبیسترا، وەک ئەوەی لەناو ژەنگ و پیسی ژینگەکەوە بە زەحمەت دەنگی بێت، ئەمە چیتر دەنگی ترسی سەرووسروشتی نەبوو، بەڵکو دەنگی ئازار، تووڕەیی، و ژینگەیەکی تێکشکاو بوو، مۆسیقاکە بە ئەنقەست ناخۆش و بێزارکەر بوو، بۆ ئەوەی بینەر هەست بە قێزەونی و دڕندەیی توندوتیژییەکە بکات، نەک چێژ لە دڵەڕاوکێکە وەربگرێت، بەیتس چەندین پارچەی مۆسیقای ئەتۆمسفێریی دروستکرد لەسەر بنەمای دەنگی ژینگەیی (Ambient Sound) و درۆنی تاریک (Dark Drone) بنیات نرابوون، هەستی بۆشاییەکی دەروونیی شێواو و جیهانێکی بێ هیوای دەگواستەوە، لە فیلمی دووەمدا، زیاتر تەرکیزی لەسەر شێواوی دەروونیی لۆری سترۆد بوو، مۆسیقاکەش زیاتر سایکدێلیک و خەوناوی بوو، ڕەنگدانەوەی کابوس و وەهمەکانی لۆری بوو،

سێینەی میرات (هاڵۆوین ٢٠١٨، دەکوژێت، و کۆتایی دێت): گەڕانەوە بۆ ڕەسەنایەتی و پەرەسەندنی بوێرانە، گەورەترین وەرچەرخانی مۆسیقی لە سێینەی نوێی دەیڤد گۆردن گریندا ڕوویدا، کاتێک خودی جۆن کارپێنتەر، لەگەڵ کوڕەکەی کۆدی کارپێنتەر و هاوکارەکەی دانیێل دەیڤیس، گەڕانەوە بۆ ئاوازدانان، لە فیلمی (Halloween 2018)دا، ئەوان گەڕانەوە بۆ هەمان دەنگە ئەنالۆگە کۆنەکان، بەڵام بە تەکنیکی، تۆمارکردنی مۆدێرن، مۆسیقاکە قورستر، چڕتر، و خەمگینتر بوو، وەک ئەوەی خودی ئاوازەکەش دوای چل ساڵ پیر بووبێت و ئازاری چەشتبێت، ڕیتمەکان خاوتر بەڵام بەهێزتر بوون، وەک لێدانی دڵی پیرێک هێشتا پڕە لە تووڕەیی، لە فیلمی (Halloween Kills)دا، باسی شێتی و تووڕەیی بەکۆمەڵی شارۆچکەکە دەکات، مۆسیقاکەش زۆر شەڕانگێزتر، خێراتر و پڕ لە ژاوەژاو بوو، تێمی نوێ بۆ نوێنەرایەتیکردنی “تووڕەیی جەماوەر” زیادکرا، نیشانەی ئەوە بوو ترسەکە چیتر لە یەک کەسدا قەتیس نەماوە، بەڵکو بووەتە نەخۆشییەکی گشتی، بەڵام گەورەترین سوپرایز لە فیلمی (Halloween Ends)دا بوو، تێمێکی سەرەکیی نوێی ناساند، ئاوازێکی ڕۆمانسی، ئەلیکترۆنی و مێلۆدی، زیاتر لە مۆسیقای فیلمەکانی ساڵانی هەشتاکان دەچوو، ئەم ئاوازە نوێنەرایەتیی چیرۆکی کارەکتەری کۆری کەنینگهام و پەیوەندییە خۆشەویستییەکەی دەکرد، تێمە کلاسیکەکەی هاڵۆوین تەنها لەو ساتانەدا دەبیسترا کاریگەریی خراپەکاریی ڕەسەن دەردەکەوت، ئەمە نیشانەی ئەوە بوو زنجیرەکە لە کۆتاییدا هەوڵیدا لە ڕووی دەنگیشەوە چیرۆکێکی نوێ لەسەر گواستنەوەی خراپەکاری بگێڕێتەوە، نەک تەنها دووبارەکردنەوەی ئەوەی پێشوو، ئەمە یارییەکی بوێرانە بوو لەگەڵ چاوەڕوانیی بینەردا و سەلماندی دەنگی هاڵۆوین هێشتا توانای شۆککردن و نوێبوونەوەی هەیە،

لەم چوارچێوەیەدا، دەردەکەوێت مۆسیقای هاڵۆوین هەرگیز جێگیر نەبووە، بەڵکو تۆمارێکی دەنگیی زیندووە بۆ مێژووی ئەم زنجیرەیە و مێژووی سینەمای ترسناک خۆی، لە سادەیی و نامۆبوونی ساڵی ١٩٧٨ەوە، بۆ ئۆرکێسترای پاڵەوانێتیی هەشتاکان، بۆ ڕۆکی ژەنگاویی نەوەدەکان، بۆ هیپ-هۆپی سەرەتای هەزارە، بۆ ژاوەژاوی ڕیالیستیی ڕۆب زۆمبی، و دواجار بۆ گەڕانەوەی خەمگینانە و پەرەسەندنی بوێرانەی سێینەی کۆتایی، ئەم ئاوازانە هەمیشە زیاتر لە پاشخانێک بوون، ئەوان دەنگی گۆڕاوی ئەو شەوگارە بێکۆتایە بوون لە هادۆنفیڵد، پیشانیان داوە ترس ڕەنگە یەک ناوی هەبێت، بەڵام هەزاران ئاوازی جیاوازی هەیە.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.