پهیكهری دڵ و شوان عهتوف بهشی دووهم-كۆتایی … شاهۆ عارف
كارهكتهری شێرزاد له پهیكهری دڵدا، كارهكتهرێكی دژه پاڵهوان و سهرهپا بهده، لهكاتێكدا زهمینهی ئهم خراپیه گشتگیره له فیلمهكهدا بوونی نییه. شێرزاد هاوڕێی هیوا و ههڵوێسته و شاگردی مام بورهانه و له ههمان ژینگهی ئهواندا گهوره بووه. بهڵام زۆر جیاوازه له ئهوان، ههڵسوكهت و مامهڵه و مهبهستهكانی خراپ و دزێوه. خراپ دروستكردنی ئهم دژهپاڵهوانه ئهوه نییه كه ئارهزوویهكی تهریب و دژ به پاڵهوانی ههیه، بهڵكو ئهوهیه كه زیادهڕهوی له خراپیهكهیدا كراوه. له ههموو زهمهنێكدا و بهرامبهر زۆرێك لهوانهی بهریان دهكهوێت ناتهبا و نالهباره. لهگهڵ هاوڕێكانی، له پێش هاوسهرگیری، له دوای هاوسهرگیری. ئهم كارهكتهره بهجۆرێك دزێو و ناحهزه تهنانهت توانای ههڵكردن و ژیان كردنی لهگهڵ هیچ كهسێك نییه به هاوسهرهكهی و دایكیشیهوه. بیربكهنهوه له ساتی منداڵبوونهكهدا چۆن لهگهڵ دایكی ئهدوێت. یاخود كهس نازانێت بۆچی ئهوهنده مامهڵهی ڕهق و تونده لهگهڵ كهویار؟ به مهنتیقی فیلمهكه دهبوو لهپاش بهدهستهێنانی كهویارهوه ئهوهی لهو ژیانه بێزاربووایه سهرهتا كهویار بێت نهك شێرزاد، بهڵام دۆخهكه پاش تێپهڕینی ئهو چهند ساڵه به پێچهوانهوهیه.
ههڵوێست
با سهرنجی ههڵوێستی پاڵهوان بدهین. ئهو زیاتر گۆرانیبێژێكی ئامادهكراوه و بانگهێشتی ئهم سیناریۆیه كراوه، نهك وهكو كارهكتهرێك كه چۆن ئهبێته گۆرانیبێژ. به دهربڕینێكی تر، ئهو ههڵوێسته گۆرانیبێژهی لهم فیلمهدا دهردهكهوێت، ئهوهندهی ههڵوێستی دهرهوهی فیلمهكهیه، نیو ئهوهنده ههڵوێستێك نییه لهم فیلمهدا ئهزموون بكات و دروست ببێت. ڕاسته دهنگی خۆشه و دوكانی سیدی ههیه، بهڵام ئهمانه بهس نین بۆ ئهوهی ببیت به گۆرانیبێژ. ئهگهر سهرنجتان دابێت، له ئاههنگهكهی هیواوه، ئهوكاتهی كه ههڵوێست، ههر بهڕێكهوت و لهسهر داوای هیوا گۆرانیهكی جوان و بێ كێشهمان، به ههماههنگیهكی تهواو لهگهڵ تیپی میوزیك پێشكهش دهكات، ئیدی سیناریۆنووسهكه بیری كهوتۆتهوه كه مامۆستایهكیشی بۆ پهیدا بكات!
ئهوه یهكهمین جاره كه ههڵوێست له واقیعی فیلمهكهدا وهكو گۆرانیبێژ دهردهكهوێت. ههتا ئهو ساتهیش نازانین بههرهكهی ههڵوێست چۆن كاری لهسهر كراوه و بهرهو پێشچووه. بهڵام ئهو كاتهی كه وهكو گۆرانیبێژێكی تهواو دهردهكهوێت، ئهیخهنه ناو ستۆدیۆیهكهوه و مهشقی پێدهكهن! ڕهنگه تهنیا بههانهی كۆنسێرتهكهی دواتر كهمێك له مههزهلهی ئهو دیمهنه كهمبكاتهوه. به گشتی ههڵوێست بهر لهوهی بێته فیلمهكهوه ئامادهیی ههبووه. ئهم ئامادهییهشی ههر لهسهرهتاوه و به گۆرانیهكانی ههیه.
شوان زۆر به ئاسانی و بهبێ هیچ پێشمهرجێك تهسلیمی ههڵوێستی گۆرانیبێژ بووه. سهرنج بدهن بهرلهوهی وهكو گۆرانیبێژێك له فیلمهكهدا بیناسین، له دهرهوهی فهزا و واقیعی فیلمهكه، بهنموونه له دیمهنی ئازادكردنی كۆترهكاندا، به گۆرانیهكهی ئامادهیی ههیه و گۆرانی دهڵێت. ههڵوێستی گۆرانیبێژ، كارهكتهرێكه لهسهرو فیلمهكهوهیه و بهر لهوهی دهركهوێت ههیه. لهوهش خراپتر ئهوهیه ئهم هونهره پێشوهختهی ههڵوێست، كه به هیچ جۆرێك له فیلمهكهدا دروست نابێت، ڕۆڵێكی درامی گهوره لهفیلمهكهدا دروست دهكات و دهبێته هۆكاری كوشتنی شێرزاد و ههتیوخستنی دوو منداڵ!
ههڵوێست به دهر له گۆرانیبێژی، ماسی فرۆش و سیدی فرۆش و نان پهیاكهر و عاشقه. سهبارهت به ماسی و سیدی فرۆشی؛ له جێگهیهكدا دهستی به ماسیهوهیه و له چهند شوێنێكی تریشدا له دوكانی سیدیهكهدا خهریكی قسه و باسێكه كه پهیوهندی به دوكانهكهوه نییه! لهوانهیه نان پهیاكهر بێت، چونكه نازانین شێوهكارهكهی خوشكی و دایكه نان حازركهرهكهیشی هیچ بژێوێكیان تریان ههیه یان نا؟ بهڵام ههتا بڵێی دڵتهڕ و سهوداسهره، ههر له مناڵیهوه وهكو گهورهیهك عاشقی كچی دراوسێكهیانه (ئهو درواسێیهی كه به قسه دراوسێیه نهك به وێنه!). خۆشهویستیهكهی لهگهڵ كهویار پاك و بێ كێشه و تاقانهیه، نه گومانی تیایه و نه قهلهقی. ههڵوێست ئهگهرچی كوڕێكی ههژارحاڵه، بهڵام ههمیشه شیك و جوان و ڕێكپۆشه، تهنانهت ئهو كاتهی كه مهراقی جیابوونهوهی ههیه و لهگهڵ كۆمهڵه گهنجێكی ئیشكهردا به دیار ئاگرهوه وهستاوه! ههڵوێست بهپێی پێویست لهگهڵ هیچ كام له دیوهكانی كارهكتهرهكهیدا گهشهی نهكردووه و كامڵ نهبووه. ڕهنگه لهبهر ئهم ناكامیهی بێت پێشكهشكارهكهی ڕادیۆی ئێكس ئێف ئێم ئاگاداری ناو دڵیهتی و ناچاری دهكات ههر به زۆر و به حونجه ناوی ئهو كهسانه بێنێت كه گۆرانی له پێناودا وتون!
بهرههمهێنان
بهرههمهێنانی ئهم فیلمه به پلهی یهكهم له ئهستۆی كام پڕۆدهكشندا بووه. به فیلمهكهوه دیاره كه توانا ماددیهكانی ئهم كۆمپانیایه چهنێك گهوره و كاریگهره. لهڕووی شێوازی بهرههمهێنانهوه شوان نهیتوانیوه پارێزگاری له فیلمهكهی بكات و لهژێر ههژموونه ریكلامیهكانی ئهوان دهربچێت. دیمهنهكانی ناو بهلهم، پێكهنین و دهستبازیهكانی ئهزمهڕ، شێوازی گۆشت برژاندن و ئاههنگی بوك گواستنهوه، له جۆری ئهو وێنه باوانهن كه زیاتر له ڕیكلام و كلیپهكاندا بهكاردێت نهك له فیلمه سینهماییهكاندا. لهلایهكی ترهوه ڕهنگكردنی دیوارهكانی ماڵی ههڵوێست، كۆڵانهكهی ماڵی كهویار هیچ هارمۆنی و زهروورهتێكی سینهمایی جگه له كاریگهربوون به ههژموونی پاوانخوازیانهی ریكلام له پشت ئهو كارهوه نییه!
مۆنتاژی دهنگ و ڕهنگی ئهم فیلمهیش، سهرباری ناسازییان كه زهحمهته وشه بتوانێت چهوتیهكانیان بگوازێتهوه، پهیڕهویان له هیچ بنهمایهكی دیاریكراو نهكردووه. مۆنتاژ تهنیا بڕین و ڕیزكردنی وێنه و دیمهنهكان نییه، مۆنتاژ ستراكتۆره، ڕهنگه، داینامیك و دهستبهسهراگرتنی كاته. بهڵام مۆنتێرهكهی پهیكهری دڵ به گوێرهی تێگهیشتنی خۆی لهسهر بنهمای دیمهنهكان بڕیویهتی و دووریویهتی. بۆ نموونه دیمهنێكی تێدایه ههڵوێست و كهویار له ئهزمهڕن. لهو دیمهنهدا بۆ یهكهمین و دواجار دهردهكهوێت كه ئهم دوو دڵداره كێشهیان ههیه. لهڕاستیشدا هیچ كێشه و جیاوازیهكی ئهوتۆیان نییه، بهڵام دهنگ له یهكتر ههڵهبڕن. لهم دیمهنهدا مۆنتێرهكه بۆ شاردنهوهی كهموكوڕی سیناریۆكه له دروستكردنی كێشهكهدا چهندجارێك ههر لهناو دیمهنهكهدا، دیمهنهكه دهبڕێت و بازدهدات بهسهر دهمهقاڵێكهدا! بڕینی مۆنتێرهكه ئهم شهڕه پارچه پارچهتر دهكات. چونكه پێویست بوو كه بینهر تێبگات بهڕاستی كێشهی ئهم دووانه لهچیدایه. یاخود له جێگهیهكی تردا به سماش كهت و كاریگهریهكی دهنگی پێكهنیناوی بۆ دهستپێكی ئاههنگهكهی هیوا دهگوازێتهوه. ئهم شێوازه مۆنتاژییانه كه بهپێی دیمهنهكان دانراوه نموونهی نایهكانگیری مۆنتاژه و زیان به گێرانهوهیش دهگهیهنێت.
پهیكهری دڵ چی دهڵێت؟
ئهم فیلمه له وێنه گشتیهكهیدا ڕهخنهی دهسهڵاتی باوك سالاری دهكات كه كاریگهریهكانی ڕۆژ به ڕۆژ لهژێر جهبری شۆڕشی تهكنهلۆژی و كرانهوهدا بچوك ئهبێتهوه. یاخود ڕهنگه بیهوێت بڵێت هونهر چهكه، ئهكرێت ئهم چهكه به ویستی خۆت بهكاربهێنیت، ئهگهر بۆ گێڕانهوهی خۆشهویستهكهیشت بێت. ڕهنگه دواجاریش ویستبێتی له ڕێگهی لێكهوتهیهكی كاڵ و كرچی سهرمایهوه ڕهخنهی سهرمایهداری بكات. بهگشتی ئهم كێشانه و جۆری پیشاندانیان پهیوهندیهكی كهمیان به واقیعی ئهمڕۆی كۆمهڵگهی كوردیهوه ههیه. ئهم فیلمه ئاوێنهی كێشه قوڵ و ڕیشهیهكانی ژیانی ئهمڕۆی كوردستان نییه. ههڵبهت له بیرمان نهچووه كه ئێمه باس له فیلمێكی بازرگانی ئهكهین، ئهگهرچی ههندێك له فیلمه بازرگانیهكانیش لهسهر كێشه ههنوكهیهكانی دونیای خۆیان كاریان كردووه، بهڵام فیلمهكهی شوان لهمڕوهوه ترس و سانسۆرێكی زۆری پێوه دیاره.
شوان عهتوف ساڵی ٢٠١٥ له موزایهدهیهكی گهوره بهسهر سیاسیهكاندا، نامهیهكی شهرمهزاری لهبهردهم بینهرانی تهلهفیزیۆندا خوێندهوه، وهك لێرهدا دیاره (٢). تێیدا لهبری سیاسیهكان تهریقبوهوه لهو ژیانه خراپهی میللهت و به تایبهت گهنج دهیگوزهرێنن. لهوكاتهوه ههتا ئێستا هیچ كام له فیلمهكانی لهبارهی ئهو كێشانهوه نییه كه له شهرمهزارینامهكهیدا باسیان دهكات! جگه لهم فیلمه بازرگانیهی، سێ كورته فیلمی تری به گوێرهی خواستی ڤیستیڤاڵ دروستكردووه. ئهوهی ویستویهتی له خهڵاتی ڤیستیڤاڵه لاوهكیهكان دهستی كهوتووه. شوان له كاتێدا بانگهشهی هونهری بوون و كواڵێتی كارهكانی دهكات نهیتوانیوه له ئاست ئهو ههموو قسانهدا بێت كه لهو نامهیهدا كردوونی! ههموو ئهو فیلمانهی كه دروستی كردون لهڕووی زهمهنهوه سهر بهمڕۆ و به كێشه ههنووكهیهكان ژیانی ئهمڕۆ نین. له نامهكهیدا تهریقبوهتهوه لهبهردهم گهنجاندا بهڵام له فیلمهكانیدا بچوكترین ڕهخنهی ئهو دهسهڵاته كوردیهی نهكردووه كه ئهو ههموو سهرگهردانیهی دروستكردووه! كارهكتهرهكانی شوان گهنجی شههادهدار و بێكاری ئهم وڵاته نین، كه لهداخی بێكاری و نهبوونی ههلی ژیان سهری خۆیان ههڵگرتبێت و ئهم وڵاته جێبهێڵن. عاشقهكانی فیلمهكهی شوان وهكو ههزاران گهنجی ئهم وڵاته بێلانهیی و بێ دهرامهتی كۆسپی ناكامی عهشقهكهیان نییه! كارهكتهرهكانی شوان زۆرتر گوزارشت له خودی خۆیان دهكهن نهك لهم واقیعهی كه ڕۆژ بهڕۆژ توانای مرۆڤهكانی ئهكوژێت و دهیان پوكێنێتهوه. ئایا ئهمه بێ ئهمهكی ئهم دهرهێنهره نییه بهرامبهر به بینهرهكهی؟
هونهرمهندی ڕهسهن و خاوهن كواڵێتی ئهبێت بهرپرسیار و به ئهمهكیش بێت بهرامبهر به هونهر و بینهرهكهی. هونهری ڕاستهقینه ههڵوێست و ڕێشانمان بۆ نمایش ناكات كه چێژ له توانای خۆیان وهربگرن. بهڵكو بهم پاڵهوانانه، دهروازه بۆ ههزاران قوربانی دهكاتهوه له نههامهتیه ئابوری و كۆمهڵایهتیهكاندا له ژیانی خۆیان ڕابمێنن و بۆ دهربازبوونیان بیربكهنهوه. هونهری ڕاستهقینه لهبری دروستكردنهوهی مرۆڤه خراپهكان، بهدوای پیشاندانی زهمینه و ژینگهی خراپ بوونیاندا دهگهڕێت. هونهری خاوهن كواڵێتی لهبری تاوانباركردنی پیاوێكی پارهدار، تیشكیش دهخاته سهر ئهو ڕۆمانسیهتهی كه لهنێوان سهرمایه و سیاسهتدا ههیه لهم كۆمهڵگهیهدا. هونهری جددی بهسهر ئهو ههموو گهندهڵی و كاولكاری و داڕمانه دهروونی و كۆمهڵایهتیانهدا نا پهرژێته سهر ئاكامی خۆشهویستیهكی كرچ و كاڵ. هونهرمهندی ڕاستگۆ، هیچ كات خیانهت لهخۆی و ئهو ژیانه ناكات كه تێیدا دهژی. شوان باز بهسهر ئهم واقیعهدا ئهدات و گهنجهكانی ئهم وڵاته بانگ دهكات بۆئهوهی بگرین به دیار ههڵوێست و نارینهوه. بۆ ئهوهی پێبكهن وهكو ڕێشان و باوكی.
ئهمڕۆ، لهكاتێكدا جههل و ژههری حیزبهكانی دهسهڵات له ههموو كاتێك زیاتر لهم واقیعهدا ئیش دهكات، ئهمجۆره له سینهمایش خزمهتێكی ڕاسته و ڕاست به ویست و ئهجێندای ئهوان دهكات. ئهم تهرزه له فیلم كهرهستهیهكه بۆ دروستكردنی بینهری بێ ئاگا و ناهۆشیار. بینهرێك كه لهبری بیركردنهوه و ڕهخنهگرتن، چهپڵه لێدهدا و فیكه دهكێشێت. ئهم جۆره له بینهر هیچ كات جێی دڵخۆشی نییه. سینهمایهكیش ببێته هۆكاری چهپاندن و چاوبهستكردن و كۆیلهكردنی مرۆڤ، هیچ كات سینهما نییه. هونهر و سینهمای ڕاستهقینه ئهبێت به بێ سانسۆر دهست بۆ كێشه گهورهكانی ژیان بهرێت، لهبری كورتكردنهوهی مرۆڤ تهنیا له خۆشهویستیدا، نهترسێت له پیشاندانی چوارچێوه سیاسی و ئابوریهكهی. سینهمای ڕاستهقینه لانی كهمی ئهبێت ئازاد بێت و نهبێته داردهستی هیچ ئایدۆلۆژیا و سیاسهتێكی زاڵ. ئاڕاستهی فیلمهكانی شوان نهك تهنیا ڕوو لهم جۆره هونهره نییه بهڵكو به تهواوی بوهته كهرهسته بۆ پێچهوانهكهی .
پهیكهری دڵ، به دیوێكی تردا بهرههمی ئهو كێبهركێ نا شهریفانهی باڵهكانی كایهی سینهماییه بۆ قۆرخكردنی كایهكه. له ئێستادا ههردوو باڵی لۆكاڵی-دهوڵهتی و ڤیستیڤاڵ-نێودهڵهتی ههیه كه له ململانێیهكی نابهجێدان بۆ قۆرخكردن و داگیركردنی كایهی سینهمایی. لهم ماوهیهشدا كهسی تر بهناوی دروستكردنی بۆنه و دابهشكردنی خهڵاتهوه، وه بهسود وهرگرتن له پهیوهندیهكانی خهریكی دروستكردنی باڵی سێیهمه. ئهم ململانێ و ههڵپه گهورانه هیچ كات لهپێناو سینهما و بۆ خزمهتكردن به هونهر نییه، بهڵكو بۆ كاسپیكردن و خۆگهورهكردنه به سینهماوه. ههڵبهت ئێمه له جێگهی تردا ئاماژهمان داوه كه چۆن ئهكرێت لهم بوارهدا خزمهت بكرێت، به خۆشحاڵیشهوه كهسانێك ههن و خزمهت دهكهن. ئهم ململانێیه له پار ساڵهوه به تهواوی توند بوهتهوه و وایكردووه شوان عهتوف چالاكتر بێت و پرۆژهی تازهتریش ههبێت. دۆخهكه گهیشتۆته ئاستێك، یهكێك خۆی به مهسیحی سینهما بزانێت و ئهوی تر ههرزهگۆیانه و كاڵفامانه نهفرهت له نهتهوه و میللهتهكهی بكات. لهڕاستیدا هیچ خاڵێكی جیاكهرهوه لهنێوان ئهم باڵانهدا جگه له مشهخۆری به سینهماوه نییه.
بۆ خوێندنەوەی بەشی یەکەم کلیکی ئێرەبکەن ….
(٢)
https://www.youtube.com/watch…
<