Skip to Content

خواستی نه‌ته‌وایه‌تی و ویستی ئۆلیگارشی  … به‌شی دووه‌م … و سێیەم… نەجمەدین فارس

خواستی نه‌ته‌وایه‌تی و ویستی ئۆلیگارشی … به‌شی دووه‌م … و سێیەم… نەجمەدین فارس

Closed
by تشرینی دووه‌م 29, 2016 General, Marxism, Opinion


بۆ خوێندنەوەی بەشی یەکەمی ئەم بابەتە کلیکی ئێرەبکەن …. بەشی یەکەم

———————————————–
بەشی دووەم….

هێزەكان و سروشتی هێزی سێهەم :

بۆ ئەوەی باس لە هێزی سێهەم بكەین , پێویستە دەستنیشانی ڕەگ و ڕیشەی پێكهاتەكەی بكەین ,ئامانج و بزاوت و سیاسەت و میتۆدی و پەیوەندی و لەگەڵ هێزەكانی دەوروبەری , بە دژ و هاوتاكانیەوە بزانین , چونكە جیهان دوو هێزی دژ بە یەك و دوو جۆر بزاوتی سیاسی تێدایە , دوو كۆمەڵەی جیاواز لە بەرژەوەندی و لە ئامانجدا ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر ئەوەی هێزی سێ‌ یەم دەست نیشان بكەین , ئایا هێزی سێ یەم هه‌یه‌ ؟! یان تەنها ناونان و ڕەنگكردنە , بە بڕوای من هێزی سێهەم نی یە ,چونكە دنیا لە نێوان زۆردار و زوڵمڵێكراو دابەش بووە , ئیتر هێزەكە لە كام ڕەنگ بێت , لە ڕەنگە جیاوازەكانی دوو باوەڵەكەن , چونكە باوەڵی ڕەنگەكانی سەرمایەداری و بۆرژوازی , ڕەنگ و ڕوخساری جیاوازییان هەیە و یەك ئامانجن , لیبراڵەكان , نەتەوەییەكان , لیبراڵە نوێكان , لیبراڵە كلاسیكەكان , دیموكراتەكان , محافزكارەكان , سوشیال دیموكراتەكان , گەلیەكان , بیرۆكراتەكان , دیكتاتۆرەكان , تەكنۆكراتەكان , علیمانیەكان یان خاوەن كارەكان ………. هتد .

ئەمانە هەموویان ڕەنگە جیاوازەكانی ناو باوەڵی سیاسیەكانی سەرمایەدار و بۆرژوازییەكانن , هەروەها ئەتوانین چەپەكانی ئێستاش بە هەمان چاو سەیر بكەین بە جیاوازییەكی ڕوكەشییەوە , لە بەرامبەریشدا , یەك هێز هەیە هێزی چینی زەحمەتكێش و كرێكارانە , ئەمەش ئەگەر بە پەیڕەو پرۆگرامێكی ماركسیستیانە و سوسیالیزمی زانستی , بیر و باوەڕ و پرۆگرامی بزاوتنەكەیان سیخناخ بوو بێت و جیهانبینیەكی واقعی و ڕاستی سەردەمییانەیان هەبێت , بە پێی پێویستی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوری ئەو چینە پان و بەرینەی كۆمەڵگا , ئامانج و ستراتیژیان ئاڕاستەی كۆمەڵگا و سیستەمەكەی كردبێت . واتە لە جیهان و لە ناو یەك بە یەكی ووڵاتەكانیدا , باوەڵێك لە ڕەنگ و ڕووخساری پارتایەتی و بزاوتی فكری و سیاسی هەیە و هەمووشیان یەك ئامانج و پراكتیكیان هەیە . لە ووڵاتی عێراق و لە هەرێمی كوردستان بە تایبەتی , ئەتوانین هەموو حیزبەكانی بخەیتە ناو ئەو باوەڵە ڕەنگدارەوە , لە بەرامبەریشدا , هێزی خەڵك و ئەگەر تێكۆشەرەكانی بزوتنەوەی كۆمۆنیستی هەبێت , لە نێوان ئەم دوانەدا هێزی سێهەم نی یە , ناونانی هێزی سێهەم , چەواشەكردنە و پاشەكشەكردنە بە هێزی ڕاستەقینەی دووەم و خۆخزاندنە نێوان ئەو دوانە لە بەرژەوەندی هێزی یەكەمە و چەواشەكارییە .

هێزی یەكەم و بە ناو سێ یەم دەكەونەیەك بەرەوە , دژی بەرەكەی تر و بنەما شۆڕشگێڕییەكانی یەتی . نابێت , ئەوەشمان لە بیر بچێت , لە سیستەمی سەرمایەداریدا , لە پێشكەوتوو دواكەوتویدا , دووبەرە هەیە , بۆرژوازی و سەرمایەداران بە حیزب و رێكخراو , و ناونیشانە جیاوازەكانییەوە , لە بەرامبەر دا بەرەیەك كە لە كرێكاران و زەحمەتكێشان و پرۆلیتاریا لەگەڵ كۆمۆنیستە زانستیەكان هاوخەباتی و ئامانجی سیاسی و چینایەتیان هەیە . تەنها ئەمانن دەتوانن بەرامبەر بە بەرەی كۆنەپەرست و بۆرژوازی بوەستێتەوە و گۆرانكاری ڕیشەیی لە كۆمەڵگا دا دروست بكات , ئەو كاتەی ووردە بۆرژوا دڵ بەوە خۆش دەكات , هێزی سێهەمە , دوو حیزب یان سیانیان دان بەودا ئەنێن هێزێك لەگەڵیاندا بە ژمارە لە دوایی خۆیانەوەیە , لێرەوە بتەوێت ڕاستی پراكتیك و تیۆری خۆت بسەلمێنیت , ئەم بیر كردنەوە و تێڕوانینە پووچ و بێ‌ مانایە ، كۆمۆنیستەكان هەڵگری ئاوا بیرێك بن . ئەوەشمان لەبیر نەچێت , هەر هێزێك لە دوای هێزی ترەوە بوو , هەوڵبدات دەوور و كاریگەری لەسەر هێزەكانی پێش و دوای خۆی دابنێت , نەك بە ووتە و قسەی لە گیرفانكراو , بەڵكو بە كردار و تیۆری كۆمۆنیستانەی شۆرشگێرانە , جێ‌ بە هێزەكانی بەرەی بۆرژوازی و سەرمایەداران و ئۆلیگارشی سیاسی و ئابووری لەق بكات و ئەگەر توانرا لە ڕەگەوە دەریبهێنێت , و ئەرك و فرمانی لە بەدەست هێنانی سەروەرییەكان بۆ مرۆڤایەتی بگێڕێتەوە و لە خەباتیاندا بەدەستیەوە بگرێت و بەدییان بهێنێت و بەڕەی ژێر پیێان دەربهێنێت , چونكە تەنها هێزی شۆرشگێڕ لە ئەمڕۆی سیستەمی سەرمایەداری (دیموكراسی و لیبرالی) كۆمۆنیستە زانستییەكانە , هێزەكان بە فڕوفیشاڵی تیۆریزان و سیاسەتمەدارە خەیاڵ پڵاوەكان گەورە نابێت .

ئەگەر لە واقیعدا بوونیان نەبێت , لە خۆوە و بە خەیاڵی ئەندێشمەندانە , هێزی خۆت گەورە پیشان بدەیت , وەكو فوو كردن بە میزەڵداندایه‌ , ئەبێت ڕاستی هێزی خۆت لە بەرامبەر هێزەكانی تردا بزانیت و دەستنیشانی ئەركەكانت بكەیت , بۆ ئەوەی كار و كرداری خۆت بە لێزانیەوە لە بەرامبەریاندا جێبەجێ‌ بكەیت . واتە ئەوەی كە ئەبێت كۆمۆنیستەكان بیكەن , هەڵسەنگاندنی زانستیانەی واقعییە بۆ هێزەكانی خۆیان , تا بتوانێت لە كاتە جیاجیاكاندا , ئەرك و ئامانجەكانی بە باشی وڕاستی ودروستی بباتە پێشەوە و جێبەجێ بكات .

لە ڕابردوودا چەپ , خۆی بە هێزی سێیەم ئەچواند , بەڵام لە ئێستادا قسە وباسێكی تریان هەیە , لەهەردوو سەرجەمە جیاوازەكەدا , فڕوفیشاڵ و ناڕاستی هەڵسەنگاندنەكانیان , لەگەڵ نەبوونیان یەكسانی كردوون , ئەوەی لە ڕابردوودا ئەیان بێژا , هەروەها هاوبیرەكانیان كاوێژیان دەكردەوە , لە وەهم زیاتر هیچی تری لێ‌ سەوز نەبوو, ئەوان دەڵێن “تەنانەت بە باوەڕی دوو حیزبە ناسوونالیستە سەرەكییەكە خۆشیان , هێزی سێهەم هەر ئێستا لە مەیدان دایە ئەویش (ح.ك.ك.ع)ە”(9)
لە پەرەگرافەكەدا , ئەوە دەبینرێت كە لە ڕابردوودا چەپ بە میكیالی خەون وخەیاڵ واقعیان هەڵسەنگان , ئێستاش ئەو دیدگایەی ڕابردووییان نەگۆریوە و ڕاستیان درک نه‌کردووه‌ .له‌(ح.ک.ک.کوردستان)دا،هێزی خۆیان له‌ ڕیزبه‌ندی ژماره‌ییه‌وه‌ دیاری کردوه‌. كە ئەمەش پێوان ودیدگایەكی نا ڕاستە و تەنها بە میكیالی حیزبەكانی هەرێم جێگە و ڕێگەی خۆیان دەستنیشان دەكەن , لە ڕاستیشدا هێزی چەپ لە هەرێمی كوردستاندا بە تیۆر و پراكتیكیش , بەشێكی دانەبڕاون لە سیاسەت و میتۆدی سەرمایەداری و دیوی ئەودیوی یەك دراون , حیزبە كوردیه‌کانی وەك پارتی ویەكێتی یان بە ناسیونالیست ناوزەند دەكردو كردووە , نازانم ئەمانە چ پێوەرێك و تیۆرییەكیان بەكارهێناوە و بە ناسیونالیست ئەیان ناسێنن , بەڵام لە ڕاستیدا پارتەكانی هەرێمی كوردستان بە ئاینی و نائاینی و بە یەكێتی وپارتیشەوە , نەناسیونالیستین و نە نیشتمانیشن ,پێكهاتەكانیان و بیرو كرداری سەركردەكانیان , هی ووردە پۆرژوازی كۆمپرادۆرە و مشەخۆری دەكەن , چین وخێزانی ئۆلیگارشیان پێكهێناوە و بێجگە لە گیرفان پڕكردن و تاڵان و بڕۆی سەروەت و سامانی ووڵات كارێكی ئەوتۆ بە ئاڕاستەی خزمەتكردنی ئازادی وسەربەخۆیی كوردستان ئەنجام نەداوە , لە خەیاڵدانیدا وای داناوە دوو حیزبەكەی كوردستان ناسیونالیستن و بەم پێوەرەش ئەمان دەبنە كۆمۆنیست .

هەروەكو لە پێشتردا ڕوون كراونەتەوە , دووبەرە هەن , كەچی چەپ كردوونی بە سێ‌ هێز و سێ‌ بەرە , ئەمەش بێجگە لە هاوتابوونی سیاسیانەی هێزەكان هیچ هێزێكی تر دروست ناكات , سۆشیاڵ لیبراڵ بێت وەكو چەپەكان , مشەخۆرەكانیش وەكو حیزبەكانی تر , هیچ جیاوازیەك دروست ناكات . ئیتر هێزی یەكەم و دووەم و سێ‌ یەم هیچ نییە بێجگە لە درۆیەكی ڕوت , كراس بڕینە بە بەرگی شێرە بەفرینەدا , و ناونانیان بە ناسیونالیست وكۆمۆنیست , هیچ نییە لە دروستكردنی پاساو نەبێت بۆ ناونانی هێزەكان و ناتوانێت لە بازنەی چەواشەكاری دەربچێت , دەوروبەری پێ‌ لە خشتە دەبات .

ڕەوتی چەپ و حیزبەكانی تری هەرێمی كوردستان , هەڵگری دەیان بیری ڤایرۆساویی و نەخۆشی , خۆبە زل زان و یەكەم حیزب و حیزبی گەورە و دەیان ناونیشانی ترن , بە ناونیشان مۆدێرن و بە ناوەڕۆك كلاسیك و كۆن و كۆنەپەرستن , لە بەرئەوەی چەپ دنیایەكی خەیاڵیان لە ناو واقعێكی عەینیدا دروستكردووە , نەیان توانیوە كاریگەری لە سەر بیر و نەستی كۆمەڵ دابنێن و ببنە هێزی بەرامبەر , هەروەها بزاوتی كرێكاران و زەحمەتكێشانیان بە ئاڕاستەیەكی دروستدا پەلكێش نەكردووە و ئەركەكانیان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ڕوون و دیارنەكردووەتەوە , هەر بۆیە ئەو هێزە نەیتوانیوە و ناتوانێت ملیمێك بزاوتی چینایەتی بباتە پێشەوە و ڕابەرایەتی بكات . لەبەر ئەوە ئەمانیش هاوڕاز و هاوكاری بۆرژوازین و دەسەڵاتی سەرمایەداری قایم و توند و تۆڵ دەكەن , ڕەنگەكانی باوەڵە ڕەنگدارەكەن , سەردەمی ئێستا ئەوەی تێپەراندووە , كە چاو لە تۆزێك كەمو كوڕی بنوقێنیت , یان لە حساباتی خۆتدا , سەرچاوەی پوختی تیۆریی و زانستی بە هەند وەرنەگریت .

كاتێك دەڵێن لەبەر ئەوە ناتوانن ببنە هێزی یەكەم , لەبەر ئەوەی كۆمەڵگای پلورالیستی جێگیر و پەرلەمانی نییە لە هەرێمی كوردستاندا , ئەمانە هەمووی پاساوی درۆیینانەن و ناتوانێت ملیمێك لە كورتی و درێژی قوماشە سیاسیەكەیان بگۆڕێت , چونكە كۆمۆنیستەكان لە پێناوی بەدەستهێنانی مافە ڕەواكانی خەڵك و ئامانجەكانی كرێكاران و پرۆلیتاریا , جۆری كۆمەڵگاكانی بۆ گرنگ نییە , بە پێی داخوازییەكانی و پێویستیە ڕۆژانەیی و مێژوییەكانی ئەندامانی كۆمەڵگا خەبات و تێكۆشان دەكات , ئیتر دەسەڵاتی دیموكراسی , لیبراڵی یان پلورالیستی بێت …. هتد .

ئەو دیدگایەی ئەوان ئەگەڕێتەوە بۆ خۆشباوەڕییان بە كۆمەڵگایی پلورالیستی , و پەرلەمانی , بە بڕوای من بۆ خەڵكی زەحمەتكێش و كرێكار و هیچ جیاوازییەكی ئەوتۆ نییە , كۆمەڵگا جێگیر بێت یان ناجێگیر , هێزی یەكەم و دووەم و سێیەم دیاری ناكات . بەڵكو دەبێت كۆمۆنیستە زانستییەكان هێزی یەكەمی خەبات وتێكۆشان بن لە پێناوی ئامانجە دوور و نزیكەكانی پرۆلیتاریا , لە هەموو دەورانێكی سەرمایەداریدا جێگیر بێت یان ناجێگیر . لە ڕابردوودا چەپی ئێران ئامۆژگاری (ح.ك.ك.ع) ی ئەوسای دەكرد و ئێستاشی لەگەڵدا بێت بە هەمان ئاوازی ڕابردوو دەخوێنن , لە ڕابردوودا دەیان ووت “هێزی سێیەم یان دەبێ‌ ببێتە هێزی یەكەم , یان دەبێ‌ تەماشەكەری ئەوە بێ‌ كە چارەنووسی كوردستانی عێراق لانی كەم لەم دەورەیەدا , بۆرژواكانی بیكێشن ,…… “(10)
چەپ لە ڕابردوو لە ئێستاشدا ڕێگا چارەی دەربازبوونی لە زرووفی سیاسی كوردستانی عێراق , هەمان بڕوا و بۆچونیان هەیە , ئەوەش گرتنەبەری ڕێگا چارەی (UN) ەو لە رێگەی چاودێریكردنی ڕیفراندۆمی جیابوونەوەی كوردستانی عێراق , لە دەوڵەتی ناوەندی عێراق . لە ئێستاشدا حیزبەكانی دەرەوەی چەپیش هەمان بڕوا و دیدگایان هەیە و ڕێگە چارەكە بەوە دەبنین كە لە پێشتردا باسیان كردووە , كێشەی نەتەوایەتی ناتوانرێت لە رێگەی ڕێكخراوەكانی (UN) ەو دەزگاكانی ترەوە ئەنجام بدرێت هەتا هاووڵاتیانی نەتەوەكە و هەروەها نەتەوەكانی تر یەكدەست بڕیار لەسەر جیابوونەوە و سەربەخۆیی نەدەن . چونكە ئەزموونی لەوەو پێشی زۆرن , كە ڕێكخراوە جیهانیەكان ناتوانن ئەو ئەركە لە ئەستۆ بگرن و جێبەجێ‌ بكەن , بەم پێیە چەپ جوانترین و تۆكمەترین و نوێترین فەرش بۆ ژێر پێ‌ ی سەرمایەداری و بۆرژوازی دروست دەكات . چەپ بە هۆی سیاسەت و بڕوای هەڵەوە لە ڕابردوو ئێستادا, نەیتوانیوە جەماوەری ببێتەوە .

هه‌ربۆیه‌ ناتوانێت ده‌ورو کاریگه‌ری له‌سه‌ر زروفه‌ سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری و بابه‌تیه‌کان هەبێت و دابنێت . هەمان وەڵامی بۆرژوازی و سەرمایەداری و دەزگاكانی هه‌بێت. ناتوانێت چارەسەری كێشەی نەتەوایەتی بكات . هەر وەكوناکارامه‌ییه‌ی که‌ چەپ هەیەتی , ئیتر هێزی یەكەم بێت , یان سێهەم , هیچ لە بابەتەکان ناگۆڕێت , چونكە ڕێگە چارەی چارەسەری كێشەی نەتەوایەتیان نی یە .

به‌شی سێهه‌م
دەوڵەتی نیشتمانی و خۆش باوەڕی ووردە بۆرژوازی :

دەوڵەت بە پێی پێناسەی سیاسی و جیۆسیاسی , پێكدێت , لە چوارچێوەیەكی دیاریكراوی زەوی , یان جوگرافیایەك , كە گەلێك یان كۆمەڵێك كەس , لە ژێر سایەی سیستەمێكی سیاسیدا , تێدا دەژین , جا دەوڵەت ناوی دەوڵەتی نیشتمانی , نەتەوەیی , لیبراڵی , یان هەر ناوێكی تری هەبێت , كۆمەڵێك لە دەسەڵاتدا , كۆمەڵێكی زۆری كۆمەڵگا دەخاتە ژێر كاریگەری بیر و بڕوا و سیاسەت و ئامانجەكانی خۆیەوە , دەسەڵات و بەرژەوەندییەكانی ئەسەپێنێت بەسەریدا و جیاوازی چینایەتی , ئابووری , سیاسی , كۆمەڵایەتی بەرجەستە دەبێت و دوو چینی دژ بە یەك و جیاواز دروستده‌بن.

بە جۆرێكی تر ژیانی ڕكابەری و دژایەتی دروست دەبێت لە نێوان تاكەكانی كۆمەڵدا , دەسەڵات لە ڕێگەی دەزگای پۆلیس و هێزی سەربازی و هەواڵگرییەوە , جەبەروتی دەسەڵاتی خۆیان دەسەپێنن و بەرگری لە بەرژەوەندییەكانیان دەكەن و ناعەدالەتی پێ‌ بەرجەستە دەكەن .
دەوڵەتی سەرمایەداری , كرێكاری ، نیشتمانی ,یان نەتەوەیی و بە هەموو جۆرەكانیەوە , چەوسانەوە و زاڵكردنی دەسەڵاتی كۆمەڵێكە بەسەر كۆمەڵێكی تردا . بەڵام لە دەوڵەتی كرێكاریدا , لە پێناوی فەوتان و لەناوبردنی خۆی دەسەڵات بە دەستەوە دەگرێت , و جیاوازییەكی گەورە و بنەڕەتی هەیە لەگەڵ جۆرەكانی تردا , سەرەتای دەركەوتنی دەوڵەت , دەگەرێتەوە بۆ سەرەتای دروستبوونی دوو چینی جیاواز لە یەكتری , واتە “دەوڵەت بەرهەمی ململانێیەكی ئاڵۆزی چینایەتی یە”(11)
ململانێكان لە مێژوودا , بە پێی كات و سەردەمەكەی و فۆرمی دەسەڵاتەكەی دەگۆڕێت و توندوتیژی زیاتر , كەمتر ئەو ڕاستیە ناشارێتەوە كە ململانێ‌ لە نێوان چینەكاندا هەیە .” دەوڵەت بەرهەم و دەركەوتەی جیاوازی چینایەتی ئاڵۆزە ,. دەوڵەت بابەتیانە دروست دەبێت , بە پێی ڕێژە و مقداری جیاوازی چینایەتی , لە حاڵەتێكدا كە ڕێكەوتن لە نێوانیاندا ئیمكانی نییە , وە بە پێچەوانەوە , بوونی دەوڵەت , بەڵگەی ئەوەیە كە جیاوازی چینایەتی ڕێكەوتن دروست نابێت لە نێوانیاندا” (12)
ڕوودانی ئەمەش پەیوەندی بە هەموو ئەو جیاوازییەوە هەیە كە لە نێوان باڵادەست و ژێر دەستەی سیستەمەكاندا دروست دەبێت , كاتێك ده‌وڵه‌ت پشتگیری خاوەن سەرمایە و زەوییەكانی دەكات لە بەرامبەر كرێكارەكان یان جووتیارەكان , یان كۆیلەكان دەكات هه‌ر لە كۆنەوە , جیاوازییەكە فراوانتر و دژایەتیەكانی نێوانیان توندتر دەبێت .
دوای ئەوەی سیستەمی كۆمۆنی سەرەتایی ووردە ووردە دەگۆڕێت بۆ کۆبونه‌وه‌و دروستبوونی هاوخوێنی و کۆمه‌ڵی بچوک وعه‌شایه‌ری وکۆمه‌ڵگا ده‌گۆڕێت، لە هاوبەشییەوە بۆ ئیشكەر و بەرخۆر, بۆ دەسەڵاتدار و سەیركەر, بۆ خاوەن مەڕ و ماڵات و بەخێوكەری, سەرەتایی گۆڕانی كۆمەڵایەتی و پەیوەندییەكان, سیستەمی سیاسی و دەوڵەتی لێوە پێكدێت.
“یەكەم هەوڵی دامەزراندنی دەوڵەت , بە تێكشكانی پەیوەندی خێلەكی (عەشائیری) دەست پێدەكات , ئەویش بە دابەشبوونی ئەندامانی هەموو خێلێك بۆ ئەندامی باش و خراپ ( جیاواز لە ڕووی دەور و كاریگەریان بەسەر پەیوەندی خێڵەكانیانەوە) و بەم دابەشبوونە , بەپێ‌ ی ڕۆڵ و كاریگەریان , بە پێ‌ ی جۆری كارەكانیان بۆ دوو چین دابەش دەبن , ئەمەش پاڵ بە هەندێكیانەوە دەنێت , كە دژایەتی كۆمەڵێكی تریان بكات”(13)
سەرچاوەی دروستبوونی دەوڵەت , دژایەتی و لێك جیاوازی چینایەتی یە , لە كۆنەوە هەتا ئێستا , دژایەتیی و جیاوازییەكانی , فۆرمی حیاوازییان وەرگرتووە , بەڵام لە ناوەڕۆكدا كێشە و ململانێی دەسەڵاتدار و رەعیەت بووە , ئیتر دەوڵەت لە ئێستادا نیشتمانی بێت یان لیبراڵی , لیبراڵ دیموكرات , سۆشیال دیموكرات , مەسیحی , ئیسلامی , جوو و یان نەتەوەیی . هەمان پێكهاتی سیاسیان هەیە و , چەوسانەوە و بێ‌ مافیش سیمای حكومڕانیەكه‌یانە .

دەوڵەتی نیشتمانی , جیاوازی ئەوتۆی لەگەڵ جۆرەكانی تردا نییە , بەڵام دەوڵەتێك كە ئابووری و سەربازی و سیاسی باڵادەستە بەسەر دەوڵەتەكانی تردا , بێجگە لەوەی كە دەوڵەتە بچووكەكان دەكەونە ژێر هەژموونی سیاسی و ئابوورییەكەیه‌وە , مامەڵەی خاوەندار و ڕەعیەت لەگەڵیاندا دەكەن . ئەمەش قورسایی لەسەر شان و ڕەنجی چینێكی پان وبەرین لە كۆمەڵگای ئەو دەوڵەتانەدا دادەنێت , وەنەبێت ئەم قورسایی یە نه‌كەوتووبێتە سەر شانی چینی كرێكار لە ووڵاتەكانی خۆیاندا . لە نیزامی سەرمایەداریدا , لەهەر شكڵ و شێوەی هەر دەوڵەتێكیاندا بێت , خزمەت بە چینی باڵادەست و خاوەن سەرمایە دەكات .

ئەگەر مەسەلەكە كێشانی سنووری دەوڵەت بێت , ئەوا ئەمە خواست و ویستی چینی سەرمایەدارییە, جیاوازیش لە نێوان نەتەوەكاندا كە دروست دەكرێت ئەمەشیان هەر لەبەرژەوەندی ئەوان و خواستی سیاسی و ئابووری ئەوانی لەسەرە . كێشەش لەسەر لابردنی و چارەسەری مۆنۆپۆڵاتی ووڵاتانی گەورە ئیمپریالیستی بێت لەسەر سەرمایەی نیشتمانی بۆررژوازی , ووڵاتەدواكەوتووەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ودونیا, ئەوا دەوڵەتی نیشتمانی و بۆرژوازی نیشتمانی لە دەسەڵاتدا ناتوانێت كەمێك لە ئازارو مەینەتیەكانی كرێكاران و زەحمەتكێشانی ئەو ووڵاتانە كەمبكاتەوە, كێشە و ململانێكانی نێوان دەوڵەتانی ئیمپریالیست و دەوڵەتە نیمچە سەرمایەدارە دواكەوتووەكان و سەرانە سینەكان, ناتوانێت لە ڕاستیی و ڕەوایی ململانێكانی ناوخۆی نێوان خاوەن سەرمایە و كرێكاران وزەحمەتكێشان كەمبكاتەوە هەروەكو لینین لە پێشەكی یەكەم چاپی كتێبی ((دەوڵەت و شۆرش))دا بۆ ڕابردووی ئەو كاتە باسی كردووە و دەڵێت “لە كاتی ئێستادا پرسی دەوڵەت , گرنگیەكی تایبەتی بۆ خۆی بەدەست هێناوە, لە لایەنی تیۆریەوە بێت, یا كرداری سیاسیەوە, جەنگی ئیمپریالیستی (مەبەست جەنگی جیهانی یەكەمە) توندی وخێراییەكی هەتا ئەوپەڕی داوە بە گۆڕانی سەرمایەداری مۆنۆپۆڵی بۆ سەرمایەداری دەوڵەتی مۆنۆپۆڵی, ئەو زوڵم و زۆرە ناڕەوایەی كە بە بەری جەماوەری ئیشكەرو زەحمەتكێش دەبڕێت لەلایەن دەوڵەتەوە,كە توند و توندتر تێكەڵ دەبێتەوە لەگەڵ یەكێتیە سەرمایەدارییەكانی خاوەن دەسەڵات , تا دێت زۆرداریەكە زیاتر و زیاتر دەبێت , دەوڵەتە پێشكەوتووەكان مەبەست (ئەمانەی دواییە), بە نیسبەت كرێكارانەوە دەگۆڕێت بۆ سجنێكی سەربازی لەكاری تاقەت پڕوكێن”(14).

بۆرژوازی نیشتمانی, هیچ نییە بێجگە لە ناو نیشان و شاردنەوەی كۆمەڵێك مەرامی ئابووری و خۆپەرستی سەرمایەدارییانە نەبێت , لە ووڵاتەكانی خۆیاندا . ئەگینا هەر ململانێیەك كە لەگەڵ سەرمایەی جیهانی دەیكات , یا بە ناوی ئەوەی كە چەقۆی ئەوان لەسەر ملی هاووڵاتیانی وولاتەكەیان لادەبات , هیچ نییە جگە لە درۆیەكی باڵدار . چونكە لە ئێستادا , سیستەمی بەناو جیهانگیری , ئەو دەمامكەی ئەوانی هەڵماڵیوە و , درۆ و دەلەسەكانیانی , ڕسوای ناو سیاسەت كردووە , لەبەر ئەوەی دەستیان لەگەڵ یەكتردا تێكەڵ كردووە و خزمەتی یەكتر دەكەن . ئەوان دەیانەوێت لە ڕێگەی بەناو جیاوازییەوە , پرسەكانی وەك پرسی نەتەوایەتی, بە ئامانجی چارەسەری لە لایەن خۆیانەوە بەیان بكەن، بەڵام ئەمە جیاوازە و لە هەلومەرجی ئێستادا , ئابووری سەرمایەداری مۆنۆپۆڵی و ئۆلیگارشی دارایی جیهانی , بۆ ووڵاتە دروستبووەكانی ڕابردو و ئێستا , , مانا و دەلالەتی جیاواز لە خۆ دەگرێت . لەسەردەمانێكدا ئەوروپا سەرچاوەی جیاوازی ئایینی و دژایەتی نەتەوایەتی بووە و , سەردەمانێك ئاریایی بوون و ئەوروپی بوون , یا ڕۆژهەڵاتی ڕۆڵێكی گەورەی لە دژبەری بیینیوە و جیاوازییان خستووەتە نێوان خۆیان وئەوانی ترەوە , ئێستاش ئەو جیاوازییە فۆرمی تری وەرگرتووە و بە سوود و قازانجی خۆیان بەكارییان هێناوە . دەوڵەتی نیشتمانی ناتوانێت یان نەیتوانیوە , كۆتایی بە پرسی نەتەوایەتی بهێنێت و بەتەواوەتی بنەبڕی ئەو كێشەیە بكات . لە زۆرترین شوێن ولەكاتە جیاوازەكاندا داڵدەشیان داوە و كێشەكەیان قوڵ كردووەتەوە لە نێوان نەتەوە جیاوازەكاندا , لە ئەوروپادا بێجگە لە ووڵاتی سویسرا كە ئەویش بە هەلومەرجێك لە ڕابروودا و لە بڕیارێكی نێو دەوڵەتی لە ساڵی 1890 دا بووە ووڵاتێك كە بێلایەن بێت و لە كێشە نێودەوڵەتیەكانی دوورخرایەوە و هیچ جەنگ و ململانێیەكی نێوان دەوڵەتەكان كاریگەری لەسەردا نەنێت , هەربۆیە لەو ووڵاتەدا كێشەی نەتەوایەتی بوونی نییە لە دواتردا زیاتر ڕوونیان دەكەینەوە , ئەگینا كێشەی نەتەوایەتی لەناوخۆی ئەو ووڵاتانەی كە نەتەوەی جیاوازی تێدایە و هەروەها لەسەر ئاستی هەرێمایەتی و یان لە ئاستی جیهانیشدا , ئەو كێشەیە بە شێوە و پراكتیكی جیاواز لە برەودایە . كرێكاران لە ئەوروپادا خۆی لە هاوچینە ڕەش پێست و , قژ ڕەش , و چاو ڕەشەكان , و لە كرێكارانی ئەفریقایی و ئاسیایی و ڕۆژهەلاتی و …. جیاواز دەبینێت .

“تەنها بەپێ‌ی بەرژەوەندی دەوڵەتەكەی ئەوان نییە , لەبەر ئەوەی زۆربەی ئەوانەی كە ناو ئەبرێن بە دەوڵەتە گەورەكان, ماوەیەكی زۆرە , كۆمەڵێك لە گەلە بچووك و لاوازەكانیان كۆیلە و ژێر دەستە و وەبەرهێنان تیاداكردووە لە به‌رژەوەندی خۆیان . جەنگی ئیمپریالیستی جەنگێك نییە , بێجگە لە جەنگ لە پێناوی دابەشكردن و دووبارە دابەشكردنەوەی ئەو جۆرە لە تاڵانی كە دەستیان دەكەوێت . تێكۆشان لە پێناوی ڕزگاری جەماوەری هێزی كار , لە دەسەڵاتی بۆرجوازی بە شێوەیەكی گشتی و بۆرژوازی ئیمپریالیستی بە شێوەیەكی تایبەت , مەحاڵە بە بێ‌ تێكۆشان دژی وەهم و خۆشباوەڕی هەلپەرستەكان لە پێناوی ((دەوڵەتدا))”(15).
هەروەها چارەسەری نەتەوایەتی لای ڕابەرانی كرێكار و زەحمەتكێشان كردەیەكی تاكتیكی یەو , مانایەكی به‌رجه‌سته‌ی ستراتیژی ناگرێتە خۆی , بەڵام دەبێت سیاسەت و پراكتیكێك بەرجەستە بكات ,ئەگەر ڕزگاری نیشتمانیش بێت بخاتە دەستوری كارییەوە لەو ناوچانەی كە كێشەی نەتەوایەتی هەیە , بە ئاقاری چارەسەریدا ببات , و ئەنجامی ئەرێنی بۆ ئەصلی مەسەلەی چینایەتی لێبكەوێتەوە . دەبێت ئەوە بكات كە كۆتایی بە پرسەكان بهێنێت , ئەگەر داگیركاریش نەبێت لە لایەن ووڵاتانی ترەوە و هەروەها لە ناوخۆشدا دەبێت كۆتایی بە بیرو بۆچوونی هەوادارانی بۆرژوازی نیشتمانی بهێنرێت .

لە لایەكی تریشەوە , نابێت ڕێگری لە بۆرژوازی ناوخۆ بكرێت , ئەگەر هەوڵی چارەسەری پرسەكەیان دا ,هه‌رچه‌نده‌ لەگەڵ ئەوەشدا بە باری بەرژەوەندی خۆیان كێشەكە یەكلایی دەكەنەوە , لەبەر ئەوەی دەیانەوێت لەو ڕێگاوە و لە چوارچێووەی جوگرافیایەكی دیاریكراودا , پارێزگاری لە سەرمایەكەیان بكەن وخۆیان لە هارین و لەناوچوون ڕزگار بكەن , لە ڕێگەی تاڵان و بڕۆی سەرمایەی ووڵاتەوە, زۆر جار ئەم بۆچوونانە كرێكارانی پێهەڵئەخەلەتێنن و هانیان ئەدات لە پێناوی جێبەجێ‌ كردنی میتۆدۆلۆژیەكی بۆرژوازیدا بیر بكەنەوەو کا ئیشی پێبکه‌ن , ئەمەش لە ڕێگەی ئەو بڕواوبۆچونانەی كە ووردە بۆرژوازی فەلسەفاندنی لەسەر دەكات . گوایە هەتا نیشتمانەكەی لە چنگی كۆڵۆنیالچییەكان ڕزگار نەبێت , بەها بۆ جووڵانەوەی چینایەتی پرۆلیتاریا دروست نابێت و مانایەكی دیفاكتۆی نابێت , لەگەڵا ئەوەی ووردە بۆرژوازی بە قازانجی سەرمایەداران, دەستی داوەتە خەڵەتاندنی ئەندامانی كۆمەڵ لە ووڵاتەكانیاندا , ناتوانن چارەسەری كێشەی ئابووری و سیاسی و ڕزگارییان لە وابەستە ییان بە سەرمایەداری جیهانییەوە بكەن .

لەدەستی هەژموونی كۆمپانیا فرە ڕەگەزییە گەورەكانی جیهان و مۆنۆپۆلی سەرمایەداری ووڵاتانی ئیمپریالیستی بێنە دەرەوە . چونكە ئابووری ئەو ووڵاتانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست , دواكەوتوون و ناتوانن سەربەخۆ لە ئابووری جیهانی ئەرك و فرمانی خۆیان جێبەجی بكەن , لەبەر ئەوە دەوڵەتی نیشتمانی ناتوانێت وەڵامدەرەوەی پرسەكان بێت كە بەرۆكی كۆمەڵگاكەیانی گرتووە .
“خەڵكانێك وا تێیدەڕوانن كە هەنگاوێكی گەورە چوونەتە پێشەوە , وە بە ئازایەتیەوە خۆیان لە بڕوابوون بە پشتاوپشتی پاشایەتی ڕزگاركردووە و بوون بە لایەنگری كۆماری دیموكراتی . بەڵام لە ڕاستیدا , دەوڵەت هیچ نییە بێجگە لە دامودەزگایی سەركوت كردنی چینێك لە لایەن چینێكی ترەوە, وە ئەمەش بۆ كۆماری دیموكراتیش ڕاستە , بەهەمان پلە كەمتر نییە , لەو ڕاستیەی كە بۆ پاشایەتی ڕاستە ..”(16).

لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا , پرسی نەتەوایەتی كورد , لەهەر شوێنێك بێت و لە هەر كات و ساتێكدا بێت , پێویستە چارەسەر بكرێت و وەڵامێك وەرگرێت , ووردە بۆرژوازی و بۆرژوازی و سەرمایەداران , بە ناونیشانی دەوڵەتی نیشتمانییەوە , بێ‌ چارەسەركردنی كێشەكان ,ئه‌یانه‌وێت كرێكاران لە ناوچەكە و دنیا لێك دابرێت . لەگەڵ ئەوەی دەبێت , بە كردەوە بۆ نزیك بوونەوە و , هەمەئاهەنگی نێوان نەتەوەكان وهه‌وڵێک بێت دژایەتی نەتەوەكان بگۆرێت بۆ دژایەتی چینایەتی , و كۆتایهێنان بەو ئازارانەی كە سەرمایەداری خستوویەتە جەستەی كرێكارانی ووڵاتە جیاجیاكانی جیهانەوە .
لێرەدا دێینە سەر پرسیارێك , ئەبێت ئەو داواكارییە چی بێت , كە ووردە بۆرژوازی بۆ پرس وخواستی نەتەوەیی و دامەزراندنی دەوڵەتی نیشتمانی لە كوردستاندا ده‌یکات؟!
ئایا چارەسەرەكە دامەزراندن و جێگە وڕێگەی دەوڵەتی نیشتمانیە , بۆ مافی یەكسانی نەتەوەكان؟ یان ئەمە كردنەوەی گرێیەكە لە گرێ‌ كوێرەكان ؟! بێگومان نەخێر وەڵام دەوڵەتی نیشتمانی نییە , چونكە داخوازییەكان و جێیەجێ‌ كردنی مافەكانی كرێكاران لەم دەوڵەتانەدا جێگای نییە .چونکه‌ کرده‌یه‌کی ڕزگاری به‌خشی چینایه‌تی نییه‌،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جیاوازی چینایه‌تی سه‌رچاوه‌ی جه‌نگ و هه‌موو ململانێ کۆمه‌ڵایه‌تی ،سیاسی،نه‌ته‌وایه‌تی وئابورییه‌کانه‌ له‌ ناوچه‌که‌و جیهاندا .
ووردە بۆرژوازی بەم شێوەیە باس لەخواستی نەتەوەیی دەكات (وەزعیەتی ناسك و ترسناكی ئەمڕۆی كوردستانی عێراق لە پایەیترین ئاستدا بە هۆی دوو واقعیەتی بناغەییەوە , یەكەم مەسەلەی كورد وەك , مەسەلەیەكی میللی چارەسەرنەكراو نەك تەنها لە عێراقدا بەڵكو لە ناوچەكە هەموویدا , دووەم , شەڕی عێراق وئەمریكا و بە دوای ئەودا نادیار بوونی جێگەو ڕێگەی حقوقی –سیاسی وە پێناسەی دەوڵەتی (نیشتمانی) كوردستانی عێراق.)(17).

ئەم جۆرە بۆچوونە ئەوە دەگەیەنێت كە ووردە بۆرژوازی بە دوای فرسەتێكەوەیە كە پلاتفۆرمی دەوڵەتی نیشتمانی تێدا بەرز بكاتەوە , هەروەكو پێشتر لێی دواوین , بتوانێت بەو هۆیەوە پارێزگاری لە پێگەی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی خۆی بكات . وە لە لایەكی تر لایان وایە جێگای باسكردن لەسەر مەسەلەی نەتەوایەتی , كاتێك دەبێت كە زوورفێكی دژوار لە ئارادا بێت بۆ ئەونەتەوەیە , ئەمەش بە بڕوای من نابێت مەرجی باسكردن و تێكۆشان بێت لەسەر ئەو پرسە . ئەویش لەبەر ئەوەی نا كە نەتەوەی ژێر دەستەی نەتەوەی زۆردارە , یان لەبەر ئەوەی زرووفەكەی لەبارە بۆ باسكردن چارەسەری كێشەی نەتەوەكەیە , بەڵكو دەبێت لەكاتی تریشدا , ئەو پرسە تێڕوانین و بۆچۆنی زۆر زانستیانەی لەسەر بكرێت و تاكتیكی چوونە پێشەوەی خەباتی چینایەتی چینی كرێكار بێت . ئەوە ئەو مێژوویە لە دژایەتی و بێ‌ مافی نەتەوەیەك لە لایەن نەتەوەیەكی ترەوە (( مەبەست لە دەسەڵاتدارانە)) بڕیار لەسەر خەبات لە پێناوی بە دەست هێنانی مافی نەتەوەكان دەدات , ئەركی سەرشانی كرێكاران و كۆمۆنیستەكانە , كە بە تێۆر وپراكتیك وەڵامی بنج بڕ بدەنەوە بە پرسەكە . بەپێ‌ی بوون وكاتی كێشەی نەتەوایەتی , ڕێگە چارەی تەواوەتی بۆ دەدۆزرێتەوە , وە بە پێ‌ی پێویستی چارەسەرییەكەیە , دەست بۆ هەڵوەشانەوەی كێشەی نەتەوایەتی دەبرێت .
“دەوڵەتێكی میللی (الشعبیە) ئازاد گۆراوە بۆ دەوڵەتێكی ئازاد , لەو حاڵەتەدا دەوڵەتی ئازاد , بە پێی مانای زمانەوانی ئەو دوو وشەیە , دەوڵەتێكی ئازادە بەرامبەر داننیشتوانەكەی , دەوڵەتێكە لە ئەنجامدا حكومەتێكی سەركوتكەری تێدا دروست دەبێت” (18).

بە پێ‌ی بۆچونەكانی ووردە بۆرژوازی بێت , كە بە ناوی ئینسان دۆستی , كاوێژی یاسا و ڕێساكانی مافی مرۆڤ و سیاسەت و ئامانجی لیبراڵی دەكەنەوە ,ناتوانن دڕ بە سەردەمی ڕابردوو بدەن و سەردەمێكی نوێ‌ بهێننە ئاراوە . نەتەوەی كورد , لەسەردەمەكانی ڕابردوودا و لە هەلومەرجی ئێستای ڕژێمەكانی عێراق و توركیا و سووریا و ئێراندا , ژیانێكی سروشتی مرۆڤانەیان بەسەر نەبردووە , ئەگەر لەمە ولەوێ‌ شتێكی بچووكی ممارەسەی كەلتوری و زمان و هەندێك عادات و تەقلیدیان كردبێت , ناكاتە مافێكی سیاسی نەتەوە و ئازادی سیاسیان هەبووبێت , بە بڕواو بۆچونی ماركسیانە , هەلومەرجی ژیانی نەتەوەكان , شایەنی ژیانی ئازادی سیاسی و پرۆسیسكردنی ئەرك و مافەكانی دەوڵەتدارییە , ئیتر هەلومەرجەكانی هەر چۆنێك بێت , دەبێت كۆمۆنیستە زانستیەكان و شۆرشگێرەكان شیعاری (دروشمی) چارەسەری كێشەی نەتەوایەتی هەڵبگرن و چارەی بنەڕەتی بكەن , نەوەكو بۆرژوازی بەناو نەتەوەیی و حیزبەكانیان , ناونیشانی چارەسەری كێشەی نەتەوایەتی , بۆ مەرامی سیاسی و ئابوری خۆیان بیكەنە بنێشتە خۆشەی سەر زاریان و , ڕەوتی ڕزگارییەكە بە قوربانی چەردەیەك پارە و بازرگانی پێوە بكەن . ئەگەر كێشەی نەتەوایەتی هەبوو , پێویستی بە لابردن و چارەسەری هەیە , ئەگەر بە دامەزراندنی دەوڵەتی بۆرژوازیشی لێبكەوێتەوە , چونكە ” هەموو دەوڵەتێك بریتیه‌ له‌ {هێزێکی تایبه‌تی سه‌رکوت کردن}ی چینی سته‌ملێکراو.

له‌به‌رئه‌وه‌ هه‌موو ده‌وڵه‌تێک نە ئازادە و نە میللی یە “(ئەئكیدەكان هی لینینە)(19).
هەر لەبەر ئەوەیە پرسی ڕزگاری نیشتمانی , مەسەلەی فێڵ و تەڵەكەی بۆرژوازی نەتەوەیی ژێردەست و وابەستەی ئابووری كارتێل و ترۆستە داراییەكانی جیهانە و ناتوانێت لە سیاسەت و ئابووری ناوخۆی ووڵات ، دەست لە چەوسانەوەی كرێكاران هەڵبگرێت و سەرمایەگوزاری لە هێزی كارییان نەكات , ناتوانێت دەست لە هەموو ئەو پەیوەندنامە كۆنەپەرستانەی كە لەگەڵ سەرمایەدارانی نەتەوەیی لەسەر دەسەڵات و ئیمپریالیزم بەربدات . لەبەر ئەوە داواكارییان لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتی نیشتمانی , داواكاری بۆرژوازی و ووردە بۆرژوازی كۆمپرادۆری نەتەوەی ژێر دەستە , چونكە دەوڵەتی نیشتمانی ناتوانێت تەواوی گرێی ئەو كێشە گەورەیە بكاتەوە , كەكێشەی چەوسانەوەی كرێكارانی خۆ ووڵاتی یە . تەنها یەك لایەنە مافەكانی بە جێدەگەیەنێت , ئەویش ڕزگاری نەتەوەیه‌كە لە ژێر دەستی دەسەڵاتدارانی نەتەوەی لەسەر دەسەڵات . ئەمەش تەنها دەبێتە هەنگاوێك بۆ ئامانجێكی تری فراوانی چینایەتی
دەوڵەتی نیشتمانی , كە جەنابانی ڕیفۆرمیستەكانی پرسی نەتەوایەتی ووردە بۆرژوازی كۆمپرادۆر و حیزبەكانیان داوای دەكەن , ناتوانێت بۆ تەنها ساتێك دەستی زوڵم و زۆری دەسەلاتداران لە رێگەی “سووپا و پۆلیس كە دوو دار دەستی سەرەكین بۆ هێز و دەسەڵاتی دەوڵەت”(20). لەسەر خەڵك و بە تایبەتی لەسەر كرێكاران لاببەن.

ناوەڕۆكی دەوڵەت گۆرانی بەسەردانایەت , چونكە دەستی دەوڵەت كۆتا ناكرێت لەسەر ژیانی ئابووری و سیاسی , كۆمەڵایەتی نەتەوەكان , كە دەوڵەتیان پێكهێناوە , ناوەڕۆكی دەوڵەتی نیشتمانی كە یەك نەتەوەی تیادا ئەژێت , لەگه‌ڵ ناوەڕۆكی دەوڵەتێكی تری نیشتمانی كە چەند نەتەوەیەكی تێدایە , جیاوازییەكی ئەوتۆ دروست ناكەن , بۆرژوازی نیشتمانی , یان بۆرژوازی بێگانە یەك ئامانج و بڕوای ئابووری سیاسییان هەیە .

“لە لایەن هەموو فەیلەسوفەكانی مافی دەوڵەت , بۆچوونەكانیان لە بنیاتنانی دەوڵەت سەرچاوە دەگرێت لە غەریزەوە – بۆ نموونە , ئاوات , خۆشگوزەرانی , یان تەنانەت لە عەقڵەوە , بەڵام لە عەقڵی كۆمەڵایەتیەوە نا , بەڵكو لە عەقڵی تاكەكەسەوە. بەڵام فەلسەفەی نوێ‌ , كە پەیوەستە بە بۆچوونی تیۆری زیاتر نموونەیی و قوڵتر , ئەوا بنیاتنانی دەوڵەت لە بیری گشت (الكل) سەرچاوە دەگرێت , كە لایان دەوڵەت بریتییە لە ئەندامێتیەكی مەزن , كە پێویستە ئازادی ماف و ئەخلاق و سیاسەتی تێدا بێتە دی , بۆ زانیین ئەو هاووڵاتیەی ملكەچ دەبێت بۆ یاساكانی دەوڵەت , ملكەچی یاسا سروشتیەكان دەبێت , بە تایبەتی یاساكانی عەقڵی خۆی , یاساكانی عەقڵی مرۆڤایەتی.”(21).

چارەسەری كێشەی نەتەوایەتی , بەهرەمەندبوونی كرێكارانی نەتەوەكانە ,لە سیستەمی سوسیالیستی زانستی ,لەبەر ئەوەی وەڵام بە هەموو لایەنەكانی ژیانی كرێكاران دەداتەوە , یەكسانی و بەهەرەمەندبوون لە توانای ئابووری و بەدەست هاتووەکانی وهاومافی و دادپەروەری , پێشخستنی ژیان لە هەموو ڕوویەكییەوە .
چونكە ئەگەر دەوڵەتیش بۆ نەتەوەكانی ژێر دەست دروست بێت , كە كارێكی خراپ نییە, هێشتا پرسی نەتەوایەتی و ملمڵانێی ناوچەیی و جیهانی نەتەوەكان , بەهۆی سیستەمی سەرمایەدارییەوە كۆتایی نایەت , بەهۆی دروستكردنی سەرچاوە و بەرژەوەندی ئابووری جیاوازی جوگرافیا جیاوازەكانی ئابووری سەرمایەداری بنجبڕ نابن. واتە دەوڵەتی نیشتمانی دەوڵەتی خۆشباوەڕی ووردە بۆرژوازییە , لەبەردەم ڕێگە چارەی پرسی نەتەوایەتیدا , لەگەڵ ئەوەی هەوڵێكە بۆ چوونە پێشەوەی هەنگاوێك لە كۆی داخوازییەكانی كرێكارانی نەتەوەیەكی ژێر دەستە بە ئاڕاستەی جارێكی تر بیر نەكردنەوە لە كێشە و ململانێی نەتەوەیی لە ناوخۆی ووڵاتەكەیانەوە , بەهۆی ئەوەی “جارێكی تر دەگەڕێینەوە بۆ شوێنەی كە دەستمان پێكرد , ناوەندێتی بریتی یە لە بنەڕەتی دەوڵەت , لەگەل ئەوەشدا بە شێوەیەكی حەتمی پەیوەستە بە دیسپلینی ناوەندەوە , ناچاریدەكات , دەوڵەت لە چوار چێوەكەی خۆی دەربچێت , خۆی ئەچەسپێنێت بە شێوەی گشت و باڵا و كۆتا . خۆی وا دەردەخات كە ڕاستە , ئەم هەلومەرجەش تەنها تایبەتە بە مێژوەوە , وەكو دەخوازرێت دەوڵەت ئازادی ڕەها بە دینا هێنێت ؛ لەم حاڵەتەدا , ئەو دیالێكتیكەی كە پێشتر ئاماژەی پێكراوە , بۆ تێگەیشتنی دەوڵەت كرداری نییە , دەوڵەت تەنها ئازادییەكی بابەتییە , ئازادی ڕاستەقینە ی خود ,كە هاوتای ئازادی ڕەهایە , لە پێناوی جێبەجێكردنیدا پێویستی بە شێوازێكی تر هەیە بێجگە لە دەوڵەت”(22).

——————–
سه‌رچاوه‌کان؛

9 ـ مه‌نسوری حیکمه‌ت،له‌به‌رگریکردنداله‌داخوازی سه‌ربه‌خۆی کوردستاندا،گۆڤاری بۆپێشه‌وه‌،ژماره‌(21)،27ی ئاب 995.
10 ـ هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو،ل5.
11ـ لینین،‌‌الدولة‌والثورة،دارالتقدم،موسکو،طبع في الاتحادالسوفیتي،ص6.
12ـ لینین،هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو،ص8.
13ـ مارکس،آنجلس،مختارات في أربعةأجزا‌‌ء(الجزءالثالث)،اصل ألعائلة و ألملکیة ألخاصة و ألدولة ، دارألتقدم ، موسکو ،1970 ،ص322.
14ـ لینین ، ألدولة و ألـثورة ،هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو ، ل3.
15ـ هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو ، ل4.
16ـ مارکس ، ألحرب ألاهلیة في فرنسا ، (مقدمة من قبل انجلس ، عام 1891) ، دار التقدم ، فرع طشقند ،طبع في الاتحاد السوفیتي ، ص19 .
17ـ مه‌نسوری حیکمه‌ت ، له‌ به‌رگریکردندا له‌ سه‌ربه‌خۆیی کوردستاندا ، گۆڤاری بۆپێشه‌وه‌ ، ژماره‌(21) ، 27 ئابی 1995 ، ل 5 .
18ـ مارکس ، انجلس ، رسائل مختارة (1844ـ 1895 ) ، رسالة من انجلس الی بیبل ، 18 ـ 27 آزار 1875 ، دار التقدم ، موسکو ، طبع في الاتحاد السوفیتي ، 1982 ، ص 215 .
19 ـ لینین ، الدولة و الثورة ، هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو ، ص 24 .
20 ـ هه‌مان سه‌رچاوه‌ی پێشوو ، ص 12 .
21 ـ مارکس ، انجلس ، بصدد الدولة ،{ من افتتاحیة ( KOLNISCH E ZEITUNG ) العدد 179 ، کتب بین 29 حزیران “یونیو” و 4 تموز “یولیو” 1842 .} ، ترجمة الیاس شاهین ، الاعداد و الترجمة و الفهارس ـ دار التقدم ، طبع في الاتحاد السوفیتي ، 1986 ، ص 28 .
22 ـ مارکس ، انجلس ، بصدد الدولة ، ( من مقالة ، المرکزة و الحریة ، کتب في النصف الاول من ایلول “سبتمبر” 1842 ) ، ترجمة الیاس شاهین ، الاعداد و الترجمة و الفهارس ـ دار التقدم ، طبع في الاتحاد السوفیتي ، 1986 ، ص 33 .

Previous
Next
Kurdish