کوردبوون و کوردایەتیی، چێشتی مجێوری نوخبە نەژادییەکان-1- … کامیار سابیر

لەو سەردەمەی ئەدەبییاتی پەکەکە و شەخصی ئۆجەلان، چەمکی کوردبوونیان لە ئەدەبییاتی سیاسییدا، تەوظیف کردووە، هەندێ نووسەر، رۆشنبییر، ئەکادیمیست و بە گشتییش ئەوەی پێیدەگوترێ ژۆرناڵیزمی کوردیی، بە کاڵیی و کوڵاویی، ئەم چەمکە دەجەڕێنن، بێ ئەوەی لە کۆنتێکستە سیاسیی، ئێثنیسیتیی، ئەخلاقیی، بایۆلۆژیی، ئەنثرپۆلۆژیی، ئینسانیی، کۆمەڵایەتیی و کولتوورییەکانی بکۆڵنەوە. ئەوەی زۆر جێگەی داخی مەعریفیی و ثەقافییە، کۆمەڵێ نووسەری نەتەوەیی کە ناتوانن لە تخوبەکانی کوردایەتیی دوورکەونەوە، ناتوانن تەجاوزی ئەم ئایدیۆلۆژیایە بکەن، تەنانەت جورئەتیش ناکەن، راستەوخۆ داکۆکیی لە ناسیۆنالیزمی نەژادیی کوردیی بکەن، دێن لە سەنگەری “کوردبوون”ەوە کە خۆ بەخۆ بەشێکە لە ئێثنیسیتی( العرقیة)، راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، داکۆکیی لەم سیستەمە سیاسیی، ئایدیۆلۆژیی و ئابوورییەی چەتەکانی کوردایەتیی دەکەن. وێڕای ئەوەی بەردەوامیش پرتەوبۆڵەیانە بەسەر ئەم دەسەڵاتەدا، بە سوڵطانیی! لە قەڵەمی دەدەن و بەردەوام گلەیی و گازەندە دەنووسن، نوشتەی خێر بۆ رائیدەکانی کوردایەتیی دەنووسن، لە چەشنی ئەوەی مەلەفی نەوتی دەست ئەم دزانەی کوردایەتیی، دەبێ شەفاف بێت! هێزی میلیشیایی پێشمەرگە بکرێ بە نیشتمانیی! و نەدەبووایە حەماقەتی ریفراندۆم لەو تەوقیتەدا بکرایە… ئەم زنجییرانە لە موناجات، درێژ دەبنەوە، بەڵام هەرگیز رەخنەی جدیی، ریشەیی و فیکرییان لە خودی ئۆکتەپۆسی ئایدیۆلۆژیایەکە( کوردایەتیی)، لە جەوهەری ناسیۆنالیزمی نەژادیی و طائیفیی کوردیی، نە بووە و نە هەیە.

کە دەگوترێ، ناسیۆنالیزمی نەژادیی و طائیفیی، هەر حەماس و تووڕەبوون نییە، هەر غوبن و پەستبوون نییە، هەر قسەی قۆڕی خودنەفرەتیی و جوێنی خۆبەکەمزانیی و قسەی بازاڕیی( گەمژەیی سیاسیی) نییە کە لەم ناسیۆنالیزمە چەتەگەرییەی کوردایەتیی، هەیە، بەڵکو حەقیقەتێکی سیاسیی، ئایدیۆلۆژیی، مەذهەبیی و طائیفیی، تێکەڵ بە ماکێکی نەژادیی بووە و بە درێژایی مێژووی دروستبوونی ئەم کوردایەتییە، هەبووە. لەسەردەمی فۆرمەلەبوونی کوردایەتییەوە، پێشتر کوردییەت=الکردیة=الحرکة القومیة الکردیة= کۆپی و پەیست، دواتر کورداندنی ناسیۆنالیزمی عەرەبیی( العربیة) و نەهجە شۆڤینییەکەی عوروبە، بووە، هاوکات ئەم ناسیۆنالیزمە( بە تایبەت ڤێرژنە کوردایەتییەکەی)، توخم، جەوهەر، مەغزە سیاسیی و کولتوورییەکەی، طائیفیی بووە. چۆن طائیفیی بووە؟ چەندیین سێکتی گەورەی کۆمەڵایەتیی، دیینیی و کولتووریی کۆمەڵگەی کوردیی لە خۆ نەگرتووە، بە تایبەتیی کوردە شیعە و کوردە عەلەوییەکان، هەروەها کوردە ئێزیدیی، کاکەیی و…تاد، هەڵاوێر کراون. لە هەموو مێژووی کوردایەتییدا، هەرگیز ئەم ناسیۆنالیزمە نەژادییە طائیفییە، نەیتوانیوە، بچێتە ناو کوردە شیعە و کوردە عەلەوییی و ئێزیدییەکانەوە و سنووری سێکت و کەڵتە کۆمەڵایەتیی، کولتووریی و دیینییەکانی تری کۆمەڵگەی بەریینی کوردیی، ببەزێنێت. ئەمسەر تا ئەوسەر، لە ناسیۆنالیزمی موکریانیی، بابانیی و بنەماڵەی بارزانیی و حیزبە پرۆکسییەکانیاندا، حەوجێ بووە.

ئۆجەلان، هەروەکو چۆن یەکەم سیاسیی کوردە کە تەوظیفی کوردبوونی کردووە لە کۆنتێکستی سیاسییدا؟ هاوکات یەکەمیین سیاسیی کوردیشە، بەو پانوپۆڕییە لەسەر دەمامکی نەقشبەندیی کوردایەتیی وسوننییبوونی کوردایەتیی و ناسیۆنالیزمی طەریقەتیی-کوردیی، رەخنەی هەمەجۆری هەبووە. ئەو، هەر جارەی بەشێوەیەک وەصفی کوردایەتیی دەکات، جارێک بە دەمامک لەسەری نەقشبەندیی( لا ٤٠٨، بەرگرییکردن لە گەلێک، ئۆجەلان)، جارێک بە حەلیفی سیاسەتە ئیخوانییە- پانتورکییە تانسۆچیلەرییە- ئەردۆغانییەکە وەصفی دەکات کە بارزانیی و تاڵەبانییشی تێدا تەوظیف کردووە بۆ لێدان لە پەکەکە( لا ٤٠٩)، جارێکی تریش بە کوردایەتیی سوننیی فاشیل کە بە خیانەتکاریی لە دایک بووە، وەصف دەکات( لای ٢٣٤) کە ویستوویانە بە حیسابی خۆیان، لە رێگەی کوردایەتییەوە، بەرخۆدان لە “مانەوەی هۆزی کورد” ( لا ١٥٣) بکەن. ئەمەی دواتر تەعبیرە لە چەمکی کوردبوون( وەرگێڕانی کتێبەکە، بەرگرییکردن لەگەلێک، هەڵەی میثۆدیی، سیاسیی، زمانیی و فیکریی، زۆری تێدایە، بە واتایەکی تر، زۆرجار کوردایەتیی و کوردبوون تێکەڵ کراون، بەهۆی هەڵەی وەرگێڕانەوە).

هاوکات، باسی ئەوە زۆر دەکات کە ناسیۆنالیزمی طەریقەتیی-نەقشبەندیی-سوننیی کە سەرجەمیان ئیستیدلالی طائیفییبوونی کوردایەتییە، چۆن هاوکاریی عوثمانییەکانیان کردووە لە قەتڵوعامی ئەرمەنەکان، ئێزیدییەکان، عەلەوییەکان و تەنانەت کوردەکانیش( ئەو کوردانەی سوننە مەذهەب، نەبوونە)؟ بەدەرلەوەی چەمکی ناسیۆنالیزم لە ناو کورددا، چەمکێکی مۆدێرنە و لە لە کۆتایی نییوەی یەکەمی قەڕنی رابردووەوە بە کەموکورتییەوە فۆرمەڵە بووە، بەڵام لەسەرەتای دروستبوونی کوردایەتییەوە، تیکەڵەیەکە لە ناسیۆنالیزمێکی مەذهەبیی-طەریقەتیی و بەتایبەتییش نەقشبەندیی، ئەمانەیش لە کۆنتێکستە سیاسیی و کۆمەڵایەتیی و ئەنثرۆپۆڵۆژییەکەیدا، هاوکات لە ستاندەردە ئەکادیمیی و مەعریفە سیاسییەکەی ناسیۆنالیزمدا، جگە لە ناسیۆنالیزمێکی طائیفیی، شتێکی تر نییە.

بۆ بەراوردکاریی ئەوانەی کوردبوون و کوردایەتیی، تێکەڵ دەکەن، پێویستە رای ئۆجەلان ئاماژەی پێ بدرێ لەسەر کوردایەتیی، چونکە ئەو یەکەمیین سیاسیی کوردە کە کوردبوونی وەکو چەمکێکی سیاسیی، فۆرمەلە کردووە. ئەو لەسەر کوردایەتیی دەڵێ “ئەو خیانەت و بێ شەرەفیی و رەزالەتەی کە بە ناوی کوردایەتییەوە ئەنجام دراون، مرۆڤ ناتوانێت لە هیچ جوڵانەوەیەکی نیشتمانیی گەلاندا بیبیینێ.” عەبدوڵا ئۆجەلان، هەڵبژاردە: ل٢٣، گومانی تێدا نییە ئەوەندەی کوردایەتیی و ناسیۆنالیزمە نەژادیی و طائیفییەکەی کورد، خەریکی عەمالەتی ئیقلیمیی( پێشمەرگایەتیی) بووە، بە هەمان ئەندازەش، وەعی سیاسیی کادیرەکانی خۆیشی، لە جەهلێکی قووڵدا، پەنا داوە. ئەوانەی لە دەرەوەی رییزەکانی کوردایەتییش، خیانەتیان کردبێت، ئێستا دەیانەوێت، لە ناو موئەسەسەی خیانەتی کوردایەتییدا، بەرائەتی خۆیان، بەیان بکەن. نموونەیەک لەسەر ئەرضی واقیع بهێنرێتەوە، باشتر مەسەلەکە روونتر دەبێتەوە. ئێمەی کورد، لە کوردستانی عێراقدا، زۆر کەسمان هەیە دەستیان لەگەڵ دامودەسگاکانی حکومەتی بەعثدا تێکەڵ کردبوو، بۆ ئەوەی ئەو لەکەیەیان لێ ببێتەوە، دێن فاشییانە داکۆکیی لە کوردایەتیی دەکەن، دژی عەرەب و شیعە و حکومەتەکانی دوای کەوتنی صەدام حوسێن، دەوەستنەوە. هەندێکی ترمان هەیە، مەلەفی دەست تێکەڵکردنەکانیان ئەوەندە قورس بووە، خۆیان بە پەکەکەدا هەڵواسییوە و لە سەنگەری پەکەکەوە، فاشیزمی نەتەوەیی، هەڵدەهێننەوە، بە خەیاڵی خۆیان لە حەمامەکەی کوردایەتیی پەکەکەدا، غوسڵی سیاسیی خۆیان، باشتر دەردەکەن.

ئەم بەعثییە دێریینانە، بۆ ئەوەی مەلەفی شەرمەزاریی خۆیان( لە رووی نەتەوەیی و نەژادییەوە) قەرەبوو بکەنەوە، دێن داکۆکیی لە نەهجە فاشییەکەی کوردایەتیی دەکەن. بۆ نموونە، پێیانوایە ئێمەی کورد دەبووایە لە حەویجە، ماڵ و منداڵی عەرەبمان لەگەڵ زەوییدا تەخت بکردایە. هاوکات ،بۆ ئەوەی میثۆدێکی پانکوردییش بدەن بە داکۆکییکردنەکانیان لە کوردەکانی سوریا، لە هەمبەر داگییرکارییەکانی تورکیادا( دەرهەق بە عەفرین)، داوای ئەوە دەکەن ژن و زارۆکی تورکەکان، وەکو کارە کۆرپە سەرببڕین! چۆن تورکیا و عەرەبە شۆڤینییەکان، ژان دەخەنە دڵی دایکان و باوکانی ئێمەی کوردەوە، ئێمەی کوردیش هەمان نەهجی فاشییانەی ئەو دوو جۆرە ناسیۆنالیزمە( عەرەبیی و تورکیی) بگرینە بەر؟ لە بەرامبەریشدا، ئەکادیمیستمان هەیە دەیان نەوطی شەجاعەی قائیدەکانی کوردایەتیی ( بە تایبەتییش باوکی هەژاران) لە رابردوودا هەبووە، ماوەیەکی زۆریشە بە سوڵطانیی و چەتەگەریی، ئەژماردیان دەکات، بە زمانی ئەکادیمیستی جوولەکە- هانا ئارێنتەوە، پێیوایە، چۆن ئەردۆغانی نەهج فاشیی، هێرشمان دەکاتە سەر، بەس لەبەرئەوەی کوردین! ئێمەش دەبێت بەهەمان نەهجی کوردبوون! داکۆکیی لە خۆمان بکەین؟

کوردبوون، لێرەدا، مەغزا سیاسیی و ئایدیۆلۆژییەکەی، ئێثنیستییە( نەژادییە)، دەی ئەمە ئەگەر فاشیزمی کوردایەتیی نەبێت لەبەرامبەر فاشیزمی تورکیی و ناسیۆنالیزمە دیینییە( طەریقەتییە-ئیخوانییە) کەی ئەردۆغاندا، چیی تر دەگەیەنێت؟ ئەردۆغان و تورکیا، کاتێ هێزە عەسکەریی و موخابەراتییەکانیان، هێرش دەکەنە سەر کوردستانی عێراق، بە ناسیۆنالیزمی تورکیی-دیینیی قاندراون، ئەم ناسیۆنالیزمە رقی لە هەموو نەژاد و نەتەوە و دیین و مەذهەبێکی ترە( جگە لە مەذهەبی سوننیی-ئیخوانیی)، پەکەکە خۆی کە یەکەمیین قوربانیی ئەم هێرشانەیە و وەکو یەکەمیین بەربەست لەبەرامبەر ئەم ناسیۆنالیزمە تورکیی و دیینییەی سوپاکەی ئەردۆغاندا، راوەستاوە، ناچێ پەنا بۆ فاشیزمی کوردیی بەرێت، ناچێت بانگەوازی ئەوە بکات ئەوان وەکو کورد، هێرشمان دەکەنە سەر و ئێمەش دەبێ وەکو کورد، دیفاع لە خۆمان بکەین! چونکە پەکەکە عەقڵی سیاسیی زۆر لەم ئەکادیمیستە پانکوردیی و نەتەوەیی و نەژادییانەی کورد بەریینترە، ئەو دەزانێ هەزاران تورک، عەرەب، نەتەوە و نەژادی تر لە رییزەکانی ئەودا( بە تایبەتیی لە ناو کوردەکانی سوریادا) لەگەڵ کوردەکاندا لە یەک سەنگەردان، دژی فاشیزمە ئەردۆغانییەکەن؟ دەزانێ چەند لەباری سیاسییەوە لەسەری دەکەوێ ئەگەر شەڕێ پەکەکە و تورکیا، بکات بە شەڕی کورد و تورک؟ کەچیی ئەکادیمیستە عوقەلاکانی ئێمە لە هەندەرانەوە، رێک پێمان دەڵێن، ئەوان( تێرۆری دەوڵەتیی- تورکیا) چۆن لەسەر کوردبوون! دەمانکوژن و قڕمان دەکەن، ئێمەیش بە هەمان شێوە، لە رێگەی ثێۆرییەکانی ئارێنتەوە، دەبێ قڕیان بکەین، دەست لە تورکبوونی هیچ کەسێک نەپارێزین و ناسیۆنالیزم، بە ناسیۆنالیزم، وەڵام بدەینەوە.

بە باوەڕی من، بەعثییە دێریینەکان و موهەڕیجەکانی کوردایەتیی، زۆر صادیقانەترن لەگەڵ نەهجە کوردایەتییەکەی خۆیاندا، تا بە ئەکادیمیستە خوێندەوارەکانی ئێمە، دەگات. ئەوان راست و رەوان، تەواوی گەندوگووی کوردایەتیی دەهێننە دەرەوە و دەڵێن حەقیقەتی فاشیزمی کوردایەتیی ئەمەیە و بۆ وەستاندنی فاشیزمی عوروبیی و فاشیزمی تورکیی، پێویستە فاشیزمی کوردایەتیی بەگەڕ، بخەین. لە بەرامبەردا، نووسەرانی ئەکادیمیستی! ئێمە( ئەوەندە نەرجسیین، بست بست باڵا دەکەن کە پێیان دەگوترێ ئەکادیمسیت!)، پێیان شەرمە ناوی کوردایەتیی بهێنن، خۆیان دەبوێرن لە ناوهێنانی، پێیان عارە داکۆکیی راستەخۆ لە ناسیۆنالیزمی چەتەگەریی ئابووریی بکەن، پێیان خەجاڵەتییە ببن بە حامیی ناسیۆنالیزمی نەژادیی-کوردیی-طائیفیی، بەڵام دێن لە بن بنچکی کوردبوونەوە، لە پەنای ئێثنیسیتیی کورد و کوردبوونەوە، لە راستییدا هەر هەڵەژی نەژادییە، یان لە فەنتازیای سیاسیی خۆیاندا لە ژێر ناوێکی جوانترەوە( کوردبوون)، هەمان داکۆکیی لە ناسیۆنالیزمی کوردیی و لە ڤێرژنی کوردایەتیی- نەژادیی و نەهجە فاشییانەکەی دەکەن کە موهەڕیجە رەیعخۆرەکانی کوردایەتیی، بە ئاشکرا، دەیکەن. هەر ئەمەشە کە رەخنەگرە موحتەرەمەکانی ئەم دەسەڵاتە لەگەڵ رەیعخۆر و پیاوەکانی ماڵی بارزانییدا، دەتوانرێ، ناوەکانیان لە ئەلفەوە بۆ یای، رییز بکرێن، چونکە ناوەڕۆکی بۆچوونەکانی هەردوولایان، داکۆکییکردنە لە قەوارەی دزەکانی کوردایەتیی و عەمالەتە ئیقلیمییەکانی ئەم ناسیۆنالیزمە نەژادییە طائیفییەی کوردایەتیی.

پێشتر گوتومە بە مانا ئێنتیلێکچوواڵییەکەی، ئێمەی کورد، رۆشنبییرمان نییە، بەڵام لەبەر ئەوەی بە خۆیان دەڵێن، رۆشنبییر و ئەکادیمسیت، ئەوە هەر بەو شێوەیە، مامەڵەیان لەگەڵ دەکەین. ئەم جۆرە ئەکادیمیست، نووسەر و رۆشنبییرانە، دەزانن لە ماوەی دەیە و نییوی رابردوودا، حەشرێک بە کوردایەتیی کراوە لە لایەن دەیان و صەدان گەنجی کوردستانەوە کە ئیتر نەک هەر رووی مەجلیسی نەماوە، بەڵكو عارێکی فیکریی و سیاسیی گەورەشە، مرۆڤ باس لە فیکر بکات، بێت کوردایەتیی بخاتە جوملەوە بۆ دەربڕیینی ئیحساساتە نەتەوەیی، نەژادیی و طائیفییەکانی، بۆ ئەوەی خۆیان لە کوردایەتیی، بدزنەوە، دێن چەمکی” کوردبوون” لەگەڵ کوردایەتییدا ئاڵوگۆڕ دەکەن و لە رێگەی ئەم چەمکەوە، غەریزە ئایدیۆلۆژییەکانیان، خاڵیی دەکەنەوە. راستە ئۆجەلانیش، لە کتێبی بەرگرییکردن لەگەلێک، نەیتوانیوە ئەم دوو چەمکە تێکەڵ نەکات، بەڵام لەو باوەڕەدام، هەڵەکان لە وەرگێڕەکانەوەیە، چونکە ئەوانەی تورکیی دەزانن، یان ئەو نووسیینانەی بۆ عەرەبیی و ئینگلیزیی، وەرگێڕدراون، لەگەڵ دەقە کوردییەکاندا( کرمانجیی ناوەڕاست)، زۆر جیاوازییان، هەیە.

ئەمەی سەرەوە، بەشی یەکەمە و درێژەی هەیە…