نەجیب مەحفوز نووسەرێک لە نێوان رۆژهەڵات و رۆژئاوادا … گوڵزار حەمە فەرەج
لەماوەی پێشوودا کتێبی «نەجیب مەحفوز نووسەرێک لە نێوان رۆژھەڵات و رۆژئاوادا» خوێندەوە، کە لە نووسینی ئەردەڵان عەبدوڵڵایە. ئەم کتێبە لە 138 لاپەڕەدا پێکدێت. نووسەر باسی ژیاننامە و فکر و شێوازی نووسین و بابەتە گرنگەکانی و ڕۆمان و کورتەچیرۆک و بەرھەمەکانی نەجیب مەحفوزدا کردووە. ئەم کتێبە دەتوانێت ببێتە پردێکی باش بۆ تێگەشتنمان لە نووسەرە بەناوبانگەکانی عەرەب و جیھانی. ھەروەھا بەرچاوروونیەکی باشیشە بۆ نووسەری کورد، تاوەکو لە نزیکەوە ئاشنا بێت بە فکرو شێوازی نووسین و بەشێک لە بەرھەمەکانی نەجیب مەحفوز، چونکە نووسەر لەکۆتایی کتێبەکەیدا، خوێندنەوەی بۆ 12 رۆمانی مەحفوز کردووە لەناویشیاندا شاکارە مەزنەکانی« اولاد حارتنا، سکریە ، بین القصرین، قصر الشوق»
نەجیب مەحفوز گەڕەگە کۆنەکانی قاھیرە کاریگەری زۆری لەسەر نوسینەکانی ھەبووەو کۆلارەی ھزری بەناو کۆڵانەکانی قاھیرەدا شلکردوەو خوێنەریش بە ناچاری بەدوای رووداو پاڵەوان و حیکایەتەکانی نوسەر کەوتوە. لە ھەمانکاتدا وەسفی ھەموو خاڵە پۆزەتیف و نێگەتیڤەکانی کۆمەڵگەکەی کردووە، ھەربۆیە دەتوانم بڵێم کە نەجیب مەحفوز بە جوانترین و باشترین وێنەکێشی کۆمەڵگەی میسری دادەنرێت ،کە وەسفێکی جوانی ساڵانی سی و چلەکانی شاری قاھیرەی بۆ کردوین.
ھەروەھا ئەو یەکەم کەس بووە کە زۆر نەترسانە باسی ژیانی ژنە لەشفرۆشەکانی کردووە. جگە لەوەش ژیانی ھەژارو کەمدەرامەتی کردۆتە بابەتی سەرەکی شاکارە مەزنەکانی. ئەو زیاتر لە پەنجەرەی قاھیرەوە جیھانی بینیوە لەبەر ئەوەی حەزی بە سەفەرو گەشت نەبوە و لە قاھیرە نەچۆتە دەرەوە، بەڵام لە چەند بەرھەمێکدا ھەوڵی داوە کەمێک باسی کێشەکانی جیھان بکات ،بۆ نموونە لە چیرۆکی «فنجان شای »کۆلارەی ھزری بۆ کێشەکانی ئەو کاتەی جیھان ھاویشتوە کە کۆمەڵێک کەسایەتی ڤێتنامی و ئەمەریکی و عەرەبی و ،ئەڵمانی ،روسی تێدا بووە لەم چیرۆکەدا باسی «جەنگی ڤێتنام و فەلەستین و جەنگی ساردی کردووە «.
نەجیب مەحفوز یەکێکە لە ڕۆمانوس و ئەدیبە مەزنەکانی میسر و جیھان،یەکەمین نووسەری ڕۆژھەڵاتیە کە بەشێوەیەکی بەرفراوان بەرھەمەکانی لە کتێبخانەکانی ڕۆژئاوا و جیھاندا بڵاوبکرێتەوە. ئەو توانی لە رێگەی ڕۆمان و چیرۆک و کورتە چیرۆکەکانیەوە کەمێک زانیاری لەبارەی ڕۆژھەڵاتەوە بە جیھان بددات و بە زمانێکی ئاسان توانی گوزارشت لە کێشە ئاڵۆزەکانی مرۆڤی ڕۆژھەڵاتی بکات ،لەھەماکاتیشدابەرگێکی ئەدەبی زۆر جوان بکاتە ئەو کێشانە و پیشانی جیھانی بددات.
نەجیب مەحفوز یەکەم نووسەری عەرەبە کە توانی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاداب بەدەست بێنێت، کە دوای ئەو ھیچ نوسەرێکی تری عەرەبی ئەو خەڵاتەی نەبردۆتەوە. هەروەک ئەردەڵان عەبدوڵڵا دەڵێت: نەجیب مەحفوز بە ڕۆح و جەستە نوسەرێکی ڕۆژھەڵاتی بوو، بەڵام لە رووی فکریی و شێوازی نوسین و کارکردنەوە، نوسەرێکی ڕۆژئاوایی بوو. نەجیب مەحفوز لە ڕێگەی نوسین و کارکردنەوە توانی ببێتە پردێکی ئەفسوناویی تاوەکو گێتی شاراوەیی ڕۆژھەڵات ، بە مرۆڤەکانی ڕۆژئاوا پیشان بددات .
ئەو کێشانەی کە مەحفوز باسی کردوون، تا ڕادەیەکی زۆر لە کۆمەڵگەی ئێمەوە نزیکن و کاتێک نوسینەکانی دەخوێنیتەوە،وادەزانی باسی کۆمەڵگەیی کوردی دەکات چونکە ئەو کەسایەتی و روداوانەی باسی کردوون لەناو کۆمەڵی کوردەواری خۆشماندا ھەیە.
نەجیب مەحفوز نوسەرێکی فڕە ڕەھەند بوو لە زۆربەی ژانرەکانی ئەدەبدا ، دەست رەنگینی نواندوە، سەرەتا بەوەرگێڕان دەستی پێ کردووە و چوەتە ناو جیھانی نوسینەوە وکتێببی « مصر القدیمە» وەرگێڕانی بۆ کردووە. ئەم کتێبە لەلایەن جیمس بیکی نوسەری ئینگلیزی نوسراوەو باسی بەشێک لەمێژویی میسری کۆن لەسەردەمی فیرعەونی دەکات،لەو کاتەدا مەحفوز لە دوایین قۆناغی کۆلێژی فەلسەفە بووە. ئەو کارەی یەکەم ودواھەمین کاری وەرگێڕانی بوەو دواتر خەریکی کاری نوسین ڕۆمان و چیرۆک و شانۆ بووە.
چیرۆک لای مەحفوز ژانرێکی خۆشەویست بووەو زیاتر ھۆگری ھەردوو نوسەری مەزنی جیھانی «چیخۆف و مۆباسان» بووە بەتایبەتی لە رووی دروستکردنی پاڵەوان و رووداو و لەھەمووی گرنگتر کۆتایی ھێنان بووە بە چیرۆک بە شێوەی کتوپڕ « مفاجا‌وە » کە ئەمەش یەکێکە لە کۆڵە سەرەکیەکانی ژانری کورتە چیرۆک. نەجیب مەحفوز لە ژیانیدا نۆزدە چیرۆکی نوسیوە،
ڕۆمانیش مەیدانێکی خۆشەویستی تری مەحفوز بووە ئەو لە ژیانیدا کۆمەڵێک ڕۆمانی و شاکاری مەزنی نوسیوە ، ڕۆمانەکانی «قصر الشوق ، السکرین و بین قصرین « بوونە بەردی بناغەی ڕۆمانی نوێی عەرەبیی ،لەرێگەی رۆمانەکانیەوە توانی مێژوویی کۆن و نوێی میسر بگێڕێتەوە و نەوەی نوێ لە رووداوەکانی پێشوو ئاگادار بکاتەوە ،کۆی ڕۆمانەکانی سی وشەش ڕۆمانن.
لە کۆتاییشدا ئەردەڵان عەبدوڵڵا وتاری نەجیب مەحفوز لە کاتی وەرگرتنی خەڵاتی نۆبڵ کردووە بە کوردی، کە یەکێکە لە وتارە گرنگەکانی ئەم خەڵاتە و تێیدا نەجیب مەحفوز دەڵێت:
مادام لەناو مرۆڤدا مێشکێک ھەیە بیردەکاتەوە، ویژدانێکێش ھەیە دەجوڵێتەوە مرۆڤ بە زیندووی دەھێڵتەوە لە یەکێک لە جەنگە زۆرەکانی لەگەڵ دەوڵەتی بێزەنتێنیدا کۆمەڵێک دیل بەرامبەر بە کۆمەڵێک کتێبی پزیشکی و ماتماتیک وفەلسەفی یۆنانی کۆن گۆڕانەوە، کە ئەمەش گوزارشت لە بەھای ئەو رۆحی مرۆێیە دەکات کە تموحاتی بۆگەیشتن بە زانست مەعریفە بەسەریدا زاڵە ، لە کاتێکدا داواکار باوەڕی بە ئاینێکی ئاسمانی و داواکراویش بەرھەمی شارستانیەکی پتپەرستییە ، «مەبەستی شارستانی ێۆنانی کۆنە «،قەدەر وایکرد من لەنێو ئەم دوو شارستانیەدا لەدایک ببم و بەشیری ئەوان گەورە ببم ، خۆراکی ئەدەب و ھونەری ئەو دوو شارستانیەتەش بخۆم، ھەروەھا سوودیشم لە کولتوری دەوڵەمەندی مەزنی ئێوە دیوە ، لە پەنا ھەموو ئەمانەشدا بە ھەوڵ و چالاکی خۆشم، ئەم کۆمەڵە وتانە لەدایک بوون.
لێرەدا جێگەی خۆیەتی کە دەستخۆشی لە ئەردەڵان عەبدوڵڵا بکەین بۆ ئەم کارەو هیوای کاری باشتری بۆ دەخوازم.
سەرچاوە:
ئەردەڵان عەبدوڵڵا. نەجیب مەحفوز، نووسەرێک لە نیوان رۆژهەڵات و رۆژئاوادا. چاپی یەکەم. ناوەندی سارا. سلێمانی.2020
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
