گۆڕان و كاریگهری سیاسی له گۆڕهپانی كوردستاندا …. شاخهوان سهنگاوی
كوردستان له پێش بهرواری 25/7/2009 به چهشنێ بوو كه ههوڵدان بۆ ڕهخنگرتن و قسهكردن له سهر پارته سیاسیهكانی كوردستان و ئاراستهكردنیان بهرهو چاكسازی له بوارهكانی ئابوری و سیاسی و سهربازی و ئیداریدا قهتیس مابوو له چوارچێوهی چهند وتارێك كه ههندێ جار بهشێوهیهكی ترس ئامێزانه له پاكتاوكردنی گیانی نوسهرهكانی له پهرهی كۆتایهكانی رۆژنامه و گۆڤارهكانی ئهو دهمهدا بلاودهكرایهوه .
بهڵام كاتێك گۆڕان هاته نێو خهباتی سیاسی باشورهوه ههر له سهرهتاوه ئهو تهوقی بێدهنگیهی كه چارهكه سهدهیهك بوو ههردوو پارتی دهسلاتدار له ژێر ناوی نهتهوهی مێگهل پهروهردهیان دهكرد … ورد و خاشكرد و وه تاكی كوردی فێری ئهوه كرد كه بتوانێ به دهنگێكی بڵند قسه له سهر چاكسازی وگۆڕانكاری و گهڕانهوهی مافه كهلهپچهكراوهكان بكا كه ئهمه باشترین سهرتا بوو . چونكه گۆڕان له دهمێكدا هاته نێو خهباتی سیاسیوه كه كوردستان له كهناری داڕمانی سیاسی و ئیداری و ئهخلاقیدابوو ئهویش بهر ئهنجامی ئهو جۆره له ئیدارهدانهبوو كه له لایهن كهسه پله باڵاكانی ههر دوو پارتهوه پهیڕهو دهكرا له كۆی جومگهكانی حكومهتدار ئهم ههرێمهدا .
ههر بۆیه چهمكی چاكسازی و ڕیفرۆم بوو به ناسنامهیهك بۆ گۆڕان…. وه گۆڕانیش باش دهیزانی كه خواستی كۆمهڵگای كوردی به شێوهیهكی ئانی بریتیه له چاكسازی و ڕیفرۆم له سهرجهم سێكتهرهكاندا وه ئهم چاكسازیانهش نایهته دی ئهگهر له پارتهكانهوه دهست پێنهكات ، چونكه پارتهكان ( حزب) باشترین وهسیلهیه بۆ ڕیفرۆم و چاكسازی ، چونكه ترسان له چاكسازی ترسانه له پێشكهوتن و له دهستدانی كورسیهكان . هێشتنهوهی كوردستانه له نێو بازنهی ئهقلیهتێكی پاوهنخوازی جهمسهر بهندی . ههر ئهمش بوه پاڵنهرێك كه وا له گۆڕان بكا به پێشكهشكردنی پرۆژهی درێژ مهودا به پهرلهمان ، ههنگاوی كردهی بنێت بۆ ڕیفرۆم و چاكسازی له سێكتهرهكانی ئیداری و دارایی و سهربازی ههرێمی كوردستاندا ، والا كردنی ئهو دهرگا چاكسازیهی كه پارتهكان خۆیان چاركه سهدهیهك له سهر خۆیان كوڵمیان كردبوو چونكه پارتهكانیش پێویستیان به چاكسازی ریشهیی ههبوو له بهر ئهوهیه ههرچهنده پارت له كۆمهڵگاكهیدا كارابێت له پهروهردهكردنی كادر . دروستكردنی هاولاتیهكی وشیار بڵاوكردنهوهی ڕۆشنبیری سیاسی له پیادهكردنی بنهما سهرهكیهكانی دیموكراسی هێنده زوتر و زیاتر دهتوانین كهرهستهی ریفرۆم و چاكسایهكی ههمهلایهنه له كۆمهڵگاكهدا بنیات بنرێت چونكه حزب ههوێنی دروست بوونی ههیكهلی حكومهتداریه .
كاتێك گۆڕان وهكو پارتێك سهرهتای ههنگاوهكانی به ئاراستهی چاكسازیی ههڵدههێنا ، له پریاسكهكهشیدا خاوهنی ستراتیژیهكی دیاری كراوبوو . وهڵامی ئهو پرسیارانهش ئامادهگی ههبوو كه گوێی ئێمه پێی رانههاتبوو، چاكسازی بۆ ؟ ئامانج له چاكسازی چین ؟ كهرهستهكانی چاكسازی چین . چاكسازی له كوێ و چی پله و پۆستێكی ههرێمی كوردستاندا بكهین ؟
ئهویش له ڕێگایی ههوڵدان بۆ بنیاتنانی زهمینهیهكی له بار بۆ دهستهبهركردنی ئاسایشی نهتهوهیی كه خۆیی دهبینێتهوه له :
یهكهم : ئاسایشی سهربازی:
یهكێكه لهو مهسهله ههره ستراتیژیه گرنگهكان بۆ ههرێمی كوردستان ئهویش به هۆی ههڵكهوتهی جوگرافیهكهی و زۆر و زهوهندی ئهو رێكهوتنانهی كه بۆ پاكتاو كردنی كورد كراوه به ڕابهرایهتی دۆستهكانی ئهمڕۆمان له ناوچهكهدا ئهویش خۆیی دهبینێتهوه له .
• بنیاتنانی یهكه جۆراو جۆرهكانی سلكی سهربازی به بهرزترین ستاندارده سهربازیه جیهانیهكان و ههنگاو نانه بۆ بهنیشتمان كردنی و پێگهیاندنی هێزه چهكدارهكان و دهرهێنانی له ژێرچنگی پارت و تاكهكانی پارتهكان تا هێزهكانی پێشمهرگه ببن به خاوهنی ئیرادهیهكی سهربهخۆ …كه بهشێوهیهكی كردهی له لایهن سهركرده سهربازیهكانی خۆیانهوه دهردهچوێنرێت ، وه هیچ كهس و لایهنێك بۆیی نهبێت ئاراستهیان بكات بۆ بهرژهوهندی تاسكی تاك و حزبگهرایهتی تا كوردستان بهدووربگیرێت له دووباره ههڵگیرسانهوهی شهڕی ناوخۆ ، سڕینهوهی سنورهكانی زۆنی سهوز و زهرد.
• جێبهجێكردنی سستهمی سهربازی چ بهشێوازی تجنید یاخود به شێوازی خۆبهخشی .
• جۆراو جۆری چهك و سهرچاوهكانی دابینكردنی چهك بۆ هێزهكانی پێشمهرگه بهبێ بوونی ئینتمای حزبگهرایهتی ….هتد .
دووهم : ئاسایشی ئابووری :
روون و ئاشكرایه ئابووری شادهماری سهرهكی كۆمهڵگایه بۆ دابینكردنی ئاسایشی ئابووری كه ئهویش به شێوهیهكی سهرهكی دهبێت پهیڕهوی ئهم بابهتانه بكرێت .
• پلاندانانی ئابووری به شێوهیهكی ئهكادیمی بهههرسێ ئاستی ( كورت مهودا ، مام ناوهند ، درێژ مهودا)
• سوود وهرگرتن له داهات و سامان و سهروهتی سهر زهویی و ژێر زهوی به شێوهیهكی ئهكادیمی و بایهخدان به داهاتی تاك ، چونكه ئهمه بناغهیه بۆ داهاتی نهتهوهیی ، كه ئهمیش خۆیی دهبینێتهوه له فره سهرچاوهكردنی بووجهی گشتی ههرێم ههوڵدان بۆ بنهبڕكردنی كورتهێنان له بووجهی گشتیدا .
سێیهم : ئاسایشی كارگێر و ئیداریی :
بنهماكانی ئاسایشی كارگێر و ئیداری
• له رێگای ههوڵدان بۆ نوسینهوهی دهستورێكی تایبهت كه خاوهندارێتیهكهی بگهڕێتهوه بۆ ههرێمی كوردستان ، مهرجێ كۆكهرهوهی سهرجهم پێكهاتهكانی ئهم ههرێمهبێت .
• دهزگاكانی دادوهری به شێوهیهكی بێ لایهن كارهكانی خۆی ڕاپهرێنێ ، خۆ بهدورگرتن له بهكارهێنانی مهتاتیهت له یاساكاندا.
• دهزگاكانی چاودێری به سهرجهم پێهاتهكانیانهوه كار بكات له سهر چاودێریی كردنی ئدای ئیداری و دارایی له كۆی جومگهكانی حكومڕانی دا .
• زهمینهسازی بكرێت بۆ پرۆسهكانی ههڵبژاردن بۆ پۆسته شایسته بووهكان له كات وجێگای خۆیدا به مهبهستی ڕێگری كردن له خواستی پاوهن خوازی بۆ دهستلات .ئهمهش كاتێك دهبێت له ژێر سهروهر بوونی ههیمهنهی یاسادابێت بهنموونهش :
له 23 ی حوزیراندا كاتێك پهرلهمان مهبهستی بوو به رێكاره یاسایهكهی یاسای سهرۆكایهتی ههرێم ههموار بكاتهوه بهبێ ههڵوێسته كردن و له بهرچاو گرتنی بهرژهوهندی تهسكی حزبگهرایهتی ، تا دهستهبهرێكیش بكات بۆ كردنهوهی دهلاقه داخراوهكان له سهر نووسینهوهی ڕهشنووسی دهستوری ههرێم و گهڕانهوهی ههیمهنهت بۆ دامهزراوهكانی تهشریعی و یاسادانان و تهنفیزی ئا لهم ساتهوهخته بهدواوه له ژێر فشاری ههندێك له حزبهكان ئهم ئیراده له پهرلهمان سهندرایهوه و به جۆرێكیش سهندرایهوه كه كار گهیشته ئهو رادهیهی كه له 12 تشرینی یهكهم ڕێگا به سهرۆكی پهرلهمان نهدرا نهك بچێته بینای پهرلهمانهوه بهڵكو شهقامێكی پایتهختیشهوه.
شاخهوان سهنگاوی
shaxewan.saed@gmail.com