بەڵگە بۆمناڵ مەهێننەوە.. مەحمود عەبدوڵڵا
دیدی جان جاک ڕۆسۆ لەبارەی بەڵگەی ئەقڵانی بۆمناڵان
هێزی ئاوەز دوای هەموو هێزو وزەکانیتر گەشەدەکات،بۆیە ڕۆسۆ پێیوایە گەمژەییە ئێمە بەبەڵگەی ئەقڵانی بمانەوێت وزەو هێزەکانیتری مناڵ گەشە پێبکەین… ئەمە ڕێک پێچەوانەی پەروەردەی دروستە …بەبڕوای ڕۆسۆ هێنانەوەی بەڵگە بۆمناڵ سودی نابێت،چونکە دواجار فێری ئەو وشانە دەبێت کەلێیان تێناگات وشەی وەک ئەرک ،ئەخلاق…واتا چەمکە ئەخلاقیەکان،بۆیە دواتر مناڵ بەفشە ئەم وشانە بەکاردێنێ و تەنانەت وانیشاندەدات کە لەمامۆستاکەی بەتواناترە و مشتومڕ دەکات و سەربزێو دەبێ لەجیاتی گوێڕایەڵی… چەمکە ئەخلاقیەکان بۆمناڵ واتایان نییە و تێیان ناگات،بەڵام ئەم مناڵە فێردەبێت چی لەقازانجیەتی و چی زەرەریەتی،بۆیە ئێوە وادەزانن قەناعەتی بەقسەکانتانکردوە،بەڵام لەڕاستیدا گاڵتەتان پێدەکات و فریوتان دەدات،فێری دوڕویی وخۆپەرستی دەبێت،لەڕێگەی یاریکردن بە وشەوە هەوڵدەدات ئەوشتەی حەقی ئەونییە بەدەستی بێنێ،هەوڵدەدات بە قسە ڕاستی ڕوداوەکا ن بشارێتەوە،ئەم جۆرە پەروەردەیە وادەکات مناڵ لەکاتێکدا بزانێت ئەوکارەی دەیکات ئەگەر ئاشکرانابێت، ئەوا هیچ هەست ناکات هەڵەیە،کە ئاشکراش بو دانی پیادەنێت.ئەم پەروەردەیە وادەکات لەگەورەیشدا هیچ کارێک بە ئارەزوو نەکات،بێ چاودێری و زۆرلێکردن،ڕەنگە بڵێن گەورەکانیش سەبارەت بەیاسا وادەکەن،بەڵام ئەمە هەر ئەنجامی بەڵگە هێنانەوەیە. مناڵ نابێ بەڵگەی بۆبهێنیتەوە دەبێت ڕێگری ڕەفتارێکی لێبکەی بێ ئەوەی بەڵگەی بۆ بێنیتەوە.
هەندێ پەروەردەکار دەیانەوێت مناڵ مامۆستایەکی ساوابێت،یان بیرمەند،دەیانەوێت مناڵێکی دەساڵان بە بەڵگە هێنانەوە ئیقناعبکەن ،بەڵام لەڕاستیدا ئەمە پێچەوانەی سروشتی مناڵە. مناڵان بەهۆی ئامۆژگاریە ئەخلاقیەکانی پێچەوانەی سروشتیان ڕقیا ن لەمامۆستا دەبێتەوە،ئەمەش وادەکات پەنا بەرنە بەرفڕوفێڵ.پێویستە یەک شت بکەین ئەویش ئەوەیە کە تێی بگەیەنین ئەو ئاتاجی بەشتانێک هەیە،ئاتاجی سروشتی،نەوەک لەبەر ئێمە گوێڕایەڵبێت.بەبڕوای ڕۆسۆ ئێمە ئەو پێویستیانەی لەلاوازی سروشتمانەوەن قبوڵدەکەین،بەڵام پێویستیمان بۆکەسانیتر لا ناخۆشە.چونکە مناڵ حەزیان لەئازادییە ،ئازادییان قەرەبوی ئازارەکانیان دەکاتەوە .بەڵگە هێناناوەی ئەقڵانی ئەنجامەکەی ناگوێڕایەڵی و چەقەسرۆییە. کەواتا مناڵ دەبێت ڕابهێندرێت لەسەر هەندێ ڕەفتا ر بەشێوەیەک کە وابزانێ شتێکی سروشتییە،نەک لەبەرئەوەی ئەگەروانەکات سزا دەدرێ یان ناچارە گوێڕایەڵ بێت،یان لەبەرئەوەی ئەوڕەفتارە نائەخلاقییە. عەلی وەردی کۆمەڵناس هەمان ڕای هەیە،دەڵێت :مامۆستاکان ئامۆژگاری پێچەوانەی سروشتی مرۆڤ دەکەن،هەربۆیە قوتابیان گوێدەگرن ،ئێمە وادەزانین قەناعەتیان کردوە بەڵام هەر کە چاویان لەمامۆستا نەما،دەگەڕێنەوە سەرسروشتی خۆیان،تەنانەت مەلاکانیش بەئامۆژگاریەکانیان خەڵک دەخەنە گریان ،ئامۆژگاریی ئەوەی قۆڵی خەڵک نەبڕن،بەڵام حاڵی بازاڕ شتێکیتر دەخوازێ ،بۆیە هەرئەوەندە خەڵک لەمزگەوت هاتن دەرەوە دەگەڕێنەوە سەرسروشتەکەی خۆیان.
ئەم دوو حاڵەتەی مەلاو پیاوانی ئاینی زۆر تراژیدی کۆمیدییە. زۆرجار مامۆستایان گلەیی دەکەن کە قوتابیەکانیان ئامۆژگاری وەرناگرن ،دوای قسەکردن و کەچاویان لەمامۆستا نەما،دەستدەکەنەوە بە ڕەفتاری پێچەوانەی ئامۆژگاریەکان.لەڕاستیشدا لەبەر ئەوەیە مامۆستایان دەیانەوێت مناڵ وەک گەورە ڕەفتاربکەن،لەلایەکیتر بە فەرماندان و ئامۆژگاری وەڕسیان دەکەن.مناڵا نابێت وابزانێ مامۆستا فەرمانی بەسەردادەدات،دەبێت وابزانێت ئەو کارەیدەیکات شتێکی سروشتییە،نەک لەترسی سزاو سەرزەنشت و پاداشت،چونکە دواجار ڕەفتاری نابەجێ دەکات و لای مامۆستاش پاساوی بۆ دێنێتەوە،یان دانی پیادەنێت .
ڕاسڵ دەڵێت:چاولێبونی باش و پەروەردەکردنی خوەباشەکان تا تەمەنی پێنج ساڵی باشترە لەکارو بەڕێوەبڕنی ئەوانەی لەقوتابخانەکاندا چەقدەبەستن لەسەرهەوڵدان بۆ پێشکەشکردنی هزرو بیری ڕوت بۆگەیشتن بەئاکارو مۆڕاڵی باش .
مەحمود عەبدوڵڵا
