گۆران مەریوانی.. ونبوون لە هوشیاری و بێهودەیی و ئاوێتەکردنی بوون و نەبوون-2- نزار جاف
( 2 ـ 3 )
نزار جاف
وابڕیاربوو کە ئەم نووسینەم لە دوو بەش پێکهاتبێت، بەڵام بە هۆی ئەوەی نووسینەکە زۆر دوور درێژە ئەگەر بێت دوو بەش بێت، ئەوا بە باشم زانی بیکەمە سێ بەش، تا زیاتر بۆ خوێنەر سەنگین نەبێت.
هەندێك جار کە دەکرێت بە دەگمەنی دابنێین، مرۆڤ دووچاری بارودۆخێك دەبێتەوە کە ناچاری دەکات لە دووڕیانی ژیاندا رێگەیەك بکرێتەبەر کە بە پێی هزر و لۆجیك مایەی پەسەند و هەڵبژاردنی زۆرینە نییە، هەر بۆ نموونە کاتێك کافکا بە میلینای ووت: “میلینا! نەهامەتی تۆ ناخوازم.. لەم بازنە نەفرەتلێکراوەی کە تۆم تێدا بەندکردووە، کاتێك کە خۆشەویستی کوێری کردم بڕۆ دەرەوە! کەچی میلینا وەڵامی دایەوە و ووتی: ئەگەر من تەنانەت لاشەیەکش بم ..من هەر تۆم خۆش دەوێت”، بە هەمان ئاراستەو واتا کاتێك لە رۆمانی”رۆفائیلی فاسق”دا، رۆفائیل خۆی لەو کچە شازادە دوور دەخاتەوە کە گیروودەی بووە، چونکە هەست بەوە دەکات کە دوو ئاراستەی جیاوازن و حەز ناکات زیانی بە هۆی ئەو پێوەندییەوە پێ بگەێیندرێت، بۆیە بە راشکاوانەش پێی دەڵێت کە ئەو زێتر حەزی لە لەشفرۆشانە تا وای لێبکات دەستی لێ بشواتەوە، بەڵام، کاتێك کە رۆفائیل دەچێتە شوێنی لەشفرۆشان و بەرپرسی ئەو شوێنە بە رۆفائیل دەڵێت؛ ئەمڕۆ دانەیەکی یەکجار جوان چاوەڕێت دەکات، کەچی کاتێك دەچێتە ژوورەوە دەبینیت شازادەکەیە بە جل و بەرگی لەشفرۆشەوە! رۆفائیل بە سەرسامییەوە دەڵێت: تۆ چی دەکەیت لێرە؟ کەچی شازادەکە پێی دەڵێت: من دەبمە هەر شتێك تۆ حەزت لێیەتی و پێت خۆشە! یاخود لە رۆمانی”دۆستەکەی خاتوو چاترلی”، کاتێك خاتوو چاترلی دەست لە مێردە ناودار دەوڵەمندەکەی هەڵدەگرێت بۆ پاسەوانێك!
ئەم سێ نموونەیەی کە هێنانمەوە بە دڵنیایی بۆ هەر شاعیر یا ئەدیبێکی دیکە بووایە نەمدەهێنایەوە، بەڵام گۆران کە لە هەموو روویەکەوە بۆ من جیاوازترە، هێنامەوە و، مەبەستیشم لەم سێ نموونەیە مرۆییە ئەوەیە کە هەڵوێستی نائاسایی و یەکلاخەرەوە لە دەست هەموو کەسێك ناوەشێتەوە و، گۆرانیش کاتێك رێبازیکی سیاسی گرتەبەر و کوردستانی جێهێشت، ئەوا دەیتوانی وەك زۆربەی هاوڕێیان و رێبازە فیکرییەکانی رەفتاربکات، بەڵام ئەو لەو کاتەدا تەنها کەسێك بوو لە گرووپی”کۆلکە ئەدیب و شاعیرەکانی”چایخانەی قەڵادزییەکانی بەرمابەر سینەمای سیروان، ئەو چارەنووسەی هەڵبژارد! هەڵبەتە گۆران هەمیشە یەك سیفەتی زۆر جیاواز هەبوو لە هاوتاکانی خۆ ئەویش راستگۆیی لەگەڵ دەوروبەر و بەر لەوەش لەگەڵ خۆیدا، ئەمەش وای لێکردووم هەمیشە خوێندنەوەم بۆ شیعرەکانی ئاراستەیەکی جیاواز لەوانی دی وەربگرێت.
گۆران، چ کە شاعیر و چ کە مرۆڤ، لە هەوڵی گەڕان و لێکدانەوە و شیکردنەوە ژیان و مردن و، هەرچییەک لەو دوو ئاراستە جیاوازە دەکەوێتەوە و، هەمیشە بۆ ئەوەی بگاتە ویستگەیەکی ئارام بەخش، خۆی دەخاتە خولیای بیرکردنەوەیەی قوڵ، نەك تەنها بە ئاراستەی فیکری بەڵکو بە ئاراستەی دەروونیش، گۆران کە لە حەفتاکانی سەدەی بیستەوە یاخیبوونی لەسەر ئاستی زێتر نەتەوایەتی راگەیاندووە، لە سەدەی بیست و یەکەمدا، پتر پێی لەسەر یاخیبوونی داگرت بەڵام ئەمجارەیان لەسەر ئاستی مرۆیی بوو!
لە دوای دەیان ساڵ لە نامۆیی، گۆران لە سەرەتای هەڵبەستی”ئیتر من بار دەکەم لێرە”، بە راشکاوانە رایدەگەیەنێت:
” ئیتر من عەرد بەجێدێڵم،
دەچمەوە ئاسمان.
لە ئەستێرەیەك دەپرسم،
تا داڵدەم بدات،
بۆ باقی تەمەن و ژیان.”
عەرد بەجێهێشتن، سەررەتای راگەیاندنێکی نائاسایی نەك تەنها لە مرۆڤایەتی بەڵکو لە شارستانییەتیش، دەکرێت گۆران لێرەدا لەگەڵ”کۆلن ویلسن” لە کتێبی”داڕمانی شارستانییەت” بەراوردبکەین، چونکە ئەو کاتێك کە نەفرەت لەو شارستانییەتە دەکات کە مرۆڤ تا سەدەی بیستەم دروستی کردووە، بەڵام گۆران نەك تەنها هەڵویستی خۆی دژ بە شارستانییەتی مرۆیی زیاتر روون دەکاتەوە، بەڵکو پتر وردەکاریشی تێدادەکات تا بزانرێت بۆ هەڵوێستێکی لەمجۆرەی راگەیاندووە. هەر بۆیە لەم هەڵبەتەدا دەڵێت:
” ئیتر من لێرە دڵم شکاوە.
باردەکەم و نامێنمەوە.
عەرد بۆ ئێوە و
ئاسمان بۆ من.
چەک بۆ ئێوە و
کەمئەندامانی جەنگ بۆ من.
درۆی کتێبە گەورەکان
بۆ ئێوە و
گومانی سەر تا ئێسقان
بۆ من.
سەرکەوتن بۆ ئێوە و
بیرکردنەوە لە مان و نەمان
لە ئەستێرەیەکی تری جوان
تەنیا بۆ من.”،
لێرەدا، گۆران نە وەك کۆمۆنیستی دەخوازێت هەموو مافێك بۆ پرۆلیتاریا وەربگرێت و، نە وەك سەرمایەداری دەخوازێت هەموو هەموو چینەکان بۆ خۆی بچەوسێنیتەوە، بەڵکو بە شێوەیەکی یەکجار سادە و ساکار لەخۆبوردەیی دەیەوێت وەك عیسایەك هەموو ئازارەکانی مرۆڤایەتی لەسەر شان و کۆڵی خۆی هەڵبگرێت و بڕوات، بەڵام لێرەدا دەبێت لەم هەڵوێستەی گۆران زیاتر وردبینەوە، چونکە ئەو کاتێك دەیەوێت هەرچی رووە خراپەکانی شارستانییەت لەگەڵ خۆیدا ببات، دەیەوێت ئەوەی کە مۆڤایەتی دڵی پێی خۆشە بۆیان جێبهێڵێت!
هەستکردنی گۆران بە تەنیایی، وەك پیشەیەك و خوویەك لە ناخیدا رەگی داکوتیوە، و ئەو هەستەش هەمیشە وایلێکردووە هەمیشە لە گەڕان گەشتێکی بێ ووچاندا بێت، لە راستیشدا پێی دەچێت گۆران هەروەك چۆن شاعیری میسری بەناوبانگ”مەحمود حەسەن ئیسماعیل” لە هەڵبەستی”روباری نەمر” باسی روباری “نیل” دەکات، و دەڵێت:
“گەشتیارێك کە خۆراکی ئەندێشە و جوانی و عەتر و سایەکان بێت
تینووە و پێکەکەی و خۆشەویستی و هونەر و جوانی لە دەستیدایە
لەسەر خاکی شەو پیر هەڵگەڕا و چیاکان تەمەنیان وونکرد
کەچی هێشتا سروود بۆ لانە دەچڕێ و پرسیار لە شەو و رۆژ دەکات”
گۆران تەنیایەکی لەمجۆرەیە، بۆیە هەمیشە هەست بە نامۆییەکی قووڵ و نائاسایی دەکات و، هەر ئەوەش ناچاری دەکات هەست بە جیاوازی خۆی بکات.
بەڵام، چیرۆکی یاخیبوونی گۆران لێرەدا کۆتایی نایەت، بەڵکو بە جۆرێکی جیاواز لە عیسا هەڵویست لە مرۆڤایەتی و شارستانییەت وەردەگرێت کاتێك کە لە کۆتایی هەڵبەستەکەدا دەڵێت:
” بەڵام …
ئیتر من لێرە باردەکەم.
نامەوێ کەسێکتان
لە ئاسمانیش، ببینمەوە.”
هەڵبەتە ئەوەی دەبێت زۆر بە وردی رچاوی بکەین لەم هەڵبەستە بەتایبەتی و لە گشت شیعرەکانی گۆراندا بە گشتی هێڵێکی یەکجار ناسکی رەشبینی و نائومێدی و ئازار و هەستێکی قووڵی تەنیایی لەخۆی دەگرێت، لە راستیشدا گۆران لە هەڵبەستەدا لە رووی ناوەڕۆکەوە زۆر نزیکە لە”ئەلبیر کامۆ”وە لە رۆمانی(مرۆڤی یاخی)، چونکە کامۆ لەو رۆمانەدا کۆشش دەکات کە لە ناخ و ناوەڕۆکی مرۆڤ بکۆڵێتەوە و تاوتوێی ئەو ئاکامە مرۆییە لێ هەڵدەقوڵیت، گۆران دەخوازێت لە ناخ و قوڵایی مرۆڤ بکۆڵێتەوە ببگات بەو مەبەستەی بۆچی مرۆڤ گیانلەبەرێکی وەها دڕندە و نائاسایی و دژی خۆیەتی.
گۆران لە هەڵبەستەدا هەروەك نائومێدی و رەشبینی بەرامبەر بە مرۆڤ دەتوانم بڵێم لە هەمان ئەو رەشبینییەی شۆبنهاوەر دەچێت، هەڵبەتە پێم وانییە کەس لە رەشبینیدا بگات ئاستی شۆبنهاوەر!
