ڕۆژی دووەمی جەنگ..ڕزگار عومەر
لە ئەدەبیاتی ئاگری نەکوژاوەی ڕۆژهەڵاتی ناەڕاستدا دەستەواژەیەك زۆر دووبارە دەبێتەوە ” قەدەر، یان چارەنوسی ئەم ناوچەیە هەروەکو خۆی دەمێنێ!” یاریزانە سەرەکییەکانی وەك ئەمریکا، ئێران، ڕووسیا و تورکیاو لایەنگرەکانیان کاریگەرییان لەسەر ئەم چارەنوسە هەیە. ئامانجە ناکۆك و بەردەوامەکانی ئەم هەموو ئەکتەرە گرفتی خوێناوی دروست دەکەن و عێراق و هەرێمی کوردستانیش لە چەقی ئەم ئاڵۆزیەدا گیریان خواردووە.
یەکێك لە بزوێنەرە سەرەکیەکانی ئاڵۆزی ئەم ناوچەیە کێبڕکێ درێژخایەنەکەی نێوان ئەمریکا و ئێرانە کە بەهۆی ئامانجە دژبەیەکەکانیان لە ئاست و شوێن کاتی جیاواز بەریەك دەکەون، هەر ئەم بەر یەك کەوتنەشە ڕۆڵی سەرەکی هەیەو بەردەوامە لە داڕشتنی وێنەی گۆڕاو یان جێگیری ناوچەکە. ئەمریکا کە هاوپەیمانی مێژوویی سعودیە و دەوڵەتانی کەنداو ئیسرائیلە، تەواو مەشغولی بەرپەرچدانەوەی فراوانخوازیی بازنەی ڕوسیا-چین- ئێرانە لە ناوچەکە. هاوکات ئێرانیش مەیدانیتر هەوڵ دەدات هەژموونی خۆی بسەلمێنێت و بەهەر نرخێك بێت فریای سەپاندنی ئامانجە ستراتیژیەکانی خۆی بکەوێت.
لەم ساڵانەی دواییدا گەڕانەوەی ڕووسیا بە تەرکیزێکی زیاتر بۆ ئەم تێکەڵە جیۆپۆلەتیکییە فاکتێکیتری لە ئاڵۆزیەکان زیاد کرد، ڕوسیا بە پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئێران و خۆشکردنی پەیوەندیەکانی خۆی لە گەڵ هاوپەیمانە تەقلیدیەکانی ئەمریکا، تەحەدای بەرەی ئەمریکا دەکات لە ناوچەکە، ئەمەش ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر دیمەنی سیاسی عێراق داناوە، کە مەرج نیە لە ئێستادا لە مەیداندا دەسکەوتەکانی پێکابێت. عێراق ئێستا دەبێت ئەم هاوسەنگییە ئاڵۆزەی “بەڵانس” ئەگەر بە ڕووکەشیش بێت لە ژێر کاریگەری ئەم هەموو هێزە دژو- هاوتەریبەدا بەڕێوە ببات!
هەرێمی کوردستان؛ بە مەبەست بووبێت یان بە فشار بووبێت بووە بە مەتەڵێکیتری ئاڵۆزی ئێستاو-ئایندەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست . ئەم هەرێمە لە ڕوخساردا دەستی بە شوناسێکی سیاسی و کولتووری جیاواز گرتووە پرسیاری وێستگەی داهاتووی ئەم پێگە ناسکە ناڕوونە نەك تەنیا بۆ هاوڵاتیانی خۆی بەڵکو بۆ دۆستە کەم و نەیارە زۆرەکانیشی! لە ئەگەری پەرەسەندن و لە دەست دەرچوونی گرژییەکان، هەرێمی کوردستان ڕووبەڕووی ئاستەنگی ئابووری و ئەمنی و دیپلۆماسی خەست دەبێتەوە. زیادبوونی هەڕەشە ئەمنییەکان و گۆڕانی هاوپەیمانییەکان لە ناوچەکەدا دەتوانێت ئارایشتێکی نەخوازراو بسەپێنێ، لە دۆخێکی وادا مانۆڕی دیپلۆماسی ورد ڕەنگە یەکێك لەو میتۆدانە بێت کە پێش بە بە بەشێك لە سیناریۆ ڕەشەکان بگرێت.
ئەنجامەکانی سیناریۆیەك کە گرژی و جەنگەکان بە یەکجاری لە ژێر کۆنتڕۆڵ دەربچن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە ئێستادا وەکو مۆتەکەی ” ئەگەرێکی کراوە” ئەگەر لە “ئەگەر” دەربچێ و ببێ بە واقیع ئەوا سەرتاپای دیمەنی سیاسی لە ناوچەکە دەگۆرێت .
داینامیکی ناجێگیرو شل و بێ ئیلتیزام و بێ پرەنسیب لە ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کە لە ژێر ڕەحمی ئامانجە ناکۆکەکانی ئەمریکا، ئێران، ڕووسیا و تورکیادایە، وەڵامێکی ناڕاستەوخۆ دەخاتە بەردەم ئەو مەتەڵە جیۆپۆلەتیکییە ئاڵۆزەی کە عێراق و هەرێم بەرەو ڕووی دەبێتەوە، کە هاوتەریب لە گەڵ پەرەسەندنی داینامیکی دۆخی جیهانیدا، هەمان وەڵامە کلاسیکەکە دەخاتەوە بەردەم ئاسۆی دانیشتوان و گەلانی ناوچەکە کە ئەویش تەنیا “دیبلۆماسیەت و ئاشتیە”، بەڵام ئایا ئەم ئاسۆیە لە نێو ئەم هەموو شەڕانگێزیەدا دەرفەتی ماوە؟
