ئادیابین لەنێوان شێوەو ناوەرۆكدا.. حەیدەر عەبدولڕەحمان
سەختترین كار لەدراماو سینەمادا دەست بردنە بۆ مێژوو، كە دەبێت زۆر بەهەستیاری و بەرپرسیاریەتیەوە هەڵس و كەوتی لەگەڵدا بكەیت، هەر بەلاڕێدا بردنێكی مێژوو (بەهەر ئامانجێك) بێت، باجێكی گەورەی لەسەرە.
بەڵام ئەم هەستیارییە بەمانای ئەوە نیە، ئیدی بوێری ئەوەمان نەبێت دەست بۆ كاری مێژوویی بەرین، لەكاتێكدا ئێمە وەك گەلێكی جەزرەبە دراوو ستەم لێكراو، لەهەموو گەلانی دنیا پتر پێویستیمان بەهەڵدانەوەی لاپەڕەكانی مێژوو و دەرخستنی ڕاستیەكان هەیە.
بەردەوام لەچەندین لاوە شەڕی دراماو سینەمامان پێ دەفرۆشن و قەستی ناشیرین كردنی شوناسی نەتەوەییمان دەكەن، پارەیەكی خەیاڵی زۆریش بۆ ئەو ئامانجە نەگریسە تەرخان دەكەن، كەچی مخابن ئێمەی كورد دەستە پاچە وەستاوین بۆ وەڵامدانەوەی ئەو هێرشە درامایی و سینەماییانە كە بەئەنقەست دەكرێتە سەرمان.
لە ئادیابین دا (حەسەن عەلی خان) دەستی بۆ ئەو مێژووە بردووە، بۆ ئەوەی ئەو ئاراستە شێواوەی درامای كوردی بەئاراستەیەكی تر بگۆڕێت و دوای جەلیل زەنگەنە و حەسەن عەلی كەسانێكی تر بەدوایاندا دا بێن و بەهەمان بیركردنەوە، بەردەوامی بەو سەرەتایە بدەن، كە ئەوان بەكۆمەڵێ كێشەوئاریشا دەستیان پێكرد.
لە (ئادیابین) دا زۆرینەی كێشەكان بەسەر لایەنە مێژووییەكەدا شكاونەتەوە، هەندێ بینەر وا هەست دەكات، لەهەندێ لاپەڕەی مێژوویی دا مێژووەكەی دەشێوێندرێت و غەدر لەراستیەكان دەكرێت، ئەم غەدرەش لەسەر خۆی هەژمار دەكات و نایەوێ ئەو ڕاستیانە پەردەپۆش بكرێن.
لەمەدا بینەر مافی خۆیەتی بەرهەم هێنەرو دەرهێنەر بخاتە بەردەم بەرپرسیاریەتیەوە، لەپای ئەوەی ورد بین نەبوونە دەرهەق بەهەندێ لایەنی مێژوویی، كە ساغ كردنەوەیان پێویستی بەوە دەكرد، كەسانی پسپۆر لەو بوارەدا راوێژیان پێ كرابوایە.
(حەسەن عەلی خان) لەوەدا سەركێشی كردووە، كە پانتاییەكی ئێجگار دوورو درێژی مێژوویی خستۆتە چوارچیوەی یەك دراما، كە كۆی تۆماری كردنی تێدا بەگشتی ناگاتە بیست سەعاتێك و ئەو بیست سەعاتەی دابەشی سی ئەلقە كردووە، خۆی لە چەندین رووداوی گەورەی مێژووی كورد داوە، كە لەسەردەمی دەسەڵاتی عوسمانی و بەریتانییەوە دوای جەنگی جیهانی یەكەم دەست پێ دەكات، لە ساڵی 1917 ەوە تا شۆڕشەكانی شێخ عەبدولسەلام و شێخ ئەحمەد بارزانی و شۆِشە یەك دوای یەكەكانی بارزان و روداوەكانی كۆماری مهاباد تا دەگاتە پەڕینەوە لە ئاراس:
پەڕینەوە لە ئاراس بە تەنیا پێویستی بە فیلمێكە، لەو داستانەدا و لە كاتی بەریەكەوتنی بارزانیەكان لە گەڵ ئێرانیەكان حەوت پێشمەرگە شەهید دەبن و چەندی تر بریندار دەبن، بۆ ماوەی 53 رۆژ ئینجا گەیشتنە سەر رووباری ئاراس، لە گەڵ گەشتنیان بۆ سنووری یەكێتی سۆڤیەت بارزانی دوو نامە بەدەستی میرحاج ئەحمەد بۆ ستالینی سەرۆكی سۆڤیەت دەنێرێ و داوای پەڕینەوەیان لێ دەكات بۆ ناو خاكی یەكێتی سۆڤیەت، دوای ماوەیەكی كورت سۆڤیەت رەزامەندی لە سەر پەڕینەوەكەدا.
حەسەن عەلی ئەو داستانە تراژیدیە گەورەیەی ئەوەندە بچوووك كردۆتەوە، خۆزگەی ئەوەی بۆ بخوازی ناوی ئاراست هەر نەبیستبوایە.
پاشان پەڕینەوەیەك بە بێ نیشاندانی پێشەوای ئەو كاروانە كە مستەفا بارزانیە، شاردنەوەی مێژوویەكە كە كورد شانازی پێوە دەكات.
ئەگەر هەر یەك لەو هەموو روداوە تێكەڵاوانە بخەیتە چوارچیوەی یەك دراماو بۆ هەر رووداوێك لەو مێژووە دوورو درێژە تەنیا دیمەنێك دروست بكەیت، ئەوە دەسەڵاتت بەسەر ئەو هەموو ماوەیەدا ناشكێ و كورت دێنی.
جەلیل زەنگەنە لە گەردەلوولدا بە (سێ بەش) هێشتا نەیتوانی ئەو مێژووە تێر بكات و بە ناتەواوی دەستی لێ هەڵگرت، بەڵام دوای ئەوەی گەردەلوول ئاسەوارێكی گەورەی لەمێژووی درامای كوردی دا بەجێ هێشت، كە تا ئەو دەمەش هیچ درامایەكی مێژوویی و سیاسی نەیتوانیووە سنووری گەردەلوول ببڕێ.
بەگشتی مەعلومە چەند ئەوەندەی پانتایی رووداوەكان لەدرامایەكدا فرەوانتر بێت، دەسەڵات شكانی دەرهێنەر بەسەر بەرهەمدا كەمتر دەبێتەوە.. بۆیە بینەر هەست بەوە دەكات كە دەرهێنەر بە شێوەی بروسكە بەسەر مێژوودا تێدەپەڕێ و ناتوانێ ئەو وێستگە مێژووییانە تێر كات.
حەسەن عەلی خان ویستویەتی ئەركێكی هونەری و نەتەوەیی گەورەی سەرشانی خۆی لەم قۆناغە هەستیارو گرنگەی كوردستان بەجێ بگەیەنێ، بەڵام كۆمەڵێ كێشەی مێژوویی بۆ دروست بووە، چونكە هەوڵی ئەوەی نەداوە، پێشتر پەنا بۆ كۆمەڵێ لەشارەزایانی بواری مێژوویی بەرێت و خۆی لەو كێشانە دوورە پەرێز رابگرێ .
بەڵام بینەریش دەبێت لەوە بگا كە مێژوو كتێبێك نیە بۆ خوێندنەوە، بەڵكو كامێرایەكە بۆ نیشادانی وێنە.
كتێب و كامێرا هەردوكیان بەیەك ئاراستە ڕوو لەمێژوو دەكەن، ئامانجەكانیان دەڕژێتە نێو یەك سەرچاوە، بەڵام هەر یەك لەوان زمانی جیاوازو ستایلی تایبەتی خۆیان هەیە و هەر یەك بەفۆرمێك مێژوو دەگێڕنەوە.
بەڵام لەهەمان كاتدا مێژوو كتێبێكی موقەدەسیش نیە نەتوانی گۆڕانكاری لێ بكەیت و جوانتری كەیت، كاتێك دەبێتە موقەدەس كە بیشێوێنی و بەئاراستەیەكی بەریت كە بۆ بەرژەوەندییەكی تایبەتی بەكاری بێنی.
دراماو سینەما لەسەردەمی ئەمڕۆكەدا بوونەتە ئەلتەرناتیف بۆ خوێندنەوەی مێژوو، چونكە هەموو بینەرێك مێژوو ناخوێنێتەوە، بەڵام زۆرینەی خەڵك دراماو سینەما دەبینن، بۆیە مەعریفەی بینەر بۆ ڕوداوە مێژووییەكان، لەدراماو سینەمادا زۆرترە لەسەرچاوەی مێژوویی وەك كتێب، ئەگەر ئەو بەرهەمە درامی و سینەماییانە لەسەر بونیاتێكی باوەڕپێكراوی مێژوویی بونیات نرابن، نەك لەسەر خەیاڵ.
هەر كات پێداچوونەوە بۆ تێگەیشتن لە مەعریفەی مێژوو بكەیت، لەوە دەگەیت كە ئەو وڵاتانەی دراماو سینەمایان تێدا تەژیە، نیوەی زێتری سەرچاوەكانی تێكەیشتنی كۆمەڵگاكانیان لەرێ ی دراماو سینەماوەیە نەك كتێب.
كتێب بۆ نوخبەیەك لەكۆمەڵگایە و بۆ فێر بوونە، بەڵام دراماو سینەما بۆ جەماوەرە بەگشتی و ئامانجی سەرەكیش چێژ وەرگرتنە.
كەواتە چی بكەین بۆ ئەوەی دەسەڵاتی ئەوە بەخۆمان بدەین مێژوویەكی خاوێنی نەتەوەیی تۆمار بكەین ؟
ڕەنگە وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە تەنها هەر لای دەرهێنەرەكان نەبێت، كە بەگەورەی بەرهەم ناونراون، بەڵكو ئێستاكە بەرهەم هێنەرەكان و پارەدارەكان خاوەن بڕیارن، ئەوان جڵەوی ئاراستەكردنی ئەومێژووەیان خستۆتە دەست، بێ ئەوەی رێگە بەهیچ دەرهێنەرێك بدەن هیچ پرسیارێكی هەبێت.
بەرهەم هێنەر لەدرامای ئادیابین دا خاوەنی بیرۆكەی دراما كەیەو ویستویەتی وەك مەسیحیەك دەرفەتێك لەدرامادا قۆرخ بكات، لەپەنای ئەو دەرفەتەدا لایەنێك لەپەیوەندی مێژوویی نێوان مەسیحیەكان و بارزانیەكان نیشان بدات، بەسوود وەرگرتن لەو رۆَژانەی كە شێخ عەبدولسەلام بارزانی لەساتەوەختێكی تەنگەتاودا لەژێر فشاری عوسمانییەكاندا پەنا بۆ قەشە (مار شەمعون) دەبات و ئەویش لەو تەنگەتاویە بەهانایەوە دێت و لای خۆی حەشاری دەدات.
ئەم هەڵوێستەی (مار شەمعون) لاپەڕەیەكی مێژوویی مەسیحیەكانە و مافی خۆیانە شانازی پێوە بكەن، بەڵام خستنە ڕووی بەو فۆرمە لاوازو سەر پێییە، لە دیمەنێكی كورتی هێمادار و نیشاندانی شێخ عەبدولسەلام بەشاردنەوەی روخسار، لەكاتێكا زۆربەی پێغەمبەرانی خوا سیمایان دەركەوتووەو دایەلۆژیان هەبووە، مانایەكی تر دەبەخشێت و لاوازی دەرهێنەر دەردەخا، لەچارەسەر كردنێكی درامی بۆ دیمەنەكە.
ئەمە لەكاتێكا خودی ئەو بابەتە گرنگە بابەتی فیلمێكی تایبەتەو هی ئەوە نیە بچووك بكرێتەوە و لەپەراوێزی دیمەنێك لە درامایەكدا بەرجەستە بكرێت.
هەولێریش بەهەمان شێوە بەخۆی و بەو مێژووە پڕ لەسەروەرییەی بچووك و كەم بایەخ كراوە، ئەو هەولێرە نیە كە لەمێژوودا دەیخوێنیتەوە، وەك لانكەی شارستانیەكان، شاری عیلم و مەعریفەو كولتوورو كەلەپوور، شارێك بەشاری هۆلاكۆ شكێن ناو نراوە، كەچی كامێرا لەكاتی رۆیشتنی عوسمانیەكان و هاتنی ئینگلیز خەڵكەكەی هەموو تێك دەقرژێن و لەترسان شار بەجێ دێڵن، تەنانەت ماڵی پاشاش خۆیان بۆ ڕاكردن ئامادە دەكەن.
ئایا ئەركی كامێرا ناشیرین كردنی شارێكە یا ئەگەر ناشیرین بوو جوانتری كەیت ؟
هەولێر لەهیچ سەردەمێكا، لەسەختترین رۆژانی مێژوو، روو بە رووی هەموو ئەو ئیمپارتۆریەت و حكومەتە شۆڤینیانە بۆتەوە كە قەستی پەلاماردان و داگیركردنیان كردووە.
یەكێك لەجوانیەكانی ئەو شارە فرە نەتەوە فرە ئاینە، كەسایەتیەكانیەتی، كە لەو سەردەمەی دراماكەدا ئەستێرەی درەوشاوەی شاری هەولێر بوون، ناكرێت تۆ باس لەمێژووی نوێ ی هەولێر بكەیت و كەسایەتیەكی گەورەی وەك مەلا فەندی فەرامۆش بكەیت.
لە شوێنی ئەو كەسایەتیە ناودارانەی هەولێر كەسایەتی وەهمی وەك ( مومتاز پاشا) و ( بەهجەت پاشا ) دروست بكەیت.
لەگەڵ چەندین لە پریفیسۆرو مامۆستایانی زانكۆ قسەم كرد، هەموو جەختیان لەوە كردەوە، كەسانێك لەمێژووی شاری هەولێردا نەبوونە بەو ناوە، رەنگە ئەو ناوانە لەرۆمانێكی خەیاڵی بووبن، كە هیچ پەیوەندییان بە مێژووەوە نیە.
دەكرێ لەنێو ئەو هەموو زاناو داناو نیشتمان پەروەرانەی هەولێر، هەموویان فەرامۆش بكەیت و مومتاز ناوو بەهجەت ناوێك دروست بكەیت ؟.
ئایا ئەمە شێواندنی مێژوو نیە؟
كێشەی سیناریۆ
هونەری سیناریۆ لەدرامای كوردی دا، هونەرێكی ساوایەو تەمەنی دروست بوونی لەگەڵ تەمەنی سەرهەڵدانی درامایە لەكوردستاندا، كە خۆی لەنیو سەدەیەك و پتر دەدات.
هەتا ئێستاشی لەگەڵ دابێت، سیناریۆ وەك كێشەیەكی بنەڕەتی لە درامادا ماوەتەوە، لەبەر ئەوەی ئەو نووسەرانەی لەبواری سیناریۆدا پسپۆرن زۆر بە دەگمەنن.
لە وڵاتی ئێمەدا هۆكاری سەرەكی سەرنەكەوتنی دراما لاوازی سیناریۆیە، چونكە زۆر جاران بیرۆكەیەك دەكرێتە بنەماو لەناوەرۆكی ئەو بیرۆكەیە كاراكتەرو دیالۆگ و روداو دروست دەكرێت و ئەو پێكهاتەیە ناو دەندرێت بەسیناریۆ.
سیناریۆی ئادیابین كە لەبیرۆكەیەكی (نینۆس نەمرود)ەوە وەرگیراوەو لەلایەن (كەریم عەبدوڵڵا) نووسراوە، چەند تەوەرێكی جیا جیای مێژوویی، سیاسی، كۆمەڵایەتی دەگرێتە خۆی
تەوەری مێژوویی: هەولێر وەك شارێكی دێرینی پێكهاتە ئایینی و نەتەوەییەكان و پەیوەندی مێژوویی ئایینی و نیشتمانی نێوانیان دەركەوتووە، بەڵام لەشاخ داو لەگەرمەی شۆڕشەكاندا ئەو پێكهاتانە نابینین، وەك ئەوەی بوونیان نەبێت.
تەوەری سیاسی: ململانێی سیاسی ئینگلیزو عوسمانیەكان لەسەرخاكی هەولێرو سەرهەڵدانی بزووتنەوەی سیاسی كوردو تراژیدیاكانی، هەر لەشۆِڕشی بارزانەوە تا داستانی پەڕینەوە لە ئاراس .
تەوەری كۆمەڵایەتی: پرسی كۆمەڵایەتی لەچەند دیمەنێكدا بەرجەستە كراون لەوانە:
دیوەخانی مومتاز پاشاو پیاوەكانی، گەشتە كەی عەزراو حوشترەكەی، پرسی خۆشەویستی فەرهادو نەرمین، ئایشێ و سەلوان، ساڵح و كچە منداڵەكە، ون بوونی ساڵح و دۆزینەوەی، خانەكەی عەزیز، دوكانەكەی بەهجەت پاشاو نۆكەریەكەی فەتحیە فەندی، سیخوڕییەكانی رەشید حەمامچی، فڕێدانی مەلۆتكەكەی سەعدیە، ماڵەكەی مام جەبارو رەدوو كەوتنی كچەكەی.
هەر سێ تەوەری مێژوویی و سیاسی و كۆمەڵایەتی تێك هەڵكێشی یەكتر كراون، بەڵام پێم وایە لەڕووی چێژەوە، تەوەرە كۆمەڵایەتیەكان لەدوو تەوەرەكەی تر بەچێژ تر بوون هەمیشە هۆكار بوون بۆ بەرزكردنەوەی ریتمی دراماكە، لەبەرئەوەی بابەتە كۆمێدی ورۆمانسی و كێشە كۆمەڵایەتیەكانی تێدابوو.
بەگشتی لاوازی سیناریۆ وەك لایەنێكی هونەریی نەرێنی لە دراماكەدا هەستی پێ دەكرێت، وەك:
1.سیناریۆكە هێڵێكی دیاری كراوی درامی نیە بۆ رووداوەكان، بەڵكو پارچە پارچە كراون، هەر پارچەیەك جۆرە سەربەخۆییەكی خۆی هەیە، ئەمە وای كردووە دراماكە بونیاتێكی درامی بەهێزی نەبێت .
2.دیمەنەكان لێكتر نەبەستراونەتەوە بۆ ئەوەی بینەر چاوەڕێ ی ئەنجام بكات.
- دایەلۆگەكان تێر نەكراون.
4.لەسیناریۆكەدا گرێی درامی یا بوونی نیە، یاخود زۆر لاوازە، شتێ نیە بینەر چاوەڕوانی كردنەوەی بكات .
5.ڕەگەزی وروژاندن لاوازە، بینەر بێ هیچ كێشەیەكی دەروونی دیمەنەكان تێدەپەڕێنێ.
دەرهێنان :
دەرهێنەر لەدەستپێكی دراماكەی دا بەخۆ ئامادەكردنێكی تەواوەوە ئەو دەسەڵاتە هونەرییەی خۆی نیشان داین، كاتێ كۆبوونەوەی ژەنەڕاڵە سەربازیەكانی هەردوو سوپای عوسمانی و ئینگلیزی دەكرێت، بۆ ئەوەی عوسمانیەكان بە پێی ڕێكەوتن هەولێر بەجێ بێڵن.
بەستایلێكی سینەمایی و تەپڵو موزیكی سەربازی بەجۆش، چەند دیمەنێك نمایش دەكات، كە وا هەست بكەیت فیلمێكی بیانی دەبینیت و گەشبینیەكی زۆر بینەر دەگرێ، بەڵام لەئەلقەكانی دواتر ئەو ریتمە بە تەوژم و پڕ لەجوانكاریانە گۆڕانكارییان بەسەر دادێ و لە هەندێ دیمەندا بەرزو لەهەندێكی تردا نزم دەبێتەوە.
(حەسەن عەلی خان) بەر لەوەی كار بۆ دراما بكات، ئەزموونێكی زۆری لە سینەمادا هەیە و لەچەندین ڤیستیڤاڵدا خەڵاتی سینەمایی پێ بەخشراوە، بۆیە لەو درامایەدا سوودی لەو ئەزموونە وەرگرتووەو بەدیدێكی سینەمایی كاری دەرهێنانی بۆ (ئادیابین) كردووە.
زۆر ئارەزووی كاری سەركێشی دەكات، بۆ ڕوو بەڕوو بوونەوەی دیمەنە سەختەكانی وەك شەڕو شۆڕو بەكارهێنانی تەقەمەنی وتەكنیك و خدعەی سینەمایی، وەك لەچەند دیمەنێكی ئادیابین دا لە شەڕی بارزاندا دەیانبینین، یاخود بەكارهێنانی فڕۆكەو تۆپباران كردنی لەهەندێ دیمەنی جەنگدا، بەهۆی تەكنیك و گرافیك.
هەروا دەرهێنەر بۆ نیشاندانی تواناو دەرخستنی ئەتمۆسفیرە سەخت و دژوارەكان، بە تایبەت لە كەشوهەوای ساردو بەفران بارین و زریاندا وێنەكانی دەگرێ، بۆ ئەوەی بینەر بخاتە ناوئەو ئەتمۆسفیرە سەختە، وەك دیمەنی گەڕانی مومتاز پاشاو سۆراغ كردنی هەڤالەكانی لەچیا. هەروا دەرهێنەر خۆ ئامادە كردنێكی باشی كردبوو بۆ دابین كردنی جلوبەرگ و چەك و تفاقی سەربازی و ئێكسسواراتی كلاسیكی كۆنی ئۆتۆمبیلی كلاسیكی و پەیتونەو حوشترو جلوبەرگی ئافرەتان و پیاوان و تۆپ، كە بەئاسانی دەستەبەر نابن.
لە(ئادیابین) دا كێشە لەهونەری مۆنتاژ و دەستی كارامە نیە، چونكە هەردوو دەست رەنگین (نەجات مەولودی) و( هونەر شەهدی) بەتوانستێكی گەورەوە دراماكەیان بەرجەستە كردووە، بەڵكو كێشە لای دەرهێنەرە كە ویستویەتی لەمۆنتاژدا جۆرێك لەفێڵ لەبینەر بكات بۆ دریژ كردنەوەی كات و تەواو كردنی 30 ئەلقە.
چونكە پێی وابووە ژمارە 30 لە بایەخ و بەهای بەرهەمەكە زێتر دەكات، بەپێچەوانەی ئەو هاوكێشەیەی دەڵێ لەفەرهەنگی زانستی دا، زێدەڕۆیی وەك كەم و كورتی وایە.
بینەر زوو درك بەبۆشاییەكە دەكات و دەزانێ فێڵی لێ دەكرێت، وا هەست دەكات كە دەرهێنەر لەدەست كورتی و قەیرانی دیمەنە پەنا بۆ ئەو درێژكردنەوە لاستیكیانە دەبات، كە لەئەنجامدا زۆر بەگرانی لەسەر بەهای هونەری دراماكە دەشكێتەوە.
زۆر جاران وا رێ كەوتووە ئەلقەیەكی تەواو بەدوو یان سێ دیمەن كۆتایی بێت و ئەلقەكان تێر نابن، بەتایبەت لەدیمەنەكانی گەشتەكەی ( كاترین) ی دەزگیرانی (كابتن) بۆ كوردستان، كە بۆ ماوەی دوو رۆژ دیمەنەكان لێك رادەكێشران، بێ ئەوەی هیچ روداوێك لە دیمەنەكاندا ببینی.
بە بازار گەڕاندنی حوشترەكەی عەزرا، بۆ ماوەی دوو رۆژ ئەو حوشترە بە بازاڕەكانی هەولێردا رادەكێشرا.
زەماوەندەكەی فەرهادونەرمین، كە ریتمی دراماكەی هێنایە سەر سفرو بینەر وا هەستی دەكرد بەرامبەر بە كلپێك دانیشتووە نەك دراما، جیگەی سەر سوڕمانە دەرهێنەر بەرامبەر بەو بۆشاییە گەورەیە چاوپۆشی كردبێت و چارەسەرێكی لا نەبووبێت.
گریانی عەزیز بەرامبەر سەعدیە دوای بڕیاری بەشوودانی بەزۆری.
جگە لەدرێژكردنەوەی لاستیكی بۆ دیمەنەكان، دەرهێنەر بۆ درێژكردنەوەی كات چەند گرتەیەك لە ئەلقەی رابووردوو دووبارە دەكاتەوە گوایە بۆ بەبیر هێنانەوەیە، كەچی درامای رۆژانە وەك هەفتانە نیە بینەر لەبیری كات و بتەوێ روداوەكان بەبیر بینەر بێنییتەوە.
بەپێی پێوەری كاتی دراما بێت، ناكرێت هیچ ئەلقەیەك لە 45 خولەك كەمتر بێت، كەچی لەو درامایە، ئەلقەی وا هەیە بەتایتلەوە ناگاتە چارەگە سەعاتێك.
ئەمەش نیشانەی كورت هێنانی سیناریۆیە، كە هەندێ جار دەرهێنەر دەستەپاچە دەمێنێتەوە لەچارەسەر كردنی، بۆیە ناچاری ئەوە دەبێت كات بدزێ.
بەڵام باشتر لەدزینی كات ئەوەیە كە زۆر لەخۆت نەكەیت ژمارە 30 تەواو كەیت لەسەر حیسابی بەهای هونەری و ئاستی بەرهەم.
خۆ دەكرێ 20 ئەلقە بێت، بەڵام بە تێری، مەسەلەكە نەیاسایە نە مەرج، هیچی ترنیە زیاتر لەوەی بەو ژمارەیە پرۆپاگەندە بۆ زەخامەتی كارەكەت بكەیت .
ئەمەش هەمدیسان كاریگەری نەرێنی لەسەر دەروونی بینەردا بەجی دێڵێ كە دەرهێنەر بەلاواز دەبینێ، چونكە بەرپرسی یەكەم لەهەموو گرفتەكان تەنیا دەرهێنەرە.
سێ رەگەزی سەركەوتوو
لەبونیاتی دراماكەدا هەر رەگەزێك كێشی خۆی هەیە، بینەر بە روونی هەست بەئاستی داهێنان و شكستی هەر یەكێكیان دەكات، بەڵام خۆش بەختانە سێ رەگەزی سەرەكی بوونەتە كۆڵەگەیەكی پتەو بۆ دراماكەو بە تەواوەتی تێر كراون و مافی خۆیان داوەتە بەرهەمەكە كە بریتین لە: - وێنەگرتن
پێگەی (هاوكار فەرهاد) و ستافە وێنەگرەكەی، بەقەد پێگەی دەرهێنەر گرنگی هەیە لەو بەرهەمەدا، چونكە هەر یەك لەوان تایبەتمەندی و رۆڵی تایبەتی خۆیان هەیە لەبەرجەستەكردنی بەرهەمەكە، بەڵام وێنەگرتن بە كرۆكی راستەقینەی بەرهەم دادەندرێت وهەموو ستاتیكاو چێژێكی دراما لەوێنەوە چڕۆ دەكات.
(هاوكار فەرهاد) بەڕێوەبەری وێنەگرتن زۆر زیرەكانە گۆشەكانی كامێراو گرتە هەستیارەكانی بژار كردووە، بەدیدێكی سینەمایی پێشكەوتووهەڵس و كەوتی لەگەڵ كامێرادا كردووە.
فەرهاد بە ئاستی ئەو وێنەگرە بیانیانەی جاران بەخەرجیەكی زۆرەوە دەمانهێنانە كوردستان، كاری داهێنەرانەی خۆی لە گەڵ ستافێكی لێهاتوو وەك یاریدەدەر كاریان لە گەڵدا كردو بە سەركەوتوویی لێی دەرچوون، بۆیە شایەستەی ستایشن.
2.موزیك:
موزیك لەزۆربەی دراماكانی ئێمەدا ناتوانێت رۆحی درامی بخاتە بەر رووداوەكان، زۆر جاران موزیك دراما دەكوژێ و ناتوانێت ریتمێكی هاوسەنگ بۆ وێنەو جوولە و روداو تێر كات،
لەو بەرهەمەدا ( زانا جەبەلی) بەموزیك مۆركێكی درامی بەهێزی بەدیمەنەكان داوە، كە كاریگەری دەروونی بەسەر هەستی بینەردا بەجێ بێڵێ.
من لە نمەیەكی تایبەتیم بۆ زانا جەبەلی دەست خۆشیم لێ كرد لە پای ئەوكارە جوانەی، زۆر دڵگران بووم كە دەیگوت لە وڵاتی ئێمەدا خەڵكانێك هەن ئەگەر هەر داهێنانێك بكەیت، بوێری ئەوەیان نیە دەست خۆشیت لێ بكەن، وەك ئەوەی ئەو كەسانە بەو دەست خۆشی لێ كردنە بچووك ببنەوە.
3.رووناكی:
رووناكی لەكاری درامیدا تەنها بۆ جوانكاری نیە، بەڵكو بەهێزترین فاكتەرێكی گوزارشت
بەخشینە بەدیمەنەكان و ڕوخساری ئەكتەرەكان، بە تایبەت لەحاڵەتە دەروونیەكانی وەك ترس و نیگەرانی.
بۆیە گرنگە ئەندازیاری رووناكی بەر لەوێنە گرتن دەق بخوێنێتەوە، بۆ ئەوەی تێڕوانینی خۆی هەبێت لەدابەش كردنی رووناكی.
لە (ئادیابین) دا رووناكی ررۆڵێكی كاریگەری هەبوو لەسەر جوانكردن و بەرجەستە كردنی دیمەنەكان، كە هونەركاران(محەمەد كەمال) ویاریدەدەرانی رۆڵێكی كارایان تێدا بینی.
ئەكتەرو كاراكتەر لە ئادیابین دا
بۆ بژاردەكردنی ئەكتەر لەدرامای ئادیابین دا، دەرهێنەر جگە لەئەكتەری خۆماڵی، دوو ئەكتەری ئینگلیزو دوو ئەكتەری لەرۆژهەڵاتی كوردستان بەشداری پێ كردووە، هەردوو ئەكتەری ئینگلیزی(( فێڵ وێبستێر) ( سۆوفی كارل) و ئەكتەری رۆژهەڵاتی ( سومەییا ڕەزایی ) و( شەهرەزاد) جگە لە ستافێكی بە توانای ماكیاژ كە لەسێ ماكێژكار پێك هاتبوون. بە پێی ئەزموونی رابووردویان توانست و پێگەی نواندنی هەر یەك لەو ئەكتەرانە توانایەكی دیاری كراویان هەبووە، بەڵام كاتێك هەست دەكەیت لەم بەرهەمەدا توانست و داهێنانێكی گەورەتر لە قەوارەی خۆیان پێیە، هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەر چەند خاڵێك:
1.دەسەڵاتی دەرهێنەر لەسەر راهێنانی ئەكتەرو بەرز كردنەوەی حاڵەتی هونەری و مەعنەوی.
2.بابەتی دراماكەو فەلسەفەی گەیاندنی.
3.لێوەشاوەیی كاراكتەر لەگەڵ ئەكتەرو بڕی كاریگەر بوونی بەو كاراكتەرە.
4.ئازاد كردنی ئەكتەرو فەراهەم كردنی دەرفەت بۆ داهێنان هەندێ لەو ئەكتەرانە لە دیمەنێك یان دواندا دەردەكەون، كەچی لە پڕێكا دەبنە هەڵم و دیار نامێنن، بێ ئەوەی پاساوێك هەبێت بۆ بەشداری كردنیان، پاساوێكیش هەبێت بۆ جێ هێشتنیان.. بەگشتی زۆرێك ئەو ئەكتەرانەی لەبەرهەمەكەدا بەشداربوون، توانایەكی زێدە لە توانای خۆیان نیشانداین، بۆ بەرجەستە كردنی رۆڵەكانیان. بەڵام رۆڵی هەندێ لەو ئەكتەرانە لە زەهنی بینەردا كاڵ نابنەوەو تا قەدەر حەیامێك بە زیندوویەتی دەمێننەوە.
شوكروڵڵا شێخانی:
شوكروڵڵا دەمێكی دوورە لەنواندن دوور بوو، بەڵام هەموو كات خەونی بەگەڕانەوە بۆ بەردەم كامێرا دەبینی، ئەوجارە ئەو رێكەوتە هاتە پێشەوەو رۆڵی مومتاز پاشای پێ درا، كە هەڵگری ئایدیاو بیرو باوەڕێكی نەتەوەییە، هەڵوێستی جوامێرانەی نیشان داوە بەرامبەر ئینگلیزو هەمیشە هاوكارو هاوسۆز بووە لە گەڵ بزووتنەوە ئازادی خوازەكان.
لەرووی كۆمەڵایەتیشەوە كەسێكی دانا بووە لەچارەسەر كردنی كێشەكان، بەتایبەت كێشەی ژن هەڵگرتنی فەرهادی كوڕی و ئایشێ ی خوشكە ژنی، كە لە بری بەكاهێنانی هێزو خوێن رشتن، بە تێگەیشتن و هوشیاری چارەسەری گونجاوی بۆ ئەو كێشانە دانا، بەمەش ئەو كاراكتەرە بووە هێما بۆ نیشاندانی لۆژیك بۆ چارەسەر كردنی كێشە كۆمەڵایەتیەكان. لە رووی نواندنیشەوە شوكروڵڵا توانی دەرفەتەكە قۆرخ بكات، بۆ ئەوەی مافی تەواو بە كاراكتەرەكەی خۆی بدات،
لە ِووی ئەداو ریتمی نواندن و جەستەوە. خوا چانسی ئەوەی پێ بەخشی، كە لەو قۆناغەی تەمەنیدا، سەر بڵند بمینێتەوە بەرامبەر بە گەلەكەی، ئیدی ئەو(مومتاز پاشا)یە لەشوكروڵڵا شێخانی جیا نەبێتەوەو ببێتە ناونیشانی هەمیشەی.
زاهیر عەبدوڵڵا ( بەهجەت پاشا):
كۆنە كاربەدەستێكی عوسمانیەكان بوو، دوای هەرەس هێنانیان بەرامبەر بە ئینگلیز بەهجەت پاشا، ئەو رەواجەی جارانی نەما، هەوڵی دەدا بەسیخوری و ماستاو گرتنەوە، لای ئینگلیزەكان خۆی خۆشەویست كات و زەڕبەیەك لەمومتاز پاشای ناحەزی بدا، بە یاریدەی فەتحیە فەندی زۆر تۆڕو پیلانی بۆ پاشا داناوە، هیچ لەو پیلانانە سەری نەگرت، جگە لەوەی لای كابتن سعودی شكا، وەك خۆی گۆتەنی ڕەسیدی قڕانەكی نەما. زاهیر عەبدوڵڵا دوای كاراكتەری ( عومەر چاو چنۆك) لە درامای هەبوو نەبوودا، بۆ یەكەم جار دوای ئەو هەموو بەرهەمانەی پێشكەشی كرد، بەو رۆڵە لە(عومەر چاوچنۆك)ی تێپەڕاندو كاراكتەرێكی تر جێگەی گرتەوە، كە ببێتە هەنگاوێكی گەورە لە ژیانیدا. زاهیر لەساڵانی هەشتاكان تاوەكو ئێستاكە رۆڵی دەیان كاراكتەری دیوە، هەمیشە چاومان لەوە بووە عومەر چاو چنۆكێكی تر، بە فۆرمێكی تر دروست كاتەوە، بەڵام هیچیان ئەو ناونیشانە فەخریەیان، بەقەد بەهجەت پاشا پێ نەبەخشی.
كابتن های ( فێڵ وێبستێر): كابتن حاكمی ئینگلیزی بوو لەهەولێر، جگە لەلایەنی سەربازی، بەردەوام یاداشتەكانی خۆیو خەڵكەكەی دەنووسییەوە، ئەو كەسێكی هوشیار بوو، ئەو ماوەیەی لە هەولێر بوو، ئازاری هیچ كەسێكی نەدا، جگە لە ئەدا كردنی ئەركی سەربازی، بەتایبەت لە هەرەس پێ هێنانی هەوڵەكانی خورشید ئاغاو هەڕەشە چەكدارییەكانی بۆ سەر سوپای بەریتانی (فێڵ ویبیستیر) ئەكتەرێكی لیهاتوو بوو، هێزێكی كاریگەر بوو بۆ پرسی نواندن لەدراماكەدا، دەرهێنەر وێنەیەكی سروشتی و واقیعی بەڕوداوەكات بەخشی، بینەر ئارەزووی ئەوەی دەكرد،دیمەنەكانی (كابتن) زێتر بوایە، چونكە لەگەڵ دەركەوتنی هەستت بەوە دەكرد، لە بەردەم فیلمێكی ئینگلیزی دانیشتووی. سومەییە ڕەزایی: رۆڵی سەعدیە قاجاری ـ لە دراماكەدا بینی بوو، ئەو ئافرەتە بوو، كە لەرۆژە تەنگەتاوەكانی شەڕدا، دایكێك ( شەهرەزاد) كۆرپەیەكی خۆی ڕادەستی سەعدیە دەكات، كە كۆرپەكەی بەرێتە هەولێرو لەوێ چارەیەكی لێ بكات، ئەویش كۆرپەكە لە بەردەم ماڵی مومتاز پاشا فڕێ دەدات، ئەوان هەڵی دەگرنەوەو بەخێوی دەكەن. دوای 14 ساڵ ئینجا (ساڵح) دایكی پەیدا دەبێتەوەو داوای دەكاتەوە، سەعدیە لەو رۆژەوەی عەزیزی خانچی ناسی بوو، خۆشی ویستبوو، سێبووری دنیای بە عەزیز دەهات، بە زمانی خۆی و بە دەم پاڕانەوە داوای لە عەزیز كرد بیخوازێ، بەڵام عەزیز هیچی بۆ پێ نەكراو نەیتوانی ئەو ئاواتەی ئەو بینیتە دی. لە بری (عەزیز) فەتحیە فەندی نۆكەری بەهجەت پاشا كە پیاوێكی ڕەبەن بوو، مەراقی لێداو لە بەهجەت پاشا پاڕایەوە سەعدیەی بۆ بخوازێ، ئەویش لە ژێر هەڕەشەو چاو سوور كردنەوە سەعدیەی ناچار بەهاوسەرگیری كرد لەگەڵ فەتحی، بەڵام هاوسەرگیریەك بێ خۆشەویستی.
تا رۆژێكیان دوای تێپەڕبوونی تەمەنێك، سەعدیە كەوتە پاڕانەوە لە فەتحی كە یەخەی بەرداو تەڵاقی بدا، فەتحیە فەندیش بۆی دەركەوت كە سەعدیە دادی نادا، ئەویش گەیشتە قەناعەت كە لەئاكامدا سەعدیە ئازاد كات.
لەدوا ساتدا سەعدیە گەڕایەوە لای عەزیزی مەعشوقی، بۆ ئەوەی كۆنە مرازەكەی حاسڵ بێت.
لەڕووی نواندنەوە ( سومەییە) باشترین ئەكتەری ئافرەت بوو لەدراماكە، ئەگەرچی شێوەزارێكی كوردی بەفۆنەتیكی فارسی هەبوو، بینەر باش تێی نەدەگەیشت، بەڵام نواندنێكی پڕ لە داهێنانی هەبوو، لە رووی ئەداو پێرفۆرمانسی نواندنەوە، كە كاراكتەرەكەی پڕ كات لە جۆش و خرۆش.
خەرمان هیرانی:
خەدیجە هاوسەری مومتاز پاشا بوو، لەسەرەتادا دژی بەهاوسەربوونی فەرهادو نەرمینی خۆشەویستی بوو، چونكە پێی وابوو فەرهاد لایەق بە نەرمین نیە، بەڵام كە فەرهادونەرمین سەری خۆیان هەڵگرت و دواتر ئاشت كرانەوەو مارە بری كران، بەختەوەر بوو. دواتر كێشەی عەیشێ و سەلوان و كێشەی ساڵحی هاتە پێش زۆر ئازاری بەوە خوارد كە ساڵح دوای 14 ساڵ بەخێو كردن، شەهرەزادی دایكی رەسەنی خۆی هەڵبژارد. دەرهێنەر لەپەراوێزی كاراكتەری خەدیجەدا دەیتوانی شوێنێك بۆ هەستی نەتەوەیی و شۆِڕشگێڕیش بۆ ئافرەتی كورد لەو قۆناغەدا بكاتەوە، كارێك بكات ئافرەتیش لە خۆنیشاندانە جەماوەریەكە بەشداری پێ بكات .
بە تایبەت دوای ئەوەی خەدیجە هەستی بەوە كرد كە مومتازپاشاو مەحفوزە فەندی بە نهێنی ئەوان قسە لەسیاسەت دەكەن، خەدیجە نهێنیەكەی زانی و پاشا سەری ماچ كردو پێی گوت شانازیت پێوە دەكەم،
دەبوا ئەو ئاشكرا بوونەی سیاسەت گەرمتر بكرێت و بواری زێتر بدرێت بۆ چوونە ناو سیاسەت لە لایەن خەدیجەوە.
خەرمان هیرانی بۆ یەكەم جارە بەو ئاستە لەدرامایەكی كوردی دەركەوێ، دەرفەتێكی ئاوا باشیشی بۆ هەڵكەوێ، كە بەو ئاستە بەرزە نواندن بكاو توانستەكانی خۆی بەرجەستە بكات. ئەو لەحاڵەتە سۆزداریەكاندا تەواو دەچووە ناو رۆڵەكەی و نواندنەكەی پڕ بوو لەڕاستگۆیی ودوورلەهەڵچوون و زێدە رۆیی لە نواندندا. خەرمان دوای نواندنی لەشانۆیی ( باوك) ی سدیق عەزیز، رۆڵێكی تری نەبینیووە لەو ئاستەدا، كە ئێمە لە ئادیا بیندا بینیمان.
رزگار ئەحمەد ( فەتحیە فەندی) :
پیاوو كۆیلەی بەهجەت پاشا بوو، لەدوكانی كوتاڵ فرۆشتنەكە، بە هێنانی هەواڵی سیخوڕی خۆی لەلای بەهجەت خۆی خۆشەویست دەكردو جار جارەش نەخشەو پیلانی دژی مومتاز پاشا بۆ بەهجەت پاشا دادەنا. لە بری ئەو كۆیلایەتیە،
بەهجەت مرازی حاسڵ كردو بەزۆر سەعدیە خانی لێ مارە كرد، لە كۆتاییشدا كە زانی سەعدیەخۆشی ناوێ سێ بەردەی لە دەست ناو تەڵاقی دا.
رزگارئەحمەد وەك هونەرمەندێكی كۆمێدی لەدرامای ( كەونەدەركە)بە كاراكتەری نوری كشمش ناسرا، ئەورۆڵە دوای تێپەڕبوونی نیو چارەگە سەدە زێتر، ئێستاش لە زەهنی بینەردا كاڵ نەبۆتەوە. رزگار ئەو رابووردووەی خۆی زیندوو كردەوە، ئەوجارە بە فۆرمێكی دیكە توانای نواندنی خۆی نیشان دایەوە.
رزگار زاهیر( فەرهاد):
رۆڵی فەرهادی كوڕە تاقانەكەی مومتازپاشای بینیبوو، لەو رۆژنەی ئینگلیز بەرەو داگیر كردنی هەولێر هەڵدەكشا، ئەو خەریكی خۆ تێكنان بووبۆ ڕاكردن، ئەو كات پێم سەیر بوو، كوڕە گەورەی پاشا بیەوێ لەترسان لەگەڵ ژنان شار بەجێ بێڵێ ! ئەو كات لاوازی كاراكتەرەكەی فەرهادم بینی و لام سەیر بوو مومتاز پاشا نەیتوانیووە تۆزێك لەهەستی نیشتمانی بە كوڕەكەی ببەخشێ. دواتر كاتێ فەرهادو نەرمین یەكتریان ناسی، زۆر بە لووت بەرزی و مەغروریەوە هەڵس و كەوتی لەگەڵ نەرمین دەكرد، بەڵام دواتر كە ڤایرۆسی خۆشەویستی لێیدا، نەك هەر بۆ نەرمین ڕوخا، بەڵكو خەوو خۆراكی لەخۆی حەرام كردو بە هەلەداوان هەلسوكەوتێكی هەرزەكارانەی نا مەقولی كرد، بێ ئەوەی هیچ پرس و ڕایەك بەباوكی بكاو حیسابێك بۆ شكۆی خێزانەكەی بكات شەوێك كچەی هەڵگرت وڕایكرد، بە تەنیا پاساوێكی لاواز، كە دایكی بە هاوسەر گیری لەگەڵ نەرمین ناڕازی بووە!
ئەو كارە لە درامادا هەڵەیەكی گەورەیە كە رێگەیەكی نا لۆژیكی و نا شارستانی فێری خەڵك بكەیت و بە گەنجەكان بڵێ ی ئەگەر ئەو كچەیان نەدایتێ دەستی بگرەو ڕاكە، دوای ماوەیەك سوڵحێك بكەو وەرنەوە.
(رزگار) وەك نواندن لەهەموو بەرهەمەكانی پێشوو تری، لەوانەش لە (دوا شەودا) هەنگاوی باشتری هاوێشتووە، ئەگەرچی سیناریۆ رەسمێكی جوانی بۆ كاراكتەرەكەی نەكێشابوو، جگە لە رۆڵی ئاشقێكی سەر شێت نەبێت كە هیچ دەسەڵاتێكی نەبوو، جگە لە ڕاكردن نەبێت.
دەرهێنەر لە دیمەنەكانی كۆتایی دا فەرهادی تێكەڵ بە جەماوەرە خۆ نیشاندەرە كرد، ویستی وەك گەنجێكی شۆڕشگێڕ نیشانی بدات، بەڵام بینەر ئەوەی دەزانی كە نیشاندانی فەرهاد لە خۆ نیشاندانەكەدا تەنیا پڕكردنەوەی بۆشایی بوو، چونكە ئەو كاراكتەرە هەرگیز بە خەیاڵیش بەلای پرسی نیشتمانییەوە نەچووەو بیریشی لێ نەكردۆتەوە، ئیدی كەس نەیزانی چۆن فەرهاد لەكون فەیەكونێك بوو بە شۆِڕشگێڕ !؟
تەلار هیرانی( ئایشێ):
رۆڵی ئایشێ ی خوشكی خەدیجەی بینی، كێشەی سەرەكی ئەو ئەوەبوو كە چانسی هاوسەر گیری نەبوو، بۆیە ناچاری ئەوەبوو، خۆشەویستی لەگەڵا سەلوانێكی خاوەن ژن ئەنجام بدا. كاركنەرەكەی جۆرێك لە دژایەتی بۆ دروست كردووە لەبەر ئەوەی شەڕ لەگەڵ پاشا دەكا بۆ رازی بوون بەهاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێكی خاوەن ژن، ئەوە دەسەلمێنێ كە بڕوای تەواوی بەفرەژنی پیاو هەیە. بینەر هەست بەوە دەكا ئەو پەیوەندییەی لەنێوان سەلوان و ئایشێ دا هەیە، هیچ بۆنێكی خۆشەویستی لێ نایێ و هیچ ڕەگو ریشەیەكیشی نیە، بەڵكو پەیوەندییەكە ئامانج تەنیا هاوسەرگیرییە.
لەو درامایەدا (تەلار هیرانی) لەدیمەنی ڕووبەڕوو بوونەوەیدا لەگەڵ مومتاز پاشا بەهێزێكی درامی كاریگەرو گربانێكی بەكوڵ دەردەكەوێ كە بەبوێریەوە داوای مافی مرۆیی خۆی دەكات بۆ هەڵبژاردنی ئەو كەسەی خۆشی دەوێ و لەئەنجامدا وا لەمومتاز پاشا دەكات، هیچ قسەیەكی نەبێت بەرامبەر بە ئایشێ و بێدەنگ بێت . نواندن بۆ تەلار هیرانی لە دراماو شانۆدا وەك یەكە، بەڵام تواناكانی لە شانۆدا لە دراما بەهێزترە. لە دیرۆكی هونەری تەلار سەتایەك هەیە بە ناو شانۆیی ( مەرگ و كچ ) ئەو سەرەتایە هەر وەك خۆی ماوەو شتێكی تری نەهاتۆتە سەر بە قەد (مەرگ و كچ) سەنگین بێت بۆ تەلار، رەنگە ئادیابین) هەولێك بێت بۆ ئەو ئامانجە..
مەولان حەمەدەمین (عەزیز توتنچی):
پیشەی توتنچی هیچ پەیوەندییەكی بەكاراكتەرەكەی مەولانەوە نیە، چونكە ئەو خانچیە، خۆ ئەگەر عەزیز خانچی بوایە، رەنگە بۆ عەزیز نازناوێكی لێوەشاوەتر دەبوو.
ئەو عەزیز توتنچیە پیاوێكی ڕەبەن بوو، تەمەنی تەواو هەڵكشابوو، بارەگاو مەنزڵگای ئەو خانە بوو، شوێنی حەوانەوەی كاروان سەراو رێبوارانی جارانی هەولێر
پیاوی مومتاز پاشابوو، قەدەر حەیامەكی لەخزمەتی ئەودا بەسەر بردبوو، بەڵام پاشا هیچ حیسابێكی بۆ نەدەكرد، جگە لە كۆیلەیەكی گوێ ڕایەڵ نەبێ.
ئەو خانە ببوو بەهەوارێك بۆ ناساندنی زۆر لەموسافیرەكان، لەوانەش ( سەعدیە) خان، ئەو ژنەی لەیەكەم رۆژی سەردانی بۆ خان و یەكەم لوقمەی نان خواردنیان بە یەكەوە، ئاشقی ئەو عەزیزە بەد بەختە بوو، كە پیاوێكی ڕەوشت بەرزو هێمن و لەسەرخۆ بوو، ئەوی بەخەیاڵیدا نەدەهات، لەو ڕەبەنی و بێ كەسی و بێ سەلواییە ئافرەت بوو،
تەنانەت لەو شەوەی سەعدیە ویستی پەردە لەسەر ناخی خۆی لابەرێ و كلیلی دڵی خۆی دایە دەست عەزیز و بە ڕاشكاوی و بەدەم شەپۆلی گریانەوە داوای ئەوەی لە عەزیز كرد بیخوازێ، كەچی عەزیزی بێ دەسەڵات بەدەم گریان و خۆخواردنەوە بێ ئومێدی كردو پیێ راگەیاند كە هیچی پێ ناكرێ جگە لە گریان و خەم خواردن نەبێت.
ئەو شەوە عەزیز خۆی بەبێ دەسەڵاترین مەخلوقی خوا هاتە بەرچاوی، چونكە نەیتوانی بە هانای سەعدیەی بێكەس و بێ پشت و پەناوە بێت، كە بەهجەت پاشا، هەڕەشەی بەزۆر بەشوودانی لێ دەكرد.
مەولان حەمەدەمین لەرووی سروشتی مرۆییەوە زۆر لە كاراكتەرەكەی خۆی نزیك بوو، هەمان ئەو خەسڵەتە تایبەتیانەی تێدابوو كە لە (عەزیز توتنچی) دا هەبوو، بۆیە ئەوەی مەولان بناسێ، هەست بە جیاوازییەكی ئەوتۆ ناكات لە نێوان ئەكتەرو كاراكتەرەكەی.
ئەو لە نواندن دا ریتمێكی هێمنی دوور لەهەڵچوونی هەیە، تەنانەت لەریتمی دەنگیش هەمان ریتمی جەستەی هەیە، لە ئەدای نواندن دا بەپێی پێویست كار دەكات، ئەو سروشتی بوونە جۆرێك لەجوانی بەنواندنی عەزیز بەخشیووە.
ئەدیابین بۆ مەولان دەرفەتێكی گونجاو بوو بۆ مەولان، چونكە كامێرا و هەستیاری كامێرا بۆ فۆرمی نواندنی مەولان باشترین و نزیكترین فاكتەرێكە بۆ بەرجەستە كردنی ئەو نواندنە نەرمەی مەولان .
هەندرێن عەبدولڕەحمان ( جوامێر):
جوامێر ئەو گەنجە خوێن گەرمە بوو، یەكەم جار دوای هەرەس هێنانی عوسمانیەكان و هاتنی سوپای ئینگلیز، لەگەرمەی ژاوەژاوو شڵەژانی خەڵكی هەولێر، جوامێرمان وەك گەنجێكی ئاسنگەر بینی، بەڵام دواتر نەمانزانی بۆچی دەرهێنەر ئەو ئاسنگەریەی بەجوامێر نەهێشت و كردی بەپیاوێكی ئاغا.
جوامێر هەستێكی كوردایەتی بەرزی هەبوو، كاتێ عوسمانیەكان بەتێكشكاوی بە بازاڕدا تێدەپەڕین، ئەو لەگەڵ هاوڕێیەكی سوپا گەورە تێكشاوەكەی عوسمانی چەك دەكەن ( ئەمەش جۆرە موبالەغەیەكی نا مەعقولی دەرهێنەرە بوو كە دوو گەنج سوپایەك چەك بكەن!)
لە كۆتاییدا ئەو هەستە پاك و چاونەترسیە بوو وای كرد لەخۆنیشاندانە جەماوەریە گەورەكە دەستگیر بكرێت و پاشان لەسێدارە بدرێت.
رەنگە لەش و لاری جوان و ئیلقاو دەنگی، وای لەدەرهێنەر كردبێت، هندرێن وەك ئەكتەرێك بۆ ئادیابین هەڵبژێرێ، بەڵام بێ ئەوەی بیرۆكەیەكی دیاری كراوی بۆ دروست كردنی كاراكتەرێك بۆ ئەو ئەكتەرە هەبووبێت، تەنانەت پیشەی ئاسنگەریەكەشی لێ سەندەوە.
هندرێن ئەزموونێكی تازەی لەگەڵ درامادا هەیە، پێویستی بەوە هەبوو دەرهێنەر زێتر لەوەندە چاوی لەسەر نواندنی هندرێن بێت و هانی بدات جووڵەو ئەدای نەرمتر بكاتەوەو نواندنێكی سروشتی بێ گرژی ئەنجام بدات.
بەڵام لە دیمەنی لەسێدارە دانەكە، زۆر شت گۆڕاو هندرێن توانی بەرجەستەی رووداوێكی كاریگەر بكات و بینەرهەست بەو ئیرادە بەهێزو خۆراگریە شۆڕشگێڕانەییە بكات كە لە روخساری جوامێر دەردەكەوت، بۆ ڕوو بەڕوو بوونەوەی مردن.
بۆیە هندرێن بەو دیمەنە پاسپۆرتی پەڕینەوەی پێ درا.
رووبارخالید( نەرمین )
نەرمین كچی مام جەبار بوو، ئەو كچەی دوكانێكی شیرینی مناڵانی هەبوو، ئاشقی تاك لایەنەی فەرهادی مومتاز پاشا بوو،كە هیچ مەیلی پێ نەدەدا، دواتر توانی بەمەكربازی خۆی دڵی فەرهاد داگیر بكات و خەوو خۆراكی لێ حەرام بكات،
لەئەنجامدا كە زانیان دایكی فەرهاد بە هاوسەرگیریان ڕازی نیە، سەری خۆیان هەڵگرت و پەنیان بۆ فاتمەخان برد.
تا رۆژێكیان فاتمەخان لەگەڵ مام جەبارو زەهرای دایكی، ئاشتی كردنەوەو زەماوەندی خۆیان گێڕا.
رووبار لەزمانی خۆشەویستی دەگەیشت، بەو زمانە قسەی لەگەڵ بینەر دەكرد.
ئەكتەرێكی رۆح سووك و شیرین بوو، نواندنێكی نەرم و بێ گرێ ی دەكرد، هەستت بەخۆش ویستنێكی ڕاستەقینە دەكرد بۆ فەرهاد، ئەم هەست كردنەی بینەر ئەنجامی راستگۆیی بوو لەگەڵ كاراكتەرو رۆڵەكەی خۆی.
رووبار لە ئادیابیندا لە دەرگا فرەوانەكەیەوە هاتە ژوور، چاوەڕوانی مەكەن بەوئاسانیە لێی دەرچێ.
زیاد كەریم ( سەلوان )
كە سەلوانی كوڕی بەهجەت پاشا بو، كاتی خۆی بێ ویستی خۆی ژنێكیان بەسەردا سەپاند خۆشی نەدەویست، بۆیە بەردوام وەك راِوچیەك چاوبازی لە گەڵ ئایشێ ی خوشكی خەدیجەی ژنی مومتاز پاشا دەكرد، كە باوكی هەردوكیان خوێنی یەكتریان فڕ دەكرد.
بەهجەت پاشا كە بە كەین و بەینی سەلوانی كوڕی و ئایشێ ی زانی، زۆری پێ خۆشبوو، وای مەزەندە كرد سەلوان هان دەداو ئایشێ هەڵدەگرێ و بەمەش حەیاو نامووسی مومتازی لە تورەگە دەكاو سعودی دەشكێنی.
بەڵام لە ئاخیردا وا دەرنەچوو، چونكە ئایشێ و سەلوان بڕیارێكی عاقلانەیان داو بە مرازی خۆیان گەیشتن.
زیاد كەریم و كاراكتەرەكەی لەگەڵ یەك كۆك نەبوون، نەیدەتوانی ببێتە ئاشقێك و بە هەموو دەسەڵاتی خۆیەوە گوزارشتێكی راستگۆیانە لەو ئەشقە بكات،
زۆر بەلاوازی چووە بەردەم مومتاز پاشاو راستەوخۆ پێی گوت: پاشا لە دەركەی هاتیمە ژۆرێ، دەمەوێ بمكەیە كوڕی خۆت.
دیمەن و دیالۆگەكە لەو ساتەوەختە گەرمە دەروونیەی پاشا ئەوەندە ساردو سڕو بوو، من بومایە لەجیاتی دەرهێنەر هەرگیز بەو دیمەنە رازی نەدەبووم ئەو دیمەنە مردووە وا بە سادەیی تێپەڕێ.
